Rok I. K atowice, Niedziela, 27-go Lipca 1902 r. Nr. 9.
Rodzina
Pisemko poświęcone sprawom religijnym, nauce i zabawie.
"Wychodzi raz na tydzień w jfied zielę.
»Rodzina chrześciańska« kosztuje razem z » Górnoślązakiem « kwartalnie 1 m a rk ę 60 fen . Kto chce samą »Rodzinę chrześciańską«
abonować, może ją sobie zapisać za 50 fen . u pp. agentów i wprost w Administracyi » Górnoślązaka* w Katowicach, ul. Młyńska 12.
Na Niedzielę 10 po Świątkach
Ewangelia u Łukasza świętego
w Rozdziale XVIII.
O n ego czasu: M ówił Jezus do niektórych, którzy ufali sami w sobie, ja k o b y sprawiedliwi, a inszymi gardzili, to podobieństwo: D w oje ludzi wstąpiło do kościoła, aby się modlili; je den Faryzeusz, a drugi Celnik. ta ry ze u sz stojąc, tak się sam u siebie modlił: B o że dzię
kuję tobie, żem nie je st jako inni ludzie, dra
pieżni, niesprawiedliwi, cudzołożnicy, jako i ten Celnik. P o szczę dwakroć w tydzień, dawam dziesięcinę ze w szystkiego co mam. A Celnik stojąc z daleka nie chciał ani oczu podnieść w niebo: al^ bił piersi swoje mówiąc: B o że bądź m iłościw mnie grzesznem u! Powiadam wam, zstąpił ten usprawiedliwionym do domu sw ego, od niego. Albow iem ktokolwiek się podw yższa, będzie un.iżon; a kto się uniża, będzie podwyższon.
N a u k a z tej Ewangelii*
• D w o je ludzi w stąpiło do kościoła, aby się m o
dlili, je d e n Faryzeusz, a drugi Celnik. R ożn y p rze
cież b y ł skutek m odlitwy ich. C elnik odszedł uspra
w ied liw iony do domu sw ojego, a F aryzeusz łaski tej nie dostąpił.
D ochod źm y tedy, ja k a tego była p rzyczyn a, byśmy unikali błędów p opełn ion ych przez faryzeusza a naśladow ali postępow anie celnika i porów no z nim usprawiedliwieniem cieszyć się m ogli.
W ylicza faryzeu sz dużo dobrych uczyn ków jak ie pełnił, a jed n ak B ó g na nic nie wejrzał. I czem uż
to? Oto wstąpił on do kościoła, aby się modlić, lecz o cóż prosi Pana Boga? Szukaj w słowach jego, mówi św. Augustyn a nic nie znajdziesz. Wstą
pił, aby się modlić, a on nie chciał się modlić, ale się wychwalać. Modlitwa jest świadectwem ubóstwa naszego, lecz on ani ubóstwa swego, ani swoich nie
dostatków nie przedstawia, ale zasługi i cnoty swoje wylicza, tak jak gdyby żebrak chcący prosić o jał
mużnę w ozdobne się ubrał szaty i bogactwa swoje okazywał.
Pożyteczniej byłoby mu zapewne, gdyby ukazał swoje ubóstwo, kalectwo albo inne dolegliwości, bo tak prędzej poruszyłby serca ludzkie, żeby potrzeby jego opatrzyli. A tak właśnie postąpił sobie fary
zeusz ów, poczynając od własnej chwały i nie lękając się obrazić Boga tam, gdzie powinien był prosić 0 darowanie grzechu swojego. Spoglądając bowiem na cudze ułomności i na własne cudowne zasługi, nie dojrzał, ile złego w własnem sercu się gnieździ, za lepszego się począł uważać, aniżeli był w rzeczy samej, tak, iż o nim powiedzieć można, co wyrzekł Jan św. w objawieniu swojem: »Mówisz: Żem jest bogaty i zbogacony, a niczego nie potrzebuję; a nie wiesz, iżeś ty nędzny i mizerny, i ubogi i ślepy 1 nagi (3, 17).
Chociażby też Faryzeusz w rzeczy samej był takim, za jakiego się miał, to jednak nie wolno mu było z tego samemu się podobać, ani szukać chwały, ani innymi pogardzać. Nie na to bowiem Pan Bóg człowiekowi użycza darów swoich, aby w nich, jak dziecko na widowisku w szaty królewskie przybrane, samemu sobie się podobał, szukał chwały i nad innych się wynosił, lecz żeby sam z nich pożytko- wał i innym był użytecznym, i czasu swego za do
bre ich użycie od Boga wziął nagrodę. Nie minie też sprawiedliwego chwała za dobre użycie darów Bożych, jak czytamy w Piśmie św .: »Ktokolwiek mię wielbić będzie, wielbić go będę: a którzy mną gar
dzą, bezecni będąc.. (I. Król. 2, 30).
Ale tej chwały ani w tem życiu, ani u ludzi szukać nie trzeba, tylko u Boga w wieczności. A je żeli już ci źle czynią, którzy zdają się mieć jakieś zasługi, ponieważ dobrze czyniąc współdziałają z łaską
66
Boską, gdy samym sobie cząstkę z tego przypisują;
0 ileż to gorzej tedy ci, którzy się wynoszą i własnej chwały szukają z rzeczy takich, do których bynaj
mniej się nie przyczynili, jak np. z zdolności swoich, z urody, z siły i t. p.? Są to szczere dary Boga 1 człowiek żadną swoją godnością ani zasługą sobie ich nie zjednał. »A co masz, czegoś nie wziął?*
(od Boga) mówi Paweł św. »A je śli żeś wziął, przeze się chlubisz jakobyś nie wziął?* (I. Kor. 4, 7).
Faryzeusz sam o sobie był przekonanym, że jest sprawiedliwym, a Celnik grzesznikiem, lecz inaczej rozrządził Bóg, który serca i duchy doświadcza, przenosząc Celnika nad Faryzeusza i sprawiedliwym ogłaszając, a Faryzeusza grzesznikiem. »Jak bowiem pokora z grzechem połączona dla zacności swojej wielkiej grzech przeważa i człowieka ku niebu pod
nosi, tak pycha złączona z cnotą dla ogromnego ciężaru swego cnotę niebieską zwycięża i człowieka z nieba znowu zrzuca o ziemię«, mówi św. Chryzo
stom. Kto się zdrowym czuje, lekarza nie szuka.
