• Nie Znaleziono Wyników

pojęcia: mapa hipsometryczna podaje źródła wiedzy, z których może skorzystać, szukając informacji na zadany temat,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "pojęcia: mapa hipsometryczna podaje źródła wiedzy, z których może skorzystać, szukając informacji na zadany temat,"

Copied!
15
0
0

Pełen tekst

(1)

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA STOPNIE SZKOLNE GEOGRAFIA II KLASA

dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący

Mapa jako źródło wiedzy geograficznej pojęcia∗∗∗∗: legenda mapy,

poziomic

 wykorzystuje podręcznik do geografii jako źródło wiedzy geograficznej,

 posługuje się legendą mapy,

 wskazuje elementy siatki kartograficznej,

 wskazuje na mapie kierunki główne i pośrednie,

 potrafi odczytać wysokość bezwzględną punktu położonego na opisanej poziomicy

pojęcia: mapa, skala mapy, wysokość względna i bezwzględna

 zna różne źródła wiedzy geograficznej,

 znajduje wiadomości na zadany temat we wskazanych źródłach wiedzy,

 wymienia główne elementy mapy,

 wymienia rodzaje skali,

 podane skale zapisuje w innej postaci,

 korzystając ze skali mapy, oblicza odległość w terenie pomiędzy wskazanymi punktami,

 określa współrzędne geograficzne wskazanych obiektów na podstawie siatki kartograficznej,

 potrafi odczytać

na mapie poziomicowej i hipsometrycznej wysokość bezwzględną wskazanych punktów,

 potrafi obliczyć,

pojęcia: mapa hipsometryczna

 podaje źródła wiedzy, z których może skorzystać, szukając informacji na zadany temat,

 korzystając ze skali mapy, oblicza odległość na mapie odpowiadającą podanej odległości

w terenie,

 potrafi uporządkować podane skale według wskazanej wielkości,

 określa współrzędne geograficzne wskazanych obiektów z podaną dokładnością,

 na podstawie podanych współrzędnych

geograficznych odszukuje na mapie obiekty

geograficzne,

 oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową w stopniach,

 rozpoznaje na mapie poziomicowej wypukłe i

 znajduje wiadomości na zadany temat

w różnych źródłach wiedzy, w tym w internecie,

 oblicza skalę mapy na podstawie odległości w terenie

i odpowiadającej jej odległości na mapie,

 wykazuje znaczenie skali mapy

w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapach,

 odszukuje na mapie obiekty geograficzne na podstawie współrzędnych geograficznych podanych z określoną dokładnością,

 oblicza rozciągłość południkową w kilometrach

 na podstawie mapy

poziomicowej określa bieg rzeki,

 potrafi dobrać

 korzysta z różnych źródeł wiedzy,

 ocenia wiarygodność i użyteczność różnych źródeł wiedzy,

 korzystając ze skali mapy, oblicza powierzchnię w terenie wskazanych obiektów geograficznych,

 wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy,

 na podstawie mapy poziomicowej wykonuje profil hipsometryczny,

 projektuje, opisuje i prezentuje trasy podróży na podstawie map oraz innych źródeł wiedzy,

 ocenia przydatność map przy rozwiązywaniu różnych zadań praktycznych

Uczeń posługuje się ze zrozumieniem wskazanymi pojęciami.

(2)

na podstawie poziomic, wysokość względną wskazanego punktu,

 rozpoznaje formy terenu na mapie hipsometrycznej

 wyszukuje potrzebne informacje ze wskazanej mapy, korzystając z jej legendy,

 orientuje w terenie plan i mapę,

 identyfikuje trasę

zaznaczoną na planie lub mapie

z odpowiadającą jej trasą w terenie,

 projektuje trasy podróży na podstawie map

samochodowych,

 określa położenie geograficzne obiektów i obszarów względem siebie na podstawie mapy

wklęsłe formy terenu,

 rozpoznaje na mapie poziomicowej stok łagodny i stromy,

 identyfikuje obiekty geograficzne na mapie na podstawie ich opisu,

 opisuje obiekty

geograficzne na podstawie mapy

odpowiednią mapę tematyczną w celu uzyskania określonych informacji,

 wyjaśnia zależność treści mapy od skali,

 odczytuje informacje przedstawione na mapach za pomocą różnych metod kartograficznych,

 identyfikuje obiekty geograficzne zaznaczone na planie lub mapie z odpowiadającymi im obiektami

w terenie,

 wyszukuje na mapie obiekty przedstawione na zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz je charakteryzuje,

 projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych

i topograficznych Lądy i oceany – współczesny obraz powierzchni Ziemi

pojęcia: linia brzegowa

 zna nazwy lądów i oceanów oraz ich rozmieszczenie,

 zna nazwy wybranych obiektów geograficznych na lądach: nizin, wyżyn, gór i lokalizuje je na

pojęcia: depresja, nizina, wyżyna

 lokalizuje na mapach wybrane morza

i elementy linii brzegowej,

 lokalizuje, korzystając z mapy (również

konturowej), wskazane

pojęcia: szelf, grzbiet oceaniczny

 charakteryzuje na podstawie map

rozmieszczenie lądów i oceanów na Ziemi,

 lokalizuje na mapach (również konturowych)

 lokalizuje na mapach (również konturowych) wskazane obiekty geograficzne: morza, cieśniny, wyspy i archipelagi wysp, półwyspy, niziny, wyżyny

 porównuje cechy

położenia poszczególnych lądów i oceanów,

 wyjaśnia na przykładach przyczyny przestrzennego zróżnicowania warunków środowiska

