styczeń – czerwiec 2004r. Nr 1/38 WITAMY W UNII EUROPEJSKIEJ!
SPRAWOZDANIE Z PRACY KOŁA NUMIZMATYCZNEGO W LĘBORKU ZA 2003R.
DZIAŁALNOŚĆ STATUTOWA
Koło numizmatyczne jest oddziałem PZN O/Słupsk działające przy Muzeum w Lęborku ul.
Młynarska 14/15
Przewodniczący koła Stanisław Olech.
W 2003r. liczyło 15 członków (lista w załączeniu)
Składki członkowskie w kwocie 60,00 opłacone w terminie (1 osoba składkę członkowską zapłaciła na I półrocze), 2 osoby miały obniżoną składkę o 50%. Zebrania koła odbywają się w 3 niedzielę miesiąca
w siedzibie Muzeum o godz. 11-tej.
Obecność na zebrania kształtuje się w granicach 85% (nieobecna na zebraniach jest P. Jadwiga Lewandowska i Krystyna Widerska).
Na zebraniach członkowie zapoznają się z komunikatami z Zarządu Głównego PZN w Warszawie i Oddziału w Słupsku.
Opiekun koła zajmuje się zamawianiem dla członków monet i medali poprzez stały kontakt z P.
Jerzym Henke z Oddziału.
Działalność oświatowa i informacyjna
Członkowie Koła wystawiają swoje zbiory w gabinecie numizmatycznym Muzeum są to monety, medale i inne walory pieniężne.
- 25-lecie pontyfikatu Jana Pawła II
Zebrania koła to możliwość stałej wymiany swoich zbiorów, okazja do korzystania z bieżących wydawnictw w zbiorach muzeum związanych
z numizmatyką i medalierstwem.
Prenumerujemy kwartalnik „Przegląd Numizmatyczny” wydawany przez Stworzenie Numizmatyków Profesjonalnych w Gdańsku w ilości 11 egzemplarzy.
Osoby mające monety bądź medale nie będący członkami podczas zebrań otrzymują potrzebne informacje.
Przewodniczący Koła
Sprawozdanie z działalności Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Słupsku w 2003 roku.
Oddział Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Słupsku a w jego ramach Koła w Lęborku zakończył – podsumował działalność roczną na swoich zebraniach:
3 marca 2004 roku – oddział, na zebraniu sprawozdawczym w Muzeum Pomorza Środkowego,
21 marca 2004 roku – Koło Lębork w Muzeum Regionalnym.
Co zrobiliśmy (co się nie udało) w okresie sprawozdawczym?
Z satysfakcją zarząd stwierdza, ze na bieżąco realizował zalecenia ZG PTN jak
i informował swoich członków o propozycjach czy „zmianach w Towarzystwie”. Niewątpliwie najważniejszą w roku kalendarzowym imprezą był Walny Zjazd Sprawozdawczo-Wyborczy ZG PTN. Jego przebieg, atmosferę i treść dyskusji przedstawiliśmy członkom w naszych biuletynach. Właśnie teraz (luty 2004 rok) na naradzie prezesów oddziałów w Warszawie otrzymaliśmy dokumentację
(w tym Statut PTN), która była elementem polemik na walnym zjeździe.
Do naszych dokonań w okresie sprawozdawczym zaliczamy:
wydawany biuletyn Oddziału (półrocznik), który posiada już stałą grupę czytelników,
współpracujemy z ośrodkami informacji kulturalno – turystycznej miasta Słupska i powiatu słupskiego wprowadzając do kalendarza imprez nasze cykliczne wystawy, udział w sesjach popularno –
naukowych itp.
Powołany wewnętrznie zespół zbiera i technicznie opracowuje materiały monograficzne do wydawnictwa „ Medale słupskie i ze Słupskiem związane”,
Wystawy w ilości 19 (dziewiętnastu) w tym stałe (które zostały zaprezentowane w mediach):
8 Brygada Obrony Wybrzeża:
- Medale i falerystyka Pomorskiego Okręgu Wojskowego,
- Tradycje 16 Pułku Ułanów – zesłańcy i Sybiracy w medalach i biżuterii patriotycznej, - Święto Wojska – falerystyka , odznaki i medale Marynarki Wojennej,
Szkolnictwo powiatu
- Gimnazjum Redzikowo – Armia Krajowa i jej dowódcy na medalach, falerystyce i monetach,
- Gimnazjum Redzikowo – „Polskie Listopady” w medalierstwie i filatelistyce,
- Szkoła Wrzeście – Dowódca Armii Krajowej „Grot” Rowecki na medalach, monecie i innych wyróżnikach.
Starostwo słupskie:
- 100- lecie budynku Starostwa – wystawa pt.: „Medale słupskie i starostwa od 1945 roku”
- medal 100-lecia budynku Starostwa projekty, model autorski i wykonanie.