Tak też nie prosi o miłosierdzie, kto nadętym jest fałszywą sprawiedliwością. Kilka słów Celnika prze
wyższyły wszystkie dobre uczynki Faryzeusza wyli
czone, gdyż Pan Bóg nie tak patrzy na to, co się czyni, albo mówi, jak na to, w jakim duchu się to czyni, albo mówi.
W Celniku widział Bóg pokorę prawdziwą, gdyż jako przez grzech oddalił się był od Boga, tak też i w kościele stanął z daleka w ostatnim kąciku i jako przez grzech stał się był wzgardzonym, tak też i tutaj nie chciał uchodzić za lepszego, jak był w samej istocie. Bolał nad nieprawością swoją i dopraszał się miłosierdzia, dla tego też go dostąpił, bo sercem skruszonym i upokorzonym Bóg nie wzgardzi. W Fa
ryzeuszu zaś widząc Bóg pychę szkaradną, wzgar
dził nim.
Chcąc więc dostąpić usprawiedliwienia, nie za Faryzeusza, ale za Celnika owego postępujmy przy
kładem, i trzy przedewszystkiem w nim naśladujmy rzeczy: uznanie swojej niegodności, żal serdeczny i należytą ufność w miłosierdziu Bożem. Niegodnym się uznawał, by wzniósł oczy swoje w niebo. Z czcze- rym żalem bił się w piersi, by zmiękczyć twardość serca swojego. Krótkiemi słowy żebrał miłosierdzia Boskiego, ale z wysłuchania znać, że opartemi na należytej niezachwianej nadziei.
Tak czynili Święci. Nie wyliczali oni cnót swoich, ale codziennie wspominali i na oczy sobie stawili grzechy swoje. Dawid mówi o sobie: *Znam nieprawość moję: i grzech mój jest zawzdy przeciwko mnie*. (Ps. 50, 5). A Paweł święty o sobie pisze:
»Ja jest najmniejszy między Apostoły: który nie jest godzien, aby mnie zwano Apostołem, iżem prześla
dował Kościół Boży*. (I. Kor. 15, 9). »Chrystus Jezus przyszedł na ten świat grzeszne zbawić, z któ
rych jam jest pierwszym. (I. Tym. 1, 15). Pokora więc i serce skruszone to prawa droga do miłosier
dzia Bożego i usprawiedliwienia.
Pierwsi chrześeianie.
Obrazek z początku dziejów kościoła.
' J ----
r ' V .
Śmierć Nerona a -śmierć św . Piotra.
(Dokończenie.)
Takie kazanie Piotr miał do onych męczenni
ków, którzy krew za wiarę przelali, pragnąc sam zawsze jak najgoręcej, umrzeć dla Chrystusa.
I stało się nakoniec, czego sobie życzył. Ra
zem ze św. Pawłem, który przy boku jego równie żarliwie wiarę szerzył pomiędzy poganami, razem z tym apostołem, został Piotr uwięziony w roku 67 po narodzeniu Pana Jezusa. U stóp góry Kapitoliń- skiej, na której stała świątynia Jowisza, najstarszego boga rzymskiego, jest do dziś dnia zachowane wię
zienie, zwane Mamertyńskiem. Zstępujesz do niego z kościoła, który dzisiaj nad tem więzieniem zbudo
wany, po krętych, wąskich, kamiennych schodach, głęboko pod ziemię. Tam na samym dole, gdzie wilgoć ciecze ze ścian, siedzieli obaj apostołowie.
Światło dzienne tam jeszcze nigdy nie dotarło, i owszem, drzwi nawet otwierały się tylko wtedy, gdy więźniów ukrytem gankiem na sąd miano pro
wadzić. Lichą strawę podawano im przez otwór okrągły w posowie, który do dzisiaj pokazują. Na tym to pamiętnem miejscu ołtarz teraz stoi i z dala przybywający kapłani, szczęśliwi są, jeżeli mogą na nim Mszę św. odprawić. Obok jest studzienka, źródło, które wytrysło na rozkaz św. Piotra, gdy stróżów więzienia chciał ochrzcić. Wiszą tam też jeszcze łańcuchy, do których byli obaj Święci przykuci.
Dziewięć miesięcy byli obaj ci mężowie więzieni, a gdy ich nic nie mógło odwieść od miłości Jezusa Chrystusa, zostali na śmierć skazani. Wyprowa
dzono ich razem za miasto, bo w jednę stronę szła ich droga, a gdy przybyli na miejsce, skąd w prze
ciwne mieli iść strony, jeszcze raz serdecznie na tej ziemi pożegnali się święci mężowie. Na tem miejscu postawiono kościółek na pamiątkę rozstania się i ostatniego pożegnania.
Św. Paweł został ścięty mieczem, trzech żołnie
rzy widząc, jak mężnie aż do śmierci wyznaje świętą Wiarę, uwierzyło w Jezusa Chrystusa. Na drodze do Ostyi, milę od Rzymu, pokazują miejsce jego śmierci.
Zbudowano tam prześliczny kościółek, w którym same miejsce ścięcia wyłożone prześliczną mozajką, czyli obrazem z drobniutkich kolorowych kamyków.
Rzędem naprzeciw stoją 3 ołtarze, a pod każdym z nich jest źródło, z których każde ma wodę innego smaku. Ołtarze te stoją na tych miejscach, na któ
rych podskakując upadała głowa świętego Apostoła Święty Piotr został zaprowadzony po za rzekę Tyber, do części miasta zamieszkałej przez żydów.
