KOD ZDAJÑCEGO
Miejsce na naklejk´ z kodem
GRUDZIE¡
ROK 2007
Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 60 punktów.
PESEL ZDAJÑCEGO
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM
CHEMIA
POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdajàcego
1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron (zadania 1–19). Ewentualny brak zg∏oÊ przewodniczàce- mu zespo∏u nadzorujàcego egzamin.
2. Rozwiàzania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to prze- znaczonym przy ka˝dym zadaniu.
3. W rozwiàzaniach zadaƒ rachunkowych przedstaw tok ro- zumowania prowadzàcy do ostatecznego wyniku oraz pami´taj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie; u˝ywaj d∏ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
5. Nie u˝ywaj korektora, a b∏´dne zapisy wyraênie prze- kreÊl.
6. Pami´taj, ˝e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie.
7. Podczas egzaminu mo˝na korzystaç z karty wybranych tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora.
˚yczymy powodzenia
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w ca∏oÊci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadaƒ przez
Zadanie 1. (4 pkt)
Uk∏ad okresowy pierwiastków jest u∏o˝ony tak, ˝e w grupach znajdujà si´ pierwiastki o podobnych w∏aÊciwoÊciach fizycznych i chemicznych. Tworzà one równie˝ podobne zwiàzki. Zdarzajà si´ jed- nak ró˝nice, na przyk∏ad fosfor tworzy dwa chlorki (PCl
3i PCl
5), a azot tylko jeden (NCl
3).
Na podstawie budowy pow∏ok elektronowych chloru, azotu i fosforu oraz po∏o˝enia pierwiastka w uk∏adzie okresowym wyjaÊnij, dlaczego wyst´powanie NCl
5jest teoretycznie niemo˝liwe.
Zadanie 2. (3 pkt)
Prawo sta∏oÊci sk∏adu stwierdza, ˝e ka˝dy zwiàzek chemiczny ma ÊciÊle okreÊlony sk∏ad. Czy twierdzenie, ˝e okreÊlonemu sk∏adowi (procentowemu) odpowiada ÊciÊle okreÊlony zwiàzek chemiczny. jest s∏uszne? Uzasadnij odpowiedê, ilustrujàc jà wzorami dwóch zwiàzków orga- nicznych. Wyznacz sk∏ad procentowy atomów w obu zwiàzkach oraz podaj ich nazwy systema- tyczne.
Twierdzenie odwrotne do prawa sta∏oÊci sk∏adu b´dzie:
...Zadanie 3. (2 pkt)
Na podstawie analizy podanego wykresu ustal, które z wymienionych izotopów sà b, a które a promieniotwórcze.
neptun-237:
...stront-96:
...Zadanie 4. (5 pkt)
Przeczytaj uwa˝nie poni˝szy tekst i w wolne miejsca wpisz w∏aÊciwe informacje.
Pierwiastki X, Y i Z znajdujà si´ w tym samym okresie uk∏adu okresowego. Rozmieszczenie elektro- nów na pow∏okach atomu pierwiastka X jest nast´pujàce: K
2L
8M
1. Pierwiastek Y le˝y w szesnastej grupie uk∏adu okresowego, natomiast pierwiastek Z nale˝y do fluorowców.
Nazwa pierwiastka X:
...Symbol chemiczny:
...Nazwa pierwiastka Y:
...Symbol chemiczny:
...Nazwa pierwiastka Z:
...Symbol chemiczny:
...Najwy˝szà elektroujemnoÊç ma pierwiastek:
...Wiàzaniem o najwi´kszym udziale charakteru jonowego jest wiàzanie pomi´dzy jonami pierwiastków:
...
Zadanie 5. (2 pkt)
˚elazo i jego stopy sà ma∏o odporne na czynniki atmosferyczne. Wi´kszoÊç przedmiotów stalowych nara˝onych jest stale na dzia∏anie wilgoci, np. rury zakopane w ziemi, kad∏uby statków, s∏upy wyso- kiego napi´cia, konstrukcje mostów, wie˝owców itp. Wilgoç przyspiesza korozj´ tych konstrukcji i zwi´ksza koszty ich eksploatacji. Aby zmniejszyç straty wywo∏ane korozjà, ∏àczy si´ je z innymi metalami, które, jako aktywniejsze chemicznie, korodujà szybciej i chronià stal przed zniszczeniem.
Podaj zasad´ doboru protektora, chroniàcego stal przed korozjà. Majàc do dyspozycji o∏ów, magnez i nikiel, podaj, który z nich mo˝na zastosowaç.
nadmiar neutronów jàdra – b promieniotwórcze
Liczba atomowa Z
Liczba neutronów w jàdrze N
nadmiar protonów
jàdra – a promieniotwórcze
10
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110
0 30 50 70 90 110 130 150 170 190 210
...
...
...
Oceƒ przydatnoÊç ka˝dego z metali do pe∏nienia funkcji protektora, wpisujàc s∏owo „tak” przy tych, które si´ do tego nadajà, lub „nie” przy metalach niemogàcych byç protektorami.
a) o∏ów:
..., b) magnez:
..., c) nikiel:
....
Zadanie 6. (3 pkt)
Poni˝ej podane sà symbole jonów i ich st´˝enia w roztworze.