„Jarmark Gryfitów” przy Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku; Święto numizmatyki z wystawami:
- medalierstwo – poczet królów i książąt wg Matejki, - słupski żeton,
- wycena eksponatów numizmatycznych gości jarmarku,
- konkursy wiedzy o: medalierstwie, numizmatyce i historii oddziału.
Odnotujemy dla porządku dorobek filatelistyki naszego kolegi Jerzego Henke:
- cztery okolicznościowe karty pocztowe (rocznicowe) imprez o charakterze powiatowym wraz z okolicznościowym datownikiem.
- Opracowanie materiału na sesje popularno – naukową powiatu „Słupska Filatelistyka”.
Kolega Władysław Piotrowicz kontynuując cykl opracowań po; „medalach i żetonach Słupska z przed 1945 roku” publikuje materiały dalej o; „ Słupskich żetonach”.
Kolega Zdzisław Dróbka przygotował z kolekcjonerami (na podstawie ich zbiorów) wystawę medali, odznaczeń i wyróżników pt. „Grot Rowecki – dowódca Armii Krajowej”.
W ramach sesji popularno – naukowej zaprezentował na w/w temat referat przystosowując wystawę do prezentacji tematu na lekcji historii czy „ścieżce edukacyjnej”.
Kontynuowane są z powodzeniem i ku satysfakcji obu stron spotkania pomiędzy Oddziałami PTN;
Słupsk i Koszalin. Wiosenne odbyło się w Ustce. Gospodarz kolega Eugeniusz Brzóska zaprezentował między innymi:
- muzeum piekarnictwa i cukiernictwa,
- zbiory w Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Ustki.
Podczas towarzyskiego spotkania goście z oddziałów: Koszalin, Gdańsk i koła Lębork zostali obdarowani medalami XXX-lecia Oddziału PTN Słupsk,
a gospodarz medalem „100-lecia budynku Starostwa”. Każdy z gości otrzymał na pamiątkę zestaw widokówek ze zdjęciami muzeum piekarnictwa. Spotkania jak ustalono będą kontynuowane.
Zarząd oddziału spotykał się w okresie sprawozdawczym 23 razy na bieżąco koordynując pracę, czy realizując zalecenia ZG PTN. W dalszym ciągu jest nas 34 członków (doszli kol. Kol. Czech Marek i
Radkowski Jan). Zaistniała szansa na wzrost liczby członków oddziału. Stanie się to już w 2004 roku. Odszedł od nas honorowy prezes s.p. kol. Obrębski Czesław.
Koleżanki i Koledzy.
Ustaliliśmy (uchwała) co zrobimy w czasie kadencji. Realizując etapami zadania na najbliższy 2004 rok planujemy:
- poza stałymi wystawami i okolicznościowymi - czasowymi ekspozycjami chcemy:
dopracować w zespole (kol. Kol. Piotrowicz, Radkowski, Czech, Dróbka, Klonowski, Henke, Błaszkiewicz) techniczną dokumentację „ słupskich medali”.
Opracować (na podstawie zbiorów członków oddziału) monografię „Monet pomorskich w zbiorach kolekcjonerów” (kol. Zdanowicz)
Koledzy Henke i Piotrowicz będą propagowali tematykę numizmatyczno – medalierską w wydawnictwie Towarzystwa Miłośników Muzeum – „Słupii”.
By wszyscy członkowie włączyli się w organizację i propagowanie „Święto numizmatyki” w ramach Jarmarku Gryfitów oraz udział w Jarmarku Świętego Jakuba –Lębork, Zarząd zobowiązuje się do prezentacji, opracowań prasowych i innych o zbiorach naszych członków czy wystawach
kolekcjonerskich.
Wszystko co planujemy – zrobimy, zależy nie tylko od naszych planów, ale także inwencji członków. Bardzo na nich liczymy, zapraszamy do dyskusji. W planach i zamierzeniach oddziału jest miejsce dla nas wszystkich.
Każda propozycja zostanie wysłuchana i uwzględniona w ramach tegorocznych działań naszego towarzystwa na ziemi słupskiej.
Słupsk, dnia 5 marca 2004r.
PROTOKÓŁ
z kontroli Komisji Rewizyjnej Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Słupsku przeprowadzonej w dniach 3-4 marca 2004 roku.
Komisja w składzie: Mirski Emil, Puchalski Józef, Zdanowicz Marek przeprowadziła kontrolę działalności merytorycznej i gospodarki finansowej Oddziału za rok kalendarzowy 2003.
- Zarząd w okresie sprawozdawczym wypełniał prawidłowo i bez zastrzeżeń swoje statutowe obowiązki.
