Tadeusz GUNIA, Irena WOJCIECHOWSKA
ZAGADNIENIE WIEKU WAPIENI I FYLLITÓW Z MAŁEGO BOŻKOWA (SUDETY ŚRODKOWE!
SPIS TREŚCI
str.
W s t ę p ... 137
Dotychczasowy pogląd na wiek wapieni i fyHitów z Małego Bożkowa . . 138
Budowa geologiczna okolicy Małego B ożk ow a...141
Opis geologiczny stanowiska fa u n y ... 143
Metodyka badań i stan zachowania fa u n y ... 147
Opis systematyczny gatunków f a u n y ...147
Wnioski stratygraficzne i p a le o g e o g r a fic z n e ...155
Porównanie profilu syluru Małego Bożkowa z sylurem sąsiednich obszarów 157 L itera tu ra ...159
S u m m a r y ...161
S t r e s z c z e n i e Praca zawiera opis fauny stromatoporoidów i ko
ralowców sylurskich stwierdzonych po raz pierwszy w metamorfiku Sudetów Środkowych.
Na podstawie zebranej fauny udokumentowano górnosylurski wiek wapieni i fyllitów z Małego Boż
kowa. Dotychczas warstwy te zaliczano do górnego dewonu, kambro-syluru lub ordowiku. Badania auto
rów niniejszego opracowania dostarczyły również ma
teriału do wstępnego wyjaśnienia warunków sedy
mentacji.
W STĘP Je d n y m z n a jtru d n ie jsz y c h zagadnień b u dowy geologicznej okolicy K łodzka jest u s ta lenie w ieku skał w y stęp u jący ch n a ty m obsza
rze. W większości są to skały m etam orficzno- -w ulkanicznego i osadowego pochodzenia, w k tó ry ch b rak było dotychczas rep erów s tra ty g raficznych op artych n a faunie. P onadto są one silnie zaburzone tektonicznie, co w dużym stop
n iu u tru d n ia ło u stalen ie ich litologicznego n a stęp stw a. W dotychczasow ej lite ra tu rz e z n a j
d u jem y różne poglądy n a w iek poszczególnych serii skalnych. Stosunkow o najw ięcej dyskusji budziło zagadnienie w iek u fyllitó w okolic Boż
kow a. S tra ty g ra fię ich ustalono dotychczas n a podstaw ie analogii z n astęp stw em w a rstw ob
szarów sąsiednich, gdzie znane są stanow iska
fauny. W zależności od in te rp re ta c ji tektonicz
nej przyjm ow anej przez poszczególnych a u to rów, granica w iek u w ap ien i i fyllitó w z Bożko
w a (z k tó rych dotychczas nie znana b yła fauna) ulegała przesunięciu od górnego dew onu do ordowiku.
W lata ch 1955— 1962 bad an ia n a ty m ob
szarze prow adziła I. W ojciechow ska, k tó rej u d a
ło się po raz pierw szy znaleźć w szlifach m ikro
skopow ych fra g m en ty koralow ców (tabulata), a n a stę p n ie w spólnie z T. G unią zgrom adzić znacznie bogatszy m a te ria ł paleontologiczny, pozw alający n a określenie w ieku w ap ieni i fy l
litów z M ałego Bożkowa. Z ebrano około 1000 okazów, z k tó ry ch w yk o nano 500 szlifów m ikro
skopow ych i pow ierzchniow ych. Dalsze b ad an ia
18 — G eo lo g ia S u d e tic a , V ol. V
terenow e prow adzono w latach 1963— 1968.
O pracow anie k am eralne w ykonano w zakładach Geologii Ogólnej i Geologii S tratyg raficzn ej In sty tu tu Geologicznego U n iw ersytetu W ro
cławskiego. Zarów no p race terenow e, ja k i k a
m eralne subsydiow ane b y ły przez Pracow nię S tary ch S tru k tu r Z akładu N auk Geologicznych Polskiej A kadem ii N auk. Część geologiczną opracow ała I. W ojciechowska, n ato m iast część paleontologiczną i straty g raficzn ą T. G unia.
W czasie b ad ań terenow ych i kam eraln y ch autorzy korzystali z cennych uw ag i d ysk usji prof, dr H. T eisseyre’a oraz z pom ocy prof, d r M. Różkowskiej przy oznaczaniu Tetracoralla i doc. d r A. S tasińskiej przy oznaczaniu T ab u
lata, za co p rag n ą w yrazić serdeczne podzięko
w ania. A utorzy dziękują rów nież m g r J. T ro janow i za pomoc w zeb ran iu m ate ria łu te re nowego, a m g r J. Stachow iakow i za w ykonanie tru d n y c h fotografii szlifów.
DOTYCHCZASOWE POGLĄDY NA W IEK W A PIEN I I FYLLITÓW Z MAŁEGO BOŻKOWA
Zagadnieniem w ieku w apieni z okolicy Ma
łego Bożkowa interesow ało się dotychczas w ielu geologów. Pierw sze inform acje geologiczne 0 w ym ienionych w apieniach zn ajd u jem y w p ra cy F. Zobella i R. C arnalia (1831), k tó rzy opie
ra ją c się na analogii z podobnie w ykształconym i utw oram i T u ryn gii oraz z tzw. w apieniem głów nym z Dzikow ca (g. fra n ? — d. fam en), zaliczyli je do górnego dewonu.
E. B eyrich (1849) w spom ina o w apieniach okolicy M ałego Bożkowa, lecz nie zajm u je żad
nego stanow iska odnośnie ich w ieku. N a p rze glądow ej m apie geologicznej w skali 1 : 100 000 arkusz S trzelin (1867), opracow anej przez E. Beyricha, G. Rosego, J. R otha i W. Rungego, w apienie te zostały zaliczone do dew onu (tab. 1).
W kilkadziesiąt la t później szczegółowe zdję
cie geologiczne w Skali 1 : 25 000 ty ch okolic (ark. Nowa Ruda) w raz z objaśnieniam i w yko
n ał E. D athe (1904). A u tor ten podaje szczegó
łow y opis o d k ryw ek w ap ieni w M ałym Bożko
w ie, zaliczając je, podobnie jak poprzedni auto
rzy, do górnego dew onu. W powyższej pracy E. D athe, ta k ja k i jego poprzednicy, zw raca uw agę n a b ra k fau n y w ty ch w apieniach. Opi
sując ich pozycję s tru k tu ra ln ą stw ierdza, że w apienie w y k azu ją liczne sfałdow ania zgodne z upadem w arstw . Serie fyllitow e, jego zda
niem , graniczą pod kątem prostym z w ap ien ia
mi, a dewon leży tu niezgodnie n a fyllitaeh.
P onadto cytow any a u to r uważa, że w a rstw y te zostały obniżone n a uskoku, n a co w skazuje po
łudniow y k ieru n e k u p a d u w apieni.
Dalsze info rm acje o odkryw k ach w M ałym Bożkowie p o d aje E. B ederke (1924). O dnośnie w ieku w ystęp u jący ch tu w apieni w spom niany a u to r p rz y jm u je pogląd F. Zobella i R. C arn alia 1 zalicza je do górnego dew onu. Jednocześnie przypuszcza, że u tw o ry dew ońskie zostały tu zaklinow ane m iędzy u tw o ram i czerwonego spą- gowca a fo rm acją fyllitow ą.
O dm ienny pogląd co do w ieku w apieni z M ałego Bożkowa znajd u jem y w pracy G. F i
schera (1932). A u tor ten, op ierając się n a p ra cach E. D athego (1904), R. M ichaela (1920), E. Bederkego (1924) oraz na w łasnych obser
w acjach, p ro p o n u je podział form acji fyllitow ej n a 3 różne serie:
1) ciem ne, słabo zm ienione fy llity z w k ład kam i kw arcytów , bez w trąceń m agm atycznyeh, 2) fy llity z k w arcy tam i i fy llitam i szaro- głazowymi, łupkam i grafitow ym i i kw arcytam i grafitow ym i oraz diabazy, tu fy diabazow e i in- tru z je kerato firó w kw arcow ych.
