• Nie Znaleziono Wyników

Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

127 N E U R O L O G I A

Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 3, 127–129

www.chsin.viamedica.pl

Copyright © 2007 Via Medica, ISSN 1733–2346

L

osy pacjentów po przebytym udarze mózgu, a zwłaszcza jakość ich życia, stały się przedmio- tem wnikliwych opracowań. Badacze analizują przede wszystkim wczesną i późną śmiertelność pouda- rową, a publikowane dane na ten temat istotnie się różnią.

Na zróżnicowanie wyników znacząco wpływają przede wszystkim: średni wiek analizowanej grupy chorych, kon- figuracja obciążających czynników ryzyka chorób naczy- niowych oraz bezpośrednie przyczyny zgonów (zawał serca, infekcje, choroba nowotworowa). W przybliżeniu można przyjąć, że około 50% osób po przebytym udarze mózgu ma szansę wieloletniego przeżycia.

Wiadomo, że większość chorych, którzy przeżyli udar mózgu, rokuje kliniczną poprawę, lecz całkowite ustąpie- nie zaburzeń mowy, czynności ruchowych oraz funkcji poznawczych obserwuje się stosunkowo rzadko. Poprawa zwykle następuje powoli i stopniowo, w ciągu kilku lub kilkunastu miesięcy, często z okresami, w których pozor- nie nie występują żadne zmiany. Po 2-letnim okresie reha- bilitacji około 1/3 pacjentów jest w pełni zdolna do samo- obsługi, 1/3 wymaga częściowej pomocy, a pozostali cho- rzy nadal potrzebują pełnej, stałej opieki.

Do oceny stopnia niesprawności pacjentów po udarze mózgu wykorzystuje się skale punktowe, dzięki którym można porównać grupy chorych lub określić stan jednego chorego na różnych etapach rehabilitacji. Często używa się skali Barthel Index of Activities of Daily Living (ADL-Barthel).

Za jej pomocą ocenia się sprawność chorych w zakresie 10 podstawowych czynności codziennych (tab. 1).

Pacjenci poddający się rehabilitacji muszą pokonywać wiele trudności, napotykanych na różnych płaszczyznach życia. Są to przede wszystkim problemy związane z:

Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu

Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Dorota Biesek

Katedra i Klinika Neurologii Dorosłych Akademii Medycznej w Gdańsku

Adres do korespondencji:

dr med. Małgorzata Świerkocka-Miastkowska Katedra i Klinika Neurologii Dorosłych Akademii Medycznej

ul. Dębinki 7, 80–211 Gdańsk tel.: 0 58 349 23 00, faks: 0 58 349 23 20 e-mail: mswierk@amg.gda.pl

Tabela 1. Skala ADL-Barthel

Oceniana czynność Liczba punktów

Kontrola oddawania stolca

Nietrzymanie 0

Sporadyczne nietrzymanie 1

Pełna kontrola 2

Kontrola oddawania moczu

Nietrzymanie 0

Sporadyczne nietrzymanie 1

Pełna kontrola 2

Higiena osobista (mycie, golenie)

Wymaga pomocy 0

Samodzielny 1

Korzystanie z toalety

Zależny 0

Wymaga niewielkiej pomocy 1

Samodzielny 2

Spożywanie posiłków

Karmiony 0

Z pomocą 1

Samodzielny 2

Przemieszczanie się

Niezdolny 0

Zależny 1

Z niewielką pomocą 2

Samodzielny 3

Chodzenie po płaskim terenie

Niezdolny 0

Za pomocą wózka 1

Przy pomocy innej osoby 2

Samodzielny 3

Ubieranie się

Niezdolny 0

Z pomocą 1

Samodzielny 2

Kąpiel

Z pomocą 0

Samodzielny 1

Chodzenie po schodach

Niezdolny 0

Z pomocą 1

Samodzielny 2

Podstawą oceny stopnia niepełnosprawności jest liczba punktów uzyskanych w skali:

0–9 punktów — ciężka niesprawność 10–14 punktów — niesprawność umiarkowana 15–19 punktów — lekka niesprawność 20 punktów — pełna sprawność, niezależność

(2)

128

Choroby Serca i Naczyń 2007, tom 4, nr 3

www.chsin.viamedica.pl

• utratą niezależności — kalectwo ogranicza zdolność wykonywania prostych, codziennych czynności;

• utratą pracy — udar jest przyczyną korzystania ze świadczeń rentowych, staje się często powodem przed- wczesnego przejścia na emeryturę;

• pogorszeniem sytuacji materialnej;

• utratą pozycji społecznej — utrudnione kontakty to- warzyskie spowodowane zaburzeniami komunikacji werbalnej, pogorszeniem funkcji poznawczych lub z przyczyn niezależnych od samego chorego;

• zmianą sytuacji rodzinnej — trudności w zaakcepto- waniu pozycji zależnego od innych członka rodziny;

• lękiem przed nawrotem choroby, pogorszeniem się obecnego stanu.

