• Nie Znaleziono Wyników

dr Zbigniew Sypniewski Opodatkowanie i oskładkowanie wydatków zbiorowych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "dr Zbigniew Sypniewski Opodatkowanie i oskładkowanie wydatków zbiorowych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

Poznań, 8 lutego 2011r.

dr Zbigniew Sypniewski

Opodatkowanie i oskładkowanie wydatków zbiorowych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

I. Wprowadzenie

Samorządowi pracodawcy – jak wielu innych – nierzadko organizują finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych imprezy grupowe dla swoich pracowników i byłych pracowników – emerytów i rencistów, z rodzinami. Jest pytanie czy nieodpłatny udział w tych przedsięwzięciach stanowi dla pracowników przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych i objęty składkami na ubezpieczenie społeczne.

II. Zbiorowe przedsięwzięcia socjalne

(2)

Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.; określana dalej jako ustawa socjalna) fundusz ten jest przeznaczony na:

1) finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu,

2) dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych, tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

Działalność socjalna to usługi świadczone przez pracodawców na rzecz:

1) różnych form wypoczynku, działalności kulturalno – oświatowej i sportowo – rekreacyjnej,

2) opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego,

3) udzielania pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, 4) udzielania zwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe (art. 2

pkt 1).

Do zakładowych obiektów socjalnych należą ośrodki wczasowe i kolonijne, domy wypoczynkowe, sanatoria, ogrody działkowe, obiekty sportowo – rekreacyjne, żłobki i przedszkola oraz obiekty służące działalności kulturalnej (art. 2 pkt 4 ustawy). Nie bardzo wiadomo, dlaczego lista zakładowych obiektów socjalnych jest zamknięta, co wyłącza np. finansowanie zakładowej działalności oświatowej. Wydatki na tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego czy dofinansowanie dzieci korzystających z takich placówek jak dotąd się raczej nie rozwinęły.

(3)

Jest wątpliwość, czy w nurcie działalności socjalnej mieszczą się różne formy aktywności pracodawców, polegające na organizowaniu i finansowaniu festynów czy wycieczek, innych imprez integracyjnych, zawodów, koncertów, związanych głównie z kulturą, oświatą, sportem czy rekreacją. Z form tych podopieczni socjalni korzystają grupowo (zob. szerzej J. Sierpowska, Nowe spojrzenie na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w orzecznictwie SN, Monitor Prawa Pracy nr 6/2010, s. 288).

Artykuł 8 ustawy socjalnej w ust. 1 stanowi, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osób uprawnionych do korzystania z funduszu. Orzecznictwo sądowe wspierane komentarzami wielu prawników, utożsamiało pojęcie działalności socjalnej z przyznawaniem uprawnionym indywidualnej pomocy ze środków funduszu, stosownie do kryteriów socjalnych wymienionych w art. 8.

M. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2001r. (I PKN 579/2000, OSNAPiUS nr 14/2003, poz. 331) zakwestionował wydawanie funduszu socjalnego w sposób sprzeczny z zasadą przyznawania świadczeń według kryteriów socjalnych, zaś Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie – stwierdził, że sfinansowanie imprezy integracyjnej dla wszystkich uprawnionych, bez uwzględnienia ich sytuacji życiowej jest niezgodne z prawem i warunkami na jakich może być przyznawana pomoc z funduszu socjalnego (wyrok WSA z dnia 13 lutego 2007r., III S.A./Wa 4283/06, Monitor Podatkowy nr 10/2007, poz. 42).

Za podstawową zasadę rządzącą dysponowaniem środkami funduszu uznał kryteria socjalne SN w wyroku z dnia 16 września 2009r. (IUK 121/09, Lex nr 537030). Ich pominięcie przy

(4)

wydatkowaniu funduszu jest równoznaczne z pogwałceniem ustawy (wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2004r., IPK 22/03, OSNPUSiSP nr 6/2005, poz. 80).

Tendencji doktryny prawa pracy do wąskiego ujmowania pojęcia działalności socjalnej pracodawców SN zdecydowanie przeciwstawił się w wyroku z dnia 23 października 2008r. (IIPK 74/08, OSNPUSiSP nr 7 – 8/2010, poz. 88), przekonująco wywodząc, że art. 8 ust. 1 ustawy socjalnej nie odnosi się do całej działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej ustawy, a jedynie do ulgowych świadczeń i usług. Według SN zakładowy regulamin może przewidywać wydatkowanie środków funduszu na inne cele mieszczące się w ramach działalności socjalnej oraz ustalać inne zasady korzystania ze świadczeń, np. powszechnej dostępności na równych zasadach w zakresie imprez integracyjnych.

