Parazytologia w Chińskiej Republice Ludowej

O. JIROVEC, O. HA VLIK

PARAZYTOLOGIA W

CHIŃSKIEJ

REPUBLICE LUDOWEJ

Towarzystwo Lekarzy

Chińskich zorganizowało

ipo raz piel'iwsizy zj1azd

poświęcony

chorobom inwazyjnym (Szanghaj, 10 - 15 XI 1958).

Wzięł·o

w nim

udział

paniad 160 parazytologów lekarrskich i 80 osób

służJby

zdioo- wiia. Na ' ZJaproszenie

chińskiego

Ministe: rstw:a Zdrowia

prizy,było

na zj, azd.

16 delegaltów zagranicznych z 6

pań'Stw:

z CSR ak.lad. O. J i r o v e c i dr O. H a v 1 i k, z ZSRR prof. Is aj e w, mailariolog z Samwkanidy, prof. Pod j ap o 1 ska, helmintolog z Moskwy, i p r of. S z i p i c y n a, entomolog z Moskwy, · z NRD prof. U r ba c h z Inst. Higieny · w Jenie, prof. Ort e 1 z Inst. Higieny w Halle, dr Ober d oes ter . z Inst. Hi-

6

82

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA

gieny w Berlinie, cLr H er t w i g z

tegoż

Instytiutu,

przebywający

cm- sowo w Korei, i dr. Ra a ib o w a z

Państw.

Sainarto!1ium w Ber-liinie, z Korni p~of. L o S u -

ż

u m, · dr K i m T i - s z a n, obaj z Uniwen;y{tetu w Phenijainie, z Wietnamu ck D o u n g V a n N o u i dr Y u a n S u - G o z

Wydziału

Lek. w HalJl!oi. Z 2lachodI11ich

pań'sitw był

obec111y tylko prof.

Pe

s

s o a, znany badacz schistosomatozy z Sao Paulo.

We WJSzystldch posiedzeniach zjaro

uuczestniczył z;astę,pca

ministra nowia dr Czen, który

referował

obszernie

całokształt

walki z choro-

Ryc. 1. Instytut Patrazyto1og,i1i w Szanghaju (fioto O. J<i'rovec)

bami inwazyjnymi w Chinach oraz

zamknął

zjazd

dłuższym

krytycznym podsumowaniem.

W posiedzeniach plenarn.ych omawiano

,najważ111iejsze

pr()- blemy parazytologiczne Chin.

Refer, aty programowe tT1Waly bairdzo

długo,

2 - 3,

^,a

nawet

wię­

cej godzin.

Pozostałe zaś wygła­

s21ano (bardro krót~o po 2 - 5 min.) w sekc'jach: sch~stosoma- tozy (61 referatów), malarii (21 ref.), filariozy (22 ref.), lejszma- niozy (20 ref.), ancylostomozy (8 ref.), innych problemów pa- razy tologicznych (27 · ref.) .

Po

zakończeniu

zjazJdu

urzą­

dzono dla

gości

zagrarnicznych wycrec1.lki do

mkładów

,parazyto- logii, patologii i klinik w Szang-•

har ju, Hangczou, Szansi i Kan- tonu. Delegacja

czechosłowacka powstała

jeszcze w Chinach

dłu­

zeJ,

odwiedzając i:nteresujące ośr·odki

!l'l!au!lrowe w Kailltornie, Czau-tjan, Ting-chu, Wuhanie, Nal!l!kinie, Tientdnie i Pekinie.

A

otio

kilka informacji o wa-

żnie1jszych

ZJWiedzonydh

zakła­

dach pa1 razytologicznych .

Z•akład

Chorób

Pasoży1mi­

czych w s~anghaiju

(należy

do Akademii Nauk

Lekarrsłkich).

Został założony

w 195,() r. w Nankinie, w

T.

1957 przeniesiony dl() Szang-•

ha'ju do budynku daiwnego lnstytutu Pasteura, (ryc. 1). Dyrektorem 1est rprof. Fen.

Zakład

Hczy 196 pracownilków, w tym 20 wybiitnych specja- listów i 160 pracowników naukowych.

Zakład

dzieli

się

na 5

oddziałów:

schistosomatlozy (prof. Ma o), lejszmaniozy (prof. W u), ancylostomozy (prof. Tse n), malr arii (r prof. C ho u), filairiozy ~prof. Fe n). Jest to przo-

dujący

i'nstytut parrazyfologiczny w Chinach, swym poziomem naukowym zalicza

się

on do najlepszych na

świecie.

InSitytut Epidemiologiri Akademii Le'kaX'sikiej w Pekinie ~kierownik

prof. S ze n) (ryc. 2). Instytut pc,siadi a 11

oddziałów,

z ~tórych intere

¹

s,o-

PARAZYTOLOGIA W CHINACH 83

Ryc. 2. Instytut Epidemiologi¹i Akademii Lekarskiej

w

Pekinriie (foto O. Havltik)

6

Ry'c. 3. Kaitedra Para,zytologU Instytutu Lekairsk!Iegio w Kwanczau (Kanton) (foto O. Ji,l"ovec)

84

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA

wiał

nias

naJw1ęcej oddział

zoologii lekarskiej (dr Cha n g). Bada

się

w nim

przewiaż:nie pdhły (dr

Czi Szu-li), TOztooze (dlr C · zang T. P.) oraz ssaki j1 ako rezerwuar chorób z

ogni:skowością naitumlną. Odd:mał

leptospiroz i riketsjoz (prof. W e i A s i)

śledzi występowanie

leptospir w Chilnach i prowa(izi pro~ilaktyezne 'SZJczepienia. Bairidzo

i!lltieresujący

jest oddzfal biofizyczmy (prof. O n g),

s·tudiujący wpływ

iprorrdeni kos- micznych na makro- i mi'kroorganizmy.