(3)

mapach,

 lokalizuje na mapach wybrane elementy linii brzegowej oraz morza śródziemne Europy

niziny, wyżyny oraz góry na poszczególnych kontynentach,

 opisuje środowisko

przyrodnicze, na podstawie map tematycznych

poszczególnych kontynentów

wybrane obiekty geograficzne: morza, cieśniny, wyspy,

półwyspy, niziny, wyżyny oraz góry,

 podaje wyróżniające cechy środowiska

przyrodniczego poszczególnych kontynentów

oraz góry,

 wskazuje granice umownego podziału wszechoceanu,

 lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane rowy i grzbiety oceaniczne

przyrodniczego na poszczególnych kontynentach

Ruchy Ziemi i ich następstwa

pojęcia: Wszechświat, Układ Słoneczny, gwiazda, planeta, ruch obrotowy Ziemi, ruch obiegowy Ziemi, czas urzędowy

 odróżnia gwiazdę od planety na przykładzie Słońca i Ziemi,

 wie, że Ziemia ma kształt kuli,

 podaje czas jednego obrotu Ziemi wokół własnej osi jako podstawę rachuby czasu,

 podaje zjawisko następstwa dnia i nocy jako skutek ruchu obrotowego Ziemi,

 podaje, na podstawie własnych spostrzeżeń,

pojęcia: biegun ziemski, orbita, sfera niebieska, zenit,

górowanie słońca, południk, czas słoneczny, czas strefowy

 opisuje kształt Ziemi (jako geoidy),

 podaje wymiary Ziemi:

obwód wzdłuż równika, średni promień,

 przedstawia główne założenia heliocentrycznej teorii Kopernika,

 demonstruje, posługując się globusem, ruch obrotowy Ziemi,

 podaje wartość prędkości kątowej

w ruchu obrotowym Ziemi,

 wymienia przynajmniej po dwa geograficzne

następstwa ruchu obrotowego

i obiegowego Ziemi,

pojęcia: meteoryt, kometa, długość

i szerokość geograficzna, równonoc, przesilenie letnie i zimowe

 wymienia planety Układu Słonecznego,

 określa, korzystając z rysunków, miejsce Ziemi we Wszechświecie i w Układzie Słonecznym,

 wymienia cechy ruchu obrotowego

i obiegowego Ziemi,

 podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi,

 na podstawie własnych spostrzeżeń i innych źródeł wiedzy podaje przykłady konsekwencji ruchu obrotowego

pojęcia: galaktyka

 określa miejsce Ziemi w Układzie Słonecznym i we Wszechświecie,

 podaje przykłady konsekwencji dla życia i działalności człowieka, wynikających ze zmiany ilości energii słonecznej docierającej do

powierzchni Ziemi w różnych szerokościach geograficznych,

 potrafi wyznaczyć południk miejscowy,

 przedstawia zależność między czasem słonecznym

a długością geograficzną,

 oblicza miejscowy czas słoneczny dla dowolnych punktów na Ziemi na podstawie różnicy

 podaje główne cechy budowy Wszechświata,

 porównuje założenia teorii geocentrycznej

i heliocentrycznej teorii Kopernika,

 potrafi wyjaśnić, że spłaszczenie Ziemi przy biegunach jest zarówno dowodem, jak i skutkiem ruchu obrotowego Ziemi,

 wyjaśnia związek prędkości liniowej z prędkością kątową punktów w ruchu obrotowym Ziemi,

 oblicza długość

geograficzną punktów (z dokładnością do 1’) na podstawie różnicy miejscowych czasów słonecznych,

(4)

przykłady konsekwencji ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi dla codziennego życia człowieka,

 wskazuje na globusie bieguny, południki i równoleżniki (w tym równik),

 wskazuje na globusie:

kierunki główne oraz półkule (N, S, E, W),

 odczytuje na globusie współrzędne geograficzne punktów, leżących na przecięciu południków i równoleżników

zaznaczonych na globusie,

 podaje czas jednego obiegu Ziemi dookoła Słońca (rok),

 wie, że następstwo astronomicznych pór roku jest skutkiem ruchu obiegowego Ziemi,

 wie, że ruchy: obrotowy i obiegowy Ziemi odbywają się równocześnie,

 podaje daty początku astronomicznych pór roku

 na podstawie własnych spostrzeżeń podaje przykłady konsekwencji ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi dla środowiska

przyrodniczego oraz codziennego życia człowieka,

 wymienia cechy południków i równoleżników,

 określa współrzędne geograficzne wskazanych punktów na podstawie siatki geograficznej,

 oblicza różnicę miejscowego czasu słonecznego dla wybranych punktów na Ziemi na podstawie ich długości geograficznej (podanej

z dokładnością do 1°)

 określa czas strefowy wskazanego miejsca na podstawie mapy stref czasowych,

 wskazuje na mapie stref czasowych linię zmiany daty,

 uzasadnia konieczność posługiwania się czasem urzędowym

 wyjaśnia związek długości

i obiegowego Ziemi dla gospodarki człowieka,

 oblicza miejscowy czas słoneczny dla wybranych punktów na Ziemi na podstawie różnicy długości geograficznej (podanej z dokładnością do 1°)

