Elementy dzieła muzycznego – artykulacja
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem artykulacji w muzyce. Przedstawienie określeń związanych ze zmianami artykulacji w utworze oraz ich wyjaśnienie. Rozpoznawanie artykulacji poszczególnych instrumentów w wysłuchanym utworze. Umiejętne posługiwanie się nazwami włoskimi w celu rozpoznania artykulacji. Ćwiczenia głosowe na zmienną artykulację. Wysłuchanie i percepcja utworów, w których można wyróżnić charakterystyczną artykulację.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pojęcie artykulacji muzycznej.
2. Omówić pochodzenie nazw poszczególnych sposobów wykonywania dźwięków.
3. Posługiwać się nazwami artykulacji muzycznej.
4. Wskazać zmiany artykulacji w słuchanym utworze.
5. Wykonać ćwiczenia głosowe z określoną artykulacją.
2. Metoda pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu. Aktywna metoda pracy z uczniem – rozpoznawanie artykulacji w wysłuchanym utworze oraz wspólne wykonanie ćwiczeń głosowych ze zmienną artykulacją.
3. Środki dydaktyczne
1. Elżbieta Korowajczyk, Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4 – 6.
2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) Mikołaj Rymski–Korsakow – Lot trzmiela.
b) Maurycy Ravel – Pawana na śmierć infantki.
c) Gioacchino Rossini – Uwertura do opery Wilhelm Tell.
4. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Wysłuchanie utworu Mikołaja Rymskiego–Korsakowa – Lot trzmiela. Metodą pogadanki, wskazanie cech brzmieniowych charakterystycznych dla utworu i naprowadzenie uczniów na pojęcie artykulacji.
Wyjaśnienie pojęcia i zapisanie notatki do zeszytu.
Notatka:
Artykulacja – sposób wykonania utworu. Sposób wydobywania, łączenia dźwięków. Znaki artykulacji umieszczone są na pięciolinii lub pod dźwiękami. Określają sposób wykonania dźwięków, pod którymi się znajdują. Dzięki artykulacji dzieło nabiera odpowiedniego charakteru.
2. Metodą opisu, wprowadzenie oznaczeń artykulacji muzycznej. Wskazanie różnic występujących między poszczególnymi sposobami wykonania utworu i poszczególnymi dźwiękami. Wyjaśnienie pochodzenia nazw określeń artykulacyjnych, wskazanie na konkretnych przykładach różnic artykulacyjnych w utworze.
Notatka:
Znaki artykulacyjne oznaczają sposób wykonania określonych dźwięków. Nadają utworowi specjalny charakter. Nazwy pochodzą z języka włoskiego i są odpowiednie dla określenia poszczególnych rodzajów artykulacji. Zapisanie w zeszytach nutowych sposobów artykulacji dźwięków.
Legato – płynnie; informuje, że kolejne dźwięki należy grać bez przerwy. Dla oznaczenia legato używa się łuku.
3. Wysłuchanie i percepcja utworu Maurycego Ravela – Pawana na śmierć infantki. Wskazanie, metodą pogadanki, artykulacji zastosowanej w utworze przez kompozytora.
4. Zapoznanie uczniów ze środkami artykulacji: staccato, portato, pizzicato.
Notatka:
Staccato – ostro; oznacza, że dźwięki należy grać osobno, oddzielając je wyraźnie od siebie. W zapisie nutowym staccato oznacza się kropką pod nutą.
Portato – oznacza wykonanie dźwięków osobno. Każdy dźwięk jest odrębny. W zapisie nutowym określają go poziome kreski pod nutą lub nad nią.
Pizzicato – wskazówka wykonawcza przy grze na instrumentach smyczkowych, nakazująca wydobycie dźwięków nie za pomocą smyczka, ale przez zerwanie, szarpnięcie struny palcem.
5. Wysłuchanie i percepcja utworu Gioacchina Rossiniego – Uwertura do opery Wilhelm Tell. Metodą pogadanki, wskazanie przez uczniów właściwych nazw zmian artykulacyjnych zachodzących w utworze.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
Ćwiczenie - Wypowiedziana przez nauczyciela sylaba w różnorakiej artykulacji, np.
wypowiadanie sylaby „ma” na sposób legato, potarto, staccato. Wykonanie ćwiczeń emisyjnych, które mogą być zaśpiewane legato, potarto, staccato.
Ćwiczenie:
- Babcia w kapciach w ciapki - Trele morele
- W snach, w łzach - Brzęczyszczykiewicz - Szkaplerz Skrzetuskiego.
(10 min)
5. Bibliografia
Elżbieta Korowajczyk, Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4-6.
Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Elementy dzieła muzycznego – artykulacja.
b. Zadanie domowe .