Na
+(0,4 mol/dm
3), Ca
2+(0,3 mol/dm
3), Cl
–(0,8 mol/dm
3), NO
–3(0,2 mol/dm
3)
Wyznacz, jakie sole rozpuszczono, aby przygotowaç ten roztwór. W odpowiedzi podaj ich wzo- ry sumaryczne i st´˝enia molowe.
Zadanie 7. (6 pkt)
Przygotowano roztwory wodne chlorku miedzi(II) i azotanu(V) ˝elaza(III). Do ka˝dego z nich dola- no niewielkiego nadmiaru roztworu wodnego wodorotlenku sodu.
Jakie obserwacje pozwolà ci zidentyfikowaç zawartoÊç probówek? Napisz czàsteczkowe i jono- we skrócone równania reakcji, które mia∏y miejsce w ka˝dej z probówek.
2 1
NaOH NaOH
chlorek miedzi(II) azotan(V) ˝elaza(III) Wzór soli
St´˝enie molowe soli
Zadanie 8. (5 pkt)
Szacuje si´, ˝e w wyniku procesu fotosyntezy roÊliny zielone na Ziemi dostarczajà rocznie oko∏o 270 miliardów (27 $ 10
10) ton tlenu.
Przyjmujàc, ˝e substratami fotosyntezy sà tlenek w´gla(IV) i woda, a produktami glukoza i tlen, napisz równanie reakcji fotosyntezy. Oblicz obj´toÊç (w m
3) poch∏oni´tego przez roÊliny tlenku w´gla(IV).
Zadanie 9. (5 pkt)
Wynikiem zwi´kszania si´ zapotrzebowania na energi´ elektrycznà i gwa∏townego rozwoju przemy- s∏u jest zwi´kszona emisja szkodliwych i toksycznych gazów. W celu zmniejszenia zawartoÊci tlen- ku siarki(IV) w gazach spalinowych przemys∏u energetycznego do w´gla dodaje si´ sproszkowanego wapienia. Powstaje wówczas sta∏y siarczan(VI) wapnia.
Uzupe∏nij równanie reakcji, jakiej ulega wtedy wapieƒ.
CaCO
3+ SO
2+ O
2"
...Probówka nr 1 Probówka nr 2
Obserwacja Wzór i nazwa
systematyczna powsta∏ego zwiàzku
Równanie reakcji
w formie czàsteczkowej
Równanie reakcji w for-
mie jonowej skróconej
OkreÊl typ tej reakcji i rol´ ka˝dego z substratów.
Rodzaj reakcji:
...Rola substratów:
SO
2:
..., O
2:
..., CaCO
3:
....
Zadanie 10. (1 pkt)
Jednym z wielu w´glowodanów wyst´pujàcych w roÊlinach jest arabinoza o wzorze sumarycznym C
5H
10O
5. Cukier ten w reakcji z kwasem octowym tworzy tetraoctan arabinozy. Natomiast wodny roztwór tego cukru reaguje z odczynnikiem Tollensa.
Na podstawie podanych informacji zaproponuj wzór rzutowy Fischera cukru posiadajàcego w∏aÊciwoÊci podobne do arabinozy.
Zadanie 11. (3 pkt)
Pewien wodorotlenek o ogólnym wzorze sumarycznym M(OH)
2wchodzi w reakcj´ zarówno z kwa- sem, jak i zasadà. Pierwiastek M posiada konfiguracj´ elektronowà [
18Ar] 4s
23d
10.
Podaj w∏aÊciwy wzór sumaryczny wodorotlenku M(OH)
2oraz napisz równania reakcji tego wo- dorotlenku z kwasem solnym i zasadà sodowà.
Wzór wodorotlenku:
...Równanie reakcji wodorotlenku z kwasem:
Równanie reakcji wodorotlenku z zasadà:
Zadanie 12. (1 pkt)
Wska˝, które z podanych poni˝ej procesów przyczyniajà si´ do wyst´powania w atmosferze ka˝- dego z wymienionych gazów.
A. wy∏adowania atmosferyczne B. spalanie koksu
C. spalanie zasiarczonych gatunków w´gla kamiennego
Zadanie 13. (1 pkt)
Przedstawione poni˝ej informacje odnoszà si´ do glukozy i sacharozy.
Wybierz z nich te, które dotyczà tylko glukozy, i wypisz je poni˝ej.
A. Jest s∏odka w smaku. D. Powstaje w reakcji fotosyntezy.
B. Rozpuszcza si´ w wodzie. E. Jest disacharydem.
C. Ma w∏aÊciwoÊci redukujàce.
...
...
...
Zadanie 14. (2 pkt)
Wiele produktów spo˝ywczych mo˝e zawieraç skrobi´. Aby stwierdziç jej obecnoÊç w tych produk- tach, nale˝y:
A. ogrzaç próbk´ bez dost´pu powietrza. C. podzia∏aç na ten produkt tlenkiem srebra.
B. spaliç próbk´ w nadmiarze tlenu. D. dodaç kilka kropli roztworu jodu w jod- ku potasu.
Wska˝ w∏aÊciwà odpowiedê oraz podaj, jakie charakterystyczne zmiany pozwolà ci stwierdziç obecnoÊç skrobi w tych produktach.
Odpowiedê:
...tlenek siarki(IV) tlenki azotu tlenek w´gla(IV)
Obserwacja:
...
...
...
...