Był biczowanym i ukrzyżowanym. Na jego prośbę postawiono go ukrzyżowanego głową na dół. W wiel - kiej bowiem pokorze nie chciał on tak umierać, jak
umierał sam Pan nasz Jezus Chrystus. Z góry, na której miał umrzeć pierwszy Papież, wspaniały widok rozlega się na Rzym i okolicę. Na prawo widać dolinę nad rzeką Tybrem, gdzie ścinano św. Pawła, a u stóp góry olbrzymie miasto gwarne i huczne wiodło życie. W chwili skonu, który mu Chrystus Pan przepowiedział po swojem zmartwychwstaniu, ukazawszy się uczniom nad jeziorem Genezaret, był święty Apostoł spokojny i szczęśliwy, że za chwilę połączy się z ukochanym Panem, Bogiem i Nauczy
cielem swoim. Raz w życiu go się tylko zaparł, i ten błąd odpokutował przez życie całe. Pragnie więc co rychlej umrzeć, i tylko modli się za gro
madkę wiernych, których zostawia nieutulonych w żalu, i za cały Kościół, któremu zgubę poprzy
siągł cezar.
Po chwili, gdy go do krzyża przywiązano, krew zbiegła do głowy; udusi go niebawem, ale usta Swietego wymawiają słodkie imię Jezus i słowa mo
dlitwy.
Tak skonał Apostoł! Wszakże inaczej całkiem jak cezar.
Z ciała Nerona ani prochu nie zostało; jego pałace zburzono i zasypano, jego tron i państwo dawno upadły.
A natomiast z kruszcu, z którego ulany był bożek Jowisz, ulano posąg św. Piotra i ustawiono w olbrzymim kościele św. Piotra w Rzymie. Tysiące przychodziły już całować stopę tego posągu, i wielki jej palec już zcałowano.
A kościół św. Piotra w Rzymie jakiż wspaniały!
Na całym świecie nie masz mu równego, ani wiel
kością, ani pięknością budowy. Jeden z czterech filarów, na których spoczęła kopuła olbrzymia, jest tak wielki, że zajmuje tyle miejsca, ileby na spory kościół starczyło.
W tym to kościele spoczywają ciała obydwóch Apostołów, św. Piotra i św. Pawła. Tysiące z wier
nych zwiedzają po dziś dzień to święte miejsce i wielbią Boga, który wsławił sługi wierne.
A teraz porównajmy Nerona z Piotrem.
Obaj zajmowali najwyższe stanowiska w społe
czeństwie ludzkiem.
Nero panował nad olbrzymiem państwem, Piotr był zwierzchnikiem nad całym Kościołem katolickim.
Piotr przez 25 lat był Papieżem, a wśród tego długiego czasu sama u niego praca, sam trud. Od początku, aż do końca pragnął, łaknął, był odartym, bitym i złorzeczono mu, jak św. Paweł pisze.
Nero przez 14 lat we wszystko, co tylko świat dać może, obfitował, a szczęście zbyt wielkie zawrót głowy mu sprawiło; uwierzył pochlebcom i kazał się czcić jak bóg. Piotr ocierał łzy nieszczęśliwym, le
czył chorych, wlewał nowe życie rozpaczającym.
Nero wielkie strugi krwi niewinnej wylał. Pa
nował nad milionami, dopóki miał wielkie wojsko.
Tamten, sam sługa pokorny Chrystusa, łączył wszyst
kich Chrześcian miłością.
Nero był człowiekiem bezczelnym, kłamał w po
trzebie; Piotr był człowiekiem prawym, wolał śmierć ponieść, niż kłamać.
Nero prowadził życie rozpustne, Piotr prowa
dził życie ostre.
W złej godzinie Nerona znalazł się zaledwie jeden chłop, który go przyjął do domu; Piotra śmierć wielce pomnożyła jego miłośników.
Nero obdarty płacze życia i lęka się śmierci;
Piotr z weselem dźwiga krzyż i dodaje sobie poni
żenia. Czemuż to bóg-cezar tak haniebnie kończy, a Piotr pokorny tak mężnie umiera!
Biedny Neronie! czemużeś się w nieszczęściu do nich nie udał? byłbyś doznał, jak przebaczać umieją!
Do grobu Piotra aż po dziś dzień tysiące piel
grzymów podąża z całego świata, a świadków wielu poprzysięgło widoczne cuda, które się działy przy jego grobie.
Okazuje Zbawiciel jasno na tym słudze, że kró
lestwo jego nie jest z tego świata; że najmilsi Jego słudzy tu na tym świecie będą tak, jakoby na wojnie w pyle znużeni, a dopiero z końcem życia zaczyna się ich sława na niebie i na ziemi.
Piotr króluje po dziś dzień z grobu, Nero bywa wspominany na dowód, jak car panujący bez bojaźni Boga szaleć może i ginąć musi.
Ten z wojskiem upada; Piotr prawdę przez śmierć zwycięża, i w pełni tu widzimy, jak się iści ono zaręczenie, że nawet bramy piekielne nie prze
mogą tej opoki prawdy odwiecznej.
Nie podobna nam wszystkich myśli rozwijać, jakie się nasuwają przy tych dwóch ludziach; nie podobna w tak krótkim opowiadaniu wszystkiego dokładnie opisać; ty sam miły czytelniku, tę wszystką odmianę pilnie rozważaj, a podziwiaj moc Boga, Boga, któremu wieczna cześć i chwała!
<$»
67 ---
Wybór i koronacya Papieża.
Papież jest głową widomą całego świata kato
lickiego, następcą św. Piotra, namiestnikiem i przed
stawicielem samego Chrystusa Pana na ziemi. Jemu w rzeczach wiary i obyczajów poddawają się wszyscy wierni, nazywają go przeto Ojcem św., czyli z łaciń
skiego Papieżem, Najwyższym kapłanem, Pasterzem
pasterzy. '
Gdy Papież umrze, odbywa się za duszę jego dziewięciodniowe nabożeństwo żałobne. Kardynał- kanclerz wchodzi do pokoju, gdzie zwoki spoczy
wają, kołace złotym młotkiem trzy razy do drzwi i tylekroć woła Ojca św. po imieniu.