Kiatiedra Pa'l"azyt,ologiii Czung San !instytutu Lekamkiego w ~antonie (ryc. 3), kl tóry pooiada 62 profesorów, 84 docentów, 200 asystentów i po- nad 2000 studentów, zajmuje

się

badaniem malarii, filariozy, ancylosto- mozy, schilstosomatozy, encefalitu

japońskiego

B i

gorączki

tsutsugamu- szi.

Katedra Parazytologii Instytutu Lekarskiego w Wuhanie posiiada 11 priacown~ków (1 profesor, 2 docentów, 3 asy\9tentów, 5

sił

pomocni-- czych,

2

aspirantów).

Parazytologię wykłada się

medykom na

4

semestrze w

ciągu

72 godz. (36 godz. teorii i 36 godz. priak.tyki). Opracowuje

się

~chisito.somatozę,

f.ilarriozy, dkresowe

występowanie

komarów i

pasożyty jełitowe, głównie

z rodzaju Taenia.

KatedTa Pairazytolog~i Instytutu Lekarskiego w Tiencinie. Parazy-

tologię wyikłada się

tu na 5 sem. w

ciągu

56 godz. (zamtast dawniejszych

70

godz.).

UwZ!ględn:ia się morfologię

i

dia,gn1ostykę pasożytów.

Badainia pmwiadzi

się

nad

terapią

trychomonadozy i amebozy,

przeważnie

meto- dami

chińsk!imi.

Kated.1,a Pairazytologii Instytutu Lekarskiego w Pekinie posiada 1 profesora (C z

a

w Cz i - S ze n), 2 docen1tów, 4 asystentów i 3 prac.

pomocniczych. Bada

się ancyfos:tomozę, •!Jrychomona:dozę

i zwa1 1czanie komarów.

Zakład

Medycyny

Doświadczalnej

dl~ prowincji Czekiang w Hangczou

powstał

w r. 1950 i posiada 140 praoowiników. 2Jajmuje

się głównie

chorobami

zakaźnymi

i inwazyjnymi oriaz

higieną sZlko1ną

i pracy. Nas

interesowały

tyi}ko 2

oddziały:

schistos,omatozy ~pr,of. W en) i ancyliost:Jo- mozy (prof. G a o).

Zakład

Chorób

Pasożytniczych

prowincji Hupei w Wuhanie (kier.

prof. K. F. Y a o)

powstał

w r. 1956 i posiada 156 pracowników. Pierwo- tne 2Jainteresowania

były

bairdziej teoretyczne, obeon1ie

górują

1problemy praktyczne. Prowadzi

się

badania

głównie

nad udoskonaileniem metod zwalczania

ślimaków,

bada

się wpływ ś•rodJków odstraszających

przeciw cerkariom oraz

aincylostomozę.

Zwiedziliśmy

poniadlto 4 prac10wnie specj,aHstyczne.

Odid.2Ji,ał

pa• rago- nimozy w szpitalu Szao-Szin w Hangcrou 2majduje

się

na terenie hype,renldemicznym tej inwazji.

Cały

S2lpl!1Jail posiada 200

łóżek,

25 le- kairzy i felczerów o:riaz 45

pielęgniarek.

Pracownia Lepitospi-roz Staoji Hi!g.-Epid. prowiooj,i KuantUJng w K, an- i.lonie. Kieruje

nią

dr Y i e h H u a n - F e n (3 pl'larc. naukowych !i 4 tech- nicznych).

łzołowano

wieile szczepów lepoosip~r. (L. icterohaemorrhagiae, L. pomona, L. austraiis, L. hebdomadis, L. canicola). Wspóbpiraicuje si~

z prof. Cz u n gie m z s2Jpi't1ala pekiruskiego. Stosuje

się

z pOWlddzen~, em szczepionki z 4 szczepów leptospir. Poniadito bada

się epidemit>logię

riketsjoz orientalnych (tsutsugamuszi) .

· Stacja przeciw filariozom w Wuhanie (kier. dr Cz u - Cz i n - J u)

Ryc.

jący

PARAZYTOLOGIA W CHINACH

4. Plakat ·chińskd obrazu-

wialkę z w,11ogami (foto O.

najważniejszymi

cz~owieka Jirovec)

85

Ryc. 5. Plakat

oświaty sanitarnej z wystawy higie-

ny w Pekinie (foto O. Jirovec)

86

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA - ·---- - ---------

mjmuje

się diagnostyką

i leczeniem chorych oriaz

likwidacją

komarrów w

obrębie

m:iiaista

pr:zemyisł'owego

Wuhan. Sta1 cja 1i:czy 110 pr,acown~ków, w tym 8 lekarzy, 3

pielęgniairki

i 12 lal:)oflantów.

Leprosorium Sao-Than w Kantonie

zostało zarożone

przez mis1 jona- rzy

rw ir.

1902,

później przejęło

je

pańs,two

• i

r,omzel'izyło

w r. 1951.

Obecnie pracuje tam

⁴

lekarzy,

⁸

folcz,erów i

⁶³

.osoby ii.:nniego

peT\So-

nelu san:i'tJa:i,nego.

Ciężej

chorych jest 230,

wi~k,srość sbanow,ią

przypadki

lżejsze.

Leczy

się

olejem chau'lmagrowym, drwuamiiniOdwu' sulfonem i rthiasemiikairbalI'zonern. Próbuje

się też

metod

chińskli.ch.

Prócz wymieni<mych , instytutów

obejneliśmy

je'S'zcze szereg wystaw sanitamych w Nankinie, FU!Szuenie i Peki,n:ie.

Fodzilw~al<iśmy,

jak pomy-

słowa ¹

je.sit -ludowa

,twórczość

w wyszukiwaniu

Tóżriyoh

spooobów zwal- CZJania

¹naj1w:a1żniej¹szych

w Chinach wrogów czlawiieik, a, szczurów, wróbli, komarów, muoh, (ryc. 4) i • j

¹

ak p1rziepojone

są

najszersze masy

ludności ideą

uzdrowienia

całego

:nai{'lodu (Tyc. 5).