 podaje zasadę podziału Ziemi na strefy czasowe,

 wskazuje na mapie przykłady państw, na których terytorium przebiega kilka stref czasowych,

 określa datę po

przekroczeniu linii zmiany daty,

 korzystając

z rysunków, przedstawia oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku,

 przedstawia

(wykorzystując również własne obserwacje) zmiany

w oświetleniu Ziemi oraz w długości dnia

i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku,

 podaje cechy stref oświetlenia Ziemi

długości geograficznej (podanej

z dokładnością do 1’),

 oblicza długość

geograficzną punktów (z dokładnością do 1°) na podstawie różnicy miejscowych czasów słonecznych,

 oblicza, w których latach luty miał (będzie miał) 29 dni,

 wyjaśnia związek między cechami strefy oświetlenia Ziemi a szerokością geograficzną,

 oblicza wysokość Słońca nad horyzontem

w momencie górowania na podanej szerokości

geograficznej w dniach rozpoczęcia astronomicznych pór roku

 oblicza różnicę czasu strefowego na podstawie długości geograficznej punktów,

 wykazuje związek między miejscowym czasem słonecznym, czasem strefowym

a czasem urzędowym,

 wyjaśnia związek między długością dnia i nocy a zmianą miejsca wschodu i zachodu Słońca na horyzoncie,

 przedstawia na schematach zmienność w ciągu roku długości widomej drogi Słońca i wysokości Słońca nad horyzontem

w momencie górowania w różnych szerokościach geograficznych,

 wykazuje związek między stałym nachyleniem osi ziemskiej do płaszczyzny orbity

a oświetleniem Ziemi,

 oblicza szerokość geograficzną miejsca na podstawie wysokości Słońca nad horyzontem w momencie górowania w pierwszych dniach astronomicznych pór roku,

 wyjaśnia występowanie

(5)

trwania zwykłego roku kalendarzowego i roku przestępnego z ruchem obiegowym Ziemi,

 podaje nazwy równoleżników, nad którymi Słońce góruje w zenicie

w pierwszych dniach astronomicznych pór roku,

 przedstawia położenie (granice) stref oświetlenia Ziemi

 przedstawia, korzystając z własnych obserwacji, zmiany oświetlenia Ziemi oraz długości dnia i nocy

w umiarkowanych szerokościach geograficznych w ciągu roku

dni

i nocy polarnych oraz długość ich trwania w zależności od szerokości geograficznej

Ziemia jako środowisko życia.

Klimat pojęcia: składnik klimatu

 wymienia dwa składniki pogody

i klimatu: temperaturę powietrza i opady,

 przeprowadza pomiary temperatury powietrza i proste obserwacje meteorologiczne

pojęcia: klimat, amplituda temperatury powietrza, czynnik klimatotwórczy, smog, strefa klimatyczna

 wymienia najważniejsze składniki pogody i klimatu,

 na podstawie danych liczbowych sporządza

pojęcia: izobara, izoterma, izohieta, cień opadowy

 podaje różnicę pomiędzy pogodą

a klimatem,

 oblicza na podstawie diagramu klimatycznego:

średnią temperaturę powietrza, sumę opadów,

pojęcia: efekt cieplarniany

 wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map rozkładu temperatury powietrza i opadów,

 wyjaśnia mechanizm powstawania cienia opadowego,

 przeprowadza pomiary i proste obserwacje meteorologiczne i wykorzystuje je do interpretacji zjawisk klimatycznych,

 wyjaśnia wpływ

szerokości geograficznej

(6)

i wykorzystuje je do opisu pogody,

 odczytuje dane z diagramów klimatycznych,

 wskazuje na mapie obszary występowania monsunów,

 wymienia najważniejsze cechy wybranych typów klimatu i wskazuje, posługując się mapą, obszary ich występowania

diagram klimatyczny,

 oblicza na podstawie danych liczbowych:

średnią temperaturę powietrza, sumę opadów, amplitudę temperatury powietrza,

 czyta mapy klimatyczne,

 wie, że temperatura powietrza spada wraz z oddalaniem się od równika oraz wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej,

 potrafi odszukać na mapie nazwy ciepłych i zimnych prądów morskich,

 podaje przykłady wpływu człowieka na klimat w skali lokalnej (np. na terenie miasta),

 wykazuje związek między warunkami klimatycznymi a życiem

i działalnością człowieka,

 podaje cechy klimatu górskiego,

 podaje cechy wiatru halnego,

 porównuje, na podstawie wykresów klimatycznych lub danych liczbowych, wybrane typy klimatu,

 podaje najważniejsze cechy stref klimatycznych

amplitudę temperatury powietrza,

 podaje czynniki klimatotwórcze,

 na podstawie map i diagramów

klimatycznych lub danych liczbowych przedstawia wpływ szerokości geograficznej i rzeźby terenu na klimat wskazanych obszarów Ziemi,

 oblicza temperaturę powietrza na wskazanej wysokości bezwzględnej,

 podaje nazwy wybranych prądów morskich,

 odczytuje na podstawie map

i diagramów

klimatycznych lub danych liczbowych cechy klimatu morskiego

i kontynentalnego,

 podaje przyczyny prowadzące do nasilania się efektu cieplarnianego,

 podaje przynajmniej dwa przykłady skutków nasilania się efektu cieplarnianego,

 wyjaśnia związek zmian klimatycznych na Ziemi z wycinaniem lasów

 przedstawia na podstawie map

i diagramów

klimatycznych wpływ morza, w tym prądów morskich, na klimat,

 przedstawia na podstawie schematu monsunowe krążenie powietrza w Azji Południowo-