3) seria zieleńcow a z w apieniam i k ry sta licznym i.
W ym ienione trz y serie w edług a u to ra są ze sobą przefałdow ane. G. F isch er łączy w apienie z Bożkowa z serią zieleńcową, a nie z fyllitow ą.
P onadto a u to r ten dochodzi do w niosku, że nie m ożna serii zieleńcow ej łącznie z w apieniam i korelow ać z górnodew ońskim i osadam i regionu kłodzkiego, ja k przyjm ow ali cytow ani w yżej autorzy. S eria zieleńcow a m a bow iem inną b u dowę, a p rzede w szystkim je s t to se ria epim eta- m orficzna, natom iast osady górnego dew onu na tym obszarze nie zostały zm etam orfizow ane.
W iek serii zieleńcow ej oraz fyllitow ej z k w a r
cytam i i k e ra to fira m i G. F ischer u stala jako kamibro-isylur. O piera się w ty m p rzy p ad k u na analogii z G óram i BardZkimi, gdzie k era to firy kw arcow e i ich tu fy w y stę p u ją w nie zm eta- m orfizow anych seriach zaliczanych do górnego syluru.
Dalsze inform acje geologiczne dotyczące w ieku serii fyllitow ej okolicy M ałego Bożkowa zn ajdujem y w objaśn ieniu do m ap geologicz
nych w skali 1 : 25 000 arkuszy: Kłodzko, W oj
ciechowice, Z łoty S tok i L ądek opracow anym przez L. F inckha, E. M eistera, G. F ischera i E. B ederkego (1942). W ym ienieni auto rzy przepro w adzają k o relację stra ty g ra fic zn ą serii m etam orfik u kłodzkiego z analogicznym i utw o
ram i gór K aczaw skich i B ardzkieh. O pierając się na analogii p rzede w szystkim z seriam i Gór Kaczaw skich, pro pon u ją n astęp u jący podział straty g raficzn y m etam o rfik u kłodzkiego (tab. 1):
G o t l a n d ...dyskordancja i luka Ordowik — fyllity z Bożkowa dyskordancja i luka Kambr górny — zieleńce i keratofiry, częściowo za
stąpione przez wapienie
Stratygrafia
Podział wg R. Car
nalia, F. Zobella (1831), E. Dathego (1904), E. Bederke-
go (1924)
Podział wg G. Fischera (1932)
Podział wg L.
Fickha, E. Mei- stera, G. Fis
chera, E. Beder- kego (1942), J.
Oberca 1957a, b, c, 1968
Podział wg J. Svobody (1955, 1962)
Podział propono
wany przez autorów niniejszego opraco
wania
Dewon górny
Wapienie z Małego Bożkowa
Luka
sedymentacyjna
Seria zieleńcowa Łupki chloryto- wo-epidotowe i epidotowo-amfi- bolowe (zmienione : diabazy i ich tufy) z wkładkami łup
ków paleoryolito- wych i wapieni krystalicznych Fyllity „szarogła- zowe” z soczew
kami wapieni i wkładkami kwar
cytów
Wapienie cienko- warstewkowe ze stromatoporoidami i koralowcami Fyllity „ilaste”
z wkładkami fyl
litów grafitoido- wych bez wkładek wapieni
Dewon środkowy Dewon
dolny Seria zieleń
cowa
Fyllity i wa
pienie krysta
liczne Sudetów Środkowych i Zachodnich
jnI^S
ludlow
1)Seriazieleńcowa z wapieniami krystalicznymi 2) Fyllityz kwarcytami i fyllitami szarogłazo- wymi, łupkami szarogłazowymi,łupkami gra fitowymi i kwarcytami grafitowymi oraz dia- bazy, tufydiabazowe i intruzje keratofirów kwarcowych 3)Ciemne słabozmienione fyllityz wkładkami kwarcytów, bezwtrąceń magmatycznych wenlok
landower
Ordowik Fyllity z Małego
Bożkowa
Zieleńce i kera- tofiry częściowo wapienie Wapienie, fyl
lity kłodzkie łupki łyszczy- kowe ze ska
leniami
Kambr
Tabela 1 Dotychczasowe poglądy na wiek wapieni i fyllitów z Małego Bożkowa i podział proponowany przez autorów
Fig. 1
Mapa geologiczna okolic Małego Bożkowa w skali 1:10 000
1 — s e ria f y llitó w „ i l a s ty c h ” z w k ła d k a m i f y llitó w „ s z a r o g ła z o w y c h ” o ra z w a p ie n i lo k a ln ie z s y lu r s k ą f a u n ą s tr o m a to - p o ro id ó w i k o ra lo w c ó w (g ó rn y w e n lo k ? — lu d lo w ), 2 — s e ria łu p k ó w c h lo r y to w o -e p id o to w y c h tz w . z ie le ń c ó w z w k ła d k a m i w a p ie n i k r y s ta lic z n y c h ( g ó rn y lu d lo w — d o ln y d e w o n ? ), 3 — z le p ie ń c e i p ia s k o w c e (c z e rw o n y sp ą g o w ie c ), 4 — p ia s k i, ż w ir y o r a z g lin y d e lu w ia ln e — n ie r o z d z ie lo n e ( p le js to c e n ), 5 — u t w o r y w s p ó łc z e sn e j a k u m u la c ji rz e c z n e j (h o lo - cen , 6 — d y s lo k a c je s tw ie rd z o n e , 7 — d y s lo k a c je p rz y p u s z c z a ln e , 8 — p o m ia r y b ie g u i u p a d u w a r s tw , 9 __ o r ie n ta c ja
s t r u k t u r l in ijn y c h , 10 — s ta n o w is k o f a u n y
Geological 1 :10 000 scale map of the vicinity of Mały Bożków
1 — s e rie s of „ c la y e y ” p h y llite s w i t h i n te r c a la tio n s o f „ g r e y w a c k e ” p h y llite s a n d o f lim e s to n e s h e r e a n d t h e r e w ith a S i
l u r i a n f a u n a o f s tr o m a to p o r o id s a n d c o r a ls (U p p e r W e n lo c k ia n ? — L u d lo v ia n ), 2 — s e rie s of c h lo r ite - e p id o te sh a le s, t h e so c a lle d „ g r e e n s to n e s ” w i t h i n te r c a la tio n s o f c r y s t a l l i n e lim e s to n e s (U p p e r L u d lo v ia n — L o w e r D e v o n ia n ? ), 3 — c o n g lo m e r a te s a n d s a n d s to n e s (L o w e r P e r m ia n — R o th lie g e n d e ), 4 — s a n d s , g r a v e ls a n d d e lu v ia l c la y s — u n d iv id e d (P le is to c e n e ), 5 — d e p o s its o f r e c e n t f lu v ia l a c c u m u la tio n (H o lo c e n e ), 8 — o b s e rv e d d is lo c a tio n s , 7 — su p p o s e d d is lo c a tio n s , 8 — m e a s u r e m e n ts o f t h e d ip a n d s t r i k e o f b e d s , 9 — o r ie n ta tio n o f li n e a r s t r u c t u r e s , 10 — f a u n a l site s
Kambr dolny — wapienie, fyllity kłodzkie i skalenio
we łupki łyszczykowe
Algonk — ciemne fyllity i łupki łyszczykowe z gra
natami, z wkładkami metałupków krzemionkowych A r c h a i k ...dyskordancja i luka
W podziale ty m fy llity M ałego Bożkowa za
liczone zostały do ordow iku, n ato m iast w ap ie
nie łącznie z se rią zieleńcow ą do k am bru . O dm ienny pogląd co do w ieku serii fylli
tow ej Sudetów i zw iązanych z n ią w apieni k r y stalicznych daje J. Svoboda (1955, 1962). A u to r ten, o p ierając się n a analogii z seriam i sy lu r- skim i południow ego obszaru K arkonoszy (Że- lezny Bród), zalicza większość w apieni k ry sta licznych Sudetów i zw iązanych z nim i serii fy l- litow ych do sy lu ru (wenlok, ludlow, a n aw et dolny dewon).