Potem podchodzi do niebożczyka, aby się naocz
nie przekonać o jego śmierci, spisuje protokół i każe uderzyć w wielki dzwon na Kapitolu. Potem od
biera tenże kardynał pierścień papieski, tak zwaną
»Pieczęć Rybaka« i każe ją w obecności licznych świadków skruszyć na znak, że władza Papieża na ziemi już się skończyła. Ciało Ojca św. nabalsamo- wane kładzie się do potrójnej trumny i wstawia we framugę kaplicy pałacowej, dopóki się niebożczy-
kowi osobnego grobu nie wystawi.
Po ukończeniu nabożeństwa żałobnego zwołuje kardynał-dziekan św. Kolegium czyli zgromadzenie kardynałów na konklawe celem wyboru nowego pa
pieża. Pod nazwą konklawe rozumiemy już to samo zebranie wszystkich kardynałów, gromadzących się, ażeby Głowę Kościoła obrać, już to miejsce, w któ- rem wybór ten się odbywa. W przeznaczonym ku temu pałacu urządzone są dla każdego kardynała osobne celki z małem oknem, tak że w nich prawie ciemno. Od drugiego dnia nie wolno wyborcom z nich wychodzić. Wszystkie drzwi i okna zewnętrzne są zamurowane, oprócz jednych drzwi, od których klucz znajduje się w rękach przełożonego konklawe.
W murze wybite są otwory, przez które jadło i na
pój podawają. Wejścia do konklawe pilnuje straż wojskowa.
Zupełne odosobnienie kardynałów wyborców, któtych liczba pełna 70 wynosić powinna, wskazuje na to, że obór papieża nie odbywa się za pomocą jakichś układów, przez wzgląd na sprawy doczesne, ziemskie, ale dokonuje się za pomocą Ducha św., który wyborców oświeca i właściwego, przez samego Boga wybranego papieża im wskazuje.
Na uproszenie łaski oświecenia odprawia kar
dynał dziekan w kaplicy sykstyńskiej Mszę św. do Ducha św., podczas której wszyscy kardynałowie przystępują do Komunii św. W ybór odbywa się przez kartki. Najstarszy wiekiem kardynał pisze na kartce nazwisko tego, za którym głos oddaje i kła
dzie kartkę do kielicha. Toż samo czynią wszyscy inni. Po złożeniu głosów następuje ich czytanie i obliczenie. Kto ma być prawnie obranym, powi
nien mieć za sobą dwie trzecie głosów. Jeżeli zaś nikt nie otrzymał tyle głosów, kartki się palą, a dvm wychodzący rurą oznajmia ludowi na placu przed konklawe zgromadzonemu, że wybór jeszcze nie na
stąpił.
Skoro jednak który z kardynałów otrzyma dwie trzecie głosów, naówczas ministrowie ceremonii przy
stępują do niego i zapytują się, czy obór przyjmuje.
Wybrany klęka i modli się do Ducha św. o pomoc.
Wstawszy oświadcza, że gotów jest przyjąć najwyż
szą godność w kościele i zaraz wymienia imię, które odtąd jako papież nosić będzie. Teraz mistrz cere- remonii spisuje akt wyboru, a nowoobrany w towa
rzystwie dwóch kardynałów-dyakonów idzie za ołtarz i tam przywdziewa szaty papieskie tj. białą morową sutannę, komżę, szkarłatny atłasowy płaszczyk, sztułę, biret biały i purpurowe trzewiki ze złotym krzyżem
na wierzchu. Następnie zasiada na tronie i odbiera hołd od kardynałów, którzy mu rękę i stopę całują.
Następuje teraz ogłoszenie wyboru. Kardynał- dyakon wychodzi na balkon nad drzwiami Watykanu i ogłasza ludowi nowoobranego Papieża.
»Zwiastuję wam wielką radosną nowinę*, woła, mamy Papieża w osobie najdostojniejszego N. N., który jako imię N. sobie wybrał.* W tej chwili daje się słyszeć z zamku św. Anioła huk dział i odgłos dzwonów po wszystkich kościołach Rzymu. Nowy Papież przyjmuje hołd od kardynałów w konklawe, drugi w kaplicy synstyńskiej, a trzeci w kościele św. Piotra, podczas którego Duchowieństwo śpiewa:
»Te Deum«, a Ojciec św. ludowi po raz pierwszy błogosławieństwa apostolskiego udziela.
Wśród ośmiu dni po wyborze odbywa się ko
ronacya Papieża. Nowoobrany siada na wspaniałem krześle, które niosą słudzy w szaty z czerwonego adamaszku przybrane.
Przybywszy do kościoła św. Piotra papież modli się przed Najświętszem Sakramentem, przyjmuje po
tem hołd i błogosławi wszystkim. Wówczas zbliża się do Papieża mistrz obrzędów, zapala pęk lnu i śpiewa głośno te znaczenia pełne słowa: »Ojcze święty! tak przemija chwała świata*.
Potem odprawia Papież uroczystą Mszę św. ko
ronacyjną, w której to szczególnie na wzmiankę za- sługuje, że epistoła i ewangelia dwa razy się czyta, raz w języku łacińskim, a drugi po grecku.
Komunię św. przyjmuje Ojciec św., stojąc na tronie. Hostyę św. przynoszą mu na patenie, a Krew Najświętszą pije z kielicha przez srebrną rurkę.
Po Mszy św. rozpoczyna się procesya wśród licznych modlitw. »Wysłuchaj nas Chryste* woła po trzykroć kardynał-dyakon. A chór za każdym razem odpowiada: »Niech żyje Pan nasz N., a z roz
kazu Bożego najwyższy biskup i ojciec całego chrze- ściaństwa*!
Teraz niosą Papieża do wielkiej loży czyli bal
konu nad głównemi drzwiami kościoła św. Piotra.