-Wschodniej,

 opisuje mechanizm efektu cieplarnianego,

 wyjaśnia różnicę pomiędzy efektem cieplarnianym a wzrostem efektu cieplarnianego,

 podaje przykłady skutków wzrostu efektu

cieplarnianego,

 podaje najważniejsze cechy wybranych typów klimatu,

 interpretuje mapy klimatyczne

na klimat,

 wykazuje na przykładach związek między

wysokością Słońca nad horyzontem w czasie górowania

a szerokością geograficzną,

 wykazuje wpływ rzeźby terenu na klimat

wybranych obszarów Ziemi,

 wyjaśnia mechanizm powstawania dziury ozonowej,

 wykazuje zależności między strefami klimatycznymi a strefami oświetlenia Ziemi

(7)

równikowych,

 porównuje warunki klimatyczne wskazanych stref klimatycznych,

 wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map stref klimatycznych,

 przedstawia, korzystając z rysunku, mechanizm powstawania wiatru halnego

Ziemia jako środowisko życia. Zróżnicowanie roślinności, gleb oraz wód powierzchniowych na Ziemi pojęcia: rzeka główna, dopływ

 zna nazwy wybranych formacji występujących na Ziemi,

 rozpoznaje wybrane formacje roślinne na podstawie fotografii,

 podaje przykłady roślin i zwierząt żyjących we wskazanych formacjach roślinnych,

 lokalizuje występowanie wybranych formacji roślinnych na podstawie map krajobrazowych,

 wskazuje na mapie najdłuższe rzeki oraz największe jeziora na poszczególnych

kontynentach i podaje ich nazwy

pojęcia: formacja roślinna, gleba strefowa, zlewisko, dorzecze, dział wodny, rzeka stała

i okresowa

 rozpoznaje wybrane formacje roślinne na podstawie opisu,

 wymienia wybrane gatunki roślin

i zwierząt

charakterystyczne dla danych obszarów Ziemi,

 lokalizuje na mapach obszary występowania wybranych formacji roślinnych strefy gorącej, umiarkowanej

i chłodnej,

 wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie

roślinności na Ziemi,

pojęcia: zasilanie rzeki, rzeka epizodyczna, obszar

bezodpływowy

 charakteryzuje poziomy glebowe na podstawie rysunków,

 wykazuje zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi na podstawie map

tematycznych,

 przedstawia na

przykładach związek sieci rzecznej

z warunkami klimatycznymi,

 przedstawia na podstawie mapy rozmieszczenie obszarów

bezodpływowych i wyjaśnia przyczynę ich występowania,

 przedstawia genezę

 wykazuje współzależności między roślinnością, glebami a warunkami klimatycznymi na Ziemi,

 wykazuje zależność między siecią rzeczną na danym obszarze

a klimatem

 przedstawia, na podstawie różnych źródeł wiedzy, przykłady zagrożeń dla świata przyrody wynikające z niewłaściwej

działalności człowieka,

 charakteryzuje, na podstawie różnych źródeł wiedzy, wybrane obszary chronione na Ziemi,

 przedstawia związek między rodzajem zasilania rzeki

a typem klimatu,

 przedstawia wpływ

warunków przyrodniczych i działalności człowieka na zanikanie jezior

(8)

 opisuje piętrowy układ roślinności

w górach,

 wymienia wybrane typy gleb występujące w strefie gorącej, umiarkowanej i chłodnej,

 lokalizuje na mapach największe systemy rzeczne,

 lokalizuje na mapach konturowych wybrane rzeki i jeziora świata,

 określa na podstawie mapy, do jakich zlewisk należą wskazane rzeki,

 wyznacza na mapie konturowej dział wodny między wskazanymi zlewiskami

i dorzeczami

wybranych jezior na Ziemi

Ziemia jako środowisko życia. Budowa geologiczna Ziemi pojęcia: lawa, wulkan,

trzęsienie ziemi

 podaje przykłady skutków trzęsień ziemi i wybuchu wulkanu,

 opisuje cechy skał na podstawie ich wyglądu,

 rozpoznaje okazy wybranych skał (przede wszystkim występujące w najbliższej okolicy szkoły)

pojęcia: skorupa ziemska, magma, tsunami, skała, skamieniałość

 podaje główne cechy płytowej budowy litosfery,

 rozpoznaje na rysunku ułożenie skał: płyta, fałd, uskok,

 wymienia, na podstawie schematu, elementy wulkanu,

 opisuje wybuch wulkanu i trzęsienie ziemi,

pojęcia: litosfera, płyta tektoniczna, erupcja, obszary sejsmiczne, minerał

 opisuje, na podstawie schematów, powstanie grzbietów oceanicznych,

 wykazuje związek między płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych

i trzęsień ziemi,

 opisuje budowę wulkanu,

 ocenia wpływ

pojęcia: ruchy górotwórcze, wiek względny i bezwzględny skał

 wyjaśnia przyczyny ruchu płyt litosfery,

 wyjaśnia na podstawie schematów przyczyny ruchów górotwórczych,

 ustala, na podstawie przekroju geologicznego kolejność wydarzeń geologicznych,

 podaje przykłady skał

pojęcia: fale sejsmiczne

 wykazuje związek między energią wnętrza Ziemi a wewnętrznymi

procesami geologicznymi zachodzącymi

w litosferze,

 przedstawia ruchy

górotwórcze jako pierwszy etap powstawania gór o budowie fałdowej,

 przedstawia wpływ wewnętrznych procesów

(9)

 rozpoznaje na ilustracjach lub okazach produkty wybuchu wulkanów,

 lokalizuje, na podstawie mapy, obszary częstych trzęsień ziemi

i wybuchów wulkanu,

 rozpoznaje okazy wybranych skał: (np.