Cały wysiłek

para:zy1lo• logów

chińskich

· skierowano na 5

naj¹w,a,żniej­

szych iinwazji:

schistosomatozę, malairię, ancyloS"tomatlozę, filaTliozę

i k!a:la- -azaT.

Paisoży.ty

te

występuiją

w

większości

obszarów chiiruski:ch, i to

wśród

milionów

ludTI10ści.

Od

^ir.

1949 dlolrona:no o~brzymich

postępów, głównie dzięki

temu,

że udało siię 2Jainteresiowiać

szerokie masy, Móre z

dużą dokładnlością wykonują

polecenia

służiby

zdrowia.

Równocześnie

z tym wydano

walkę głównym

szkodlnilmm: szczurom i myszom,

^Wlró-

blom, muichom i komarom.

Dzięki tej

kompleksowej walce

udało

si~

w stdsun:kowo krótk1m czasie

(10

lat)

wy,raźnie obniżyć ·ilość 21a1cilroro- Wiań,

·zaipobiec , nowym

zakażeniom,

w niektórych

częściach

nawet w

peł-­

ni

zlilkwidJować niajważniejsze

inwazje, w innych tyDkiO znacznie obni-

żyć

ich

występowanii.e.

Wszyscy parazytiOlod:zy nastawilJi

się

na potrzetby pnalktyki

'i zajmują s,ię dl:mś

opracowaniem nowyoh, jed:nohl.ty:ch i

dostępnych,

metod diagno- stycznych, teraipeutycznych i profii1aktycznycih. W wielu zta:gad'n:ieni.ach pra:kltycznych uzyskano

doslkonałe

wyniki. Plodiamy tu krótki

przegląd

sy,tuacji

^odnośnie

do

waiżniejszych

inwazji

paoożytnkzyoh,

z

UJwz,ględnie­

niem ,n!Owych metod

chińskich,

które

mogą się 'też przydać

w naszej pi-aktyce.

S c h is t os om a to z a (b i 1 h ar c i o z a)

Według

danych Zak~adu Para:

¹

zytologii w Szian1ghiaju jeszcre obeanie znajduje

się

w Chinach

około

10 - 20 mln chorych. W samej ty,lko

pr'O-

wilnldjli HU!pei

było

na 30 mln

mieS'zkańców

1 mln chorych na oohisto-

sama11lozę. Walkę

prowadzi

s1ię

komJJlekoowo, z

udziałem n1ajszie.IiSzych

mas

"ludnlOŚci.

Nip. w r . 1957 w prow. Fulk:ien

,aż

1 300 OOO osób

tępHo śli­

maki,

zalsy,pywało

stare

kanały nawadn.i.a,jące

i

kopało

I110we. Ty,Um

^dzię­

ki temu,

^{że walkę}

prowadzono ;przeciw wszyistlkiim ogniwom epidemio- logicznym,

udało się obniżyć śmiertelność

w Chinach na 0,011 O/o.

Głów­

nymi metJodiami wallki z

schistOSIOmatozą są:.

UindeszJlrodliwianie <rlchddów ludzi i

zwierząt,

nis<zczienie

ślimalków żyiwicieli pośrednich,

za1pObiega1Die wnlikainiu fairw do skóry ludzkiej, wreszcie leczenie ohioryoh.

Najbardziej skomplikowana jest wa' lka z

ślimakami (Oncomelania).

Tępi się

je

Tóżnymi

spoisobami.

Plonieważ wypełza'ją

one

e;

wody na bagna

i brregi

kanałów nawadni-a,ją-cych

do

wysokości

2 m, s,pecj, alne brygady

PARAZYT,OLOGIA W CHINACH

87

Ryc. 6. Tępienie ślimaków na brzegach kanałów (foto O. Jirovec)

Ryc. 7. Rozlewanie roztworu cjainlm potasu w wake z ślimakami (foto O. HavHk)

88

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA

palą całą trawę

i krzewy

aż

do tej

wysokości, przekopiują ziemię

do

głębokości

15 cm (zaisypaine oncome

¹

l1anie

róV\llnież giną)

Lub

rozrzucają

na brzegu

ryżową słomę

i

zapalają ją

(ryc. 6).

Używa się iteż Wl'zą1ce:j

wody,

którą

zlewa

się

brze1 gi (5 1 wody na lm

²⁾

lub polewa

się

brzegi roztworem cjanku potasu. W ogniskach hyperendemicznych w ogóle zasy- puje

się ziemią

stare

kanały

i kopie

równocześnie

nowe z

gładkimi

i stiro- myrni brzegami.

Z chemic1znych

środków używa się

przeciw

ślimakom

i lairWIOm ko- marów HCH. Rozitworem

ZlWilża się

t~ociny, które rozrzuca

się,

albo

też

miesza

się

HCH z trocinami i gipsem i

sporządm

kostki o watl,ze, 250 g, które

się

zawiesza w kanale.

Skuteczność

1e1go sposobu uitrzymuje

sii.ę

przez 2 mies. ~ryc. 7).

K!ompleiksow:a walka

ze ślimakami

je1st bai,dzo skUJtoo:zma. Tam

gd:me

dawniej spotykano na 1 m

²

300 - 1000 sztuk

ślimaków, obniżyła się

ioh

ill()ść

do 0,5 - 1.

Aby nie

dopuścić

do nowego

za.lmżenia 1kianału

odchc)cfiami chorych, zbiera.

się

odchody z osiedli do

większych dołów

i dopiero po ich prze~

gni:ciu ,i

zginięciu

jaj z miracydiami nawozi

się ziemię. Również

na po- lach

urządza się

prymitywne latryny

używame

,podczas prac rpo.lJnych.

Bardzo

ważna

jesit

również

obrona

człowiek,a

przed cerka1riami.

