P R O G R A M
VI POWSZECHNEGO ZJAZDU H I S T O R Y K Ó W P O L S K I C H
W W I L N I E
17 — 20 W R Z E Ś N I A 1955 R.
J
L ■ H
P R O G R A M
VI POWSZECHNEGO ZJAZDU H I S T O R Y K Ó W P O L S K I C H
W W IL N IE
17 — 20 W R Z E Ś N I A 1935 R.
PROTEKTOR ZJAZDU
W ACŁAW JĘDR ZEJEW ICZ
M INISTER WYZNAŃ RELIGIJNYCH I OŚWIECENIA PUBLICZNEGO
KOMITET HONOROWY PRZYJĘCIA:
ABRAMOWICZ WITOLD, senator
Gen. DĄB-BIERNACKI S T E F A N , inspektor armji Inż. FALKOWSKI KAZIMIERZ, prezes Dyrekcji kolei
J. E. Ks. JAŁBRZYKOWSKI ROMUALD, arcybiskup-metropolita JANKOW SKI MARJAN, wice-wojewoda
JASZCZOŁT W ŁADYSŁAW , wojewoda
Dr. MALESZEWSKI WIKTOR, prezydent miasta PRZYŁUSKI JÓZEF, prokurator Sądu Apelacyjnego J. M. Prof. Dr. STANIEWICZ WITOLD, Rektor U. S. B.
SZELĄGOWSKI KAZIMIERZ, kurator O. Szkolnego WYSZYŃSKI WACŁAW, prezes Sądu Apelacyjnego Prof. Dr. ZDZIECHOWSKI MARJAN, prezes Tow. Przyja
ciół Nauk
Gen. ŻELIGOWSKI LUCJAN.
PROGRAM OGÓLNY
VI ZJAZDU HISTORYKÓW POLSKICH
W W ILNIE 1955 ROKU
16 września poniedziałek
godz. 20 Herbatka zapoznawcza w salach Instytutu Naukowo - Badawczego Europy Wschodniej i Bibljoteki im. Wróblewskich (róg Arsenal- skiej 8 i Zygmuntowskiej 2).
17 września wtorek
godz. 10 Otwarcie Zjazdu w Sali Śniadeckich w Uni
wersytecie S. B. (ul. śto-Jańska 10).
godz. 13 Otwarcie Wystawy w Bibljotece Publicznej i Uniwersyteckiej (Uniwersytecka 5).
godz. 16—19 Obrady w Sekcjach w Uniwersytecie.
godz. 20 Raut u Pana Wojewody w Pałacu Reprezen
tacyjnym (Plac Napoleona).
Prezydjum Zjazdu złoży hołd Sercu Pierwszego Marszałka Polski oraz u grobowca Lelewela.
18 września środa
godz. 9—14 Obrady w Sekcjach.
godz. 12 Poświęcenie gmachu Archiwum Państwowego (ul. Słowackiego 8).
godz. 16—19 Obrady w Sekcjach.
godz. 20.15 Przedstawienie teatralne (ul. Wielka Pohu
lanka).
19 września czwartek
godz. 9—14 Obrady w Sekcjach.
godz. 16—18 „ „
godz. 18 Czarna kawa u JMRektora U. S. B. w Uni
wersytecie.
4
20 września piątek
godz. 9—12 Obrady w Sekcjach.
godz. 12 Zamknięcie Zjazdu w Sali Śniadeckich w Uniwersytecie.
21 września sobota
godz. 8.22 Wycieczka Członków Zjazdu o g«4»i»ie kfcóffą- się- później—eanaeay — do Grodna.
Inauguracyjne posiedzenie Grodzieńskiego Oddziału Pol
skiego Towarzystwa Historycznego z odczytem prof. S t a n i s ł a w a K o ś c i a ł k o w s k i e g o p. t . : Rzut oka na działal
ność Antoniego Tyzenhauza podskarbiego nadwornego litew
skiego ( i 1785).
Zwiedzanie Zamku Królewskiego i innych zabytków histo
rycznych.
Wyjazd w kierunku Warszawy o godz. 1.37.
Bliższe szczegóły w osobnych programach.