piasek, żwir, glina, less, piaskowiec, zlepieniec, węgiel kamienny, wapień, granit, bazalt, gnejs, marmur),

 przedstawia genezę: węgla kamiennego, wapieni, soli kamiennej, granitu i bazaltu,

 podaje przykłady skał wyróżnionych ze względu na genezę

występowania wulkanów i trzęsień ziemi na

środowisko przyrodnicze oraz życie i działalność człowieka,

 przedstawia genezę marmuru i gnejsu,

 interpretuje prosty profil geologiczny

odpornych na wietrzenie w warunkach klimatu umiarkowanego

geologicznych na powstawanie skał magmowych i przeobrażonych,

 opisuje warunki tworzenia się skał na podstawie przekrojów geologicznych

Ziemia jako środowisko życia. Zewnętrzne procesy geologiczne i ich wpływ na rzeźbę powierzchni Ziemi

 podaje przykłady

przyrodniczych przyczyn rozpadu skał na okruchy,

 na podstawie ilustracji rozpoznaje wybrane formy terenu i podaje czynnik, który przyczynił się do powstania danej formy terenu, np. wydma, dolina rzeczna, stromy brzeg morski,

 rozpoznaje na podstawie

pojęcia: wietrzenie fizyczne, chemiczne, biologiczne, pokrywa zwietrzelinowa, gołoborza, erozja (rzeczna, lodowcowa, fal morskich), akumulacja, meander, starorzecze, delta, klif, dolina V-kształtna, dolina U-kształtna, granica wiecznego śniegu, morena

pojęcia: kras, erozja wgłębna, erozja boczna, erozja wsteczna, firn, pole firnowe, kocioł lodowcowy

 opisuje kras jako rodzaj wietrzenia chemicznego,

 przedstawia genezę gołoborzy,

 opisuje rzeźbotwórczą działalność rzeki w różnych odcinkach jej biegu, korzystając ze schematów

pojęcia: abrazja

 ocenia znaczenie procesu wietrzenia

w przyrodzie,

 ocenia skutki ruchów masowych dla środowiska oraz życia i działalności człowieka,

 potrafi przyporządkować wskazanej formie terenu czynnik oraz proces geologiczny, który doprowadził do jej

pojęcia: korazja, deflacja

 wykazuje na przykładach zależność przebiegu wietrzenia od rodzaju skał i warunków

klimatycznych,

 rozpoznaje i opisuje, na podstawie rysunków lub fotografii, wysokogórską (alpejską) rzeźbę terenu,

 wyjaśnia rolę

zewnętrznych procesów geologicznych

(10)

rysunków

i fotografii oraz opisuje górską rzeźbę terenu

 wymienia rodzaje wietrzenia,

 podaje rodzaje rzeźbotwórczej działalności: rzeki, fal morskich, lodowców górskich oraz wiatru,

 rozpoznaje i opisuje, na podstawie rysunku lub fotografii, wskazane formy terenu powstałe

w wyniku rzeźbotwórczej działalności: rzeki, fal morskich, lodowców górskich oraz wiatru,

 rozpoznaje i opisuje formy rzeźby terenu występujące w najbliższej okolicy szkoły

i fotografii,

 wyjaśnia genezę

wskazanych form terenu powstałych

w wyniku rzeźbotwórczej działalności: rzeki, fal morskich, lodowców górskich oraz wiatru,

 wyjaśnia genezę form terenu występujących w najbliższej okolicy szkoły,

 przedstawia rolę rzek w modelowaniu górskiej rzeźby terenu

utworzenia w dążeniu do

wyrównywania

powierzchni Ziemi oraz przeciwstawną im rolę procesów wewnętrznych,

 wykazuje współzależności między składnikami

środowiska przyrodniczego na przykładzie gór

Europa – kontynent, na którym mieszkasz

 wskazuje na mapie Europę,

 wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wybrane rzeki,

 wskazuje na mapie wybrane państwa Europy i ich stolice

 wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wybrane rzeki i jeziora,

 wskazuje na mapie wybrane góry Europy,

 wskazuje na mapie wybrane państwa Europy i ich stolice

pojęcia: fiord

 opisuje położenie geograficzne Europy,

 wymienia typy klimatu Europy i podaje ich główne cechy,

 wykazuje wpływ Oceanu Atlantyckiego i prądów morskich na klimat Europy,

 określa, na podstawie map, główne cechy środowiska przyrodniczego Europy,

 wymienia główne grupy językowe Europy

 wykazuje wpływ czynników kształtujących klimat na cechy klimatu wskazanych obszarów Europy,

 porównuje środowisko przyrodnicze wskazanych regonów,

 określa wpływ zróżnicowania narodowościowego i kulturowego na zmiany polityczne współczesnej Europy

 określa współzależności, korzystając z map, między poszczególnymi składnikami środowiska przyrodniczego Europy,

