Kłosy : organ Związku Kółek Rolniczych Zachodnio-Pruskich, 1910.04.30 nr 18

Nr. 18. Toruń, 30. kwietnia 1910. Rok III.

Organ Zw iązku Kółek Roln. Zachodnio-Pruskich.

(Tygodnik wychodzący co sobotę.)

f ^ E E = --- .

P r z e d p ł a t a k w a r t a l n a w ynosi na w szystkich po cztach w Niemczech 75 f e n y g ó w .

O g ło s z e n ia przyjm uje się za opłatą 20 fen. od jedno- łamowego wiersza. Przy powtórzeniu udziela się stósownego rabatu. — K ó ł k a od ogłoszeń siew ów i byd ła rozpłodo­

wego płacą ty lk o 10 f e n . od wiersza.

W szelkie przyczynki r e d a k c y j n e prosi się adresować P o łc s s y jis lii W ysoka, W itts to c k pr. Frankenhagen W pr.

W sprawach d r u k u i e k s p e d y c y i oraz w iadom ości o ruchu w „K ó łka ch “ S. l i i i s z c z y i W k i . T h o rn , B riickenstr.

O g ło s z e n ia i r e k l a m y przyjm uje I i . Z a b ł o c k i

¡Thorn, Brückenstrasse. * i

8s»

POKŁOSIE.

R o z w ó j ja ja k u rz e g o . )

Rycina 1. przedstawia nam jajko po trzech godzinach rozwoju, t. j. po 3 godzinach od nasadzenia kury. Jajko to ma na ogół wygląd zupełnie normalny. Tylko ta kulka w środku,

Ryc. 1.

zwana pęcherzykiem zarodkowym, albowiem w niej właściwie mieści się życie przyszłego kurczęcia, przesunęła się więcej ku środkowi, gdyż w normalnych warunkach t. j. przed na­

sadzeniem kury leży więcej z boku.

Rycina 2. przedstawia nam jaje w drugim

*) Artykuł i klisze udzielone Kłosom przez Zarząd główny Tow. Kółek roln. w Lwowie.

dniu. Widzimy tutaj już dalej idące zmiany.

Pęcherzyk zarodkowy, który nazwijmy krótko zarodkiem, wydłuża się i przewęża, wślad zaś za zarodkiem układa się w ten sam sposób i otaczające zarodek żółtko. Równocześnie w i­

dzimy na obrazku dwa zwitki, które wychodzą od żółtka i przechodząc przez białko, zdążają do skorupy jaja. Zw itki te są i w normalnym stanie jaja, tylko są niewidoczne służą zaś do utrzymywania żółtka w środku jaja.

Ryc. 3.

" Rycina 3. przedstawia jaje w czwartym dniu rozwoju. Całe żółtko zmieniło już barwę i potworzyły się w niem żyłki, które zbiegają się ku zarodkowi. Zarodek sam przybrał kształt okrągły, oraz dają się w nim zauważyć jakby dwa pierścienie, z których pierwszy jest zam-

.cyR 4.

knięty, drugi otwarty. Skrętki rozszerzają-się, a następnie dzielą.

Rycina 4. przedstawia rozwój w piątym dniu. W idzimy tutaj znaczne powiększenie za­

rodka, który teraz z kolistego swego kształtu z jednej strony zaczyna wypuszczać grubą wypustkę. Równocześnie dawne żółtko zaczyna się rozszerzać na koszt białka, które coraz to więcej jest pobierane jako pokarm, tak, że w dalszych stadyach stopniowo zanikać będzie, aż wreszcie zupełnie zniknie.

p* Rycina 5. przedstawia nam rozwój w szó­

stym dniu.

Zmianie gruntowej uległ zarodek z kuli­

stego przeszedł w podłużny. Po za tern da się widzieć pewien podział tego, zarodka, pe­

wne różnice zachodzące w pojedynczych czę­

ściach. Pierścień wewnętrzny, jaki widzieliśmy w dwu poprzednich rozwojach zarodka, po­

większył się znacznie oraz wypełnił. Środek jego nabiera koloru jaśniejszego.