W związku z tym bliscy i opiekunowie chorych stają przed szczególnym zadaniem — w ścisłej współpracy z personelem medycznym oraz pracownikami socjalnymi powinni wspomagać pacjenta w ponownym osiągnięciu umiejętności, dzięki którym będzie on mógł jak najlepiej funkcjonować na co dzień.

Ze względu na długotrwałość i skomplikowanie pro- cesu rehabilitacyjnego opiekunowie powinni się cechować cierpliwością, wytrwałością, wyrozumiałością i stopniowo dostosowywać zadania do stale zmieniających się możli- wości pacjenta.

GŁÓWNE ZADANIA OPIEKUNA CHOREGO PO UDARZE MÓZGU

• Regularny, ścisły kontakt z lekarzem prowadzącym — neurologiem; przestrzeganie terminów zalecanych konsultacji specjalistycznych: internistycznej, diabeto- logicznej, kardiologicznej, u specjalisty rehabilitacji;

prowadzenie leczenia i kontrolowanie parametrów laboratoryjnych według zaleceń lekarskich.

• Kontynuacja zabiegów pielęgnacyjnych we współpra- cy z pielęgniarkami środowiskowymi, zgodnie z wy- maganiami wynikającymi ze stanu ogólnego pacjenta (z zachowaniem zasad profilaktyki zakażeń układu od- dechowego, przeciwodleżynowej itd.

• Kontynuacja rehabilitacji ruchowej we współpracy z fizjoterapeutą — asystowanie choremu w zalecanych ćwiczeniach biernych, bierno-czynnych i powtarzaniu ćwiczeń czynnych; usprawnianie może się odbywać w formie rehabilitacji domowej, ćwiczeń w ośrodku re- habilitacyjnym w miejscu zamieszkania oraz w formie wyjazdowej w wyspecjalizowanych ośrodkach reha-

bilitacyjnych; dobór formy rehabilitacji zależy od sta- nu ogólnego i funkcjonalnego pacjenta.

• Kontynuacja rehabilitacji logopedycznej we współpra- cy z terapeutą zaburzeń mowy; do osiągnięcia możli- wie najlepszych efektów konieczne są częste i regular- ne ćwiczenia mające na celu usprawnienie aparatu mowy oraz poprawę umiejętności pisania i czytania.

• Rehabilitacja w zakresie codziennych czynności — zadaniem opiekuna jest asystowanie choremu przy czynnościach możliwych do wykonania przez niego samego oraz zachęcanie do podejmowania wielokrot- nych prób ich wykonywania w razie niepowodzenia.

• Wspieranie chorego w zaakceptowaniu nowej, trud- nej sytuacji oraz w próbach powrotu do wcześniej- szych zainteresowań, a także rozwijaniu nowych, do- stosowanych do aktualnych możliwości: wspólne czytanie, oglądanie telewizji, słuchanie radia; uła- twianie choremu udziału we wszystkich ważnych uroczystościach towarzyskich, rodzinnych, wydarze- niach kulturalnych; umożliwienie opuszczania domu i podróżowania.

SZCZEGÓLNE PROBLEMY

PÓŹNEGO OKRESU POUDAROWEGO

Padaczka poudarowa — do pierwszego napadu do- chodzi u około 5% chorych z udarem niedokrwiennym mózgu po około 14 dniach od jego wystąpienia; najczę- ściej są to napady częściowe ruchowe proste oraz wtór- nie uogólnione. Rozwoju padaczki częściej można się spodziewać u osób po przebytym rozległym udarze, po udarze korowo-podkorowym oraz krwotocznym. Le- czenie przeciwpadaczkowe należy rozpocząć po kon- sultacji neurologicznej i wykonaniu koniecznych ba- dań diagnostycznych — najczęściej stosuje się prepa- raty kwasu walproinowego oraz karbamazepiny. Ze względu na obecność organicznego uszkodzenia móz- gowia terapię należy kontynuować nawet w przypad- ku całkowitego ustąpienia napadów (obserwowanego u ok. 75% leczonych chorych).

Otępienie naczyniopochodne — zaburzenie; spowol- nienie procesów poznawczych ujawniające się u oko- ło 30% pacjentów 3–4 miesiące po przebytym udarze mózgu. Podejrzenie wystąpienia otępienia naczynio- pochodnego wymaga diagnostyki neurologiczno- -psychiatrycznej — stanowi ono poważne powikłanie utrudniające proces rehabilitacji. Dostarczanie różno-

(3)

129

Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Dorota Biesek, Opieka domowa nad chorym po udarze mózgu

www.chsin.viamedica.pl

rodnych bodźców środowiskowych może sprzyjać hamowaniu procesu degradacji intelektualnej.

