DZIAŁALNOŚĆ EOUXłCYJNA BIURA EDUKACJI PUBLICZNEJ IPN

Przekazywany przez media obraz działalnoŚci Ins§rtutu ^Pa- Narodowej

-

Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko ^Narodowi

Norbert Wójtowicz

DZIAŁALNOŚĆ EOUXłCYJNA BIURA EDUKACJI PUBLICZNEJ IPN

Słowo

kluczowe:

^{Ins§rtut Pamięci} Narodowej, edukacja historyczna, ^{programy edu kacyjne}

sprowadza się niejednokrotnie do dwóch pojęć

-

^to,,tecz-

Są to niewątpliwie

z

punktu widzenia dziennikarzy efektowne aspekty działalności Instytutu, ale

co

^należy

-

^{nie są to} jedyne aspekĘ działań tej ins$tucji. ^Powołany r. InsĘtut ^{powstał na} z mocy ^ustawy

wcześniej

z 18 grudnia 1998

Komisji Ścigania zbrodni Hitlerowskich.

z

,,Ustawą

z

dnia 18 grudnia ¹⁹⁹⁸ r.

o

InsĘttucie Pamięci Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi ^Polskie- w dalszej częŚci tekstu Ustawą o Ins§rtucie) jego struk- cztery działające równolegle piony: 1) Główna ^Komisja Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2) Biuro Udostęp- Archiwizacji Dokumentów, 3) Biuro Edukacji Publicznej, ^oraz Lustracyjnel. Każdy z

Ęch

pionów pełni określone zadania, podstawowych zadań Instytutu od samego początku ^wska- ,,9romadzenie dokumentów organów bezpieczeństwa ^pań- od 22 lipca L944 r. do 1 grudnia 1989 r.,

i

za- ni

dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Narodowi Polskiemu (tekst ujednolicony), Dz. U. z2O07 r^ Nr 63, Nr 64, poz.432, Nr 83, poz. 561, Nr 85, poz. 571 i Nr I4O, poz. 983 (dalej

,), Ań. 18; Statut Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Narodowi Polskiemu, _§ 5

o działalnoŚci Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2000 r.

-

^{30 czerwca 2001 r., War-}

mi,

prowadzenie śledzh^/

w

sprawie zbrodni nazistow- nistycznych oraz działalność edukacyjnaŻ.

,,lustracja".

I

(zwanej

Biuro się

DZIAŁALNOść ED|J\GCYJNA BIttRA EDUMC]I P|JBLICZNEJ IPN

Wspomniane powyżej zadania edukacyjne precyzuje szcze- gółowo Rozdział 5 Ustawy o InsĘtucie, w którym możemy ^przeczy- tać, że InsĘtut: _,,1) informuje społeczeństwo o strukturach

i

^meto-

dach

działania ins§ltucji,

w

ramach których

zostały

^popełnione zbrodnie przeciwko Narodowi Polskiemu, oraz informuje

o

struktu- rach, obsadzie personalnej

i

sposobach działania organów bezpie- czeństwa państwa;

2)

prowadzi badania naukowe nad najnowszą historią Polski,

a

takźe udostępnia zgromadzone dokumenĘ innym placówkom naukowym i osobom w celu prowadzenia takich badań,

z

zachowaniem warunków określonych w ustawie; 3) udziela infor- macji na temat zgromadzonych dokumentów oraz publikuje wydaw- nictwa naukowe i popularnonaukowe, w tym inwentarze archiwalne;

4) upowszechnia w

kĘu

^{i za granicą} wyniki swojej pracy oraz badań nad problematyką stanowiącą ^przedmiot jego działania; 5) prowadzi działalność edukacyjną wystawienniczą

i

wydawniczą 6) formułuje wnioski doĘczące edukacji historycznejd. Działalność

tę

wypełnia przede wszystkim działające centralnie Biuro Edukacji Publicznej, oraz pracujących w terenie Oddziałowych Biur Edukacji Publiczneja.

W

skład BEP wchodzą trzy wydziały: Wydział Badań Naukowych, Dokumentacji i Zbiorów Bibliotecznych, 2) Wydział Wystaw i Edukacji Historycznej oraz

3)

Wydział Wydawnictw.