Do-

wiedziono,

że

cei,karie

znajdują ¹się też

na mokrej 'Ziemi i bagnie oraz

mogą pełzać

po mok,rej trawie. W

różnych

labora1toriach wypróbowuje

się środki odistms:zmjące

przeciw cerka1riom. Próbowano

mieszaninę

15°/o di'butylftalatu i 100/o benzylbenzoatu w terpentynie lub

mieszaninę

10°/o benzylbenzoa1tu, 150/o dime

¹

tylftalatu w 750/o alkoholu. Dix,anthogen (Mitigal) i inne podobne

związki

wciera

się

do skóry.

Chronią

one przed cerkariami w

ciągu

4 godz. Bardzo dobrze ohroni gumowe obuwie z cholewami, ~le nie jest ono

dostępne

inajszer,szym masom.

Chorych i

zalmżony,ch

leczy

się

masowo,

najczęściej

·w,iniainem ainty- monoW10-potasowym. Dawniej leiczenie

trwało

20 dni i

było

skuteczne w 600/o,

dziś

próbuje

się

je

skrócić

do 3 - 7 dni

(podając wyżs1ze

dawki) i

osiąga,jąc sumteczność

w 90°/o.

Śmier1te1ność

pr'zy schrstos1omatozie

dzię­

ki szybkiemu leczeniu stale

obniża się.

Dawniej wynosH

¹

a 40 na 10 OOO, potem

opadła

do 9 w r. 1957 i nawet do 1 na J.0 OOO w r. 1958.

Ba!da

się też

nowe

środki

na Schistosoma japonicum. W Hangczou wyprodulmwwno preparrat 2-antymonylo-mety,l-uracyl, Móry w

doświad­

czeniach z myszami

okazał się

skuteczny w 940/o.

Próbowano

też

metod z dawnej medycyny

chińskieij. Spośród

527 su-- rowców

okazały się

czynne tylko 2

ro.śliny:

Phoenix dactylifera i Cucur- bita moschata. Najba:r,dziej skuteczny,

zwłaszcza

w ostrym okresie, jest

wyciąg

ailkoho.lJowy z Semen cucurbitae.

W Wuhanie próbuje

się autoascitotera:pię.

Choremu z

wysiękiem

wstrzykuje

się

jego

własny wys1ięk

w

ilości

30 - 50 ml,

dożylnie,

co

dzień

albo z przerwami.

W wielu 1ahora1Joriach oprncowuje

^się

nowe metody diagnostyczne dla ule,pszenia starych albo

udostępnienia

ich w pracy terenowej.

Sł,abą inwazję

Schistosoma rozpozna1je

się

w In~,ty1tuoie w Wuhan

następująco: grudkę kału wkłada się

1w

mosiężnym

s1~1Jku do kolbki

Erlenmayera (100 ml) z

przegotowaną wodą

i wstawi,a

się

do termostatu

w temp. 24°C.

Już

po godzinie

wylęga:ją się

mim,cydria, Moce

wy1pływają

PARAZYTOLOGIA W CHINACH

89

Ryc. 8. Hodowla ś~imaków (Oncomelania) w Inst. P:arazytol. Szk,oły L~arskiej w Kwanczau (Kanton) (foto O. Ji;mvec)

Ryc. 9. Stacja pr;zochvma1arycma

w

prow. Kwantung (foto O. J,irovec)

90

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA

na

powie1rzchniię,

gdzie

można

je

oglądać

przy pomocy lru,py. Po 3 - 4 godz.

!kończy się

wyklruwanie miTa1cyldiów.

Dla celów

doświadczalnych

opraCIOWlaino w hl1boriatoiriach w Sziang- hajru, Wuha:nie, Kianltcmie i Hangczou m€1toidy hodowli sclhiistosom w

śli­

mak,aioh OlriaJz

zwierzęta1ch

laiboratoryjnych (ryc. 8). Onlromelanie

zakiaża się

po 1000 szJtuk w

dużych ;pły,tkaoh

Petiriegio,

dodając

300 ml Wlody .: 150 OOO wyklutych miriacytdiów.

Zalkażone ślimakli

holdrulje

się

w g1iinia- nych misach lu:b betonlowy,ch koryta1oh, p11zy

za1gęs:zc1Z1en1~u

20 OOO sztuk nia 1 m

²,

w Wlillg,atnym

błocie

i karmi

się

'je 2 razy dziennie

zmie}oną zieleniną

z d!oda:1Jkiem 1 O/o skrobi. Tempe1ra:tma hodowli wynosi 25°C.

Dla uzyskraniiia cerkiairii zaikaione

ślimaki

przenosi

się

piojeidynczo do

małych

naczyniek

napełnionych

ipo brzegi

Wiodą

i s!tawia pod

silną ża­

rówką.

Ceir'ka~re

,wypływ,ają

na

powier:rehnię

w

ciągu

4 godz.,

slkąd się

je wybiwa

pipetą.

P:r,zy

zakaJż.aJniu

myszy na ogolone miejsce 1skóry daije

s1ię krnplę

wody z 40 cerkariami i

już

w

ciągu

10 - 15 mim.

drążą

one do warstwy pod- skórnej.

Ponie,waż

ba!dania chemoterapeutyczne na

ZJwieir,zętach są długotirwałe,

w Hangczou op1rooowa,Ill()

metodę prowokacyjną

d!la badania

różnych

le- ków. Norma1lnie u myszy 600/o

paoożytów

rumiejscawta

się

w vena portae i 400/o w

żyłach

krezkiowych. Praktycznie nie ma ich w

wątrdbie.

Po

wstrzyknięciu

jedn~k ~paratów anltymonowyich

większość

,robaków prze- nosi

się ¹

w

ciągu

2 godz. do

wątroby. Można

w ten Slposób w

ciągu

2 gddiz.

roJzsrtJr,zyiginąć,

czy pirepamt jest skiutecZJny, ozy nie.

Dla badania,

środków odstraiszającyioh

naoiera

się

ogionki myiszy, które potem

Wkłada się

do probówki z ce'vkariami. Po 35 dntach myiSzy zaJbija

się

i oblic?Ja

się dorosłe pasożyty.