Tu modli się kardynał-dyakon nad nowoobranym Pa
pieżem, ażeby panowanie jego było szczęśliwem i pełnem błogosławieństwa i wsadza mu na głowę potrójną złotą koronę tak zwaną tyarę wśród słów:
‘ Przyjmij tyarę trzema koronami przyozdobioną i wiedz, że jesteś ojcem książąt i królów, władzcą świata, a na ziemi zastępcą Zbawiciela Jezusa Chry
stusa, któremu niechaj będzie cześć i chwała po wszystkie wieki Amen«. Ukoronowany Papież pod
nosi się z tronu, odmawia kilka modlitw i udziela błogosławieństwa ludowi zalegającemu ogromny plac św. Piotra. Znowu okrzyk radosny rozlega się w powietrzu, grzmią działa na zamku św. Anioła i słychać spiżowe głosy wszystkich dzwonów kościo
łów Wiecznego Miasta.
6g
t Ks. Kardynał Mieczysław hrabia Halka Ledóchowski.
Smutną dla całego świata katolickiego wiado
mość rozniosły we wtorek ze Rzymu druty telegra
ficzne. Wiadomość ta przedewszystkiem bolesnem echem odbiła się po wszystkich zakątkach naszej da
wnej Rzeczypospolitej polskiej i każde serce pol
skie napełnić musiała nieogarnionym żalem i głę
boką boleścią. Najwyższy po Ojcu świętym do
stojnik Kościoła katolickiego, najstarszy z Kardy
nałów, reprezentant 20 milionowego Narodu pol
skiego przy Stolicy Apostolskiej, Ks. Kardynał Mieczysław hrabia Ledóchowski zakończył w Rzymie we wtorek 22 lipca swój pełen zasług żywot do
czesny.
Szczupłe ramy naszego pisemka nie pozwolą nam rozpisać się obszerniej o życiu, cnotach i zasłu
gach tego wysokiego Dostojnika, przeto na razie po
dajemy tylko w krótkości szczegóły Jego pełnego za
sług i poświęceń życia, zastrzegając sobie obszerniej
szy opis na później.
Mieczysław Jan od Krzyża hrabia Halka Ledó
chowski urodził się dnia 29 października 1822 roku we wsi dziedzicznej pod Klimuntowem, we woje
wództwie sandomirskim z Józefa Zacharyasza hra
biego Halki Ledóchowskiego, herbu Szaława i Maryi Zakrzewskiej. Prałat domowy Piusa IX i protono- taryusz apostolski, delegat apostolski w południowej Ameryce, został w roku 1861 arcybiskupem Tebań- skim, był również Nuncyuszem papieskim przy dwo
rze Brukselskim. W dniu 16 grudnia roku 1865 wybrany na arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego, odbył ingres do Poznania dnia 24 kwietnia r. 1866.
W roku 1877 został wyniesionym do godności Kar
dynała.
Rodzina Ledóchowskich z najstarszych i naj
znakomitszych pochodząca w Polsce, miała za protoplastę Halkę, który miał żyć około roku 980 na dworze ruskiego księcia Włodzimirza, z nim po- krewniony. Jeden z potomków tego Halki, Nestor, żyjący w XIV wieku, walczył mężnie przeciw Litwi
nom, za co mu Kaźmirz Wielki nadał dobra Ledó- chowo, położone na Rusi w pobliżu Krzemieńca.
Od tych dóbr przyjął ród Haików nazwisko Ledóchow
skich, zatrzymując obok nazwiska przydomek Halka.
Iwan i W acław Halkowie walczyli pod Grun
waldem w r. 1410 przeciw Krzyżakom pod W łady
sławem Jagiełłem, a Stanisław Halka już Ledó
chowski wystąpił za Augusta II przeciw Sasom, da
jącym się już dobrze we znaki. Dziadem dzisiej
szego Kardynała był Antoni Halka Ledóchowski, który na pamiętnym sejmie czteroletnim stawał w obronie Kościoła i włościan i we własnych do
brach znaczne poczynił ulgi włościanom.
Początkowe nauki pobierał młody Mieczysław najpierw w domu rodzicielskim, a następnie w Ra
domiu i w Warszawie. Należał do najcelniejszych
| uczniów w szkołach i od cesarza Mikołaja otrzymał nagrodę za język rosyjski. Ukończywszy szkołę, wstąpił do seminaryum księży Misyonarzy w Krako
wie i jako 18 letni młodzieniec przywdział sukienkę duchowną. Udał się potem do Rzymu na nauki teologiczne. W Rzymie zwrócił na siebie uwagę Papieża Grzegorza XVI, który wyświęcił go na dya- kona, a dnia 13 lipca 1845 roku wyświęconym został tamże na kapłana i pierwszą Mszę św. odprawił przy grobie św. Piotra.
Pius IX, który wstąpił na Apostolską Stolicę po Grzegorzu XVI, zamianował młodego ks. Mieczy
sława swoim domowym prałatem i protonaryuszem.
Później nieco wysłał go z Nuncyuszem di Piętro do Lizbony w charakterze audiatora. W Portugalii tem mianowicie się odznaczył, że publicznie pokazywał się w stroju duchownym, czego duchowieństwo por
tugalskie nie czyniło z obawy przed napaściami re- wolucyonistów. Dobry przykład młodego ks. Mie
czysława podziałał skutecznie na portugalskie ducho
wieństwo.
Po powrocie z Portugalii wysłał ks. Mieczy
sława Pius IX do Południowej Ameryki w charak
terze apostolskiego delegata. Miał tam pod sobą pięć rzeczpospolitych na północ od równika i mie
szkał w stolicy nowej Granady w mieście Santa Fe di Bogota, skąd odbywał częste i dalekie podróże, połączone z wielu trudnościami i niebezpieczeń
stwami, do odległych krain swej delegacyi. Pięć lat przebył w Ameryce, którą musiał opuścić po wybra
niu na prezydenta rzeczypospolitej jenerała Morquery.
Stosunki wówczas tak się bowiem pogorszyły, że wysłano nawet za delegatem papieskim najętego zbira z poleceniem odebrania mu życia. Tego nie
bezpieczeństwa szczęśliwie uniknął ks. Mieczysław.