W

^{przypadku każdego}

z OBEP-Ów ich struktura tworzona jest przez dwa referaty: 1) Referat Badań Naukowych, Dokumentacji

i

Zbiorów Bibliotecznych oraz 2) Referat Wystaw, Wydawnictw i Edukacji Historycznejs.

Wynikające z Ustawy o Ins§ltucie działania popularyzatorskie

i

edukacyjne prowadzi zwłaszcza Wydział Wystaw

i

Edukacji Histo- rycznej

BEP,

Realizacja zakładanych celów sprowadza się m.in. ^do:

opracowywania

i

prezentowania wystaw historycznych, a takźe ^pro- wadzenie związanych z nimi wykładów i lekcji; współprary ze szko- łami

i

nauczycielami; organizowania różnorodnych form doskonale- nia zawodowego

dla

nauczycieli historii, wiedzy

o

społeczeństwie

ijęzyka polskiego;

ogłaszania różnorodnych konkursów historycz-

3 Ustawa o Ins§rtucie..,, Art. 53.

4 Są to oddział w: Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.

'Statut Ins§ltutu ^Pamięci Narodowej Komisji Scigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, § ^10.

Norbert

ne/ muzea czy stowarzyszenia kombatanckie.

Podkreślana tu ^praca

z

nauczycielami opiera się w znacznej na ustaleniach zawartych w podpisanym 11 września 2001 r ieniu

o

współpracy pomiędzy InsĘtutem Pamięci Narodo-

i

Ministerstwem Edukacji Narodowej". Niezależnie

od

^działań wspólnie

z

Ministerstwem Edukacji Narodowej BEP nieustannie poszerza zakres współpracy

z

Ośrodkami alenia Nauczycieli i Ośrodkami Metodycznymi na terenie całe- kraju, oraz współpracuje ze szkołami wyższymi. Wspólnie ^{z wspo-} ianymi partnerami InsĘtut organizuje rożnego rodzaju działania

na celu

podniesienie kwalifikacji zawodowych nauczycieli przedmiotów nauczania, jak historia, wiedza o społeczeństwie język polski. Wśród podstawowych form doskonalenia zawodo-

nauczycieli nalezy wskazać róznego

Ępu

konferencje, sesje, oraz warsztaty

i

kursy. Wazne miejsce zajmują wśród nich noszące kwalifikacje zawodowe metodyczne cykle seminaryjno- oraz organizowane wspólnie z Ośrodkami Doskonalenia konferencje metodyczne dla nauczycieli. Inną formą ^do- ia zawodowego nauczycieli może być uczestnictwo w ^orga- specjalnie

z

myślą

o

nich konferencjach popularnonau- Można

tu

wspomnieĆ choćby konferencje: ,,FakĘ

i

miĘ Powstania Warszawskiego" czy ,,Zycie codzienne w PRL". Za- nauczyciele

jak i

uczniowie mają ponadto możliwość udziału konferencjach naukowych o zasięgu regionalnym, o9ólno- m imiędzynarodowym.

Kolejnym ważnym aspektem działalności BEP

jest

opraco-

ie i

publikacja materiałów

dla

nauczycieli historii

i

wiedzy Na szczególną uwagę zasługują

tu

przygotowane BEP i OBEP-y ^pakiety edukacyjne wydawane w serii _,,Teki edu- ne IPN". DoĘchczas ukazały się juz: ,,Auschwiż

-

^{pamięć dla}

,,Czerwiec '76

-

^{krok ku} wolnoŚci", ,,Konspiracyjne Woj- Polskie w latach I945-I94B',,,Polskie Państwo Podziemne w ^la- 1939-1941", ,,Prymas Tysiąclecia

-

Kardynał Stefan Wyszyński",

r

łych ^dla

^uczniów, nauczycieli, studentów

i innych

^adresatów;

współpracy

z

innymi ins§Ąucjami zainteresowanymi popularyzacją historii najnowszej takimi jak radio, telewizja, prasa/ samorządy lo-