Członkowie Oddziału spotykali się systematycznie w każdą pierwszą środę miesiąca w sali Muzeum, na których wysłuchiwali różnych prelekcji oraz załatwiano sprawy organizacyjne.
W roku 2003 ciekawymi działaniami Zarządy były spotkania towarzyskie Oddziałów Koszalin i Słupsk w Darłowie i Ustce z udziałem prezesa z Gdańska. Jako Oddział w ramach słupskiego Jarmarku Gryfitów numizmatycy promowali Słupszczanom i gościom urlopowym swój dorobek (przygotowano wspaniałą ekspozycję)
Podobne działania praktykowano w Kole Numizmatycznym w Lęborku w Muzeum w każdą trzecią niedzielę miesiąca.
W roku 2003 ukazały się dwa Biuletyny nr1/36 i 2/37.
- W roku sprawozdawczym do Zarządu Głównego przesłano cztery „Raporty finansowe” (30.04.03;30.06.03;30.09.03;31.12.03) z treści których wynikają obroty kasowe:
z roku 2002 pozostało w kasie Oddziału - 0,19 zł wpływy w pozycji przychód wyniosły - 1800,00zł razem: 1800,19zł rozchód w obrotach kasowych wyniósł - 1780,20zł pozostało gotówki w kasie - 19,99zł (1800,19 – 1780,20 = 19,99zł)
Zgodnie z decyzją Zarządu Głównego na rzecz Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego przekazano w kwietniu 2003r. kwotę 930,00zł od 31 członków Oddziału. Komisja nie wnosi uwag ani zastrzeżeń do działalności merytorycznej jak również do prowadzonej gospodarki finansami.
Członkowie Komisji: Przewodniczący Komisji Rewizyjnej:
Puchalski Józef Mirski Emil Zdanowicz Marek
Lista obecności członków Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Słupsku i Koła Lębork na zebraniach sprawozdawczych 2004 roku.
1. Błaszkiewicz Henryk 22. Kozłowski Eugeniusz 2. Brzóska Eugeniusz 23. Lewandowska Jadwiga 3. Czech Marek 24. Olech Stanisław 4. Dróbka Zdzisław 25. Pietruszewicz Wacław 5. Ferdyn Kamil 26. Przychoda Jan
6. Henke Jerzy 27. Seweryński Andrzej 7. Jasiński Michał 28. Siedlik Wojciech 8. Jędrzejewski Sławomir 29. Sopyłło Michał 9. Kobyliński Maciej 30. Szymczak Grzegorz 10. Klonowski Ryszard 31. Widerska Krystyna 11. Mirski Emil 32. Zając Kazimierz 12. Mojsyn Kazimierz 33. Żynda Darek 13. Piotrowicz Władysław 34. Żynda Tadeusz 14. Puchalski Józef
15. Radkowski Jan
16. Rudnik Józef
17. Szwagrzyk Ryszard
18. Włoch Sławomir
19. Zdanowicz Marek
20. Kowalski Ludwik
21. Kołsut Jarosław
Sprawozdanie opisowe.
Zarząd oddziału uczestniczył w zebraniach sprawozdawczych.
3.03 br. Godz. 17.00 Muzeum Pomorza Środkowego – oddział 21.03 br. godz. 11.00 Muzeum Regionalne w Lęborku – koło.
Na zebraniach zarząd przedstawił:
- sprawozdania z działalności oddziału i koła, - protokół Komisji Rewizyjnej.
W przeprowadzonej po prezentacji w/w dokumentów dyskusji członkowie;
- przyjęli jednogłośnie oba sprawozdania (w tym protokół),
- poruszyli problem ograniczenia ilości dostępnych monet 2-złotych z herbami
województw; pytania dotyczyły opłaty 2,50 zł. Za sztukę podczas gdy (ponoć) niektóre banki sprzedają po wartości nominalnej oraz ilości przyznawanych monet tzw. „woreczkowanych”.
Członkowie pochwalili zarząd za kontynuację spotkań między oddziałowych.
Oddział i Koło aktywniej włączyć się muszą w swoje jarmarki:
a) Lębork – Jarmark Świętego Jakuba, b) Słupsk – Jarmark Gryfitów.
Przeanalizowano statut PTN oraz dokumentację dotyczącą między innymi: osobowości
prawnej, działalności finansowej. Całość problematyki związanej z VI Walnym Zjazdem PTN oraz VII Narada Prezesów Oddziałów przedstawili (odpowiadając na dodatkowe pytania) kol. Kol. Dróbka i Henke.
Zarówno zarząd oddziału jak i koło otrzymał absolutorium za rok działalności.
Podjęto jednogłośnie decyzje o realizacji w 2004 roku zadań (podstawowych, dodatkowe będą realizowane w miarę potrzeb i możliwości członków towarzystwa) określonych w części końcowej ... sprawozdania z działalności oddziału.