W powyższym wyroku SN rozwiał niepewność co do tego, czy organizowanie przez pracodawcę imprez masowych, jak np. pikniki,

„andrzejki”, wycieczki, mieści się w nurcie działalności socjalnej.

Zdaniem Sądu przedsięwzięcia tego rodzaju mają związek z działalnością rekreacyjną i różnymi formami wypoczynku.

Wyłączenie ich spod kryteriów socjalnych wynika z brzmienia art. 8 ust. 1, zaś dopuszczalność organizowania imprez masowych z udziałem – na równych prawach – podopiecznych socjalnych jest zapisana w art. 8 ust. 2 ustawy, operującym szerszym niż „ ulgowe usługi i świadczenia” pojęciem „usług i świadczeń” finansowanych z funduszu socjalnego. Celna jest też uwaga SN, że poddanie spotkań integracyjnych kryterium sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej dla osób uprawnionych stałoby w sprzeczności z istotą tych przedsięwzięć. Ich organizowanie musi oczywiście mieć oparcie w zakładowym regulaminie podziału funduszu socjalnego.

(5)

Warto przypomnieć, że próbę szerszego ujęcia działalności socjalnej podjął wcześniej Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 stycznia 2003r. (I S.A./Wr 2206/00, Lex nr 84018), traktując jako formy tej działalności zakup przez pracodawcę na rzecz pracowników artykułów cukierniczych czy też kwiatów z powodu różnych okazji okolicznościowych, takich jak Dzień Kobiet czy pogrzeb pracownika.

Poglądy SN wyrażone w wyroku z dnia 23 października 2008r.

zostały zaaprobowane w prawniczej literaturze (J. Sierpowska j .w.;

P. Prosinowski, Kryteria socjalne a dystrybucja środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, MPP nr 12/2010, s.

624). Można wobec tego skonstatować, że organizowanie przez pracodawcę przedsięwzięć grupowych i ich finansowanie z funduszu socjalnego pozostaje w zgodzie z ustawą, choć chyba należy poprzeć tezę, według której trzeba przyznać prymat funkcji socjalnej sensu stricto, ukierunkowanej na zaspokojenie jednostkowych potrzeb osób objętych pomocą socjalną (tak M. Prusinowski, j. w., s. 624 i 625).

III. Opodatkowanie socjalnych wydatków zbiorowych

Przedstawiany tu wyrok SN z października 2008 zachęci zapewne pracodawców do organizowania zbiorowych imprez socjalnych w szerszym zakresie i pokrywania ich kosztów w oparciu o wystawione na pracodawców rachunki czy faktury. To z kolei ma przełożenie na zagadnienia podatkowe, powstaje bowiem pytanie, czy nieodpłatny bądź odpłatny częściowo udział pracowników w takich imprezach stanowi przychód objęty opodatkowaniem.

Stosownie do art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z

(6)

2010r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.; dalej: „updof”) stosunek pracy jest jednym ze źródeł przychodu, podlegającego opodatkowaniu.

Generalnie przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji płatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 updof). W odniesieniu do stosunku pracy

art. 12 ust. 1 ustawy uznaje za przychody wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za

pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo nieodpłatnych.

Przyjmuje się, że pracownik otrzymał świadczenie, gdy:

1) miał możliwość skorzystania ze świadczenia,

2) istnieje możliwość zindywidualizowania świadczenia.

Możliwość korzystania ze świadczenia to prawo wyboru pracownika do skorzystania lub nieskorzystania ze świadczenia.

Według organów podatkowych samo postawienie do dyspozycji pracownikowi nieobowiązkowego uczestnictwa np. w imprezie integracyjnej, stanowi nieodpłatne świadczenie o określonej wartości, choćby pracownik w imprezie w ogóle nie wziął udziału (zob. interpretacje indywidualne tych organów przywołane przez W.

Sawickiego w artykule Rozliczenie imprez integracyjnych, Prawo i Podatki, wydanie specjalne nr 11, bez daty wydania, s. 12 i 13). W tym też kierunku poszedł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 maja 2010r. (II FPS 1/10, ONSA i WSA nr 4/2010, poz. 58), dotyczącym wykupionych przez pracodawcę pakietów świadczeń medycznych dla pracowników.