Filariozy

Ogólną ~1ość zakażonych

w Chi!naJch oooni,a

się

na 20 - 30 mln osób.

Dane z pdSZJczególnych terenów

rMmią się,

wiele bowiem

rz.iależy

od. slpo- sobów diagnozowa1ni1a. W Kantonie podaje

'Się

1 - 300/o

ZJ~ażonych,

w Wuhan 1- 370/o, w prow. Syczuan 22 - 280/o, w Sztain1twngu 1 - 300/o, na Taj,wainie 500/o.

Śmiertelność

wwasta z wiekJiem, u dzieci dio 2 ht 1·ówn1a

się

0,50/o, do 5

>łat

2, 20/o, do 10 tait 7,30/o, do 20 lat 130/o, u do-

rosłych

wynosi

średnio

18- 200/o.

W ChiJn:a~h

występują

2 gatunki filarii: Wuchereria bancrofti i W.

malayi. PierWISzy

występuje przieważnd.e

ina nizina1ch ii

wywołuje

na

,ogół słondiow:aJtość IJJarrządów

rodnych. U

za!każonych

sipot~ka

się

mtkrofilarie we

¹

kr1wi w 50 - 700/o. W 300/o

występują wy1riaźine

objawy kilinkZJne, a itylklo w 3 - 50/o dochiodzi do e'1efamtiazy. W. malayi

występuje częścieij

w terenie gó:rzyistym, atakuje ina

ogół

powie!rZJChowne

węzły

limfatyczne nóg, rzJafu:iej

rąk, wywołując e'lefant~azę

(ryc. 10). Pirzenldsiciekimi na

południu są

Anopheles hyrcanus sinensis i Culex fatigans, na

półniocy

Culex pipiens.

Do 'leczenia stosuje

sli.ę przeważnie

hetrazan (7 - 10 d:nli, 3 !l'lazy dz.

po 0,2 per os). 850/o mikrriof!llarU g1nie

już

,pdclczas leczeniia; po 3 mies.

nie sitwieird?Ja

sd.ę

ii.eh w 700/o przypadków. Przy skiróconym

łeicreniu ,po-

daje

się

,pierwszego dni'a 1,5 g leku, drugiego 1,8 g, wzeiciego 2 g, a

pią­

·teigo

3 g1 ~J.llibd

ktż

da,je

się

hetrlazan tylko w 1 dniu, w dawce 1,6 g

PA.HAZYTOLOGIA W CHINACH

91

--··---- - - - - -- -- -

(4 r. dzriennie po 0,4). Przy leczeniu W. bancrofti po 3 mies. wynik ujemny stwierdza

się

w 760/o, przy W. maiayi uzxskuje

się

nawet 1000/o wyleczeMa.

Jeżeli

po hetrozanie

występują doleg1iwośai,

pddaje

się

calr'b~son po 0,4 g 2

ro.Ży

dz . przez 10 dni. U lecwnych w ten sposób osób . po roku uzyskuje

się

ujemny wynilk w 40 - 650/o. iPddczas leczenia u 300/o chiarych

występuje piowięl<'szenie węzłów

1imfaitycznych i podiezas bi:opsj1i stwierdza

się

u nich mru-twe larwy. Leczenie jest masowe,

zwła­

szcza

rw

ognis~ach hyperendemic21nych, n:p.

w r. 1958 leczono hei'riazanem 660 OOO osób.

Chorobę

roopoznaje

się

Jlla podstar wie stwiexdzenia mikrofilarii w gruJbej k!ropli krwi pobrianej

,o

godz. 21 (krew bierze

się

z ucha). Kropla winna

zawierać

przynaj- mniej 60 mm

³

klrwi. P<raparot barwi

się

po rozpuszczeniu hemogl, obi!Ily albo

<błękitem

metylenowym, albo

hema.toksy,liną,

lu'b wg Giemsy-Rom:a:nowskiego. W Lnst. w Wuhanie bada

się

grube krople nie barwione, a tylko pozbawione hemoglob~ny.

W odniskach hyperendemicznych bada siq

większość

osób po uprzedniej prowokac'ji mikrofiltacii

małymi

darwk:ami hebrazainu (0,1 - 0,2 per

os).

Mikrofilarie

pojawiają się

wówczas we krwi obwodowe

¹

j po 15.- 30 min., po 8 - 9 godz.

występuje gorączKJa,

kitóra trwa

24

godz.

W walce z przenooi!cielami-komarami roz-

pryskuje

się zawiesilnę

DDT (2 g na 1 m~}

Ryc. 10. E1efan1tiaza nóg przy

lub HCH (0,2 g na 1 m

³⁾

w postaci fumigacji.

filar}ozie (fot. O. Jirovec)

Larwy komarów zwalcza

się

przy pomocy

HCH przez

całe

lato. W

miesiącach:

V, VI i 1X rozpyla

się

prepa-raity oo 1 O dnd, w VI I i VIII raz na

tydzień.

Ponadto siatki do okien impre- gnuje

się

10/o roZitworem DDT. Na po1ach

ryżowych kładzie się

ga- rneksan w kostkach (podobnie jak w walce z

schistosomatozą).

Ancylostomoza

Uość Z!a:każonych

przed

rewolucją określano

w Chinaich llla co naj- mniej 50 mln osób. Potem stopniowo

było

oora~ mniej zakaoonych, a obecnie w

całych

Chi1nach jest ich

około 10 - 20

mln. Odsetki te barid:zo

się wahają,

od kilku (w mia1stach)

1aiż

do bairdzo wysokich (w n1iek1tórych rejonach wiejskich). Np. w re

¹

janie 'Daltien

zakażonych

jest

wśród

wie-

śniaków

52,80/o, na

przedmieściach

300/o, w saimym natomiia' st

mieście

210/o. W

¹

dbwodzie miasta Chunking w praw. Syczuan

średni:a

zakaeeinia wynosi 750/o.

