opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE VII
Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej
MAŁGORZATA JAS
„SATYRA PRAWDĘ MÓWI, WZGLĘDÓW SIĘ
WYRZEKA, WIELBI URZĄD, CZCI KRÓLA,
LECZ SĄDZI CZŁOWIEKA”. POZNAJEMY CECHY
GATUNKU NA PRZYKŁADZIE TWÓRCZOŚCI
IGNACEGO KRASICKIEGO
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
„Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka, wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka”. Poznajemy cechy gatunku na przykładzie twórczości Ignacego Krasickiego (kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym/rozumienie i tworzenie informacji, świadomość i ekspresja kulturalna)
Cele kształcenia (wymagania ogólne):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Wyrabianie i rozwijanie zdolności rozumienia utworów literackich oraz innych tekstów kultury. 4. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna, szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami. 6. Poznawanie wybranych dzieł wielkich pisarzy polskich w kontekście podstawowych informacji o epokach, w których tworzyli (…).
II. Kształcenie językowe. 1. Rozwijanie rozumienia wartości języka narodowego oraz jego funkcji w budowaniu tożsamości osobowej ucznia oraz wspólnot: rodzinnej, narodowej i kulturowej. III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi ustnych i pisemnych.
Treści kształcenia (wymagania szczegółowe):
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
5) zna pojęcie komizmu, rozpoznaje jego rodzaje w tekstach oraz określa ich funkcje;
7) określa w poznawanych tekstach problematykę egzystencjalną. II. Kształcenie językowe. 2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 1) dostrzega zróżnicowanie słownictwa, w tym rozpoznaje (…) słownictwo o ograniczonym zasięgu (archaizmy). 4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń: 2) poprawnie przytacza cudze wypowiedzi, stosując
odpowiednie znaki interpunkcyjne. III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Uczeń: 2) gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi (…).
Metody/Formy pracy:
m. praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenia słownikowe; m. eksponujące: spektakl teatralny; m. problemowe, aktywizujące: dyskusja, wizualizacja; formy pracy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
aplikacja Mentimeter – chmura tagów; tekst satyry Ignacego Krasickiego Żona modna (portal Wolne Lektury); fragment spektaklu szkolnego nagrodzonego w konkursie
„Internetowy Teatr TVP dla szkół” w 2017 r.: Niech się miota złość na cię, czyli mówcie bajki i satyry rzetelne Bursa Szkół Artystycznych w Lublinie, Teatr Satyry Zielona Mrówa; arkusze papieru plakatowego; różnokolorowe markery; kartki A4; komputer z dostępem do Internetu, rzutnik, głośniki.
Podczas lekcji:
1. Nauczyciel prosi uczniów o podanie skojarzeń z rzeczownikiem satyra (aplikacja Mentimeter – chmura tagów). Uczniowie porównują swoje skojarzenia z definicjami słownikowymi (słownik języka polskiego, słownik terminów literackich). Zapisują definicję w zeszycie (przykładowa definicja: utwór literacki, który ukazuje
w krzywym zwierciadle, ośmiesza lub piętnuje ukazane w nim zjawiska, np.: wady społeczeństwa, obyczaje, przywary ludzkie, charaktery).
2. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie, kim był Ignacy Krasicki, w której żył epoce (wiadomości z historii), jakie są najważniejsze wyznaczniki oświecenia.
3. Nauczyciel zaprasza uczniów do obejrzenia adaptacji scenicznej satyry Ignacego Krasickiego pt. Żona modna zrealizowanej przez młodzież z Lublina. Prosi uczniów, aby zwracali uwagę, co jest przedmiotem krytyki w satyrze Krasickiego (w kontekście zapisanej definicji satyry).
4. Po projekcji nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się wrażeniami: Co wam się podobało? Co was śmieszyło? Co ułatwiało odbiór? Co było trudne? Uczniowie sięgają do tekstu satyry i korzystając z przypisów, wyjaśniają niezrozumiałe słowa.
5. Nauczyciel pyta: Na jakiej zasadzie autor skonstruował bohaterów satyry? Jaki efekt uzyskał, stosując kontrast? Jakie rodzaje komizmu rozpoznaliście w satyrze?
6. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Dwie zajmują się charakterystyką pana Piotra, dwie – jego żony. Na plakatach rysują odpowiednio: sylwetkę szlachcica i sylwetkę „żony modnej”. Opisują postaci, podając nazwę cechy bohatera/bohaterki satyry i zapisując obok tej cechy przykład (odpowiedni cytat z tekstu).
7. Grupy zajmujące się tą samą postacią zamieniają się miejscami, czytają
notatki kolegów i koleżanek, rozmawiają o dostrzeżonych przez nich aspektach charakterystyki. Po powrocie do swojego stolika mogą uzupełnić swój plakat.
8. Dwie grupy zajmujące się innymi bohaterami spotykają się ze sobą. Prezentują sobie nawzajem notatki. Wspólnie formułują morał wynikający z utworu
(propozycje zapisują na kartkach A4, mogą zredagować morał własnymi słowami lub posłużyć się np. przysłowiami). Odczytują swoje morały, przyczepiają je na plakatach.
9. Nauczyciel zaprasza uczniów do dyskusji ukierunkowanej pytaniami: Czy
dostrzegliście w bohaterach zalety? Jakie? Czy nowoczesność i elegancja są godne potępienia? Kiedy stają się dobrym tematem dla satyry? Czy łagodność i ugodowość są wadami? Kiedy stają się dobrym tematem dla satyry? itp.
10. Zadanie domowe: 1) Wyszukaj i przynieś na lekcję recenzję swojego ulubionego filmu. 2) Obejrzyj cały spektakl lubelskiej grupy teatralnej – przypomnij sobie cechy bajki i pomyśl, jaki morał mają bajki wykorzystane przez młodzież w spektaklu.
5
Komentarz metodyczny
Lekcja przygotowuje uczniów do tworzenia charakterystyki postaci. Zadania edukacyjne proponowane uczniom nie stanowią barier dla uczniów ze SPE.