DZIAALN1ść ^{EDU\aCY]NABIURA EDU\(\C]I} PUBLICZNE] IPN

,,Stan wojenny", ,,Stosunki polsko-ukraińskie

w

latach L939-I947", ,,W służbie Ojczyzny. Sylwetka majora Wacława Kopisto ^(1911-

'Lgg3),,,

,,Zagłidażydów ^{polskich w czasie II} wojny światowej" ^oraz ,,podźieńie ńiepodległościowe w województwie białostockim w latach Lg44_Ig56" przygotowanY ^przez oddziałowe Biuro Edukacji ^Publicz_

nej w Białymstoku i ,,oboz Pracy w Swiętochłowicach" przygotowany priez oBEp w Katowicach6. Materiały te uzupełniają wiedzę ^podręcz_

nikową

o

najnowsze ustalenia specjalistów, zawierając szczegółowe omówiónie problemu, bibliografię, bogaĘ wybór źrodeł oraz ^propo_

zycje metodyczne. każda ^z tek składa się z trzech części określonych

;akó ,,Materiały ^d|a nauczyciela", ,,Materiały dla ucznia" oraz ^przydat_

nego

do

zilustrowania omawianych podczas jednostek ^lekcyjnych próblemów, zestawu źrodeł ikonograficznych, pierwszy

z

^pakietów

edukacyjnych

_

,,Czerwiec ,76

_

krok ku wolności"

_

dostępny jest już w wersji elektronicznej w formacie pDF na stronie internetowej instytutu pamięci Narodowej7. Docelowo digitalizacji ulegną ^również

wszystkie pozostałe pakieĘ, które sukcesywnie będą umieszczane w internec,te. Równocześnie na bazie poszczególnych pakietów ^orga_

nizowane

są

kursy doskonalenia zawodowego przygotowujące ^do pracy z

Ęmi

materiałami.

Znaczącąpomoc dla nauczycieli może również stanowić ^wy- dawany od lutego 2001 r. miesięcznik ,,Biuletyn IPN". Jest to ^perio_

dyk

zawierający informacje

na

temat najważniejszych ^aktualnych wydarzeń zżycia InsĘtutu. ^Możemy tam znaleźć krótkie notatki o ^or- ganizowanych

przez IpN

wystawach, najświeższych publikacjach iniezącycn konkursach. pismo stawia sobie za cel popularyzowanie historii, stąd też publikowane tam

afikuły

poświęcone najnowszym dziejom polski opracowywane

są

nie tyle

z

myślą

o

zawodowych historykach, co raczej

o

pasjonatach historii, nauczycielach ^studen- tach,

a

nawet uczniach. całości dopełniają dołączane do kolejnych zeszytów

płyĘ

DVD

z

fi|mami dokumentalnymi. BiuleĘn ^trafiając m,in. do bibliotek szkolnych, z uwagi na prosĘ język przekazu

i

za_

6 Zob. ^pakiety edukaryjne,

http l//www. ipn. gov. pilpońaUpl/238/Pakiety_edukacyjne, html

7 ,,Czerwiec'76 - krok ku wolności",

hiip://www.ipn.gov.pl/portal/pV23Bl375olCzerwiec_76_krok_ku_wolnosci_brbfont_c olorreddostepny_w_PDFfontb. html

394

Norbert Wójtowicz

8 Dotychczas IPN zorganizował ponad 70 wystaw eksponowanych w całym kraju

9 Zob. www.slady.ipn,gov.pl

395

waty

na płytach ^przekaz medialny zaczyna coraz bardziej ^zyskiwaĆ

uznanie wśród nauczycieli/ którzy starają się włączać zawarLe ^tam treści do swoich zajęć.

PracownicyBEPioBEP-ówniejednokrotniewspierająpracę nauczyciela angażując się również

w

rozliczne działania edukacyjne skierowane beipośiednio do młodzieży. Wańo tutaj wspomnieć ^licz- ne wykłady otwafte

i

cykle wykładów prowadzone przez ^historyków

zBEP, tak w siedzibie ^IPN, jak i na zaproszenie domów kultury, ^sto_

warzyszeń

i

placówek oświatowych. ponadto na zaproszenie szkół prowadzone

są

lekcje

i

warsztaĘ bezpośrednio na terenie ^liceów igimnazjów,

a

także lekcje muzealne połączone

ze

zwiedzaniem otwieranych ^przez IpN w wielu miastach wystaw okolicznościowych8.