Dodatkowo utworzono biblioteczkę na bazie biuletynów ZG PTN,
oddziału oraz posiadanej literatury w: oddziale, kole, Muzeum Piekarnictwa w Ustce oraz bibliotece Muzeum Pomorza Środkowego.
...
Władysław Terlecki
1 II 1904r. w Kerczu (Krym) urodził się Władysław Terlecki, inżynier budownictwa, dr nauk humanistycznych, wyśmienity historyk i numizmatyk, badacz nowożytnego mennictwa polskiego i czołowy organizator ruchu numizmatycznego w Polsce.
Numizmatyką „zaraził” go ojciec, dr Ignacy Terlecki, który zgromadził duży zbiór monet antycznych, znajdujący się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie.
W wieku 20 lat Władysław Terlecki został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Numizmatycznego i pełnił w nim różnorakie funkcje. W 1926r. rozpoczyna pracę w Gabinecie Numizmatycznym Mennicy
Państwowej, gdzie jako kustosz w czasie okupacji hitlerowskiej (1940) zorganizował wykradzenie i ukrycie przed grabieżą zbiorów gabinetu. Wróciły one na swoje miejsce po wojnie. Jako żołnierz AK pod ps. „Metody”
walczył w powstaniu warszawskim. Po niewoli niemieckiej wrócił do kraju na przełomie 1946/7. Został
dyrektorem mennicy państwowej, a od 1965r. – rzeczoznawcą w Skarbcu Emisyjnym NBP. Zmarł w Warszawie 24 X 1967r.
Pozostawił wiele cennych publikacji i prac naukowych, m.in. o polskich systemach monetarnych.
Najbardziej znanymi są: „Mennica warszawska 1765-1965” i pierwszy ogólnodostępny „Ilustrowany katalog monet polskich bitych w okresie 1916-1965”.
Dobry żart tynfa wart
To polskie przysłowie pochodzi z drugiej połowy XVII w. Tynfem (lub tymfem) nazywano potocznie pierwsze polskie srebrne złotówki, bite w latach 1663-1667 przez toruńskiego mincerza Andrzeja Tympfe, który
dzierżawił mennice koronne. Aby podnieść połowiczną wartość realną ok. 6 milionów złotówek wypuszczonych na rynek, na każdej monecie umieszczono łaciński napis odwołujący się do obywatelskiej ofiarności: Dat pretium servata salus potiorq metallo est (Cenę daje ocalenie kraju i to lepsze jest od kruszcu). Tynfy znajdowały się w obiegu do drugiej połowy XVIII w.
mgr Zdzisław Dróbka Słupsk 25.03.2004 rok podinsp. Policji w stanie spoczynku
prezes Słupskiego Oddziału
Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego ul. Komorowskiego 5/34
76-200 Słupsk
tel. 0(prefiks)598435355
Pan
mł. inst. mgr inż. Grzegorz Jach Naczelnik Wydziału
Upowszechnienia i Promocji Kultury w Policji
Biuro Kadr i Szkolenia Komenda Główna Policji ul. Puławska 148/150 02-624 Warszawa
Jest mi niezmiernie miło, że podejmując (moim skromnym zdaniem) tak cenną inicjatywę organizacji ogólnopolskiego seminarium kolekcjonerów policyjnych i środowiska policyjnego otrzymałem stosowną informację od Państwa wraz z zaproszeniem.
Pragnę Panu przypomnieć, że kilkakrotnie (odszedłem na emeryturę w 1997 roku) spotkaliśmy się podczas imprez i uroczystości organizowanych przez Szkołę Policji w Słupsku.
Po odejściu na emeryturę za namową kierownictwa V Liceum Ogólnokształcącego im. Zbigniewa Herberta w Słupsku wróciłem do mojego pierwszego wyuczonego zawodu. Sprawia mi ta praca dużo satysfakcji (mniej pieniążków), ponieważ udało się z pomocą uczniów przygotować, a nawet wygrać kilka (w ostatnich pięciu latach) olimpiad. Moja szkolna drużyna zdobyła między innymi 7 lokatę w finale Europejskim „Aliante 2003”,gdzie wykazaliśmy się także wiedzą o policji. Aktualnie jestem (drugi rok) członkiem Kuratoryjnej Komisji Maturalnej i dlatego nie mogę uczestniczyć w planowanej sesji. Pragnę jednak zaproponować organizatorom kilka zagadnień – tematów, które warto by przy okazji spotkania zrealizować:
1. Najwyższy już czas zebrać i opracować falerystykę jednostek policyjnych, milicyjnych od jej zarania.
W temacie wskazane jest by osobno zaprezentować szkoły resortowe. Z przyjemnością włączę się do tej inicjatywy i przedstawię pełną dokumentację (odznaki w tym honorowe oraz medale) Słupskiej Szkoły Policji.