Ryc. 6.

Rycina 6. przedstawia nam rozwój w dniu dziewiątym. Jestto okres ważny dla rozwoju, albowiem w tym czasie zaczyna się tworzenie poszczególnych organów, których rozwój odtąd stale już śledzić możemy, albowiem wiemy już, z jakim organem mamy tutaj do czynienia, czegośmy przedtem nie wiedzieli. Widocznym organem tutaj są oczy, nóżki, oraz skrzydełka i ogon. Oko w tern stopniu rozwoju jest nad­

miernie wielkie.

Rycina 7., przedstawiająca kurczę w dzie­

wiątym dniu rozwoju, pokazuje nam to kurczę w pozycyi siedzącej. W jednym dniu ileż zmian!

Z bezkształtnej poprzednio główki wybija nam się dzióbek, który odtąd wraz z całym szkie­

letem silniej kostnieć zacznie; wielkiej zmianie ulega oko, i nóżka, kurczątko poczyna obsy­

pywać się puszkiem. W ślad za zmianami ze- wnętrznemi, przebiegają zmiany wewnątrz kur­

czątka, polegające na kształtowaniu się wnę­

trzności noworodka.

Rycina 8. to dwunasty dzień rozwoju kur­

częcia. Czem się charakteryzuje? O to rozwojem skrzydełek, które dotąd słabiej się rozwijały.

Ryc. 9.

Rycina 9. to piętnasty dzień rozwoju. Czas wycięcia się pazurków, wykształceniafoka, na­

der intenzywnego-rozwoju.1,?^. >

Rycina 10. przedstawia nam kurczę w ośmnastym dniu rozwoju. Czas ten to okres

nadzwyczaj silnego urostu, kurczę wypełnia dwie trzecie części jaja.

Ryc. 10.

Rycina 11. przedstawia kurczę-w dwu­

dziestym dniu rozwoju. Jest ono już3,zupełnie ukształtowane i skłonne do rozerwania- skorupy.

Rys. 11.

Zjadło cały materyał rezerwowy, wypełniło swem ciałem całą skorupę jaja, jest w tern jajku zwinięte i pokręcone, albowiem nie może

już pomieścić się w niem. Przez dalszy czas odpoczywa i nabiera siły do rozerwania ’ sko­

rupy, co już następnego dnia się dzieje, jak to przedstawia nam rycina dwunasta.

S P R A W O ZD A N IE

Kółek rolniczych z, czynności w r. 1909

zestawił K. Donimirski, sekretarz patronatu.

(Ciąg dalszy.)

O k rę g Starogard. Wicepatron Ks. Pr. Podlaszewski z Skórcza. — 6 Kółek.

1. Starogard.

Założone w r. 1909 przez ks. Podlaszewskiego. Członków

liczy 40; na zebrania uczęszcza 50%. Zebrań było 9 i 1 zwie­

dzenie gospodarstwa. Odczyty były następujące: Katechizm rolnika o nawozach, uprawa roli na wiosnę, uprawa ziemi pod kartofle i owies, o wapnie, obrotowy kapitał w gospodarstwie, zasadzenie ogrodu, roboty wiosenne, działalność Kółka celem ułatwienia kredytu członkom. O urządzeniu gnojowni. Człon­

kowie abonują, 9 Kłosów, wspólnie sprowadzono: 800 ctr. to- masówki, 400 ctr. kajnitu , 100 ctr. saletry i 1600 ctr. węgli.

Dochód roczny wynosi 73 mk.; do patronatu wysłano 10 mk.

w kasie jest 95,40 mk. od ognia zabezpieczeni wszyscy, od gradu połowa. Do Pelplina wysłano 2 delegatów. Nowo wy­

brany zarząd: prezes p. Józef Brzoskowski, zastępca Mal­

czewski, skarbnik Lipski, sekretarz Berent.

£2. Klonówka.

Członków 11, a na zebrania uczęszcza 80%. Zebrań było 8.