P ro b lem aty k ą geologiczną om aw ianego re gionu zajm ow ali się L. W ójcik (1956) i J. Oberc (1957a, b,c, 1968). O statni z w ym ienionych au to rów op isu je szczegółowo kam ieniołom w M ałym
Bożkowie i w y jaśn ia budow ę geologiczną tego rejonu. U w aża on, że n ie m ożna zaliczyć w a pieni w ystęp u jący ch w śród fy llitów Bożkowa do górnego dew onu, poniew aż ich położenie w pro filu jest in ne niż w od kry w kach górno- dew ońskich okolicy K łodzka i Nowej R udy.
Na podkreślenie zasługuje w ty m p rzyp adk u stw ierdzona przez w ym ienionego a u to ra ciąg
łość sedym entacji od fyllitów do w apieni. W iek serii fyllitow ej Bożkowa i w y stęp u jący ch z n i
m i w apieniam i p rzy jm ow an y je s t p rzez J. O ber- ca, zgodnie z poglądem L. Finckha, E. M eistera, G. F ischera i E. Bederkego (1942), jako ordow ik.
J. O berc ordow icki w iek serii fyllitow ej u trz y m uje tak że w swoich now ych p racach (1966, 1968).
W lata ch 1955— 1961 b ad ania geologiczne na obszarze m etam orfik u kłodzkiego prow adziła I. W ojciechow ska. W yniki ty ch b a d a ń zostały już częściowo opublikow ane (W ojciechowska 1958, 1966, G un ia & W ojciechow ska 1964).
BUDOWA GEOLOGICZNA OKOLIC MAŁEGO BOŻKOWA
Obszar, z któ rego pochodzi opracow ana fa u na, pod w zględem geologicznym należy do pół
nocnej części m etam o rfik u kłodzkiego (H. Teis- seyre 1957). N azw ą m etam orfik u kłodzkiego w dotychczasow ej lite ra tu rz e geologicznej (Bey- rich, Rose, R oth & R unge 1867, D athe 1904, B ederke 1928, 1929, F isch er 1932, Finckh, M ei- ster, F isch er & B ederke 1942, W ojciechow ska 1966) określano serie m etam orficzne (fyllity, łup k i chlorytow e, łu p k i am fibolow e, łupki am - fibolow o-epidotow e, w ap ienie krystaliczne, zde
form ow ane skały ty p u gabra, gnejsy albitow o- -serycytow e, m y lo n ity o raz granitoidy, paleo- ryolity) w y stęp ujące w okolicy Kłodzka, a od
słaniające się n a pow ierzchni m iędzy Bożko
w em a Scinaw ką Ś rednią n a północy oraz K ros- now icam i Kłodzkim i n a p ołudn iu (fig. 1 i 7).
W okolicy Bożkowa n a pow ierzchni odsłania się seria epim etam orficzna, rep rezento w an a przez fy llity „ilaste” z w kładkam i fyllitó w „sza- rogłazow ych” i w apieni oraz łu p k i chlorytow e z w kładkam i w ap ieni krystalicznych. W bez
pośrednim sąsiedztw ie opisanego w yżej stano
w iska fau n y od słan iają się rów nież u tw o ry młodsze, a m ianow icie zlepieńce i piaskow ce czerwonego spągow ca (fig. 1). Serie te są od
graniczone od m etam o rfik u dyslokacją, k tó ra w polskiej lite ra tu rz e geologicznej nazw ana została uskokiem D rogosław — Bożków — Łącz
na. O dgranicza ona m etam o rfik kłodzki od ro w u Czerw ieńczyc (Oberc 1958). J a k w y n ika z poprzedniego rozdziału, w iek serii ep im eta- m orficznych nie był dotychczas jednoznacznie określony. Większość cytow anych w yżej au to rów zaliczało te utw o ry do ordow iku.
W ym ienione w yżej serie epim etam orficzne w y kazu ją in ten sy w n e zaburzenia tektoniczne.
Obok w iększych zaburzeń tektoniczn y ch stw ie r
dzić tu m ożna rów nież bardzo liczne i skom pli
kow ane drobne s tru k tu ry . N a b adan y m obsza
rze zaznacza się w y ra ź n a s tru k tu ra an ty k lin al- na (fig. 2) przew alona ku południow i, k tórej skrzyd ła zbudow ane są z fyllitó w „szarogłazo- w ych” i w apieni, n ato m iast jąd ro a n ty k lin y tw orzą fy llity „ilaste” bez w kład ek w apieni. Oś tej stru k tu ry przeb ieg a W-E, a zanurza się w k ieru n k u w schodnim pod kątem około 15°.
Serie fyllitow e, tw orzące s tru k tu rę a n ty k lin a l- ną, zapadają w części południow ej k u północy, a w części północnej — k u południow i pod k ą
tam i 60— 75°, w y k azując drobne sfałdow anie.
O pisane w yżej w ap ienie z fau n ą w y stę p u ją w skrzydle północnym s tru k tu ry an ty k linaln ej, k tó re jest obcięte uskokiem D rogosław — Boż
ków — Łączna.
W obrębie serii fyllitow ej, tw orzącej opisaną stru k tu rę an ty k lin aln ą, zaznaczają się bardzo w yraźnie pow ierzchnie foliacji, biegnące na ogół zgodnie z pow ierzchniam i straty fik acji. Na pow ierzchniach foliacji widoczne są drobne stru k tu ry kierunkow e, jak : w ydłużenie ziarn m ineralny ch (lineacja), drobne zm arszczkow anie i m ikrofałdki, k tó re p o tw ierdzają dodatkow o za
n u rzan ie się osi s tru k tu ry an ty k lin aln ej ku wschodowi. D robne stru k tu ry obserw ow ać m oż
na rów nież w w apien iach z faun ą. W n iek tó rych w a rstw ach koralow ce są w y raźn ie zdefor
m ow ane i u k ład ają się zgodnie z p o w ierzchnia
m i foliacji.