 wykazuje integrację krajów europejskich w ramach UE

Położenie i środowisko przyrodnicze Polski

 podaje wielkość powierzchni Polski,

 określa współrzędne geograficzne skrajnych oraz

 oblicza różnice czasu słonecznego wskazanych

 wykazuje wpływ położenia na środowisko przyrodnicze

 porównuje granice i terytorium współczesnej

(11)

 wskazuje na mapie granice Polski z jej poszczególnymi sąsiadami oraz granicę morską,

 wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i ich stolice

wskazanych punktów Polski,

 porównuje, na podstawie diagramów, powierzchnię terytorium Polski z

powierzchnią innych państw Europy

pojęcia: granice wewnętrzne UE

miejsc w Polsce pojęcia: morskie wody wewnętrzne, morskie wody terytorialne

i gospodarkę Polski Polski z granicą i terytorium Polski przed II wojną światową,

 określa korzyści wynikające z położenia Polski w Europie

Wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski. Działalność lądolodu i jego wpływ na rzeźbę terenu. Baza surowcowa

 rozpoznaje wybrane rodzaje skał, wyróżnione ze względu na genezę, występujące w Polsce i we własnym regionie,

 wymienia przykładowe formy terenu powstałe w wyniku działalności lodowca,

 wskazuje na mapie miejsca wydobycia w Polsce wybranych surowców energetycznych,

 podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał,

 wymienia surowce mineralne (w tym skalne) wydobywane we własnym regionie i podaje przykłady ich gospodarczego

wykorzystania

 rozpoznaje wybrane rodzaje skał występujące w Polsce i własnym regionie,

 opisuje warunki tworzenia się pokładów węgla kamiennego i wapieni,

 wskazuje na mapie maksymalne zasięgi zlodowaceń na obszarze Polski,

 wskazuje, korzystając z mapy geologicznej Polski, rejony występowania różnych rodzajów skał (wyróżnionych ze względu na genezę),

 wskazuje na mapie przykłady form polodowcowych

występujących na obszarze Polski,

 wskazuje na mapie miejsca wydobycia w Polsce wybranych surowców energetycznych,

metalicznych i skalnych pojęcia: lądolód, jeziora

polodowcowe, głazy narzutowe,

 rozpoznaje wskazane rodzaje skał oraz,

korzystając z mapy, określa główne obszary ich

występowania w Polsce i we własnym regionie,

 zna podział dziejów Ziemi na ery,

 wskazuje na mapie Polski górotwory hercyńskie i alpejskie,

 wymienia przykładowe formy terenu powstałe w wyniku erozyjnej i

akumulacyjnej działalności lądolodu oraz wód

wypływających z topniejącego lodowca i przedstawia ich genezę,

 wymienia surowce, które Polska eksportuje i importuje

pojęcia: ozy, rzeźba młodoglacjalna

 rozpoznaje i opisuje na podstawie rysunków lub fotografii wskazane formy terenu powstałe w wyniku działalności lądolodu lub wód wypływających z topniejącego lodowca (w tym typy jezior

polodowcowych) oraz

 przedstawia ich genezę,

 wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami

geologicznymi (ruchy górotwórcze, zalewy mórz, zlodowacenia),

 wykazuje zależność między działalnością lądolodu a cechami rzeźby terenu północnej i środkowej Polski,

 wykazuje zależność, korzystając z map, między skałami występującymi na danym terenie (w tym we własnym regionie) a działalnością lądolodu

 zna podział dziejów Ziemi na ery i okresy,

 czyta mapę stratygraficzną Polski (występowanie skał z różnych okresów

geologicznych),

 wykazuje na przykładach związek występowania określonych typów

genetycznych skał na danym obszarze Polski z

przeszłością geologiczną,

 wykazuje zależność występowania surowców mineralnych od budowy geologicznej

(12)

sandry, pradoliny

Podział Polski na krainy geograficzne

 wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie krain geograficznych,

 umiejscawia własny region (miejscowość) w

odpowiednim pasie

ukształtowania powierzchni i krainie geograficznej,

 odczytuje, na podstawie mapy hipsometrycznej, skrajne wysokości bezwzględne w

poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni Polski

 przyporządkowuje krainy geograficzne odpowiednim pasom ukształtowania powierzchni Polski,

 uzasadnia dlaczego Polskę nazywamy krajem nizinnym

 przedstawia, korzystając z mapy hipsometrycznej, zróżnicowanie wysokości bezwzględnych na terytorium Polski,

 wyróżnia główne cechy ukształtowania powierzchni Polski

 porównuje, korzystając z mapy, wysokości

bezwzględne i rzeźbę terenu poszczególnych krain geograficznych

 podaje kryteria wyróżniania krain geograficznych

Klimat Polski

 podaje nazwę miesiąca o największej i najmniejszej średniej temperaturze powietrza,

 wymienia termiczne pory roku,

 opisuje typy pogody i ich zmienność w ciągu roku

 podaje wartość średniej temperatury powietrza w lipcu i w styczniu, średnią sumę opadów oraz przeważający kierunek wiatrów w Polsce,

 wymienia cechy klimatu umiarkowanego

przejściowego,

 wymienia cechy klimatu górskiego,

 opisuje, na podstawie diagramów oraz map klimatycznych, cechy klimatu wskazanych regionów Polski (w tym regionu zamieszkania) pojęcia: klimat umiarkowany przejściowy, termiczne pory