2. Kolekcjonerzy mogliby przy wsparciu Centrum Kultury Policji wydawać (niskonakładowe) opracowania dotyczące specyfikacji służby:
- umundurowania, - wyposażenia
- wyróżników za służbę,
- wyróżników szkół resortowych itp.
Centrum Kultury Policji z racji dostępu do dokumentacji tematu byłoby koordynatorem kolekcjonerskim.
Aktualnie na rynku kolekcjonerskim „krąży” bardzo wiele nieudolnych kopii między innymi policyjnych wyróżników. Tego typu seminarium sprzyja także nawiązaniu bezpośrednich kontaktów. Byłbym sam bardzo zobowiązany za otrzymanie materiału sprawozdawczego z seminarium. Problemów, które mnie nurtują jako kolekcjonera i emerytowanego policjanta jest znacznie więcej. Pozwalam sobie załączyć do pisma list do kol.
Grzegorza Gryza, gdzie rozpiszę moje powyżej przedstawione sugestie.
Szanowny Panie Naczelniku.
Korespondencja do Grzegorza Gryza (znamy się od kilku lat jako kolekcjonerzy) z racji zadań organizacyjnych, które mu na seminarium będą przypisane pozwoli przedstawić bezpośrednio lub podczas spotkań kuluarowych moje sugestie.
Jeszcze raz dziękuję za zaproszenie.
Z przyjemnością włączę się w porządkowanie kolekcjonerstwa policyjnego.
Z wyrazami szacunku
Komunikaty
W miesiącu grudniu 2003 roku zorganizowaliśmy dodatkowe wystawy-ekspozycje:
- 7 Brygada Obrony Wybrzeża , że zbiorów kol. Ryszarda Klonowskiego , wyróżniki i falerystyka Wojska Polskiego.
Zbiór prezentowany obejmował: Marynarkę Wojenną, Wojska Lądowe i Obrony Powietrznej Kraju.
- Gimnazjum Wrzeście, że zbioru falerystyki, orderów, medali i filatelistyki kol. Kol. Jerzego Henke i Zdzisława Dróbki
„Niepodległość Polski – kto Ty jesteś, Polak mały”
- Szkoła Podstawowa Wrzeście, że zbioru kol. Zdzisława Dróbki falerystyka, ordery, odznaczenia i medale „Polskie Państwo Podziemne” .
- styczeń/luty 2004 rok:
Notki prasowe w „Głosie Słupskim”:
23.01. „Medalowy plon”
06.02. „Czapki, kaski, kominiarki”
- 4 marca w ramach sesji popularno – naukowej zorganizowanej w Starostwie słupskim pt. „Generał Stefan „Grot”
Rowecki i jego armia”. Oddział zorganizował na bazie własnych zbiorów (medale, falerystyka, ordery) tematyczną ekspozycję. Prezes zaprezentował referat popularyzujący numizmatykę i medalierstwo tematu na lekcjach historii.
Członkowie gremialnie wzięli udział w sesji, a w szczególności w części dyskusyjnej.
- maj/czerwiec W gimnazjum Redzikowo zorganizujemy ekspozycje ze zbiorów Jerzego Henke, Zdzisława Dróbki wystawę pt. „Polski Maje”. Na wystawie zaprezentujemy m.in.: medale, odznaczenia, falerystykę, numizmaty i bukinistykę tematu. Na bazie zbioru Kol. Zdzisław Dróbka przeprowadzi dla gimnazjalistów powiatu słupskiego tzw.
„Żywe lekcje historii”.
- W odpowiedzi na zaproszenie i apel Biura Kadr i Szkolenia (Wydziału Upowszechniania i Promocji Kultury Policji) i Komendy Głównej Policji, wyraziliśmy akces do zespołu nad zbiorczym opracowaniem:
falerystyki Milicji Obywatelskiej i Policji Państwowej medalierstwa tematu
- Zespół do spraw technicznego opracowania materiału „Medale słupskie i ze Słupskiem związane”: Pani Dorota Ciecholewska Muzeum Pomorza Środkowego, Kol. Kol. Władysław Piotrowicz, Ryszard Klonowski, Jan Radkowski, Marek Czech, Henryk Błaszkiewicz, Jerzy Henke, Zdzisław Dróbka, intensywni pracuje nad porządkowaniem posiadanych danych o medalach i treścią opracowania.
- Prawdopodobnie po odnowieniu porozumienia o współpracy Szkoły Policji w Słupsku – Oddziału PTN Słupsk zorganizujemy w Klubie Słuchacza Szkoły wystawę „Medale Milicyjne/Policyjne” jako dodatkową imprezę finału
„Półmaratonu policyjnego”. Koledzy przygotowali już swoje zbiory do ekspozycji.