ROZKŁAD ZAJĘĆ
VI POWSZECHNEGO ZJAZDU HISTORYKÓW" POLSKICH W W ILNIE 1935 ROKU
6
9—10 10—11 11—12 12—13 13—14
16. IX Pon.
17. IX Wtorek
1
OTWARCIE ZJAZDU o godz. 10-tej
Otwarcie Wystawy bibljo- tecznej o godzinie
1315
< 1
£
S. I. 2. Poświęcenie Gmachu
Archiwum Państw, o godz. 12-tej
O
18. IX S. IV. 1. Q
Środa
S. VI. 1.
1—H
S. VIII. 1. CQ
S. I. 3. O
S. II. 2.
19. IX
Czwart. S. III. 2. < 1
S. VI. 2. £
S. VIII. 3.
w N J
«
S. I. 4.
S. II. 3.
ZAMKNIĘCIE ZJAZDU 20. IX
Piątek S. V. 2. CL,
S. VI. 3. o godzinie 12-tej
S. VII. 3.
21. IX Sobota
Wyjazd godz. 822 do G r o d n a
Uroczyste posiedzenie w Grodnie
Szczegóły w osobnych programach
7
PROGRAM OBRAD
VI POWSZECHNEGO ZJAZDU HISTORYKÓW POLSKICH W W ILNIE 1955 ROKU
OTW ARCIE ZJAZDU
D N IA 17 W R ZE ŚN IA O GO D Z. 11-tej W SALI Ś N IA D E C K IC H
PORZĄDEK D ZIE N N Y :
1. Zagajenie Prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego.
2. Wybór Prezesa Zjazdu, Prezydjum Honorowego i Władz Zjazdu.
3. Przemówienie Prezesa Zjazdu.
4. Przemówienie Pana M inistra W. K i O. P. W a c ł a w a J ę d r z e j e w i c z a, Protektora Zjazdu.
5. Przemówienie J. M. Rektora Uniwersytetu Stefana Batorego.
6. Przemówienia powitalne.
7. Odczyt Dra L u d w i k a K o l a n k o w s k i e g o Profesora Uniwersytetu Wileńskiego pt. Jagiellonowie wobec Unji 'pol
sko-litewskiej.
OBRADY W SEKCJACH
SEKCJA I — HISTORJA POLITYCZNA Posiedzenie I. wtorek 17 września o godz. 16-tej
PRZEGLĄD DZIEJÓW LITWY
1. Przed rokiem 1385 — S t a n i s ł a w Z a j ą c z k o w s k i , 2. 1385—1569 — O s k a r H a l e c k i .
3. 1569—1696 — R y s z a r d M i e n i c k i .
4. Wiek XVIII — W ł a d y s ł a w K o n o p c z y ń s k i .
10
5. Po rozbiorach (do r. 1905) — J a n u s z I w a s z k i e w i c z i H e n r y k M o ś c i c k i .
Posiedzenie II. środa 18 września o godz. 9-tej
1. J a n K. K o c h a n o w s k i : Kilka uwag metodologicznych na marginesie dziejów powszechnych i swojskich.
2. O l g i e r d G ó r k a : Optymizm a pesymizm w polskiej hi- storjografji. Odwrócenie pojęć.
3. Z a k r z e w s k i S t a n i s ł a w : W pięćsetną rocznicę: Bi
twa nad Świętą, inaczej pod Wiłkomierzem, dnia 1 września 1435 roku.
4. F r y d e r y k P a p e e : Aleksander Jagiellończyk jako wielki książę litewski.
5. K a r o l M a ł e c z y ń s k i : Chrzest Mendoga w świetle kry
tyki dokumentów.
6. H e n r y k P a s z k i e w i c z : Zofja Witoldówna.
7. A n n a S t r z e l e c k a : Kobieta w polityce dynastycznej i w życiu dworskiem za panowania Władysława Jagiełły.
8. W i t o l d Z i e m b i c k i : Barbara Radziwiłłówna w oświe
tleniu lekarskiem.
Posiedzenie III. czwartek 19 września godz. 9-ta
1. M a r c e l i H a n d e l s m a n : Problem słowiański w poli
tyce polskiej XVIII i XIX wieku.
2. W ł a d y s ł a w W i e l h o r s k i : Warunki rozwoju świado
mości narodowej Litwinów.
3. A n t o n i Ł u c k i e w i c z : Narodowolcy-Białorusini i ich organ „Homon“. (Przyczynek do ewolucji ideologji politycz
nej Białorusinów).