Fig. 2
Przekrój geologiczny w skali 1: 10 000 przez okolice Małego Bożkowa
1 — se ria tz w . f y llitó w „ i l a s ty c h ” z w k ła d k a m i f y llitó w „ s z a ro g ła z o w y c h ^ ’ o r a z w a p ie n i k r y s ta lic z n y c h c z ę śc io w o z f a u n ą (g ó rn y w e n lo k ? — lu d lo w ), 2 — s e r i a łu p k ó w c h lo r y to w o -e p id o to w y c h tz w . z ie le ń c ó w z w k ła d k a m i w a p ie n i k r y s t a lic z n y c h ( g ó rn y lu d lo w — d o ln y d e w o n ? ), 3 — z le p ie ń c e i p ia s k o w c e (c z e rw o n y s p ą g o w ie c ), 4 — d y s lo k a c je , 5 — s ta n o
w is k o f a u n y
Geological 1 :10 000 scale section through the vicinity of Mały Bożków
1 — s e rie s o f p h y llite s , t h e so c a lle d „ c la y e y p h y l l i t e s ” B o ż k ó w w ith in t e r c a l a t i o n s o f „ g r e y w a c k e p h y l l i t e s ” a n d of c r y s ta llin e , p a r t l y f o s s ilif e r o u s lim e s to n e s (U p p e r W e n lo c k ia n ? — L u d lo v ia n ), 2 — s e rie s o f c h lo r ite - e p id o te s h a le s , th e so c a lle d g r e e n s to n e s w ith in t e r c a l a t i o n s o f c r y s ta llin e lim e s to n e s (U p p e r L u d lo v ia n — L o w e r D e v o n ia n ? ), 3 — c o n g lo
m e r a te s a n d s a n d s to n e s (R o th lie g e n d e ), 4 — d is lo c a tio n s , 5 — f a u n a l s ite
O PIS GEOLOGICZNY STANOW ISKA FAUNY Stanow iskiem fau n y jest nieczynny (od w ie
lu lat) kam ieniołom w apieni, położony na zbo
czu niew ielkiego w zgórza w odległości około 800 m na NE od m ły na w odnego w M ałym Boż
kowie. K am ieniołom te n zn ajdu je się w odleg
łości około 300 m n a S od drogi C zerw ieńczy- ce — W ojbórz (fig. 1). O dkryw ka jest w y d łu żona w k ieru n k u E-W, długość jej w ynosi około 160 m , szerokość od 30 do 50 m, n ato m iast w y sokość ścian sięga 12 m (fig. 3a, 3b). W arstw y w ap ieni są najlep iej odsłonięte na ścianie po
łudniow ej i częściowo zachodniej. W górnej części ściany południow ej w czasie b ad ań te re now ych w ykonano w kop o długości 15 m i głę
bokości około 2,5 m (fig. 4).
N a ścianie południow ej u dołu odsłaniają się naprzem ianległe w arstew k i w apieni i fyllitów w apiennych. Miąższość poszczególnych w a rste w e k w aha się od 1 do 15 cm. Są to w apien ie jasnoszare lub czarne, o w yraźnej oddzielności płytkow ej, z licznym i żyłkam i k alcy tu (fig. 4, pi. I, fot. 1— 2).
W szlifach m ikroskopow ych obok m ozaiki kalcytow ej m ożna w yróżnić d robne ziarn a kw arcu, tw orzące soczew kow ate skup ien ia bądź też w y raźn e reg u la rn e w arstew ki. J e st to kw arc d etrytyczny, którego ziarn a osiągają 0,1— 1,5 m m średnicy. Obok k w arcu m ożna też w yróżnić drobne łuseczki se ry c y tu oraz dość liczne ziar
na p iry tu w postaci drobnego, n iereg u larn ie roz-
Fig. 3b
Szkic geologiczny stanowiska fauny w skali 1 : 500
1 — z le p ie ń c e i p ia s k o w c e — c z e r w o n y s p ą g o w ie c r o w u C z e rw ie ń c z y c , 2 — w a p ie n ie z f a u n ą s tr o m a to p o r o id ó w i k o r a lo w c ó w s y łu r s k ic h — tz w . w a p ie n ie z M a łeg o B o ż k o w a , 3 — f y l li t y w a p ie n n e i „ s z a ro g ła z o w e ” , 4 — g r a n ic e w a r s tw , 5 — d y s lo k a c ja o d d z ie la ją c a m e ta m o r f ik k ło d z k i od ro w u C z e rw ie ń c z y c — tz w . n a s u n ię c ie D ro g o sła w —B o ż k ó w —Ł ą c z n a , 6 —
m ie js c a p o b ra n ia p r ó b e k , A —A r — p r z e k r o je (fig. 6a i 6b)
Geological 1 : 500 scale sketchmap of faunal sites
1 — c o n g lo m e r a te s a n d s a n d s to n e s — R o th lie g e n d e of th e C z e rw ie ń c z y c e g r a b e n , 2 — lim e s to n e s w ith a f a u n a o f s t r o - m a to p o r o id s a n d S ilu r ia n c o r a ls , th e so c a lle d lim e s to n e s fro m M a ły B o ż k ó w , 3 — lim e -b e a rin g a n d ,,g r e y w a c k e ” p h y l- lite s , 4 — b o u n d a r ie s o f b e d s , 5 — d is lo c a tio n d e lim itin g th e K ło d z k o m e ta m o r p h ic u m fro m th e C z e rw ie ń c z y c e g r a b e n ,
th e so c a lle d D ro g o s ła w —B o ż k ó w —Ł ą c z n a o v e r t h r u s t , 6 — s a m p lin g s ite s , A —A ' — s e c tio n s F ig s. 6a a n d 6b
T3wO)
ar £>
§ 3
«2 o
^ u
N «
>> 3
> w 5 M Pw
Ul ^
P I
O 2 O lo1
^ I O - irs 2 <D
»—i ^ c
- aT •• O
3 s H S
^ ą> <1) c
S* co S
> p cj
> ż w | g I ^ .
O , ^ S
I g £? Ia> S ul £
H O) CO f t
B a Si w
2 « O 1 3
. * c £►>. u< nj c - a» t>
^ CO ^ & rt
B i > 3 B g I
1 “ l S o .
> ^ rC 10 o . •<-» «
^ o) ^3 'H £ ° J»
3 o ^ J3
'o N B4 ft 8.S § . . ° X 2 c ™ -S S
n £ a> 2
a . M &
O >> _ , u.
o 2 “
CL> T * .B
OJO «J? 00 I S I O «.U4 o 1(1) N * O w W - 05 C ‘2£o
s 0) -o
2 T3
£ 0 0)u r* a)
£N ■£co i <y
1 £
sianego p igm entu, a niekiedy w iększych poje
dynczych kryształków . Liczne drobne pęknięcia w ypełnia kalcyt, którego kryształki osiągają średnicę 3 m m. N a podkreślenie zasługuje różny stopień zrekrystalizow an ia całego m ate ria łu w a piennego. W edług klasy fik acji skał w ap ienn y ch w zależności od u działu ilościowego m ate ria łu klastycznego należy je zaliczyć do słabo piasz
czystych w apieni. W górnej części ściany w y stę p u ją na przem ian w arstew k i w apieni z w ięk szą dom ieszką su b stan cji ilastej i w arstew k i w apieni czarnych. Miąższość poszczególnych w arstew ek m aleje k u górze. W obręb ie ty c h w apieni spotyka się p rzew arstw ien ia w apieni brek cjow aty ch oraz fyllitó w szarogłazow ych.
W górnej części ściany w ykonano wkop, w k tó ry m odsłonięto w y raźn e przejście w apieni w serię fyllitow ą. Na początku w kopu w y stę p u ją grube w a rstw y ciem nych, drobnolam ino- w anych w apieni, m iąższości 0,5 m , przeław ico- nych w arstw ą fyllitó w miąższości około 20 cm.
Na nich leżą drobnow arstew kow e fy llity w a
pien ne o miąższości około 2,5 m, przechodzące w w arstew k ę fy llitów szarogłazow ych o m iąż
szości 30 cm, a n ad nim i leży w arstw a szarego w apienia z licznym i żyłkam i k alcy tu o m iąż
szości 20 cm. W apień te n przechodzi w fy llity w apienn e o miąższości około 15 cm, a n astęp nie w fy llity szarogłazow e z drobnym i k ilk u cen ty m etrow ej miąższości w trąceniam i w apieni, k tó re odsłonięto w dalszej części row u n a p rzestrzen i około 6 m (fig. 4).
W szlifach m ikroskopow ych w apienie gór
nej części ściany kam ieniołom u różnią się od poprzednio opisanych w apieni w iększą ilością m ateriału detrytycznego.
F y llity odsłonięte w e w kopie są b arw y sta- low oszarej, o doskonałej oddzielności płytkow ej, w idać w nich bardzo w y raźn ą drobną lam inaeję podkreśloną ułożeniem drobnych łuseczek se
ry cytu.