Występuje ¹

zaróW1no Ancylostoma duodenale, j, ak i Necator ame1·ica- nus. Pi'€1I"Wszy gatunek jest 3 razy

częstszy,

od dru:gieigo.

GłóWIIly,m

miej- scem

zakażania się są

pola baitatów

(¹słodkie

ziemniaki), ogrody w,~zy- wne, sady morwowe. Stosunkowo mniej niebezpieczme

są

ipol,a

ryżowe.

W dliagnastyoe kaprologicznej

używa się

metdd flotacytjnyloh z nasy-

conymi roztworami NaN0

₃

i ZnS0

₄,

przy pomocy których wykrywa

92

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA - - - -·---···-~ -----

s¹ię

do 90°/u ja1j. Do

ilościiowego okireś,lenia

j,aj w ka

¹

le w szangha1j1S1kim Inst. Rl1riaz.

używa się

metody flotacyjnej z nasyconym rootrworem soli (0,1 ml

kału

do 2,5 ml roZJtworu,

przykryć s:zJkiełlkiem

nalkrywkowym).

Fojedync'ze jaja i ich

ilość określ,a się met,odą

Ha rado va. P

¹

rzy pomocy blas2Jane

¹

j

szpatułki

nainosi

się

na pasek

bibuły

!fi'Ltri.iacyjnej 0,2 g

kału.

Pasek

wkłada się

do probówki, na której dnie ZJnajduje

się

2 ml wody, talk alby

częściowo był

zamoczony. P,rzy 25°C

już

po 5 dniach wy-

lęgaiją się

laa.-wy, które

wędrują

do wody, gdzie je

ł,atwo

przy pomocy lupy

wykryć.

Meit

¹

odla ta jes:t skuteczllliejsza

niż

flOltacyjna.

Widzieliśmy też różne

modyfikacje metod diaignostycznych. Na przy-

kład

2 g

kału kładzie się

na

ułamek

gl:ilntanej dachówki, który

wkłada się

do mi:sk,i lub naczynia

żelaznego

z

wodą, sięgającą aiż

do brzegu glin1ainej skoruipy. W

ciąigu

48 - 72 godz. larwy

przechodzą

do wody.

Wodę

pobiera

się

wówczas do pipety i pod

światło można

przy pomocy lupy dostrzec larwy. Metoda

;ta

ma

głównie

na C€lu badanie bez mik1r0Sikopu, który nie jest jes'zcze

wszędzie dostępny.

Do ma1sowego leczenia

używa się

hexylresorcyny, ol. chenopodii lub metod. z medycy,ny ludowej. BardZJo roZJpowszechniony jest

również

cziteroohlorek etylenu, który podaje

się

przez

3

kolejne dni (

¹

wieozorem, 1przed spaniem) w

ilośctach

2,3 i 3 ml lub 3,3 i

3

ml.

Slkuteczność

leczenia

WVinlOSi

700/o.

· W stacji hig.-epid. w Ting-Chu próbowano jeidnorazowe leczenie, po-

dając

od raZJu 6 ml czterochlorku etylenu. Lek dawano wieczorem przed spaniem z 0,1 fenolbarbitalu.

Skuteczność

950/o.

Metodę tę

uznano jako

dogodną

do masowego stosowania.

W ki'lku pracowniach badano

też

1-bromo-2-na1ltti1 w dziennej dawce 6 g przez 2 dni

(ogółem

12 g). Leczenie 13 OOO osób w Chl.mgkingu byb .skutecZJne w 60°/o. W Szanghaju podawano 6 g preparatu przez 3 dni i uzyskano dodatni wynik u :330/o osób leczonych· w domu i u 660/o osób leczonych w szpitalach. Lek

należy stosować

na pusty

żołądek.

Larwy

,tęgoryj¹ców

(i schistosom) niszczy

się

w kale oj,ankiem potasu (1,5 - 2,5 g na 1 kg

kału)

lub prepa,ratem fosforowym Dipterex (1 : 100 OOO), który

działa

d(jbrze

także

przeciw muchom.

W C€lu ochrony przeciw larwom

tęgoryjców

stosuje

się

nacieranie skóry nóg i

Tąk

200/o roztworem szelaku w alkoholu lub 70/o gumy w al- koholu. Wcierania te

chronią

przez 5 godz. i

są

dobrze znoszone.

Róime metody profilaktyczne,

łącznie

z

długotrwałym

kompostowa- niem odchodów, leczeniem chorrych i

zak1ażonych

oraz

oświatą santtai!'ną

ba11dzo

sprzyjają

skutecznej walce z

,tęgoryjcami

i jest nadzieja,

że już

w

przyszłych

laitach inwazja ta zostanie prawie zlikwidowana.

Paragonimoza

Paragonimoz,a

występuje

w Chinach

najczęściej

w prowincjach Jun- mm, Fukien, Anhuei, Honan i Syczuan. Prócz objawów

płucnych

(pierwszym (jbjawem jest na

ogół brązowawo

podba,rwiona plwocina) stwierdza

się

jeszcze u 250/o chorych objawy nerwowe,

wywołane

loka-

lizacją

przywr w mózgu lub rdzeniu.

Częste są ,też infanty1łizm

i

poraże­

nie

kończyn.

Eozynofilia w ostrej chorobie dochodzi do 400/o, w sta-

di:ach

przewlekłych

do 10 - 20%.

PARAZYTOLOGIA W CHINACH

93

··----- · -- · -····- - - -- ------·- - -

Rozpo2lnanie polega na wykryciu charakterystycznych jaj w phvo- dnie, czasem

również

w kale. Odczyny skórne z antygenem przyg, oto- wanym z Paragonimus z

zakażonych

kotów i

rozcieńczonym

·1 : 1000

występują

dodatnio ,praiktycznie u wsizystkich cl_lorych.

