Budowa okresowa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z nową formą muzyczną – budową okresową. Omówienie budowy formy i jej funkcji. W wybranych kompozycjach wskazanie pojedynczych elementów budowy okresowej.
Ćwiczenia związane z tematem lekcji. Percepcja wybranych utworów muzycznych.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić, na czym polega budowa okresowa utworu muzycznego.
2. Omówić budowę okresową na wybranych przykładach muzycznych.
3. Po wysłuchaniu utworu Ludwika van Beethovena, sporządzić schemat budowy okresowej utworu „Tańcowały dwa Michały”.
4. Wyjaśnić pojęcia: zdanie muzyczne, fraza muzyczna, okres muzyczny.
5. Recytować słowa piosenki „Tańcowały dwa Michały”, jednocześnie wyklaskując jej rytm.
6. Zaśpiewać piosenkę „Tańcowały dwa Michały”.
2. Metoda pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu. Aktywna praca z uczniem – wspólna zabawa muzyczna.
Ćwiczenia muzyczne.
3. Środki dydaktyczne
1. Korowajczyk E., Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4-6., wyd. Rożak, Gdańsk 2004 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki
3. Nagrania utworów:
a) „Tańcowały dwa Michały” – piosenka popularna b) „Życzenie” – Fryderyka Chopina
4. Karta pracy ucznia 5. Instrumenty perkusyjne
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu do zeszytu.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą pogadanki, zapoznanie uczniów z pojęciem budowy okresowej. Omówienie budowy okresowej w oparciu o przykłady ze sztuki plastycznej i sztuki użytkowej.
2. Ćwiczenie polegające na narysowaniu w zeszycie schematu budowy okresowej do wysłuchanego utworu „Tańcowały dwa Michały”.
Notatka:
Budowa okresowa – Budowa okresowa w muzyce polega na parzystym podziale utworu muzycznego.
Najmniejszą jednostką budowy okresowej jest motyw. Składa się on z części akcentowanych i nieakcentowanych (co najmniej dwa dźwięki). Najczęściej spotykane są motywy jednotaktowe. Dwa motywy tworzą frazę muzyczną, a dwie frazy - zdanie muzyczne. Pierwsze zdanie nazywamy poprzednikiem. W poprzedniku gromadzą się napięcia, a kończy się on dominantą (mówimy, że jest to pytanie). Drugie zdanie to następnik. W następniku napięcia rozwiązują się, zaś całość kończy się toniką (mówimy, że jest to odpowiedź). Poprzednik i następnik tworzą okres muzyczny. Najczęściej spotykany jest okres ośmiotaktowy, ale nie jest to regułą.
Najmniejszą cząstką utworu muzycznego jest motyw. Jest to logiczna, zamknięta i niepodzielna całość muzyczna, która jest wynikiem współdziałania następujących elementów muzyki: rytmu, melodii i harmonii. Utwór muzyczny jest kształtowany za pomocą motywu. Na motywie może bazować cały utwór lub tylko jego część. Można powtarzać ten sam motyw (identycznie) lub można go nieco zmieniać. Jeżeli motyw ulega ciągłym przemianom powstaje zjawisko snucia motywicznego. Utwór podlega wtedy ewolucyjnej zasadzie kształtowania. Ewolucja to inaczej przemiana zachodząca w pewnym czasie; zasada kształtowania opiera się zatem na ciągłej przemianie motywu.
Może zdarzyć się, iż w utworze motyw nie ulega zmianom, ale jest powtórzony identycznie lub podobnie. Jeżeli w utworze wyraźnie odznaczają się zamknięte odcinki zakończone kadencją, utwór podlega okresowej zasadzie kształtowania, zwanej budową okresową.
3. Metodą aktywizującą uczniów, przeprowadzenie w klasie zabawy - „Pogawędki instrumentów”. Zabawa polega na rozdzieleniu uczniom instrumentów perkusyjnych i współdziałaniu uczniów w celu stworzenia formy okresowej. Przeprowadzenie dialogu muzycznego: pytania – odpowiedzi. Stworzenie przez uczniów własnego rytmu muzycznego i zagranie go na instrumentach perkusyjnych.
4. Nauczenie się piosenki „Tańcowały dwa Michały”. Wykonanie utworu przy akompaniamencie nauczyciela oraz przy współudziale uczniów posługujących się instrumentami perkusyjnymi.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
1. Wysłuchanie utworu Fryderyka Chopina pt. „Życzenie”. Metodą pogadanki, wskazanie w utworze najważniejszych elementów cechujących budowę okresową.
2. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Korowajczyk E., Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4-6., wyd. Rożak, Gdańsk 2004 b. Wójcik D., A B C form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji - Budowa okresowa.
b. Zadanie domowe