- Ustalono, że w ramach „Jarmarku Gryfitów” święto numizmatyki zorganizujemy 01.08. Już dzisiaj zapraszamy.
Referat przedstawiony przez kol. Zdzisława Dróbkę na sesji popularno- naukowej: „GENERAŁ ROWECKI – GROT I JEGO ARMIA”
Armia Krajowa (AK) i jej dowódcy oraz Państwo Podziemia w medalierstwie, numizmatyce i innych zbiorach kolekcjonerskich.
Szanowne Panie, Panowie,...
Droga młodzieży,...
Od lat aktywnie współpracujemy z Kierownictwem Szkoły we Wrześciu między innymi uczestnicząc w organizacji oraz prezentacji naszych zbiorów dotyczących patrona tej placówki GEN. ROWECKIEGO
„GROTA” i jego ARMII.
To upoważnia mnie do krótkiej prezentacji części naszej kolekcjonerskiej pasji a dotyczącej medalierstwa tematu. By zrozumieć temat pozwalam sobie bardzo krótko zaprezentować polską historię medalierstwa...
Medalierstwo dotarło do Polski w początkach XVI stulecia wraz z kulturą włoskiego odrodzenia. Gdy w Polsce powstawały pierwsze medale, w niektórych krajach uprawiały tę nową, a zarazem modną sztukę już całe plejady artystów. Najwcześniejszym medalem – we właściwym tego słowa znaczeniu – wykonanym na ziemiach polskich jest nieduży, srebrny krążek, wybity w 1508 roku na polecenie biskupa wrocławskiego Jana Turzona dla upamiętnienia pobytu króla Władysława II Jagielończyka w stolicy Księstwa Kościelnego w Nysie.
Ten medal przypisywany jest włoskiemu architektowi i rzeźbiarzowi osiadłemu w Krakowie Giovaniemu Ciniemu ze Sieny. Pierwszym najwybitniejszym znanym z nazwiska medalierem cudzoziemcem, który odwiedził (zamieszkiwał) Polskę był augsburczyk Hans Schwarz. To on zaprojektował i stworzył między innymi medale:
medalion Księcia Albrechta z okazji „hołdu pruskiego” z maja 1525r.,
medalion zaślubin Księcia Albrechta z duńską Księżniczką Anną- Dorotą,
pięć medali portretowych monarchy Zygmunta I – króla Polski.
Jak twierdzi Marian Gumowski opisy medalionów Schwarza projektował biskup przemyski – poeta Andrzej Krzycki. W cyklach swych prac medalierskich szczególnie preferował techniki: grawerską i odlewniczą.
Drugim wielkim (czy nie większym, mając na uwadze artystyczny wyraz dzieła) był Włoch Jan Maria Padowano. To on w brązie, marmurze stworzył dzieła prezentujące parę Królewską, Zygmunta I Starego i Bonę.
Artysta nie ograniczał swojej twórczości do medalierstwa, do dzisiaj możemy podziwiać jego rzeźby nagrobne, popiersia i alegorie znaczących ludzi jemu współczesnych. Padowano przebywał w Polsce ponad 40 lat. Osiadły w Krakowie, ożeniony z Polką, należał do cechu murarzy, postawił medalierstwo w swojej drugiej ojczyźnie na bardzo wysokim poziomie. Największy wkład wniósł w plastyczną formę reliefu.
Wśród wielu innych twórców należy podkreślić dorobek Macieja Schillinga – domniemanego medaliera krakowskiego. Ten wywodzący się z Alzacji twórca projektował i tworzył medaliony, kierował mennicami w tym toruńską (w latach 1529-1535). Był to pierwszy medalier pracujący na potrzeby swoich mecenasów: Bonerów. To on był współtwórcą bitych w Gdańskiej Mennicy szóstaków oraz dukatów. Dowodem jego udział w projektowaniu wymienionych monet są pozostawione gmerki (liście bluszczu) znak Schillingów.
Ośrodkiem polskiego medalierstwa w okresie jego narodzin był Kraków. Moda i mecenat
spowodowały, że szybko rozpowszechniał się zwyczaj zamawiania własnego medalu czy konterfektu. Ponieważ w Polsce nie było tradycji ani mistrzów tej formy sztuki niestety pierwszymi z nich byli cudzoziemcy.