Uzupełnieniem

Ęch

działań mogą być połączone z wykładami i ^dys-

kusĘ

^przeglądy filmowe organizowane

w

Gdańsku

i w

Warszawie, oraŻ aktywność turystyczna np. ,,terenowe lekcje historii" ^organizo- wane przez OBEP

w

Łodzi czy Historyczny Klub Turystyczny ^,,Wę- drówki po historii" zorganizowany przezOBEP w ^Gdańsku,

Na zakończenie warto jeszcze zwrócić uwagę ^na trzy spośród realizowa nych obecn ie działa ń edu kacyj nych Instytutu,

PierwszeznichtozainicjowanyW2006r.ogólnopolskipro-

gram naukowo_edukacyjny,,śladami zbrodni". ^projekt ten ma na celu przede wszystkim ,,odnalezienie

i

udokumentowanie miejsc oraz ze, branie świadectw związanych ze zbrodniami komunistycznymi ^popeł_

nionymi w latach tg44-56 przez polski ⁱ sowiecki aparat bezpieczeń- stwa,.

Jego

podstawowe założenia zostały ^podane

do

^publicznej

wiadomości na utworzonej specjalnie odrębnej stronie internetowej programu9,

w

ramach realizacji tego programu do aktywnej ^współ_

praq z IpN zachęcani są m,in. nauczyciele i zainteresowani ^najnow_

sza historią polski uczniowie szkół 9imnazjalnych

i

ponadgimnazjal- nych, historycy, studenci, działacze społeczni i kulturalni, ^pracownicy naukowi wyższych uczelni, muzeów regionalnych, członkowie ^stowa- rzyszeń kombatanckich i środowiskowych, odpowiedzialni za ^sprawy kuItury

i

^edukacji przedstawiciele samorządu terytorialnego ^oraz przedstawiciele mediów.

w

części edukacyjnej projektu ^położono

DZIAALN1ść EDU\aCY]NA BI|JRA EDu\GC]I PUBLICZNEJ IPN

znaczący nacisk na udział w nim młodzieży. Na stronie internetowej programu możemy przeczytać,

że

,,Zadaniem uczniów ^biorąrych udział

w

projekcie będzie zgromadzenie materiałów dokumentacyj- nych: fotografii, nagrań audio

i

wideo oraz relacji ofiar

i

świadków oraz innych materiałów archiwalnych _ z zastrzeżeniem nie ^korzysta-

nia

z

^już istniejącej literatury", przy czym prace te mogą byĆ wyko- nywane zarówno indywidualnie, jak

i

grupowo, pod opieką nauczy- ciela, Ważne

jest

jedynie

by

dokumentacja prowadzonych ^przez uczniów działań w zawierała następujące informacje: ,,adres pozwa- lający na zlokalizowanie miejsc zbrodni, chronologiczny opis ^wyko- rzystywania danego obiektu (miejsca) przez komunisĘczny ^aparat bezpieczeństwa, informacje

o

ofiarach: nazwiska,

noĘ

biograflczne oraz okoliczności, w jakich zostały one poddane represjom, ^informa-

cje o

osobach będących świadkami dokonywanych zbrodni ^(data i miejsce urodzenia, krótki życiorys oraz okoliczności zostania ^świad- kiem dokonywanych represji)"10.

Mimo szlachetnych założeń ogÓlnopolski projekt ^Ins§Ąutu Pamięci Narodowego ,,Śladami Zbrodni" stał

się

^{przyczyną nieporo-} zumień, gdy w jednym z

aĘkułów

opublikowanych na łamach ,,Ga-

zeĘ

Wyborczej" wypaczono jego intencje, sugerując, iż ,,IPN chce, by gimnazjaliści

i

licealiści szukali śladów ubeckich więzień, i wpaja uczniom: ubekom przebaczyć nie wolno|"11, Postawa taka spotkała

się z

oburzeniem mediów.

W

opublikowanym na łamach ,,gazeĘ Polskiej"

aĘkule

Maciej Marosz pisał w związku z b/m: ,,IPN opra- cował formułę zajęć lekcyjnych, podczas których młodzież ^{ma odna-} leźć w swojej okolicy świadectwa zbrodni dokonywanych przez ^UB.