4. H e n r y k M o ś c i c k i :
5. S t a n i s ł a w a S t e f a n j a D ą b r o w s k a : Konfiskaty majątków kościelnych na Litwie.
Posiedzenie IV. piątek 20 września o godz. 9-tej
1. W ł. K o n o p c z y ń s k i : Udział Polski i Litwy w tworzeniu wspólnej polityki zagranicznej.
2. J a n D ą b r o w s k i : Zagadnienie czarnomorskie w XIV i XV wieku.
3. S t a n i s ł a w B o d n i a k : Prusy Królewskie wobec Unji z Koroną.
4. K a z i m i e r z L e p s z y : Jan Zamojski wobec spraw li
tewskich.
5. K a z i m i e r z P i w a r s k i : Problem bałtycki w opinji litewskiej w XVII wieku.
6. C z e s ł a w C h o w a n i e c : Ludwik XIV i polityka fran cuska Jana Sobieskiego.
7. J a d w i g a L e c h i c k a : Stronnictwa polityczne i opozy
cja litewska w latach 1725—1736.
11
SEKCJA II — HISTORJA PRAWA Posiedzenie I. środa 18 września o godz. 16-tej
1. S t a n i s ł a w K u t r z e b a : Charakter prawnego związku Polski z Litwą.
2. J a n A d a m u s : O prawno-państwowym stosunku Litwy do Polski.
3. W i n c e n t y H r y s z k i e w i c z : Rola ziem białoruskich w unjach polsko-litewskich.
Posiedzenie II. czwartek 19 września o godz. 11-tej 1. H e n r y k Ł o w m i a ń s k i : Zagadnienia feudalizmu li
tewskiego.
2. I w o J a w o r s k i : Zagadnienia feudalizmu litewskiego i za
chodniego.
Posiedzenie III. piątek 20 września o godz. 10~tej
1. S t e f a n E h r e n k r e u t z : Wpływy rzymskie na statuty litewskie.
2. P r z e m y s ł a w D ą b k o w s k i : Polskie prawo a litewskie.
3. W o j c i e c h H e j n o s z : Statuty litewskie a prawo polskie.
4. J ó z e f R a f a c z : O wpływie prawa litewskiego na polskie prawo karne.
SEKCJA III — HISTORJA SPOŁECZNA I GOSPODARCZA Posiedzenie I. wtorek 17 września o godz. 17-tej
1. K a z i m i e r z D o b r o w o l s k i : Migracje ludności na te- rytorjum Rzeczypospolitej.
2. F r a n c i s z e k B u j a k : źródła do historji ludności w Polsce.
3. R o m a n J a k i m o w i c z : Wschodnia granica osadnictwa mazowieckiego w X i XI wieku z Jaćwieżą i Rusią i zasiąg kolonizacji mazowieckiej na Wschodzie.
4. O l g i e r d C z a r n o w s k i : Metoda historyczna obliczenia liczebności ludności polskiej zamieszkałej na terytorjum daw
nej Litwy i Rusi pod zaborem rosyjskim.
Posiedzenie II. czwartek 19 września o godz. 9-tej 1. J a n R u t k o w s k i : Badania nad dochodami wielkiej wła
sności ziemskiej w Polsce w czasach nowożytnych.
2. S t e f a n I n g l o t — Postulaty w sprawie badań nad roz
wojem i organizacją wielkiej własności w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych.
3. M i c h a ł J a n i k : Sprawa ludowa w XIX wieku na Litwie.
12
Posiedzenie III. czwartek 19 września o godz. 16-tej 1. S t a n i s ł a w A r n o l d : H istorja cen w dawnej Rzeczy
pospolitej.
2. L e o n K o c z y : Handel Litwy do połowy wieku XVII.
SEKCJA IV — HISTORJA KULTURY Posiedzenie I. środa 18 września o godz. 9-tej
1. S t a n i s ł a w K o t : Rozwój życia umysłowego na Litwie w stuleciu reform acji i humanizmu 1530—1630.
2. X. S t a n i s ł a w B e d n a r s k i : Dwieście lat Jezuickiej Akademji Wileńskiej.
3. H e n r y k B a r y c z : Stosunki Litwy z Uniwersytetem K ra
kowskim w czasach porozbiorowych.
4. W a n d a B o b k o w s k a : Neohumanizm a Uniwersytet Wi
leński.