Pod m ikroskopem fy llity są drobną m ozaiką w yraźnie zrekrystalizow anych okruchów m a te riału drobnodetrytycznego. Obok ziarn k w arcu m ożna w yróżnić z iarn a plagioklazu. W iększe o kruchy 1— 1,5 m m średnicy są doskonale zre- k rystalizow ane z drobnym m ateriałem tła.
F a u n ę stw ierdzono n a opisanej ścianie po
łudniow ej w dw óch profilach, w odległości około 30 m od w ejścia do kam ieniołom u oraz
dalej.
W pierw szym p ro filu stw ierdzono u dołu kam ieniołom u przew ażnie silnie przek rystalizo - w ane i zdeform ow ane kolonie tabulatów , n a tom iast w górnej części ściany stw ierdzono te - trakorale, strom atopory i frag m en ty stylików liliowców.
W drugim p ro filu u dołu ściany zaobserw o
w ano w arstw ę w apieni bulastych, bardzo boga
tą w stosunkow o dobrze zachow ane tetrak o rale.
J a k ilu stru je szkic geologiczny (fig. 4), w a pienie i fy llity w y k a z u ją in ten sy w ne zab urze-
Fig. 5
Diagram punktowy orientacji struktur Unijnych w wa
pieniach i fyllitach, stanowiska z fauną (84 pomiary)
1 — p o m ia r ( p rz y p r o j e k c j i w y k o r z y s ta n o p ó łk u lę d o ln ą , p r z e r y w a n y łu k — p o w ie r z c h n ia fo lia c ji)
Point diagrams of the orientation of linear structures in the limestones and phyllites, faunal sites (84 mea
surements)
1 — m e a s u r e m e n t (lo w e r h e m is p h e re p r o je c tio n b r o k e n a r c h — f o lia tio n p la n e )
nia fałdowe. A m plitud a fałdów jest zm ienna — od kilku m etró w do k ilk u n a stu centym etrów , jed n a k k ieru n k i są stałe, co obrazuje załączony diagram p u n k to w y (fig. 5). Są to fałdy o cha
raktery sty czn y m ułożeniu krzyżow ym , zw iązane z jedną fazą deform acji, niew ątp liw ie m łodszej niż deform acja, w czasie której nastąp iła re k ry stalizacja zaznaczona przez pow ierzchnię foliacji i drobne s tru k tu ry linijne.
Analogiczne w apien ie i fy llity w ap ienn e od
słan iają się w e w schodniej części północnej ściany kam ieniołom u (pi. I, fot. 1). W ykazują one tu bardzo strom e up ad y (80°). Pod w zglę
dem petro graficzny m nie różnią się one od po
dobnych utw oró w ściany południow ej. F au n y w nich nie stw ierdzono. Na ścianie tej ■—• w od
ległości około 40 m od w ejścia do kam ienio
łom u — odsłaniają się silnie zw ietrzałe czerw o
ne piaskow ce dolnoperm skie.
K u zachodow i kam ieniołom się rozszerza (fig. 3a i 3b), n a jego ścianach są w idoczne stro
mo zapadające cienkow arstew kow e w apienie i fy llity w apienne. W w arstw ach ty c h nie stw ierdzono faun y. Ułożenie w a rstw n a opisy
w anych ścianach ilu stru ją przekro je (fig. 6a i 6b).
19 — G e o lo g ia S u d e tic a , Vol. V
Fig. 6
A—A', B—B'. Przekroje geologiczne przez stanowisko fauny w skali 1 :100
1 — f y llit y „ sz a r o g ła z o w e ” , 2 — f y llit y w a p ie n n e , 3 — w a p ie n ie z fa u n ą stro m a to p o ro id ó w i k o r a lo w c ó w sy lu r sk ic h , 4 — p ia sk o w c e i z le p ie ń c e (cz e r w o n y sp ą g o w iec ), 5 — zw ie tr z e lin a , 6 — d y slo k a c ja od g ra n icza ją ca m e ta m o r fik k ło d zk i od
row u C zer w ień czy c, tzw . n a su n ię c ie D ro g o sła w — B o ż k ó w — Ł ączn a, 7 — w a r stw y z fau n ą
A—A', B—B'. Geological sections through faunal sites, scale 1 :100
1 — „ g rey w a c k e” p h y llites, 2 — calcareou s p h y llites, 3 — lim e sto n e s w ith a fa u n a of str o m a to p o ro id s and S ilu r ia n c o ra ls, 4 — sa n d sto n e s and co n g lo m e r a te s (R oth liegen d e), 5 — w eath ered d eb ris, 6 — d islo c a tio n d e lim itin g th e K ło d zk o m e- ta m o rp h icu m fro m th e C zer w ie ń c z y c e grab en , th e so c a lle d D r o g o sła w — B o ż k ó w — Ł ączna overthrust, 7 — fo ssilifero u s
b ed s
M ETODYKA BADAN I STAN ZACHOW ANIA FAUNY Skam ieniałości w seriach m etam orficznych
S udetów na ogół są nieliczne, źle zachow ane i stanow ią tru d n y m a te ria ł do opracow ania.
N iejednokrotnie w odkryw kach, na pow ierzch
niach odsłoniętych w a rstw skam ieniałości są niedostrzegalne. Podobne zjaw isko stw ierdzono rów nież w czasie obserw acji geologicznych w y ko nyw anych w kam ieniołom ie w apieni w M a
łym Bożkowie. W czasie b a d ań w stęp ny ch po
brano próbki do b adań k am eraln ych w odstę
pach od 0,5 do 1 m w jed n ym profilu, z róż
nych w a rstw w apieni odsłoniętych n a ścianie kam ieniołom u, p rzy jm u jąc n u m erację w a rstw od dołu ku górze. P obrano próbki wielkości 5X 10— 15X 20 cm. W czasie opracow ania k am e
ralnego zebrane p rób k i cięto (na m aszynie do cięcia skał) lub w ykonyw ano szlify pow ierzch
niow e (łącznie w ykonano ok. 1500 cięć i szlifów pow ierzchniow ych). N astęp n ie przeglądano p ła
szczyzny p rzecięte lu b szlifow ane i znaczono na nich stw ierdzone s tru k tu ry organiczne.
Z próbek zaw ierających dobrze zachow ane s tru k tu ry w ykonano szlify m ikroskopow e (pale
ontologiczne). Po w stęp n ym opracow aniu k a
m eraln y m pobrano ponow nie pró bk i ze ściany kam ieniołom u, zaw ężając odstępy od 10 do 15 om, co pozwoliło na dość dokładne w yd zie
O PIS SYSTEMATYCZNY
Typ: C o e le n te r a ta G rom ada: H y d r o z o a
G rupa: S tr o m a to p o r o id e a N ich o lso n et M urle 1878 R odzina: S tr o m a to p o r e o llid a e L ecom p te 1951 R odzaj: S i m p le x o d ic ty o n B o g o y a v le n sk a y a 1965
Sim plexodictyon p lan u m (Yavorsky) 1961 (PI. II, fig. 1, 2)
1961 Clathrodictyon planum Yavorsky; Jaworski W. I., s. 21, tabi. VIII, fig. 1, 2, tabi. XXIX,
fig- 8
1966 Sim plexodictyon planum (Yavorsky); Nestor H. E„ s. 24
M a t e r i a ł : 2 okazy, z k tó ry ch w y k o n a
no dw a przek roje podłużne (szlify m ikrosko
powe).