Oburzona tym >Gazeta Wyborcza< próbuje podwaźyć

i

wypaczyć sens projektu. Bronią go ci, do których został skierowany" [...] ^Pro- jekt edukacyjny >Sladami zbrodni< jest reakcją na obojętnoŚĆ wobec faktu,

że po

1989

r.

miejsc,

w

których władza komunistyczna ^nie zdążyła zatrzeć śladów swoich zbrodni, ^było jeszcze wiele",12 O tym,

iż

mieliśmy

do

czynienia

z

tendencyjnym działaniem redakcji ^GW

10 Prolekt edukacyjny ,,Śbdami zbrodni",

hĘ://www.slady.ipn.gov.p/portaVą4L3l5635lProjeK_edukacyjny_Sladami_zbrodni.html

11 Gazeta Wyborcza, 03,10.2007.

12 Gazeta Polska, 24.10.2007.

396

Norbert

choćby to, że będący koordynatorem projektu dr Tomasz nie nawoływał do nienawiści, a jedynie wskazywał, ^iż nastąpiło pojednanie, najpierw musi zaistnieć elementarne

sprawiedliwości. A w odniesieniu do zbrodni komunisĘcznych się jeszcze

w

Polsce nie zdarzyło. Bez nazwania, napiętnowania zbrodni mówienie

o

pojednaniu, zwłaszcza w kontekście zadośćuczynienia wobec ofiar i ich rodzin, byłoby co ^najmniej

Drugim realizowanym obecnie zadaniem jest skierowany ^do i nauczycieli ogólnopolski ^projekt edukaryjny,,Opowiem ^Ci Polsce...

-

spotkania młodzieży ze świadkarni historii". Jest wspólna inicjatywa Instytutu Pamięci Narodowej, Centrum ^Eduka- Obywatelskiej

i

Muzeum Powstania Warszawskiego. ^Podstawo- założeniem ^projektu pzekazywanie młodym ludziom wiedzy ^na

historii najnowszej Polski przez ^pryzmat jednostkowych losów . Podobnie jak w przypadku popaedniego ^programu/ tak i tu

są

nauczyciele

i

prowadzeni przez nich uczniowie ^(tym poczynając juz

od

uczniów szkół podstawowych). ,,Mają oni osoby

,

które brały akĘwny udział w życiu politycznym

sprzeciwiając się istniejącym systemom władzy

w

^la-

1939-1989. Spotkania należy zarejestrować ^(w formie audio lub ,),

a

następnie opisaĆ. Uczniowie mają zdobytą wiedzę ^upo- np. organizując wystawę, przygotowując spektakl, ^film, radiową

aĘkuł

prasowy itp."la

Trzeci

z

tych projektów

to

bezpłatne ,,Lekcje

z

historii naj- realizowane

w

szkołach

przez

przeszkolonych

w

^IPN-ie

.

Obecnie aKualna oferta edukacyjna proponowana

w

ra- l tego projektu obejmuje cztery tematy: ,,PRL

-

państwo totali-

?", ,,Prześladowani i aparat terroru L944-89",,,Sztuka w służbie

i

,,Dzieje pewnego eksperymentu

-

gospodarka PRL", ni odpowiednio trenerzy ^na zaproszenie gimnazjów i lice- prowadzą zajęcia w postaci 90 ^minutowych bloków zgodnie ^{z za-}

i

przez pracowników BEP aktywnymi metodami ^na-

397

13 Gazeta Wyborcza, 03.10.2007.

14 pAp, 0B.10.2007.

DZIA u ^L N oś ć ED U I(ACY]NA BIURA ED|J\GC]I PUBLICZNEJ IPN

uczania. program nauczania skonstruowany jest

w

taki sposób by zachęcić uczniów do samodzielnych poszukiwań.