W nagrodę za tak gorliwą i pełną trudu pracę około dobra Kościoła, mianował go Pius IX Arcy
biskupem Tebańskim i prekonizował na konsystorzu w dniu 30 września 1861 roku. Kardynał di Piętro w asystencyi Arcybiskupów Franchi i Vitelleschi konsekrował ks. Mieczysława na Arcybiskupa dnia 3 listopada tegoż roku. Zaraz też po tem jeszcze w roku 1861 wysłał go Ojciec św. w charakterze Nuncyusza swego na dwór belgijski. Po wielu, wielu latach po raz pierwszy znowu dostało się cudzoziem
cowi tak wysokie stanowisko, gdyż Nuncyuszami by
wali dotąd prawie sami Włosi.
W Belgii lubo przeważnie katolickiej, duch nie
wiary szerzył się podówczas bardzo i zadanie Nun
cyusza było wcale nie łatwem, któremu jednak spro
stał ku zadowoleniu Piusa IX. To też gdy ks. Arcy
biskup Przyłuski zakończył życie w dniu 12 marca 1865 roku, Pius IX zaproponował rządowi pruskiemu powierzenie archidyecezyi gnieźnieńsko-poznańskiej brukselskiemu Nuncyuszowi, Mieczysławowi hr. Le- dóchowskiemu. Rząd zgodził się na tę kandydaturę, a kapituły gnieźnieńska i poznańska powiadomione o tem, na wspólnem zebraniu odbytem w Gnieźnie w dniu 16 grudnia 1865 roku jednogłośnie wybrały
70
Mieczysława hr. Ledóchowskiego Arcybiskupem gnieźnieńsko-poznańskim, Niebawem też administra
tor archidyecezyi ks. Janiszewski i ś. p. ks. prałat Brzeziński pojechali do Brukseli, aby prosić ks. Mie
czysława o przyjęcie padłego nań wyboru. Nun- cyusz nie odmówił tej prośbie i Pius IX prekoni- zował go na konsystorzu w dniu 8 stycznia 1866 r.
na Arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego.
Po konsekracyi wyjechał ks. Mieczysław z Bruk
seli do Rzymu i zabawił tam aż do początku mie
siąca kwietnia, przysposabiając się na nowe swe wy
sokie a trudne stanowisko. Z Rzymu udał się wprost do Berlina, gdzie w dniu 14 kwietnia 1866 złożył przepisaną ustawami przysięgę i w dniu 24 kwietnia tegoż roku odbył uroczysty i wspaniały ingres do Poznania na stolicę arcybiskupią. W sierpniu zaś tegoż roku odbył ingres do Gniezna. W roku tym pamiętnym i wojną austryacką i cholerą, która dość groźnie panowała w Poznaniu, nowy Arcypasterz niejednę łzę otarł i osobiście spieszył nieraz do łoża chwaliszewskiego i śródeckiego mianowicie bie
dactwa, wijącego się w kurczach cholerycznych.
Wizytacye pasterskie rozpoczął od kościoła ka
tedralnego, poczem wizytował bardzo skrupulatnie wszystkie kościoły poznańskie, a następnie na pro- wincyi. W dniu 8 listopada 1869 wyjechał do Rzymu na sobór powszechny, który otwartym został uroczyście w dniu 8 grudnia tegoż roku. Wrócił do Poznania po wybuchnięciu wojny francusko-nie- miecklej w roku 1870.
Niebawem po tem nastąpiły dla Kościoła kato
lickiego w Prusach smutne czasy. Seminaryum du
chowne w Poznaniu zostało przez rząd zamkniętem na dniu 1 października 1873 roku i od tego też czasu zaprzestał rząd wypłacać ks. Arcybiskupowi nąleżną mu pensyą. W listopadzie też tegoż roku zawezwał naczelny prezes ks. Arcybiskupa do zło
żenia dobrowolnie swego urzędu. Za ustanowienie duchownych bez poprzedniego zawiadomienia władz rządowych skazany na różne, znaczne kar}' pieniężne, został wyfantowanym. Wreszcie gdy dobrowolnie urzędu swego złożyć nie chciał, został na dniu 3 lutego 1874 roku aresztowanym i wywiezionym do ostrowskiego więzienia. W dniu zaś 15 kwietnia tegoż roku berliński trybunał dla spraw kościelnych złożył ks. Arcybiskupa z biskupiego urzędu. Pius IX uznając wszystkie te zasługi i cierpienia poniesione dla dobra Kościoła, zamianował go na dniu 15 marca 1875 roku Kardynałem.
Po odsiedzeniu dwóch lat w więzieniu ostrow- skiem, wypuszczonym został na wolność, a raczej zawiezionym do Berlina przez pruskich urzędników w dniu 3 lutego 1876 roku. Z Berlina udał się naj
pierw do Pragi, potem do Hradiszcza na Morawie dla odwiedzenia brata swego Antoniego, wreszcie do Krakowa, gdzie stanął 15 lutego. Ale już wskutek rozkazu nadesłanego z Wiednia, musiał w dniu 21 lutego 1876 Kraków opuścić, W miesiąc po
wyjściu z więzienia dnia 3 marca 1876 roku znalazł się w wiecznym mieście, gdzie Pius IX przyjął go z wielką radością i serdecznością.
Wieczny odpoczynek racz mu dać Panie!
O przesądach w leczeniu
jakie dawniej były i jakie teraz panują, oraz o tak zwanych „tajnych11 lekach, ogłaszanych w gazetach.
(Streszczenie z wykładu d ra C h ła p o w s k ie g o w Królewskiej Hucie w »KóJku«, dnia 23 lutego 1873.)
3 ---
(Dokończenie.)
Tak więc one szkodzą mocno kieszeni chorego, tak już pozbawionego środków zarobku; ale i zdro
wiu jego wprost szkodzą, bo opóźniają szukanie le
karskiej pomocy, (przez co nieraz lekka choroba staje się nieuleczoną); a nadto wiele takich leków tajnych w istocie jest szkodliwych, i może działać zatruwająco. Jedne np. odurzają, inne przeczyszczają bardzo silnie i w danym wypadku zadane bez do
brej lekarza porady stać się mogą nagłej śmierci przyczyną.