W sześciowiekowej tradycji medalierstwa polskiego znajdziemy odzwierciedlenia nie tylko wszystkich przewijających się w sztuce europejskiej styli i kierunków artystycznych ale także historię narodu (jego sukcesy i porażki) lata niewoli i walki o wyzwolenie, niepodległość. Jak nigdy dotąd wzniosło się rzemiosło medalierskie na wyżyny zdobywając w świecie zasłużoną renomę. To, że istnieje i rozwijają się w nim niezależne od siebie nurty artystyczne, mniej lub bardziej udane eksperymenty, próby odmiennego spojrzenia na otaczający świat (symbolika abstrakcyjnych znaków) dowodzi jedynie żywotności tej gałęzi polskiej sztuki.
Artystyczna wizją i symboliką jest seria między innymi medali oraz numizmatów poświęconych:
Armii Krajowej oraz jej dowódcom,
Państwu Podziemnemu.
Polskie medalierstwo od XVII wieku związane jest z Mennicą Warszawską... Założona w 1766 roku została przez ostatniego króla Polski Stanisława-Augusta Poniatowskiego. Siedziba mieściła się w Warszawie przy ulicy Bielańskiej. Po upadku Rzeczpospolitej zamknięta wznowiła swoja działalność w dobie Księstwa
Warszawskiego (1810 rok). W okresie Powstania Listopadowego (1830-1831)
produkowano nie tylko monety, ale także armaty. Zlikwidowano zakład po upadku powstania, a w 1907 roku rozebrano budynki. Zakład zrekonstruowano w nowej siedzibie przy ulicy Markowskiej. Uroczyste otwarcie mennicy odbyło się w 1924 roku. Po upadku Powstania Warszawskiego (we wrześniu 1944 roku) zakład został przez Niemców wysadzony. Po wyzwoleniu i nadal jeden z najnowocześniejszych zakładów tego typu w europie działa w Warszawie przy ulicy Pereca. Tam w gabinecie numizmatycznym możemy poznać jego historię zachowaną w maszynach i eksponatach.
Temat Armii Krajowej, dowódców oraz Państwo Podziemne mennica wielokrotnie podejmowała w produkcji monet czy medalierskiej. Bardzo trudno skrótowo przedstawić wszystkie tego typu dzieła
numizmatyczno-medalierskie.
Aby przybliżyć państwu tematykę na bazie prezentowanej ekspozycji i zbiorów kolekcjonerskich członków PTN o/ Słupsk pozwalam sobie zaprezentować cykle tematyczne:
numizmatykę (monety obiegowe, próbne i kolekcjonerskie),
medalierstwo (lane, kute i menniczo-reliefowe) w cyklach:
a) „Żołnierzom Polskim Drugiej Wojny Światowej” (19 medali Ø 70 mm, srebro – patynowane i brąz) z certyfikatami
b) „Powstanie Warszawskie 1944 r. medalami pisane” (19 medali Ø 70 mm, srebro – patynowane i brąz)z opracowaniem książkowym tematu.
Zainteresowanym nauczycielom, uczniom chcącym uatrakcyjnić lekcje historii czy zajęcia w ramach ścieżki edukacyjnej, wykorzystać eksponaty, medale czy monety jesteśmy w stanie (po wcześniejszym uzgodnieniu) je udostępnić.
Ważnym elementem, czy nie najważniejszym, poza medalem który można dotknąć, obejrzeć jest opracowanie bukinistyczne czy certyfikat. Zawarta w opracowaniu skondensowana wiedza tematu utrwala na długo tak zdobyte informacje.
„Armia Krajowa i jej pierwszy Komendant Główny”
Z wszystkich dostępnych nam materiałów szczególnie godnym polecenia, poza eksponatami, monety medale są opracowania:
Przywódcy Podziemia Państwa Polskiego” Walczyli o Wolną Polskę. W ramach opracowania notatki o:
a) Gen. Michale Tokarzewskim-Karaszewiczu b) Gen. Stefanie Roweckim „Grocie”
c) Gen. Tadeuszu Komorowskim „Borze”
d) Gen. Leopoldzie Okulickim „Niedźwiadku”
Żołnierzom polskim II Wojny Światowej” opracowana na certyfikacie notka – życiorysowa:
a) Gen. Kazimierza Sosnowskiego b) Gen. Stefana Roweckiego „Grota”
c) Gen. Antoniego Chruściela „Montera”
Numizmatyka polska dysponuje jedynie eksponatami bez opracowań (monety: próbne, kolekcjonerskie, obiegowe) w tym:
100.000zł 50 rocznica Powstania Warszawskiego (kolekcjonerska i próbna) z 1994 roku
100.000zł Żołnierz polski na frontach II Wojny Światowej mjr Hubal (kolekcjonerska i próbna) z 1991 roku
200.000zł Stefan Rowecki „Grot” (kolekcjonerska i próbna) 1990 rok 200.000zł Tadeusz Komorowski „Bór” (kolekcjonerska i próbna) 1990 rok 200.000zł Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (kolekcjonerska i próbna) 1991 rok 200.000zł Michał Tokarzewski-Karaszkiewicz (kolekcjonerska i próbna) 1991 rok 200.000zł II Wojna Światowa. Ruch Oporu 1939-1945 (kolekcjonerska i próbna) 1993 rok 300.000zł 50 rocznica Powstania w Getcie Warszawskim (kolekcjonerska i próbna) 1993 rok 10.00zł August Emil Fieldorf „Nil” (kolekcjonerska) 1998 rok
Gdy uzupełnimy te dwa rodzaje sztuki, rozbudowanymi cyklami falerystyki (ordery, odznaczenia i między innymi odznaki pamiątkowe), filatelistyki osiągniemy jako nauczyciele dwa podstawowe cele w procesie dydaktycznym:
- zainteresowanie pogłębione (atrakcyjnymi eksponatami) bohaterami naszej historii,
- pobudzenie pasji zbieractwa. Dziadkowe medale, zbiory filatelistyczne uczeń pozna i będzie kontynuował...