 wymienia czynniki kształtujące klimat Polski,

 podaje główne cechy rozkładu temperatury powietrza i opadów na obszarze Polski,

 wyróżnia rodzaje mas powietrza napływające nad Polskę i wskazuje na mapie kierunek ich ruchu,

 przedstawia związek rocznego przebiegu temperatury powietrza z położeniem Polski w strefie umiarkowanych szerokości geograficznych N

 wymienia cechy klimatu świadczące o jego przejściowości,

 opisuje wpływ napływających mas powietrza na kształtowanie się pogody w Polsce w różnych porach roku,

 wykazuje zależność wysokości temperatury powietrza i wielkości opadów na poszczególnych obszarach Polski od czynników kształtujących klimat

 wyjaśnia przejściowość jako dominującą cechę klimatu Polski,

 wyjaśnia, korzystając z rysunku, rolę wzniesień pojezierzy w powstaniu cienia opadowego

(13)

roku

Wody powierzchniowe Polski

 wskazuje na mapie rzeki:

Wisłę, Odrę, ich wybrane dopływy oraz największe jeziora w Polsce,

 podaje nazwy cieków i zbiorników wodnych w pobliżu miejsca swojego zamieszkania oraz ocenia stan ich czystości

 wymienia nazwy i wskazuje na mapie rzeki główne (w tym wybrane rzeki przymorza),

 wskazuje na mapie obszar Polski należący do zlewiska Morza Bałtyckiego,

 wskazuje na mapie

położenie wybranych jezior w Polsce (w tym sztucznych zaporowych)

pojęcia: jeziora polodowcowe, jeziora krasowe, jeziora sztuczne, zasilanie rzeki

 podaje przykłady jezior o różnej genezie,

 wskazuje na mapie obszary Polski zagrożone

powodziami i wyjaśnia przyczyny tych zagrożeń,

 wskazuje na mapie

położenie obszarów Polski należące do poszczególnych zlewisk,

 zaznacza na mapie konturowej wskazane dorzecza oraz działy wodne

 wyjaśnia przyczyny asymetrii dorzecza Wisły i Odry

 wyjaśnia przyczyny zmienności przepływów wybranych rzek Polski w ciągu roku

 ocenia możliwość gospodarczego

wykorzystania rzek i jezior w Polsce oraz we własnym regionie,

 ukazuje związki pomiędzy stosunkami wodnymi na danym terenie a budową geologiczną, rzeźbą terenu i klimatem

Morze Bałtyckie

 opisuje, na podstawie mapy, położenie Bałtyku,

 określa, korzystając z mapy, położenie wybranych elementów linii brzegowej

 wymienia wybrane cechy Morza Bałtyckiego (wielkość, głębokość, zasoleni i temperatura wody),

 wymienia typy wybrzeży Morza Bałtyckiego pojęcia: morze szelfowe, zalew, wybrzeże mierzejowo- zalewowe

 wyjaśnia genezę wybranych typów wybrzeży

pojęcia: strefa wyłączności ekonomicznej

 porównuje wybrane warunki przyrodnicze Bałtyku (temperaturę wody i

zasolenie) z innymi morzami śródziemnymi Europy,

 wyjaśnia przyczyny małego zasolenia wód Bałtyku,

 wyjaśnia przyczyny degradacji wód Bałtyku

 wykazuje związek cech fizycznych i chemicznych wód Bałtyku z położeniem geograficznym i

śródziemnym typem morza,

 podaje przykłady działań zmierzających do ochrony wód Bałtyku – w ramach międzynarodowej współpracy państw nadbałtyckich,

 proponuje działania zmierzające ochrony wód Bałtyku

Zróżnicowanie gleb w Polsce

 wymienia nazwy żyznych gleb występujących w Polsce

 wskazuje na mapie obszary występowania głównych typów gleb Polski

 charakteryzuje gleby własnego regionu

 rozpoznaje i charakteryzuje profile glebowe wybranych typów gleb

 wskazuje związek pomiędzy typem genetycznym gleby a warunkami jej powstawania

(14)

Podział administracyjny i ludność Polski

 określa przynależność własnej miejscowości do poszczególnych jednostek administracyjnych: gminy, powiatu, województwa,

 określa, korzystając z mapy, położenie własnego

województwa i województw sąsiednich oraz ich stolic,

 podaje liczbę ludności Polski,

 wymienia nazwy państw, do których w ostatnich latach wyjechało najwięcej Polaków,

 opisuje rynek pracy w swojej miejscowości i gminie,

 wskazuje na mapie Polski obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia,

 wskazuje na mapie

położenie wybranych miast Polski

 określa, korzystając z mapy, położenie poszczególnych województw i ich stolic,

 opisuje, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zmiany liczby ludności Polski po 1945 roku,

 oblicza, na podstawie danych, przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty,

 przedstawiana, na podstawie wykresów, zmiany struktury zatrudnienia w Polsce w wybranych latach,

 wykazuje związek między wykształceniem a

możliwością znalezienia pracy,

 przedstawia, korzystając z mapy, rozmieszczenie mniejszości narodowych w Polsce,

 podaje wartość średniej gęstości zaludnienia w Polsce,

 oblicza gęstość zaludnienia wskazanego obszaru,

 porównuje, na podstawie danych statystycznych, gęstość zaludnienia swojego województwa z gęstością zaludnienia w innych województwach,