Depresja poudarowa — liczba chorujących na depre- sję poudarową w publikowanych wynikach badań jest zmienna. W przybliżeniu można przyjąć, że w ciągu 4 miesięcy od udaru depresja poudarowa wystąpi u około 40% pacjentów. Objawy spełniające kryteria rozpoznania depresji według klasyfikacji Diagnostic and Statistical Manual [of Mental Disorders], Fourth Edi- tion (DSM-IV) są najprawdopodobniej wynikiem ogni- skowego uszkodzenia mózgowia. Niektórzy autorzy uważają jednak, że jest to reakcja na trudną, stresującą sytuację życiową. Rozpoznanie depresji powinien po- twierdzić lekarz psychiatra. W farmakoterapii stosuje się preparaty trój- i czteropierścieniowe (amitryptyli- na, mianseryna) i inhibitory wychwytu zwrotnego se- rotoniny (SSRI, selective serotonin reuptake inhibitor; flu- oksetyna). Wykorzystuje się także stabilizujące nastrój działanie leków przeciwpadaczkowych. Oprócz lecze- nia farmakologicznego stosuje się psychoterapię.

Upadki prowadzące do urazów, złamania — szczegól- nie narażeni są na nie pacjenci ze znacznym deficytem ruchowym, zaburzeniami równowagi i wzmożonym napięciem mięśniowym. Chorzy z zaburzeniami mowy i kontaktu, zespołem zaniedbywania, zaburze- niami czucia, zarówno powierzchniowego, jak i głębo-

kiego, mogą mieć trudności z poinformowaniem opie- kuna o upadku lub z odczuwaniem jego skutków — w tych sytuacjach szczególnie istotny jest uważny nad- zór opiekuna.

Zaburzenia funkcji seksualnych — u większości pa- cjentów po przebytym udarze istotnie obniżają się zdolności seksualne. Przyczyn można upatrywać za- równo w dysfunkcji organicznej, jak i w psychice. Ze względu na intymność problemu leczenie powinno się rozważyć po konsultacjach specjalistycznych — uro- logicznej i psychiatrycznej (psychoterapia, leczenie farmakologiczne).

Z uwagi na nagłe wystąpienie i długotrwałość ko- niecznej rehabilitacji udar mózgu wymaga dużych zmian w organizacji funkcjonowania rodziny chore- go — nowa sytuacja oznacza dla niej wiele nowych obowiązków i ograniczeń.

Ze względu na szczególne obciążenia psychiczne, jakim podlegają opiekunowie pacjentów po udarze, wskazane i konieczne jest tworzenie dla nich grup wsparcia. Takie grupy powinny spełniać funkcję zarów- no informacyjno-edukacyjną (spotkania ze specjalista- mi leczącymi chorych po udarze), jak i stanowić forum wymiany doświadczeń między osobami na co dzień spotykającymi się z problemem udaru mózgu.

Źródło: Mazur R., Książkiewicz B., Nyka W.M. Udar mózgu w praktyce lekarskiej. Via Medica, Gdańsk 2004: 133–139.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W ramach opieki poszpitalnej najistotniejsza jest wiedza na temat kontroli czynników ryzyka, sposobów pielęgnacji i rehabilitacji chorego oraz zmiany stylu i wa- runków jego

W pracy przeanalizowano częstość występowania zespołu metabolicznego wśród chorych po udarze mó- zgu oraz oceniono wpływ krótkotrwałej (3-tygodniowej) rehabilitacji na

Jak dotąd nie udało się wypracować jednej uniwersalnej metody analizy chodu pacjentów po udarze mózgu spełnia- jącej wszystkie oczekiwane wymagania.. Celem pracy była

Czy opiekunowie pacjentów po udarze mózgu mają problemy wynikające ze sprawowanej opieki i jakiej sfery życia one dotyczą?. Czy i w jakim stopniu pielęgniarka może po- móc

Powyższe zadania rodzina może zrealizować przez: spokojne, cierpliwe wysłuchanie (należy dłużej czekać na słowa i nie podpowiadać słów tak długo, jak długo osoba z afazją

Chociaż przydatność różnych grup leków w profi- laktyce wtórnej udaru mózgu wciąż jest przedmiotem dyskusji, spojrzenie na prewencję wtórną kształtuje kilka badań: PATS

Kwolek A., Myjkowska E., Pop T., Nowe metody w leczeniu spastyczności kończyny górnej u osób po udarze mózgu. Pasek J., Mucha R., Opara J., Sieroń A., Rehabilitacja i fizykoterapia

W zależności od stanu kontroli ruchowej chorego, obecności nieprawidłowego na- pięcia mięśniowego lub jego braku oraz jakości wykonywanych przez pacjenta ruchów dowolnych,