Niektórzy wreszcie z takich ogłoszeń, wyracho
wanych na szukających pomocy biedaków, są jeszcze gorsze, bo szkodzą nietylko kieszeni i zdrowiu, ale i umysłowi i duszy. Niektórzy wichłacze tedy dla większego rozkupu tajnych swoich leków wydają osobne pisma (broszury) tanie, w których swoje cu
downe lekarstwa za jedyny ratunek w niektórych chorobach podają. —. Pisma takie, jak np. »Selbst- erhałtung*, »Personlicher Schutz« i t. d., których ogłoszenia widać po gazetach, wymierzone są głó
wnie na młodzież dorastającą, lub też i na star
sze osoby, zużyte już naduźytkiem rozkoszy i mają ten cel, by przerazić chorego jaskrawym obrazem złych następstw nałogu, jakiemu się oddawał, lub wybryków różnych; a skutek ten, że przerażony za
miast szukać od razu pomocy w spowiedzi, w po
stanowieniu silnem poprawy, szuka jej jedynie w le
karstwie zaleconem przy końcu dziełka i gotów wy
dać nawet ostatni swój grosz dla zakupienia ta
kiego, nieraz bardzo drogiego lekarstwa. Książki takie budzą w czytającym wielki niepokój, wyrzuty sumienia bez szczerego żalu, chęć zapobieżenia złym skutkom swych wybryków, zamiast chęci szczerej poprawy. — Widziałem ja takich ludzi, którzy pod wrażeniem przeczytania takich właśnie książek powa- ryjowali, a słyszałem o takich, których one do samo
bójstwa pobudziły. Oszustwo i ździerstwo jednego z takich wichłaczy, Laurentiusa, wykrył i odkrył pu
blicznie Prof. Dr. Bock; a rzecz dziwna, za taką wielką przysługę publiczną musiał potem siedzieć na ławie oskarżonych. I na polskie przełożono już nie
które takie pisma paskudne, na nieszczęśliwych upa
dłych i głupich ludzi obrachowane, ale, dzięki Bogu u nas nie mają jeszcze tyle co gdzieindziej pokupu.
Oby go nigdy nie miały.
7i Nie sposób wyliczać całego zbioru najbardziej nawet kupowanych tajnych leków. Dość nam wie
dzieć, że zbadano już je dokładnie; że więc skład ich takie nie jest już tajemnicą; dość na tem, że trzeba się ich strzedz i przestrzegać innych przed ich używaniem i gardzić niemi jako też ich han
dlem. —
Dawne w medycynie przesądy miały przynaj
mniej pobudkę dobrą, bo chęć szczerą przyjścia w pomoc bliźniemu; jedyną zaś pobudką nowo
czesnego przesądu w tajne leki, popieranego przez prasę anonsami kłamliwych reklam, czyli ich wy
chwaleniem, jest tylko obłudna chęć wyzyskania ludzkiej niedoli i ciemnoty na swoją własną korzyść.
Nie można więc porównywać go z dawnymi przesądami w medycynie, pochodzącemi głównie z niedostatecznej znajomości natury; takim przesą
dom i teraz jeszcze • wiele uczciwych zresztą ulega osób w niektórych rzeczach i szerzy je nawet w naj
lepszej wierze. o
,co nazwałem »nowoczesnym« przesądem, me da się usprawiedliwić brakiem wiadomości, bo nauka postąpiła i wykazuje nicość lub szkodliwość srodkow ogłaszanych w gazetach, i to z jedynym celem szerzenia tego przesądu, tego haniebnego przemysłu, tajnymi lekami, jest po prostu ogłupienie ludu i wyłudzenie z niego grosza.
Należy się cieszyć wszelkim zdobyczom nauki i rzeczywistym postępom oświaty, ale stanowczo po
tępiać i odrzucać wszelki brud, który się jej czepia, jako dym płomieni. — Wspomniany przemysł jest takim brudem, kalającym nowoczesną oświatę. Cza
sopisma uczciwe nie powinny przez przyjmowanie takich kłamliwych anonsów przyczyniać się do złego.
Na zakończenie słowo pocieszenia. Choć mó
wiłem, że od wieków ludzkość napróżno siliła się, by znaleść lekarstwo na wszystkie choroby, i że ta
kiego nie ma ani w aptecznych ani sympatycznych środkach, to jednakże śmiało rzec można, iż takiego środka, chociaż się kupić za żadne nie da pienią
dze, dorobić się możemy, a raczej w sobie go mo
żemy wyrobić. Jest to środek, który najlepiej chroni od chorób, nietylko ciała ale i umysłu; a nawet i chorobom potomstwa zapobiega środek, który za
razem wtedy jeszcze jako jedyny skuteczny lek po
zostaje, gdy wszystkie już inne pomagać przestały, bo do ostatniej jeszcze chwili życia daje choremu otuchy i siły — a tym środkiem... — cnota.
W jaki to sposób cnotliwe życie zapobiega wielu chorobom zaraźliwym, zwłaszcza i dziedzicznym, o tem będę wam mówił inną razą.
Rady gospodarskie.
Sprzedaż mleka mrożonego w Danii.
Oziębianie mleka celem przewozu, przez czę
ściowe zamrażanie bardzo się już w Danii rozpo
wszechniło. W Kopenhadze sprzedaje się codzien
nie do 18000 litrów mrożonego mleka, a przedsię
biorstwo nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowa
nia. Mleko zamrażane znaj i uje chętnych nabywców, ponieważ dobry smak i zapach świeżego mleka le
piej się w niem zachowuje. Mleko mrożone spro
wadza się do Kopenhagi z odległych miejscowości, gdzie można świeże mleko nabywać po niższej cenie, tak że koszt oziębiania sowicie się opłaca. Obecnie inżynierowi Heimowi udało się wynaleść przyrządy do zamrażania mleka, które można tanim kosztem zastosować w każdej mleczarni większej, posiadającej maszynę parową.
O dświeżanie zjełczałego masła.