Stosuje

się

kombinowane leczenie

chlorochiną

(0,45 - 0,5 dziennie per os przez

50 -

100 dni) i chlorkiem emetyny (pod.skórnie dziennie 0,03 przez 20 d!ni, po 10 - 20-dniowej przerwie poillowna lmracj1a). Obja- wy kliniczne

ustępują

po 50 dniach, po jednej kuracji chlorochinoeme- tynowej j, aja

znikają

w 600/o, nawroty

pojawiają się aż

po

pół

roku. Po drugiej kuracji j,aijeczka

znikają

w 1000/o.

Paragonimozę

mózgu lub ja- my rbrzusznej leczy

się

w

miarę możności

dhirurgicznie.

W zwalc,'Janiru ,par:a,gonimozy

najskuteczniej,szą bronią

jest

oświata

sa- nitaT1na i

podwyższenie

stJopy

życiowej

oraz poziom higieny

społe­

czeństwa.

Wystarezy

dokładne

gotowanie · krabów lub r:aków, kitó'.re

są głównym źródłem zakażenia

ludzi, aby znacznie

zmni€jszyć stopień

in- wazji. Dawniej np. dzieci

spożywały

z

głodu

surowe kraby, tak jak je

schwytały

w potoku, lub

też wkładano mięso

kriabów do wina

s~ansziń­

sk<iego, w którym

zawartość

150/o a

¹

lkoholu jest

n:iewystarcza,jąca

do za- bicia encystowainych metacerkarii.

Również

normaLne

kr'Otkotrwałe

go- towanie krabów (tylko do zaczerwienienia chitynowych

powłok)

pro-

WiaJd,ziło

do

częSltych zakażeń.

Wobec szybkiego

podwyższenia się

po21iomu

życia społeczeństwa

i szerzeni,a bardzo skU1tecznej propa, gantly sa111iitar,nej

pełna

Nikwidacj;:i paragonimozy w Chinach jest

h.·westią

najblifazych lat.

Malaria

Uość zakażonych malarią

osób przed

re\:l.roluoją chińską określiain.:i

na

ca

30 mln.

Później podjęto energiozną walkę

z

malaiiią

we wszystkich endemicznych obszarach.

Już

w r. 1950 zo.iigain'izowano

34

!Stacje prze- ciwmailaryczne (ryc. !:J) z ponad 900 pr:aoowniikami. Leczenie chorych, profi1aktyka,

tępienie

komarów i inne a.koje

sprawiły, że liczebność

chorych stale

obniżała się.

Bardzo

ważne

znaczenie

miało tu hasło tę­

pieniła 4

wrogów

ludności chińskiie'j

- w tej Hczbie komarów.

Dla celów profilaktycznych i terape, wtycznych

używa się

preparatów : daraprim,

prtimaquinę, atebrynę, chininę

i

plasmochinę.

Próbuje

się też chiński:ch śrddków,

np. proszku z

'1iści

Dich1·oa febriJuga.

Ołbrzymie

aikcje prowadzi

^się

przedw komarom i ich larwom. Jest to walka

wyjątkowo

trudna,

ponieważ większość

ziemi uprawnej zajmu-

ją ryżowiska,

które podczas

całego

dkresu wegetacyjnego

są

zalane wo-

dą,

a

piO:lm

tym wiele komarów

przenoszących malarię wylęga się też

w szybko

płynących

wodach, gd2ie

tępienie

larw jest

już

bardzo utru- dnione.

Jedną

z metod walki z komarami jest zmiana uprawy

ryżu,

tak aby

ryżowi:i:ska

nie

dawały

larwom

możności

rozwoju.

Należy

tu np.

zwię­

kszona

gęstość

siana

ryżu.

Larwy Anopheles hyrcanus sinensis s,potyika

się 1najczęśdiej

pr:zy siewie 9x9 cm, najmniej prizy siewie 5x5 cm. Po-

nieważ

i urodzaj

ryżu

je'St

wyższy

przy

gęstym

siewie, metoda ta · ma

również

g,ospodarci.e znaczenie.

Wodę

na

ryżowiska

winno

się czeirpać

w mniejszych

ilościach,

ale

częściej,

aiby pole

było

pokryte

wodą

najwv-

~

w 15 mm. ·

94

^{Z ŻYCIA} NAUKOWEGO - KRONIKA

- -- -- - - - -· -- - -- - - - -- - - -

Do walki z

dorosłymi

komarami stosuje

się

opryskiwanie (nie

wszę­

dzie) budynków oraz,

impregnację

siateik do okien. W

mieście

Fuszun

:1

razy do rdku prowadzono

dezynsekoję, równocześniie

w

całym mieście,

przy pomocy fumigacji HCH.

Udało się obniżyć liczebnooć

koma.rów do 50/o pierwotnego stanu.

Przy masowych akcjach w terenach endemicznej mfflari.ii polega

się główinie

na arn,amnezie, a tylko czasem prowadzi

się mikroskopową

kon-

,trolę

k,rwi. Profilaktycznie podaje

się

na

ogół

dareprim (25 - 50 mg na

tydzień)

i

chlo:wchi:nę

(0,1 - 0,2 : tygodn.). Mimo

że

walka z

malarią dała

w porównaniu z

ubiegłym

okresem

duży postęp,

choroba ta pozostaje nadal jednym z

ważniiejszych

prdblemów zdrowotnych, szczególnie w re-

jonach

południowych.

Le j s z ma n i o z a (k a 1 a - a z ar)

Przed

rewolucją

nie zwracano w Chinach prawie

żadnej

uwagi na

lejszmaniozę, choć

jej ZW1alczanie jest stosunkowo

łatwe.

Dopiero w osta1tn'i:ch latach

rozwinięto

w ogniskach endemicznych

energiczną akcję

przeciw lejszmaniozie, zorganizowano specjalne stacje, S ' zczegól- n:ie zbadano

epidemiologię, tera1pię

i

bionomię głównego

przenosiciela Phlebotomus sinensis.