 wymienia przykładowe funkcje miast,

 opisuje funkcje pełnione przez własną miejscowość,

 opisuje zmiany cech

 porównuje, korzystając z danych statystycznych, województwa pod względem np. powierzchni i liczby mieszkańców,

 podaje aktualną wartość współczynnika przyrostu naturalnego w Polsce,

 podaje charakterystyczne cechy ludności Polski dotyczące struktury wieku i płci,

 podaje przyczyny

występowania wyżu i niżu demograficznego,

 porównuje, na podstawie danych statystycznych, strukturę zatrudnienia w Polsce i wybranych krajach Europy,

 przedstawia strukturę narodowościową ludności Polski,

 charakteryzuje, na podstawie mapy gęstości zaludnienia, rozmieszczenie ludności w Polsce (w tym we własnym regionie),

 zna typy zespołów miejskich,

 porównuje wybrane miasta Polski pod względem pełnionych funkcji, ze szczególnym

uwzględnieniem własnego regionu,

 wyjaśnia na czym polega proces urbanizacji pojęcia: współczynnik

 opisuje podział

administracyjny Polski,

 podaje przykłady konsekwencji procesu starzenia się społeczeństwa,

 wyjaśnia przyczyny zmian liczby ludności w Polsce,

 przedstawia zależności między przyrostem rzeczywistym a saldem migracji zagranicznych,

 ocenia społeczne skutki emigracji (negatywne i pozytywne),

 analizuje, korzystając z piramidy wieku i płci ludności, strukturę ludności Polski w podanym roku,

 wskazuje związek pomiędzy strukturą zatrudnienia a poziomem rozwoju gospodarczego kraju,

 wskazuje różnice w strukturze zatrudnienia w Polsce i we własnym regionie,

 dostrzega społeczne problemy wynikające z bezrobocia i podaje przykłady sposobów ich rozwiązywania,

 porównuje strukturę narodowościową Polski przed II wojną światową i obecnie,

 wskazuje na przykładach różnych regionów Polski (w tym regionu zamieszkania) związek pomiędzy

 wskazuje różnice pomiędzy zadaniami władz

samorządowych: gminnych, powiatowych,

wojewódzkich,

 wskazuje związek pomiędzy spadkiem współczynnika przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji a procesem starzenia się społeczeństwa,

 porównuje , na podstawie danych statystycznych, stopę bezrobocia w Polsce z innymi krajami Europy,

 opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w różnych częściach Polski (w tym we własnym regionie) i

wyjaśnia przyczyny tego zjawiska,

 wyjaśnia przyczyny zmiany struktury narodowościowej ludności Polski po II wojnie światowej w stosunku do okresu poprzedniego,

 opisuje wpływ migracji wewnętrznych na gęstość zaludnienia w wybranych regionach Polski,

 porównuje współczynnik urbanizacji w Polsce i wybranych krajach,

 wyjaśnia przyczyny

dynamicznego rozwoju stref podmiejskich,

 ocenia skutki urbanizacji (zauważa pozytywne i negatywne)

(15)

współczesnego osadnictwa wiejskiego, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu

pojęcia: przyrost naturalny, saldo migracji przyrost rzeczywisty, emigracja, imigracja, naród, mniejszość narodowa, gęstość zaludnienia

przyrostu naturalnego, współczynnik przyrostu rzeczywistego, struktura zatrudnienia, stopa bezrobocia, aglomeracja, konurbacja, urbanizacja, współczynnik urbanizacji, piramida wieku i płci ludności, wyż

demograficzny, niż

demograficzny, echo wyżu i niżu demograficznego, proces starzenia się społeczeństwa

zróżnicowaniem gęstości zaludnienia z warunkami przyrodniczymi,

ekonomicznymi i historycznymi (w tym z migracjami wewnętrznymi),

 rozpoznaje na mapie aglomerację i konurbację

 porównuje współ –czynnik urbanizacji w różnych regionach (województwach) Polski

Cytaty

Powiązane dokumenty

The analysis shows that the zonal drift velocity of plasma depletions is smaller than both the ambient ion zonal drift velocity and the neutral zonal wind at 18:00–20:00 magnetic

Artykuł obejmuje zatem przegląd różnych definicji administracji publicznej, które funk- cjonują na gruncie doktryny prawa administracyjnego, wskazuje na umiejscowienie tego

„ wyjaśnia, co może decydować o charakterze klimatu, wyjaśnia, korzystając z klimatogramów i map klimatycznych, charakterystyczne cechy klimatu Polski, opisuje składniki

Wróćmy teraz do dyskusji pierwszej z poruszonych na wstępie różnic między zdaniami nauki a wiedzą w sensie post-gettierowskich analiz: że zdania nauki niekoniecznie są

Ponieważ dla dużych wartości λ warunki graniczne różnią się dowolnie mało od zera, więc gdyby zagadnienie było stabilne, to również rozwiązanie powinno być bliskie zeru,

• Globalny monitoring parametrów klimatycznych Globalny monitoring parametrów klimatycznych (temperatura, opady itd.).. (temperatura,

promieniowania kosmicznego wskazują na dodatkową promieniowania kosmicznego wskazują na dodatkową zmienność aktywności słonecznej, która nie jest.. zmienność

Załóż konto na dowolnym darmowym serwerze (procedura podobna, jak przy zakładaniu konta email) – posłuży Tobie później do umieszczenia na nim