Masło niedostatecznie wygniecione szybko jeł- czeje, nabierając niemiłego smaku, z powodu two
rzenia się kwasu masłowego. Kwas ten można usu
nąć i przywrócić masłu dobry smak, wygniatając je z potażem (węglanem potasowym). Na 1 kg. masła bierze się 1 g. sproszkowanego potażu i po wygnie- ceniu płucze masło czystą wodą, dopóki potaż nie zostanie całkiem wypłukany. O tem zaś można się przekonać, zanurzając w wodzie odciekającej z ma
sła żółty papierek kurkumowy (sprzedawany w apte
kach), który będzie brunatniał, dopóki potaż będzie się jeszcze znajdował w wodzie. Po należytem wy
płukaniu wygniata się masło razem z niewielką ilością mleka, dla nadania lepszego smaku i lekko soli.
Konie przychodzące zgrzane do domu
powinny być wytarte na sucho słomianym wiechciem i wolno na świeźem powietrzu przeprowadzane. Je
żeli na dworze zimno i niepogoda, to należy konie w stajni tak długo suchem, słomianym wiechciem wycierać, póki zupełnie nie obeschną, a potem należy im zasypać obrok do żłobu. Pobłocone nogi i brzu
chy należy także często i na sucho dokładnie wy
trzeć, a nie myć czasem ani zimną, ani nawet letnią wodą, a tem mniej przed wyjazdem. Zimne wymy
wanie — zimą wieczorem przed nocnym spoczynkiem, latem pławienie w czystej zimnej wodzie — bardzo są dobre i służą koniom.
Zabezpieczenie w ork ów od zniszczenia.
Chcąc, żeby płótno przeznaczone na worki do zboża lub mąki miało większą trwałość, trzeba za
moczyć je w odwarze kory dębowej. Na 1 kg. kory bierze się 14 litrów wody wrzącej; ilość ta jest do
stateczna na 30 łokci płótna. Po upływie 24 godzin wyjmuje się płótno, płucze w czystej wodzie i suszy.
Garbnik, znajdujący się w korze dębowej, nasyca włókno lnu lub konopi i zabezpiecza je od gnielizny i nadaje mu większą trwałość.
72
Kepełe.
Czem bysz ty chczał bycz, Leosz?
— Doktorem.
— A co bysz ty zrobił jakby kto do czebi przyszedł ze złamaną ręką?
— Wziąłbym od niego pięcz marków.
T a t e : He, he, he, Kepełe, fajne kepełe!
* *
*
W restauracyi.
G o ś ć : Co jest?
K e l n e r : Kiełbasa z kapustą.
G o ś ć : Co więcej ?
K e l n e r : Kiełbasa bez kapusty.
G o ś ć : A więcej co?
K e l n e r : Hm... hm, może być i kapusta bez kiełbasy.
* * *
W miasteczku.
— Mój Janklu, chciałem z tobą pomówić o zbożu.
— Oj, oj wielmożny panie dziedzicu, ono tak spadniuło, na łeb, na szyję.
To też dobrze, bo ja chcę kupić paręset korcy.
Oj waj, uno dziś tak podskiknęło, że niech Bóg broni...
* * *
W wiejskiej szkole.
N a u c z y c i e l : Powiedz mi Jasiek jakie przy
słowie.
J a s i e k : Bliższa koszula ciała, niż sukmana.
N a u c z y c i e l : A ty Antek, znasz jakie jeszcze trafniejszcze przysłowie?
A n t e k : Bliższa pchła ciała niż koszula.
_t_
Łamigłówka.
Z czterdziestu siedmiu zgłosek następujących:
a an bi borz ci cy czy czyc da dar di dyn e e ed en fo r giń ja kar kie ko le lec li lon mo nel ni no o ra ra ra ro roz sin ski ski szy ta tru usz ward
wicz zam ze
ułożyć szesnaście wyrazów, podpisawszy je jeden pod drugim. Litery pierwsze wyrazów, czytane od góry ku dołowi, utworzą imię i nazwisko zasłużonego w naszej literaturze męża; końcowe zaś litery od i
dołu ku górze złożą skaleczony tytuł jednego z utworów tegóż pisarza, połączony spójnikiem i.
Znaczenie zaś wyrazów w porządku jest następujące:
1. Kraj w Azyi.
2. Jedno z pierwszorzędnych miast w świecie.
3. Prorok hebrajski.
4. Lud wytępiony przez Rzymian.
5. Poeta polsko-łaciński.
6. Dramaturg polski.
7. Kraj w Indostanie.
8. Cieśnina w Europie.
9. Lud niegdyś zamieszkujący północne Włochy.
10. Nazwisko jednej z pierwszorzędnych artystek.
11. W yspa kanaryjska.
12. Miasto nad Odrą.
13. Imię kilku królów angielskich.
14. W yspa przy zachodnim wybrzeżu Francyi.
15. Ślimak, z którego starożytni otrzymywali purpurę.
ió. Pisarz polski.
--- «---
S Z A R A D A .
Początek: zbawienia Nam godło wymienia.
Dwie w tyle:
Ubodzy uczniowie Byli to w Krakowie;
Niemile
Zaś całe wspomina Ojczysta kraina,
Bo wrogi
To naród nam bywał.
Do walki wciąż wzywał Nas srogiej.
Za dobre rozwiązanie wyznaczona nagroda.
Rozwiązanie Łamigłówki z nr. 8-go:
Achmed. Drako. Abnkir. Meran. Miserere. Ischl.
Canova. Kijów. Inwalid. Elżbieta. Wir. Iwan.
Corregio. Zodyak. Początkowe litery z góry na dół tworzą: Adam Mickiewicz, końcowe zaś z dołu do
góry: Konrad Walenrod.
Dobre rozwiązanie nadesłali: pp. Tucholska z By
tomia i Marya Macha z Król. Huty, pp. Wiktor Ga- łąska z Gliwic, Franciszek Jurosz z Burowca, Ludwik Fitz z Roździenia, Jan i Berta Badura z Rożdzienia, Józef Knop z Zabrza, Karol Markowiak z Niem.
Przysieki.
Nakładem i czcionkami > Górnoślązaka*, spółki wydawniczej z ograniczoną odpowiedzialnością w Katowicach.
Redaktor odpowiedzialny: Adolf Ligoń w Katowicach.