O p i s : S tru k tu ra cenosteum w postaci sia
teczki o m niej lub bardziej reg u larn y ch p ro sto k ą tn y c h lub kw ad rato w y ch oczkach. Blaszki przyrostow e o przebiegu łagodnie falisty m w liczbie 2— 3 na 1 m m . G rubość ich w ynosi 0,15— 0,20 m m. P ręcik i k ró tkie, nie wychodzące poza lam in y w liczbie 3— 4 na 1 m m. G rubość ich w ynosi 0,08— 0,12 m m . Od holotypu g a tu n ku S im p lex o d icty o n p la n u m (Yavorsky) okazy sudećkie różnią się nieco w iększą grubością b la
szek, co jest zapew ne zw iązane z w tó rn y m
lenie w a rstw bo gatych w faun ę i ubogich lub pozbaw ionych skam ieniałości.
Okazy fa u n y by ły najczęściej m echanicznie zdeform ow ane, a ich s tru k tu ra z a ta rta przez w tórn e przekrystalizow anie kalcytu. P rzy w y
konyw aniu cieńszych szlifów stru k tu ra ta cał
kowicie zanikała i dlatego trzeb a było w ykonać szlify grubsze. N iejednokrotnie na sk u tek m e
chanicznego zdeform ow ania okazów tru d n o było uzyskać odpow iednio zorientow ane ich przekroje. Znaczna grubość p rep arató w , sil
ne przekrystalizo w an ie s tru k tu r koralow ców i strom atoporoidów u tru d n ia ły w yko nanie foto
grafii. W ym agało to p o k ry w an ia ich pow ierzch
ni gliceryną i odpow iedniego ośw ietlenia.
Jednocześnie z badaniam i m ak ro fau n y do
konano bad ań m ikropaleontologicznych. Z bada
no próbki fy llitó w odsłoniętych w e w kopie nad ścianą kam ieniołom u. W badan y ch próbkach nie udało się dotychczas stw ierdzić m ikrofauny.
W ykonano też szereg szlifów pow ierzchnio
w ych i m ikroskopow ych z w apieni w y stę p u ją cych w serii zieleńcow ej, leżącej ponad w ap ie
niam i z fau n ą (najw yższy sy lu r dolny dew on?
fig. 8). W zbadanych szlifach rów nież nie udało się dotychczas znaleźć szczątków fauny.
GATUNKÓW FAUNY
p rzekrystalizow aniem stru k tu ry . Liczba lam in i p ręcików p rzy p ad ająca n a 1 m m przekro ju w skazuje na przynależność okazów sudeckich do w ym ienionego w yżej gatunku.
W y s t ę p o w a n i e : H olotyp g atu nku S im p lex o d icty o n p la n u m (Yaworsky) opisany został p rzez W. I. Jaw orskiego (1961) z sylu ru przedpola U ralu.
S im p lex o d icty o n sim p le x N estor 1966 (PI. II, fig. 3, 4)
1966 Simplexodictyon sim plex Nestor; Nestor H., s. 25, tabi. VIII, fig. 1—6
M a t e r i a ł : 2 niew ielkie fra g m en ty ceno
steum (o dobrze zachow anej struk turze), z któ
ry ch w ykonano 1 przek ró j podłużny i 1 p rze
krój poprzeczny (szlify m ikroskopow e).
O p i s : S tru k tu ra cenosteum w postaci drob
nej siateczki o w ielobocznych oczkach. N ie
k tó re blaszki w y k lin o w u ją się. N a 2 m m p rze
k ro ju p rzy p ad a 9— 11 blaszek i 7— 10 pręcików . Blasżki i pręciki m a ją tę sam ą grubość, k tó ra w ynosi 0,8—0,10 m m. Średnica kan ałów stro - rizów w ynosi 0,15— 0,25 m m . Okaz sudecki pod w zględem w y m iarów poszczególnych elem en
tów budow y nie różni się od okazów H. N estora (1966), zaliczonych do g atu n k u S im p lexo dictyo n sim plex.
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony wyżej g atu n ek opisany został przez H. N estora (1966) z w enloku Estonii.
R odzina: A c tin o s tr o m e llid a e N esto r 1966 R odzaj: F a r a lle lo s tr o m a N esto r 1966
Parallelostroma cf. m inosi N estor 1966 (PI. II, fig. 5)
M a t e r i a ł : 3 okazy, z któ ry ch w ykonano 3 przek ro je podłużne (3 p ły tki cienkie).
O p i s : K olonia m asyw na o kształcie b u l
w iastym . W p rzek ro ju podłużnym widoczne są blaszki przyrostow e o grubości 0,3—-0,5 mm, o łagodnie w ygiętym przebiegu. Liczba ich przypad ająca na 2 m m p rze k ro ju w ynosi 4— 5.
K anały astrorizów rozm ieszczone nieregularnie, ow alne lub eliptyczne, o średnicy 0,10—
— 0,20 mm. Liczba ich przy padająca na 2 m m w ynosi 5— 6. W obrębie blaszek grubszych na jed nym z p rzekrojów w y stę p u ją drobne, reg u larn e m ikrolam iny, tw orzące w raz z licznym i słupkam i bardzo d ro b ną reg u larn ą s tru k tu rę siateczkową. W pozostałych p rzek rojach m ikro s tru k tu ra nie zachow ała się na sk u tek w tórnego p rzekrystalizow ania w apieni. Na 1 m m p rz y p a da 20 m ikrolam in. W ym iary poszczególnych elem entów budow y w skazyw ałyby na p rzy n a leżność okazów sudeckich do g atun k u Parallelo
strom a m inosi N estor. B rak p rzek ro jów po
przecznych i częściowe przekrystalizow anie s tru k tu r w w y k on an ych przekrojach u tru d n ia u stalenie przynależności gatunkow ej bez za
strzeżeń. Okazy nasze są najb ard ziej podobne do P. m inosi N estor (s. 57, tabi. X X I, fig. 4, tabi. XX II, fig. 1— 2, fig. 15 w tekście).
W y s t ę p o w a n i e : H olotyp g atu n k u Pa
rallelostrom a m in osi opisał H. N estor (1966) z ludlow u Estonii.
P o dgrom ad a: T a b u la ta R odzina: A n g o p o r i d a e S ta siń sk a 1967
R odzaj: A n g o p o r a Jo n es 1936
Angopora tenuicula (Klaam ann) 1961 (PI. II, fig. 6, 7, pl. III, fig. 1)
1961 Thecia tenuicula Klaamann; Klaamann E., s. 70, tabi. I, fig. 2—3.
1967 Angopora tenuicula (Klaamann); Stasińska A., s. 62, tabi. XI, fig. la, lb.
M a t e r i a ł : 2 fra g m en ty kolonii o w y m ia
rac h 4X 3 cm i 5 X 4 cm, z któ rych w ykonano 2 przekroje poprzeczne i podłużne (szlify m ikroskopow e).
O p i s : W p rze k ro ju poprzecznym kor ality w ieloboczne o średn icy 0,25—0,50 m m. Ścianki o grubości 0,010— 0,020 m m. K ró tkie kolce
septalne w liczbie 6— 9. W p rze k ro ju podłużnym denka poziom e w odstępach 0,010— 0,5. P o ry niew idoczne w sk u tek przekrystalizow ania s tru k
tu ry .
Pod w zględem średnicy koralow ców okazy sudeckie są najb ardziej zbliżone do okazów E. K laam anna (1961), opisanych jako Thecia tenuicula. W ym iary ich są m niejsze od okazów opisanych przez A. S tasińską (1967).
W y s t ę p o w a n i e : H olotyp g atu n k u Angopora tenuicula (K laam ann) opisany został przez E. K laam ann a (1961) z w enloku Estonii.
A. S tasińska (1967) opisuje ten g a tu n e k z w enlo
ku i ludlow u Estonii i G otlandii.