Jak lepiej poznać naszą historię by być dumnym z dorobku i w czasach
unifikacji Europy jako „WIELKIEJ WSI” wyróżnić się szacunkiem i dumą z naszego dorobku, tradycji, patriotyzmu narodowego. To Stefan Rowecki życiem i śmiercią udowodnił, że w XX wieku pamiętamy o celu wielkiego narodu, który w prezentowanej historii medalierstwa polskiego:
był europejską potęgą polityczną i militarną,
stracił na 150 lat niepodległość,
tracąc wolność od pierwszego dnia walczył z okupantem.
...odzyskał niepodległość i zaczyna (lepiej czy gorzej) ją zagospodarowywać w realiach XXI wieku...
BIBLIOGRAFIA:
Fischer „Katalog monet polskich XX i XXI wieku – 2002 rok” Bytom 2003 rok
Gumowski Marian „Bibliografia numizmatyki polskiej” Toruń 1967 rok
Kowalski Marian „Vademecum kolekcjonera monet i banknotów” Ossolineum, Wrocław 1988 rok
Ryszard Andrzej „Bibliografia numizmatyczna polski. Spis dzieł, pism i artykułów o monetach, medalach...” Kraków 1982 rok
Więcek Adam „Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce” Kraków 1989 rok
Protokół
Ze spotkania zespołu (Piotrowicz, Henke, Błaszkiewicz, Radkowski, Brzóska, Dróbka) do opracowania materiału o „medalu słupskim i ze Słupskiem związanym...”
dnia 13.04.2004 roku godz. 16.30 Ustalono:
- opracowanie obejmuje:
I tom medale j/w wydane po 1945 roku, II tom falerystyka,
III tom odznaki i znaczki metalowe w klapę, - tom I ustalono, że będzie opracowany:
a) wstęp: - historia medalierstwa - medal z :
herbem Słupska, napisem Słupsk,
nazwa (instytucji, firmy) z ziemią słupską związanej
b) tematy prezentowanych medali:
o instytucje i zakłady pracy, o kultura i szkolnictwo, o służby „mundurowe”, o sport,
o inne:
- organizacje polityczne, - organizacje młodzieżowe,
- organizacje turystyczne, wędkarskie, łowieckie, itp.
c) suplement:
- krótka historia o zakładach przemysłowych prezentowanych na medalach,
- inne informacje uzupełniające
Techniczne opracowanie medalu:
1. awers – krótki jedno/dwuzdaniowy opis..., 2. rewers – krótki jedno/dwuzdaniowy opis..., 3. metal - ...
4. projektant - ...
5. wybito sztuk - ... dodatkowo informacja o stopniowaniu (złoty, srebrny, brązowy) medalu
zeskanowany, sfotografowany, skserowany medal (awers, rewers) w skali 1:1 W zakończeniu:
- informacja, że jest to opracowanie na podstawie posiadanych zbiorów, - prosimy o uzupełnienie i korekty z adresem Muzeum Pomorza Środkowego.
Moje propozycje:
tom I - medale,
- falerystyka (nie jest tego zbyt dużo).
We wstępie:
- historia (krótka) medalu, opis jaki prezentujemy,
- historia (krótka) falerystyki z uzasadnieniem tzw. „służb mundurowych”
- inne ważne informacje Techniczne opracowanie medalu:
pkt. 5 uzupełnić poza podanym ... znajduje się w zbiorach Muzeum Pomorza Środkowego ...
na końcu
- schemat danych o medalach/odznace
kontakt do uzupełnień Muzeum Pomorza Środkowego
Pismo Zarządu Oddziału
redaguje zespół:Zdzisław Dróbka, Jerzy Henke, Henryk Błaszkiewicz Nakład 30 egzemplarzy