5. W ł a d y s ł a w B o g a t k i e w i c z : Aleksander I na Litwie.
Posiedzenie II. środa 18 września o godz. 17-tej
1. O s k a r H a l e c k i : Dzieje Unji Kościelnej w Wielkiem Księstwie Litewskiem do r. 1596.
2. W ł a d y s ł a w T o m k i e w i c z : Dzieje Unji Kościelnej na Litwie w XVII i XVIII wieku.
Posiedzenie III. czwartek 19 września o godz. 16-tej 1. K a z i m i e r z H a r t l e b : Reformacja na Litwie. Problemy
i postulaty.
2. X. J ó z e f U m i ń s k i : Przeciwreformacja w Litwie.
3. A l e k s a n d e r K o s s o w s k i : Stan dotychczasowych ba
dań nad historją protestantyzmu na ziemiach W. Księstwa Litewskiego.
4. K a z i m i e r z K o l b u s z e w s k i : Piśmiennictwo reforma- cyjne na ziemiach dawnego W. Księstwa Litewskiego.
SEKCJA V — HISTORJA WOJSKOWOŚCI Posiedzenie I. wtorek 17 września o godz. 17-tej O t t o n L a s k o w s k i : Odrębność wojskowości staropolskiej.
Posiedzenie II. piątek 20 września o godz. 9-tej
1. M a r j a n K u k i e ł : Litwa i Białoruś a wojska Napoleona w 1812 r.
2. B o l e s ł a w W a l i g ó r a : Relacje.
13
SEKCJA VI — NAUKI POMOCNICZE HISTORJI Posiedzenie I. środa 18 września o godz. 11-tej
W ł a d y s ł a w S e m k o w i c z : Mapa kościelna Litwy w daw
nych wiekach, w szczególności mapa diecezji wileńskiej.
Posiedzenie II. czwartek 19 września o godz. 10-tej 1. R y s z a r d M i e n i c k i : Archiwa Wielkiego Księstwa Li
tewskiego.
2. J a n A d a m u s : O archiwa miejskie i gminne.
3. E u g e n j u s z B a r w i ń s k i : 0 archiwa miejskie i gminne.
4. T e o f i 1 E m i l M o d e l s k i : O Tekach królewieckich i związku ich z Tekami Gołębiowskiego i Narbutta.
5. F e l i k s P o h o r e c k i : Teki i zbiory żegoty Onacewicza.
(Próba rekonstrukcji).
Posiedzenie III. -piątek 20 września o godz. 9-tej 1. J a n A d a m u s : Wydawnictwa źródeł do dziejów Litwy.
2. H e l e n a W i ę c k o w s k a : O wydawnictwie koresponden
cji Joachima Lelewela.
SEKCJA VII — HISTORJA STAROŻYTNA Posiedzenie I. środa 18 września o godz. 17-tej
1. K a z i m i e r z Z a k r z e w s k i : Przyczyny upadku świata starożytnego.
2. L u d w i k P i o t r o w i c z : Położenie ludności rolniczej w okresie późnego cesarstwa rzymskiego.
Posiedzenie II. czwartek 19 września o godz. 16tej 1. T a d e u s z W a ł e k - C z e r n e c k i : Dyktatura i cezaryzm.
2. Z d z i s ł a w Z m i g r y d e r - K o n o p k a : Dyktatura i ce
zaryzm.
Posiedzenie III. piątek 20 września o godz. 9-tej 1. E d m u n d S t e i n : Hellenizm i judaizm.
2. X. S z c z e p a n S z y d e l s k i : Hellenizm i judaizm.
SEKCJA V III — NAUCZANIE HISTORJI Posiedzenie I. środa 18 września o godz. 10-tej 1. H a n n a P o h o s k a : Program nauki historji w liceum.
2. J ó z e f D u t k i e w i c z : H istorja w liceum.
14
Posiedzenie II. środa 18 września o godz. 16-tej
1. F r a n c i s z e k B u j a k : Przygotowanie naukowe nauczy, cielą historji.
2. W i s ł a w a K n a p o w s k a : Przygotowanie pedagogiczne kandydatów na nauczycieli historji w szkołach średnich.
Posiedzenie III. czwartek 19 września o godz. 9-tej H a l i n a M r o z o w s k a : Wartości i niebezpieczeństwa no
wego programu historji w szkołach średnich.
Posiedzenie IV. czwartek 19 września o godz. 16-tej K a r o l B u c z e k : Zagadnienia regjonalne w nauczaniu hi
storji.