R odzina: F a v o sitid a e D ana 1846 R odzaj: F a v o s ite s Lam arck 1816
Favosites fibrilla S m ith 1930 1 (Pl. III, fig. 2, 3)
1839 Favosites fibrosa Lonsdale; Lonsdale W., s. 683, tabi. XV bis, fig. 6—6f
1930 Favosites fibrilla Smith; Smith S., s. 319, tabi.
XXVIII, fig. 24
M a t e r i a l : 3 okazy, z k tó ry ch w ykonano 2 p rzek ro je poprzeczne, 1 podłużny (szlify m i
kroskopowe).
O p i s : K olonie m asyw ne, kuliste o w ym ia
rach 3,5 X 2,5 cm— 4,5X 3,5 cm. K o rality w ielo
boczne o średn icy 0,25— 0,35 mm, a grubość ich ścianek w ynosi 0,02—0,03 mm. D enka licz
ne, poziome, rozm ieszczone w odstępach 0,10— 0,25 m m. Okazy sudeckie zarów no pod w zględem kształtu kolonii, ja k i w ym iarów ko- ralitó w nie różnią się od okazów S. Sm itha (1930), zaliczonych do now ego g atu n k u Favo
sites fibrilla. Od holotypu g atu n k u F. fibrosa opisanego przez W. L onsdale’a (1839) różnią się obecnością licznych denek.
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony gatunek w y stęp u je w landow erze Anglii, skąd opisany został przez W. Lonsdale’a (1839) i S. Sm itha (1930).
R odzina: P a c h y p o r id a e G erth 1921 R odzaj: T h a m n o p o r a S te in in g e r 1831
Tham nopora cf. kh a lfin i D ubatolov 1959 (Pl. III, fig. 4, 5, 6)
M a t e r i a ł : 3 okazy, z k tó ry ch w ykonano 3 p rzek roje (płytki cienkie).
O p i s : K olonie w postaci gałązki o średnicy 8— 15 m m. K orality w ieloboczne o średnicy około 0,8— 1 m m w osi gałązki i około 1,5 m m w części pery fery czn ej. G rubość ścianek zw ię
ksza się od 0,15 do 0,20 m m w części osiowej, do 0,8 m m — n a p ery ferii. W p rzek ro ju po
dłużnym k o ra lity odgin ają się pod kątem 1 Podział systematyczny według B. S. Sokołowa — Osnowy Paleontologii 1962, s. 192.
o stry m . P o ry i den ka bardzo źle zachow ane 1 nieliczne. Średnica p o r 0,15— 0,20 m m . D enka rozm ieszczone w odstępach 0,5— 1 m m . O pisany okaz m a identyczne w y m iary gałązki i elem en
tów budow y ja k g a tu n e k Tham nopora kh a ljin i Dubatolov, opisany przez I. I. C zudinow ą (1959), str. 85, tabi. XXVI, fig. 5 i tab i. XXVII, fig. 1) oraz W. D ubatołow a (1959, str. 74, tabi. XXI, fig. 3; 1963, str. 66, tab i. XXV, fig. 1— 2).
N ieliczny m ateriał, z którego nie m ożna było w ykonać odpowiednio zorientow anego p rzek ro ju u tru d n ia w tym p rzy p a d k u oznaczenie p rzy należności gatunkow ej bez zastrzeżeń.
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek T. kh a ljin i D ubatolov opisali w yżej w ym ienieni autorzy z ludlow u Zagłębia K uźnieckiego.
Tham nopora sp.
(PI. III, fig. 7)
M a t e r i a ł : 2 okazy, z k tó ry ch w ykonano 2 p rzek roje ukośne (szlify m ikroskopowe).
O p i s : K olonia w postaci gałązki o średnicy około 3— 5 mm. K o rality w ieloboczne o średnicy około 0,20— 0,30 m m, natom iast grubość ich ścianek w ynosi 0,10—0,15 m m. P o ry wielkości 0,05 m m. D enka nie zachow ały się. W ym ienione cechy w skazują n a przynależność okazów su
deckich do rodzaju Tham nopora. N ieliczny i źle zachow any m ate ria ł o raz b rak odpowiednio zorientow anych p rzekrojów nie pozw alają n a ustalen ie przynależności gatunkow ej.
W y s t ę p o w a n i e : Rodzaj Tham nopora m a bardzo szeroki zasięg straty g raficzn y . W e
dług D. Hill (1956, s. 464), rodzaj te n sięga od sy lu ru do perm u.
R odzina: A l v e o l i t i d a e D u n can 1872 R odzaj: C a llia p o r a S e h lu ter 1889
Calliapora cf. ba ttersb yi (Milne—E dw ards et Haime)
(PI. IV, fig. 1—4)
M a t e r i a ł : 3 okazy frag m en taryczn ie za
chow ane, z k tó ry ch w ykonano 1 przekrój po
dłużny, 1 poprzeczny i 1 przekrój ukośny (szlify m ikroskopow e).
O p i s : Kolonie ow alne w ielkości 4 X 2 cm, m asyw ne. K orality w p rzekro ju poprzecznym eliptyczne, ow alne lub w ieloboczne o średnicy 0,3—0,7 mm, a grubość ścianek w ynosi 0,05—
0,12 m m. W p rze k ro ju podłużnym ko rality biegną w achlarzow ato. D enka poziom e w o dstę
pach 0,5— 0,9 mm. Oprócz denek w idoczne są rów nież k ró tk ie kolce (squam ulae), sięgające do połowy p rzek ro ju k oralita. P o ry w y raźn ie w i
doczne o średnicy 0,8—0,10 mm. Pod względem k ształtu kolonii, jej budow y i w ym iarów po
szczególnych koralitów okazy sudeckie są n a j
bardziej zbliżone do g atu n k u Calliapora b a tters
byi (Milne—E dw ards et Haime) opisanego przez F. M aurera (1855, s. 130, tabi. IV, fig. 14— 15b) jako A lveo lites b a ttersbyi (Milne—E dw ards et Haime) oraz do okazów opisanych przez M. Le
com pte’a (1939, s. 136, tab i. X IX , fig. 2 i 5), zaliczonych do rodzaju Calliapora battersbyi (Milne—E dw ards et Haime). Zły stan zachow a
nia m ateriału oraz b ra k odpow iednio zoriento
w anych p rzekro jów u tru d n ia ją u stalen ie p rzy należności gatunkow ej bez zastrzeżeń.
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony wyżej g atunek znany był F. M auerow i (1885) z dol
nego dew onu R eńskich G ór Łupkow ych. M. Le- com pte (1939) opisuje ten g atu n e k z żyw etu Ardenów .
Calliapora cf. chaetetoides Lecom pte 1939 (PI. IV, fig. 5, pi. V, fig. 1—3)
M a t e r i a ł : 4 frag m en ty kolonii, z któ ry ch w ykonano 2 przek ro je poprzeczne 1 przekrój podłużny i ukośny (szlify m ikroskopow e).
O p i s : K olonie m asyw ne, dyskoidalne lub owalne. W p rze k ro ju poprzecznym korality 5— lub 6—boczne, czasem ow alne o średnicy 0,4— 0,7 m m i grubości ścianek 0,08— 0,15 mm.
Kolce sep taln e n ie zachow ały się. W przekro ju podłużnym k o rality biegną rów nolegle lub roz- d w ajają się w osiow ej części, n ato m iast n a b rze
gach kolonii w y raźn ie odginają się pod kątem rozw artym . D enka poziom e liczne, w odstępach 0,20— 0,5 mm. M iędzy denkam i w idoczne kolce (squam ulae). P o ry ow alne o średn icy 0,08—■
— 0,10 mm. Pod w zględem zarysów koralitów i w ym iarów elem entów ich budow y okazy su
deckie są bardzo źbliżone do g atu n k u Calliapora chaetetoides, opisanego przez M. L ecom pte’a.