Podsumowując,niesposóbniezauważyćwśróddziałańedu- kacyjnych Biura Edukacji publicznej nie brak ofeń skierowanych tak do ńauczycieli,

jak i

do samych uczniów. Niestety nawet ^pobieżna analiza wykorzystania tych możliwości

w

latach ubiegłych ^prowadzi do niezbyt optYmistycznych wniosków. Dla znacznej części ^nauczy_

cieli oferta edukacyjna nadal pozostaje nieznana, a IpN nadal kojarzy im się jedynie z takimi ^pojęciami jak ,,teczki" czy ,,lustracja". ^Istnieją_

ca w tym zakresie tendencja wzrostowa pozwala żywić nadzieję, ^że zkażdym kolejnym rokiem coraz więcej osób korzystać ^będzie z ^pro_

ponowanej przez BEP oferty edukacyjnej.

streszczenie

W arĘkule przedstawiono mniej upowszechnianą

w

mediach działalność Instytutu pamięci Narodowej, jaką jest edukacja na te- mat przeszłości. Autor dokładnie opisuje zadania edukacyjne, ^które określa ustawa

o

IpN

i

przybliża poszczególne

aspeky

działalności Instytutu. Wskazuje

na

pub[ikacje IPN, które mogą byĆ ^istotnym materiałem pomocniczym dla nauczycieli. Na zakończenie autor ^cha_

rakteryzuje

tzy

^programy edukacyjne, które obecnie są prowadzone:

,,śladami zbrodni",,,opowiem Ci o wolnej polsce,.. _ _spotkania mło_

dzieży ze świadkami historii" oraz ,,Lekcje z historii najnowszej", EDUCATIONAL ACTIVITY ^OF PUBLIC EDUCATION OFFICE

OF THE INSTITUTE ^FOR NATIONAL REMEMBRANCE

Abstract

In the article less known and rarely presented in mass ^media

activiĘ of

the Institute

for

National Remembrance, i.e. education about the past is discussed. The author describes educational ^tasks, that contains INR Act, and discusses paticular aspects of Institutet activiĘ. He ^points to INR publications, that can serve as educational materials, helpful for teachers. In the end he characterizes three educational programmes provided currently: "Tracing the crime", "I,1l

398

Norbert ¹

1

i

j

j

]

] l l

]]

] ]

i1

t

.,,d

,,.ł€

;fr$

]§,ffi

ffiffi HH .§

.fr§

s

d,E

*

# ,§

$]

,!fl§ l you about free Poland... - youth meetings with history witnesses"

"Lessons of latest history".

Bibliografia

Informacja

o

działalności InsĘtutu Pamięci Narodowej Komisji Scigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2000 r. - 30 czerwca 200I r., Warszawa 2001.

Informacja

o

działalności InsĘtutu Pamięci Narodowej

-

Komisji Scigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2001 r, - 30 czerwca 20O2 r., Warszawa 2a02,

Informacja

o

działalności Instytutu Pamięci Narodowej

-

Komisji Scigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2002 r, - 30 czerwca 2003 r., Warszawa 2003.

Informacja

o

działalności Ins§rtutu Pamięci Narodowej

-

Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2003 r.

-

^{30 czerwca 2004 r,,} Warszawa 2004.

Informacja

o

działalnoŚci Ins§ltutu Pamięci Narodowej

-

Komisji Scigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca ż004 r.

-

³¹ grudnia 2005 r., Warszawa 2006.

Informacja

o

działalności Ins§ltutu Pamięci Narodowej

-

Komisji Scigania

Zbrodni

przeciwko Narodowi Polskiemu

w

^okresie

1 sĘcznia 2006 r.

-

³¹ grudnia 2006 r. , Warszawa 2007,

Ustawa z dnia 18 grudnia _{1998 r.} o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni pzeciwko Narodowi Polskiemu (tekst ujednolicony).

Instytutu Pamięci Narodowej

-

Komisji Ścigania Zbrodni Narodowi Polskiemu.

ipn,gov.pl

-

Strona internetowa Ins§itutu Pamięci Narodo- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu .slady.ipn.gov.pl

-

Strona internetowa ogólnopolskiego pro-

naukowo-edukacyjnego,,Śladami zbrodni".

399

l

l }

MOZLIWOŚCI I OGRANICZENIA KSZTAŁCENIA _{USTAWICZN EGO}

studium mono9raficzne

redakcja naukowa

Zbigniew Paweł Kruszewski

*ffi /\

ToWarzystwo Naukowe płockie Sekcja Pedagogiczna

Szkoła Wyższa im. pawła włodkowica

w Płocku Wydział Pedagogiczny

Płock

2OO8

!

!

l I

I