(7)

W piśmiennictwie prawniczym podejście takie uznaje się za nieprawidłowe i sprzeczne z art. 11 ust. 1 updof. Przepis ten stanowi bowiem, że przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne, natomiast wartość nieodpłatnych świadczeń jest przychodem tylko wówczas, gdy pracownik z danego świadczenia faktycznie skorzystał (W. Sawicki, j. w., s. 13).

W sumie sprawa jest kontrowersyjna. Być może doczekamy się odmiennego stanowiska – tak ze strony NSA jak i Ministerstwa Finansów (zob. notkę K. Piłata, Czy opodatkować wigilijny poczęstunek, Rzeczpospolita z dnia 9 grudnia 2010r.). Do tego czasu pracodawcy sami muszą decydować o ewentualnym rozłożeniu ciężaru kosztów zbiorowej imprezy socjalnej na pracowników i odprowadzeniu zaliczki na podatek dochodowy od uzyskanego przez pracowników przychodu.

Będzie to dopuszczalne, o ile wystąpi możliwość przypisania wartości świadczenia socjalnego konkretnym pracownikom. Taka możliwość nie zawsze istnieje – np. przy zapewnieniu uczestnikom imprezy wyżywienia w formie szwedzkiego stołu. Władze skarbowe wymuszają ustalenie uzyskanego przez pracowników przychodu metodą podzielenia kosztów imprezy przez liczbę uczestników, sądy administracyjne uznają sytuacje, w których do indywidualizacji świadczeń dojść nie sposób (zob. szerzej W. Sawicki, j. w., s. 13 i

14).

Jasność w tej sprawie jak dotąd nie zapanowała, ku utrapieniu pracodawców. Tylko w przypadkach takich wydatków zbiorowych z funduszu socjalnego jak dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych czy tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli oraz

(8)

innych form wychowania przedszkolnego jest oczywiste, że pracownicy objętego podatkiem przychodu nie osiągają.

W razie uzyskania takiego przychodu (np. z racji udziału w zakładowej wycieczce turystyczno – krajoznawczej po ulgowym koszcie) wartość otrzymanego przez pracownika świadczenia, sfinansowanego w całości z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych, jest zwolniona z podatku dochodowego łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł (art. 21 ust. 1 pkt 7 updof).

IV. Oskładkowanie socjalnych wydatków zbiorowych

Tak jak w przypadku opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych mowa tu o oskładkowaniu przychodu uzyskiwanego przez pracowników indywidualnie z darmowego bądź ulgowego udziału w przedsięwzięciu socjalnym, sfinansowanym w całości przez pracodawcę z funduszu socjalnego.

W myśl art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe i wypadkowe pracowników stanowią przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągane w ramach stosunku pracy. Jednakże świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do podstawy wymiaru składek nie wchodzą, co wynika z § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad

(9)

ustalania podstawy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).

Warto podkreślić, że nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek świadczenia finansowane wprawdzie z funduszu socjalnego, ale niezwiązane z celami socjalnymi. Pracodawcy jako płatnicy składek podlegają w tym zakresie kontroli ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Opinię sporządził dr Zbigniew Sypniewski

Poznań, 8 lutego 2011r.

Prawa autorskie © należą do Zbigniewa Sypniewskiego

Cytaty

Powiązane dokumenty

1) Szkole rozumie się przez to Szkołę Podstawową nr 61 im. Polskich Kawalerów Maltańskich Specjalną w Katowicach z siedzibą przy ul. Polskich Kawalerów Maltańskich Specjalnej

udokumentowania, a ponadto Komisja przeprowadza wywiad środowiskowy zarówno w rodzinie pożyczkobiorcy jak i poręczycieli. Decyzję o umorzeniu kwoty pożyczki podejmuje

Dla pracowników zatrudnionych w Przedszkolu Nr 43 „Jantarek" w Gdyni, Regulamin określa szczegółowe zasady gospodarowania środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

W przypadku wnioskowania o przyznanie świadczeń niezgodnie z Ustawą o ZFŚS oraz niniejszym regulaminem pracodawca (dyrektor) ma obowiązek wstrzymania realizacji

Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 20 w uzgodnieniu ze związkami zawodowymi (przedstawicielem pracowników) ustala w terminie do 31 marca każdego roku plan finansowy

w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczenia odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych ( Dz. Przyznawanie usług i świadczeń oraz

Dyrektor Szkoły lub pracownik socjalny prowadzi karty świadczeń socjalnych pracowników oraz emerytów i rencistów lub pobierających świadczenie kompensacyjne -

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy osoba zobowiązana do spłaty pożyczki znajduje się w trudnej sytuacji życiowej, pożyczka może być w całości lub w części umorzona..