(1939, s. 138, tabi. XV III, fig. 15a— 15c). Zły s ta n ich zachow ania i b ra k odpow iednio zorien
tow anych przekrojó w u tru d n ia ją identy fikację przynależności gatunkow ej.
W y s t ę p o w a n i e : G atun ek Calliapora chaetetoides opisany został przez M. Lecom pte’a (1939) z eiflu A rdenów .
R o d z in a : C o e n itid a e S a rd e s o n 1896 R o d z a j: C o e n ite s E ic h w a ld 1829
Coenites cf. ju n ip erin u s Eichw ald 1829 PI. V, fig. 4, 5)
M a t e r i a ł : 2 okazy, z który ch w ykonano 1 przekrój p o dłu żn y i 1 poprzeczny (szlify m ikroskopowe).
O p i s : K olonie w postaci gałązki o średnicy 3 i 4 mm. W p rze k ro ju poprzecznym k orality owalne, w ieloboczne lub eliptyczne o średnicy 0,10— 0,25 m m. Ścianki o grubości 0,10—
—0,30 m m. W p rze k ro ju podłużnym ko rality odginają się pod nieznacznym k ątem od osi.
D enka poziome, sporadycznie zachow ane. Pory
150
0 średnicy 0,10 m m. W ym iary kolonii i poszcze
gólnych koralitów w skazują n a przynależność okazów sudeckich do g atun k u Coenites ju n ip e - rinus Eichw ald opisanego przez W. L onsdale’a (1839, s. 692, tab l. 16 bis, fig. 7) i A. S tasińską (1967, s. 92, tabi. XX V III, fig. 1). N ieliczny m ate ria ł i zły stan jego zachow ania u tru d n ia ją u stalen ie przynależności gatunkow ej bez za
strzeżeń.
W y s t ę p o w a n i e : G atu nek Coenites ju - n iperinu s Eichw ald znany jest z w enloku Anglii, skąd opisany został przez W. L onsdale’a (1839) jak o g atu n ek Lim aria clathrata. A. S tasińska (1967) w ym ienia te n g atu n ek z górnego w enloku Estonii oraz z w enloku A m eryki Północnej.
Coenites lonsdalei (d’Orbigny) 1850 (PI. VI, fig. l, 2)
1954 Coenites lonsdalei ( d’Orbigny); Schouppe A., s. 420, tabl. 25, fig. 7, 8
M a t e r i a ł : 2 okazy, z któ ry ch w ykonano 1 przekrój uk o śn y i 1 p rzekrój poprzeczny (szlify m ikroskopow e).
O p i s : K olonia w postaci gałązki o średnicy od 8 do 12 m m. K o rality o zarysach ow alnych, średnicy 0,2— 0,5 m m. Ściany różnej grubości, w części osiowej grubość ich w ynosi 0,2 mm, a na p ery feriach sięga 0,5 m m. W p rzek ro ju podłużnym ko rality odginają się pod nieznacz
n y m kątem od osi. D enka nie zachow ały się.
P o ry nieliczne o średnicy 0,2— 0,4 m m . Pod w zględem w ym iaró w okazy sudeckie nie różnią się od okazów należących do g atu n k u Coenites lonsdalei (d’Orbigny), opisanych przez A. Scho- uppego (1954, s. 420, tabl. 25, fig. 7, 8) z Alp K arnijskich.
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek Coenites lonsdalei (d’O rbigny) cytow any jest przez A. Schouppego (1954) z najniższego dew onu Czech (poziom /?), z w enloku A nglii oraz G otlandii, Podola, N iziny P ru sk iej, S yberii i górnego sy lu ru A lp K arn ijsk ich (poziom e f j .
R odzaj: P la c o c o e n i t e s S o k o lo v 1955
Placocoenites cf. m ed iu s (Lecompte) (PI. VI, fig. 3—5, pi. VII, fig. 1, 2)
M a t e r i a ł : 9 niew ielkich fragm entów ko
lonii, z k tó ry ch w y konan o 5 przek rojó w po
przecznych i 4 p rzek ro je podłużne (szlify m i
kroskopowe),
O p i s : K olonie m asyw ne, b u lw iaste lub dyskoidalne. K orality w p rzek ro ju poprzecznym ow alne, n erk ow ate lub eliptyczne, o średnicy 0,2—0,30X0,40—0,70 m m . G rubość ścianek b a r
dzo zm ienna, w a h a się w granicach od 0,08 do 0,15 m m. Na niek tó ry ch przekrojach w idocz
na jest w arstw ow a budow a kolonii. W p rzek ro ju
podłużnym k o rality biegną rów nolegle lub od
ginają się na brzegach kolonii pod kątem roz
w artym . P o ry o średnicy 0,10— 0,12, denka po
ziome lub w klęsłe o odstępach 0,2— 1 mm.
W ym iaram i poszczególnych elem entów budow y koralitów okazy sudeckie są najbard ziej zbli
żone do g atu n k u Placocoenites m edius opisanego przez M. Lecom pte’a (s. 73, tab l. X II, fig. 3— 4) i W. D ubatołow a (1962, s. 61, tabl. X X II, fig. 1).
Od tego g a tu n k u różnią się w iększym i w ym ia
ram i kolonii i bardziej zróżnicow anym i zary sam i koralitów o p rzekro ju poprzecznym . Róż
nice te u tru d n ia ją zaliczenie okazów sudeckich do w ym ienionego w yżej gatun k u. P onadto ga
tu n e k Placocoenites m edius (Lecompte) znany b ył dotychczas ze środkow ego dew onu, n a to m iast m ate ria ł sudecki pochodzi z w a rstw za
w ierających koralow ce górnosylurskie.
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek Placocoenites m edius (Lecompte) opisany był dotychczas ze środkow ego dew onu A rdenów i A łtaju (Le
com pte 1939, D ubatołow 1962).
R odzina: S y r i n g o p o r o i d a e F ro m en tel 1861 em en d . S o k o lo v , 1950
R odzaj: S y r l n g o p o r a G o ld fu ss 1826
S yrin g opora sp.
M a t e r i a ł : 1 fragm ent kolonii o częściowo p rzekrystalizow anej stru k tu rz e , z którego w y konano przekrój poprzeczny (szlif m ikrosko
powy).
O p i s : K o rality w y stę p u ją w sym biozie ze Strom atopora sp. K orality w p rzekroju po
przecznym owalne, o średn icy 0,5— 0,9 m m i grubości ścianek 0,07— 0,10. Odległość m iędzy koralitam i w ynosi 0,5— 2,5 m m. Na cm2 po
w ierzchni p rze k ro ju p rzyp ad a 12— 14 koralitów . W y s t ę p o w a n i e : Rodzaj Syringopora sięga od ord ow ik u do perm u.
R o d z in a : H e llio littd a e L in d s tro m 1873 R o d z a j: H e llio lite s D a n a 1846
H elliolites ex gr. in terstin ctu s (Linne) 1745 (PI. VII, fig. 3—5)
1839 Porites pyriformis Lonsdale; Lonsdale W., s. 686, pi. XVI, fig. 2—2e
1899—1900 Helliolites interstinctus (Linne); Lindstrom G., s. 41, tabl. I, fig. 1—36
1955 Helliolites interstinctus (Linne); Halfin L. L., s. 158, tabl. XIX, fig. 3
M a t e r i a ł : 6 okazów m echanicznie zde
form ow anych o stru k tu rz e częściowo p rze krystalizow anej, z k tó ry ch w ykonano 3 p rze
k ro je podłużne, 1 przekrój poprzeczny i 2 p rze kroje ukośne (szlify m ikroskopowe).
O p i s : K olonia m asyw na, kształtu dysko- idalnego. W p rzek ro ju poprzecznym widoczne są ko rality z n iereg ularn y m i septam i w liczbie