W r. 1951 oceinia!Ilo

ilość

chorych na

pół

miliona,

głównie

w prowin- cjach Szaintung, Kiangsu, Anhuei, Honan i Hupei. Podczas naszego po- bytu

Hość

chorych

wynosiła już

10 OOO osób, a na

zjeździe

parazytolo- gicznym

podjęto uchwałę pełnej

Hkwirlacji kala-a,zaru do 1 X 1959 r.

Jak

widać,

wa1 lika z

lejszrrrnniozą

jest skuteczna.

Z epidemiologicznego punktu widzeniia

można

w Chinach

wydzielić

2 typy lejszmaniozy. W Kiangsu i wschodillich Chi:nach choroba wy-

stępuje najczęściej

u starszych dzieci i u

młodzieży,

a jest bardzo rzad- ka u

małych

dzieoi.

Również

i psy jako rezerwuar

pasożyit1a są

tu za-

każone

bardzo rzadko. Natomiast w prow. Szan1tung i innych isltnieje

ścisły zwiią·rek między zakażeniem

psów i ludzi i ka1a~azarr- spotyka,

się przeważnie

u dzieci do 10 lat.

- W diaignostyce kala-awru najlepsze jest badanie mik

¹

roskopowe z punktatów

wątroby

i szpiku kostnego.

Wią:z;anie dopełniacza

z anlty- genem

sporządzonym

z

wątroby

i

śledziony zarkiażonydh

chomików wy--

stępuje

doda1 1llllio u 90 - 920/o chorych. Skórne odczyny nie

są

dobre.

W leczeniu stosuje

się

preparaty antymonowe, a mianowicie gluko- nat-antym,onylo-sodowy w roztw~ze wdd, nym (100 m;g Sb w 1 ml). Po- daje

się

go

dożylnie

lUJb

domięśniowo

co 6 dni, przy

całej dawcł'

12 - 54 ml

zależnie

od wagi. Po j,e'clnej takiej kllrr'aC'ji

następuje

wyle- czenie w 91 O/o, po powtó:r1nej w 970/o.

Do zwakzania pr, zeinosicieli (Phlebotomus) najlepsze jest rozpylanie insekJtycydów. Poznano ich

bionomię, zwłaszcza

3

ważł1€

dla walki fak- ty: 1.

że dorosłe

owady

mają

bardzo !krótki sezon

(dkioło

3½ mies.), 2.

że cały

rozwój jest • bardzo

długi

i rocznie

występuje

tylko . 1 genera- cja, 3.

że

owady

słabo latają

i ich

promień ,afk1tywności sięga najwyżej

30 m. Naj'lepsze jest rozpraszanie DDT (1,5 g czystej substancji na 1 m

²⁾

lub HCH (0,1_2 g y-iromeru na 1 m

²⁾

w drugiej

połowie

kwietn±a, kiedy rozp<jezyna

się

sezion

dojrzałych

'komarów. Jedno rozpylenie wystarcza do

wytępienia

komarów z rodz. Phlebotomus na

cały

rok, przy stosowa-

i _j

j

l i

PNEUMOCYSTOZA NA ZJF.ŻDZIE PEDIATRÓW

95

niu HCH obserwowano

skuteczność

nawet

kilkule1tnią.

W rejonach, gdzie insek1tycydy stoS10wano w r. 1958,

obniżyła się zachoriowalność

do 0,5°/o pieI'IWotnej

ilości

przypadków.

W kompleksowym zwalczaniu kala-azaru zwrócono

lteż uwagę

na re- zerwua:r u psów i w prow. Szantung

wytępiono

wszystkie psy, w in- nych prowincjach

tyłko

znacznie zredukowano ich

ilość.

Na podstawie dotychczasowydh

osiągnięć możemy przypuszczać, iż

obeonie lejszma- nioza

została już

w Chinach zlikwid~wana.

Ogólna ocena

chińskiej

parazytologii jest hardw dobra. Parazytolo- gia opiera

się

na zasadach wpajanych tu

już

w dawniejszych okresach,

głównrie

na

wydziałach

lekarskich prowadzonych przez 2'iachodnich fa- chowców, nie obawia

się

jednak nowych,

często

rewolucy,jnych metod.

Praktyczne

osiągnięcia

po oswobodzeniu Chin w

^T.

1949

są

olbrzymie i znacznie

przewyżs,zają

to wszystko, co zrobiono w

całej

historii kraju

aż

do r. 1949.

Zawdzięcz,a się

to nie <tylk, o

bart:łw

wydatnej pracy pra- cowników nauki i

służby

zdrowia, lecz przede WS'zystkim aktywnej

współpracy

najszerszych mas

ludności. Chińska wł¹adza

ludowa nie

szczędzi

dotacj, i na wszelkie badania naukowe. Bi!blioteki i laborntoria

są

:zmacznie lepiej zaopatrzone w

zagranic2'iną litern¹turę

i aparaity and-

że1i

u nas. Praiwdopodobnie to w:szystk• o nie

wystarczyłoby

jednak do

osiągnięcia :poważnych

sukcesów w walce , z chorobami, gdyby nie ogól- ne

zwiększenie

poziomu

zdrowotnośoi.

Nie

można porównać

standall'tu

żyoiowego ludności

przed i po wyzwoleniu.

Pogląd, że już wszędzie

jest dobrze,

byłby

jednak

przesadą,

dlatego

też

w praiktyoe stosuje

się

me- tody

możliwie

tanie, ale skuteczne, niie!'laz bardro prymity)'Vne i impro- wizowane. Tym

pmvaż.niejsze są osią,gndęcia

i tym pewniej

można

ocze-

kiwać

likwidacji

głównych

chorób 1inwazyjnych

ozł,owieka. Hasło

no- wych Chin: ,,lepiej,

więcej,

szybciej i gospodarniej", znajduje zastos,o--

wanie

ró'WIITież

w

służbie

zdrowia.

Z Zakładu Protozoologii AN oraz Instytutu Epidemiologii i Mikrobiologii w Pradze