ZAMKNIĘCIE ZJAZDU
PIĄ'TEK 20 W R Z E ŚN IA O GODZ. 12-tej W SALI ŚN IA D EC K IC H
PORZĄDEK DZIE N N Y :
1. Przemówienie Prezesa Zjazdu.
2. Wnioski Sekcyj Zjazdu.
3. Wniosek w sprawie miejsca i roku następnego Zjazdu.
REGULAM IN OBRAD ZJAZDU
§ 1. Obrady Zjazdu toczą się : a) na posiedzeniach ogólnych,, b) na posiedzeniach sekcyjnych.
§ 2. Posiedzeń ogólnych odbędzie się dwa. Przedmiotem posiedzeń ogólnych będzie inauguracja, czynności i ukonsty
tuowanie się Zjazdu, ewentualnie odczyty bez dyskusji. Spra
wozdanie z czynności Zjazdu, uchwalenie bez dyskusji wnio
sków i rezolucyj, przedłożonych przez sekcje.
§ 3. Obrady nad kwestjami naukowemi prowadzone są na posiedzeniach sekcyjnych. Zjazd dzieli się na ośm sekcyj, a mia
nowicie: I. Sekcja H istorji Politycznej. II. Sekcja H istorji Prawa. III. Sekcja H istorji Społecznej i Gospodarczej. IV. Sek
cja H istorji Kultury. V. Sekcja H istorji Wojskowości. VI. Sek
cja Nauk Pomocniczych Historji. VII. Sekcja H istorji Staro
żytnej. VIII. Sekcja Nauczania Historji.
§ 4. Na pierwszem posiedzeniu ogólnem wybrani będą na wniosek Stałej Delegacji: a) prezesi honorowi, prezes Zjazdu, jego zastępcy; b) przewodniczący i zastępcy przewodniczących każdej sekcji, na wniosek Stałej Delegacji. Do nich należy kie
rowanie obradami w odnośnych sekcjach; c) sekretarze gene
ralni i sekretarze sekcyjni na wniosek Stałej Delegacji.
§ 5. Przewodniczący lub tegoż zastępca zagaja posiedzenia, kieruje rozprawami, udziela głosu, odbiera głos, wzywa do rze
czy lub porządku, przestrzega przepisanego regulaminu, czasu przemówień, ma prawo virement referatów.
§ 6. Referaty dyskutowane będą w porządku ułożonym przez Stałą Delegację, z zastrzeżeniem praw przewodniczącego.
§ 7. Dyskusję naukową rozpoczyna referent. Przemówienie jego nie może trwać dłużej jak 30 minut.
§ 8. O ile w danej sprawie przewidziany jest korreferent, ten ma głos drugi, z wymiarem 10 minut. Dalsi mówcy przema
wiają maximum 5 minut. Nikt nie może więcej jak raz w tej samej sprawie przemawiać. Przewodniczącemu przysługuje w wyjątkowych wypadkach prawo udzielania głosu po raz drugi.
Referent główny ma głos ostatni (10 m inut). Zabierający głos w dyskusji m ają dostarczyć w ciągu tygodnia streszczenia swych przemówień, dla opracowania protokołów do druku.
§ 9. Wnioski i rezolucje mają być przed Zjazdem przedło
żone Stałej Delegacji, która decyduje o ich oddaniu pod obrady, a uchwalone przez sekcje przewodniczący i sekretarze przekażą władzom Zjazdu do ostatecznego załatwienia. Uchwały zapadają zwykłą większością głosów. Wnioski mniejszości, które przy gło
sowaniu upadły, m ają być uwidocznione w protokole, na żądanie przynajmniej 10 członków.
§ 10. Wnioski zgłoszone w czasie Zjazdu, sformułowane na piśmie, będą bez dyskusji przekazane Delegacji Zjazdowej.
§ 11. Wykonanie uchwał Zjazdu oraz przygotowanie przy
szłego Zjazdu należy do Stałej Delegacji Zjazdów Historyków Polskich.
§ 12. Uczestnik Zjazdu, który wpłacił składkę w wysokości 25 zł., ma prawo otrzymać wydawnictwa Zjazdu.
§ 13. Uczestnik Zjazdu, który wpłacił składkę w wysokości 15 zł., posiada prawo pełnego udziału w obradach, ale nie otrzy
muje wydawnictw.
§ 14. Hospitanci Zjazdu (członkowie rodzin, studenci Uni
wersytetów) nie m ają prawa głosu.
16
Dr u k a r n ia Os s o l i n e u m, Lw ó w
Biblioteka Śląska w Katowicach Id: 0030000728947
