Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Nie daj się wpuścić w maliny
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
8) dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Definiuje pojęcia „agresja i „manipulacja”,
● Wie, czym jest agresja, zna jej przejawy,
● Wie, że manipulacja stanowi jedno z zagrożeń współczesnego świata,
● Zna cechy wypowiedzi manipulacyjnej.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Rozpoznaje w wypowiedzi agresję ukrytą,
● Rozpoznaje wypowiedź manipulacyjną,
● Wie, jak się obronić przed manipulacją.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Zasób multimedialny: film „Czym jest manipulacja w wypowiedzi?”,
● Sprzęt multimedialny: komputer, ewentualnie podłączony do telewizora projektor multimedialny/tablica interaktywna, rzutnik,
● Fragment powieści „Lot Komety” Anny Onichimowskiej1,
● Arkusze szarego papieru,
● Slajd/przezrocze ukazujące przykładowe cechy wypowiedzi manipulacyjnej.
Metody nauczania:
● Praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenia,
● Problemowa aktywizująca: dyskusja,
● Podająca: rozmowa kierowana,
● Eksponująca: film.
1 Proponowane źródło: Anna Onichimowska, Lot Komety, Świat Książki, Warszawa 2004, s. 40.
1
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa jednolita,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Po sprawdzeniu obecności nauczyciel zapisuje temat lekcji na tablicy oraz zapoznaje uczniów z celami lekcji.
Etap realizacji
Lekcję rozpoczyna od rozmowy na temat agresji. Pyta uczniów, czy spotkali się z przejawami agresji, a jeżeli tak, to gdzie. Dzieci podają przykłady zachowań agresywnych (fizycznych i językowych).
Następnie nauczyciel dyktuje uczestnikom zajęć dwa przykładowe teksty:
● agresja językowa jawna: „Jesteś głupi, nie potrzebujemy cię tutaj. Wynocha! Spadaj stąd!”,
● agresja językowa ukryta: „Dostałeś podwyżkę i awans. Nie wiedziałem, że z ciebie taki pracuś”.
Uczniowie określają, czy występuje w tych tekstach agresja językowa. W dyskusji pojawiają się pojęcia agresji jawnej oraz często trudnej do rozpoznania agresji ukrytej.
W dalszym etapie nauczyciel wprowadza do rozmowy temat manipulacji, jako jednego z zagrożeń, które czyhają na człowieka we współczesnym świecie (reklama, polityka). Dzieci zapisują na tablicy w formie słoneczka skojarzenia ze słowem „manipulacja”.
Następnie za pomocą „kuli śnieżnej” tworzona jest definicja manipulacji – grupy ośmioosobowe uzgadniają definicję, którą zapisują na szarym papierze. Arkusze zawieszają na tablicy, po czym cała klasa wspólnie wypracowuje jedną definicję, którą zapisuje w zeszycie, np.:
Manipulacja – wpływanie na czyjeś poglądy w sposób nieuczciwy, oddziaływanie na odbiorcę komunikatu wbrew jego woli. Osoba manipulująca, aby osiągnąć własne korzyści, ukrywa własne cele.
Nauczyciel wyświetla na ekranie przykładowe cechy wypowiedzi manipulacyjnej:
„Charakterystyczne cechy wypowiedzi manipulacyjnej:
● Wypowiadanie się w imieniu odbiorcy (cierpisz na bezsenność, zjadłbyś coś dobrego itp.),
● Wprowadzanie wyrazów zawierających wyraźną ocenę, np. najlepszy na rynku,
● Przemilczenie, tendencyjne dobieranie informacji, np. dzwoń z domowego – jest taniej,
● Stosowanie hiperboli, np. epokowy wynalazek,
● Ostry, jednoznaczny osąd, np. nic nie zastąpi, zawsze z tobą,
● Kłamstwo, np. nie pobieramy żadnych opłat,
● Podawanie informacji trudnych do sprawdzenia”.
2
W dalszym etapie prowadzący zajęcia rozdaje uczniom fragment powieści Anny Onichimowskiej „Lot Komety”:
– Pożyczysz mi ją? – pyta.
– Nigdy. – Dziewczyna kręci głową. – To moja biblia. Ale jeśli chcesz… mogę ci sprzedać. Mam jeszcze jeden egzemplarz, kupiłam dla przyjaciółki, nie dogadałyśmy się, już to zdobyła…
– Ile? – Jacek obraca w dłoniach okładkę w poszukiwaniu ceny, ale nic nie jest napisane. Kwota, wymieniona przez Kometę, nie brzmi zachęcająco.
– Zdobyłam po cenie promocyjnej. W księgarni będzie o wiele drożej. Ale nie myśl, że cię namawiam…
Następnie pyta, czy rozpoznali, na czym polega manipulacja w wypowiedzi Komety.
Etap końcowy
Na zakończenie lekcji nauczyciel prosi uczniów, aby wysłuchali wypowiedzi Jacka Żakowskiego na temat sposobów manipulacji w języku polityków. Po filmie prowadzący zajęcia zadaje pytania sprawdzające stopień zrozumienia materiału filmowego przez uczniów, np. na co zwrócili szczególną uwagę.
Zapis pracy domowej:
Manipulacja jest wykorzystywana m.in. w języku reklamy i w języku polityków. Napisz, jak można obronić się przed manipulacją. Podaj 2–3 rady.
Dodatkowo:
Scenariusz można wykorzystać również na godzinie wychowawczej oraz na lekcji WOS-u .
3