Odczyty następujące: O potrzebie uszlachetnienia i zaprowa­

dzenia bydła rasowego przez sprowadzanie dobrych stadników, o sztucznych nawozach, o uprawie roli pod kartofle i gatunki tychże, o uprawie ugorów (jak je z perzu czyścić), o płodo- zmianach, sztucznych nawozach i o potrzebie produkowania obornika, o siewach jesiennych, o prawidłowem dojeniu krów, o szkodach jakie powstają w gospodarstwie z niedbalstwa.

Kłosów abonuje Kółko 15, Kalendarzy sprowadzono 3. Roczny dochód 33 mk.; w kasie jest 6,ń0 mk.; do patronatu wysłano 10 mk. Od ognia i gradu przeważnie członkowie zabezpie­

czeni. Na sejmiku było 2 delegatów. Zarząd: prezes ks. Pał­

czyński, zastępca Felski, skarbnik Kłos, sekretarz Ehlert.

3. Bobowo.

Liczy członków 21, z nich uczęszcza 70% na zebrania.

Zebrań było 8. Odczyty: O chowie bydła, o sztucznych na­

wozach, o uprawie kartofli, sprowadzono 3 Kalendarze, wspól­

nie zapisano 600 ctr. tomasówki, 1000 ctr. kainitu, 300 ctr.

saletry, 400 ctr. amoniakalnego superfosfatu; dochód roczny wynosi 57 mk.; w kasie 34,35 mk.; do patronatu wysłano 10 mk. Od ognia i gradu zabezpieczeni wszyscy, na sejmik wysłano 2 delegatów. Zarząd: prezes p. Górski z Wysokiej, zastępca p. Piłat, skarbnik p. Ossowski, sekretarz Błędzki.j

¡[4. Nowaj;Cerkiew.y

Członków 50. Na zebrania uczęszcza 60%. Zebrań było 10.

Odczyty: O założeniu gnojowni, o korzyści z chowu koni, o szkodnikach w zbożu, o różnych gatunkach zboża do siewu, 0 racjonalnem utrzymywaniu mierzwy, o zawartości sztucznych nawozów; pielęgnowanie łąk. Pogadanki: O chorobach cieląt, koni, pielęgnowaniu drzew owocowych, kopcowaniu kartofli, tuczeniu świń i bydła. Kłosów abonują członkowie 18 i 4 Po­

radniki. Kalendarzy sprowadzono 25. Sprowadzono wspólnie 300 ctr. saletry; Kółko posiada wagę bydlęcą i rozpłodowca w Gentomiu od izby rolniczej. Dochód roczny wynosi 127 mk., w kasie 39,08; do patronatu wysłano 20 mk. Od ognia i gra­

du zabezpieczeni wszyscy. Na sejmik wysłano 2 delegatów.

Nowy zarząd: prezes p. Hassę, zastępcajMykowski, skarbnik Brejski, sekretarz Bielecki.

|5. Skórcz.'

Członków fjest 44; z:’ nich 30% uczęszcza na zebrania Tychże było 6. Odczyty: Chów bydła w zagrodzie włościań­

skiej, o gruźlicy, o sztucznych nawozach, o nawożeniu roli.

Pogadanki: O chowie trzody chlewnej, o rozmaitych choro­

bach u zwierząt domowych. Sprowadzono 20 kalendarzy.

Roczny dochód 44 mk.; w kasie 35,80 mk. Do patronatu wy­

słano 10 mk. Od ognia zabezpieczeni wszyscy, od gradu po­

łowa. Na sejmik wysłano 5 delegatów. Zarząd: prezes ks. prób.

Podlaszewski, zastępca p. Górski, skarbnik Chróścielewski, sekretarz p. Hałagiera.

6. Ptnczyn.

Członków 81, z nich uczęszcza 60%. Zebrań l i i i zwie­

dzenie gospodarstwa. Odczyty: O pielęgnowaniu ozimin zimą 1 o użyciu sztucznych nawozów pod jarzyny, katechizm ro l­

nika o nawozach, o wapnowaniu i marglowaniu roli i gipso­

waniu koniczyny i grochów. Jak obchodzić się z mierzwą w oborze i na polu, o kartoflach uprawie roli pod nie i ich sadzeniu, o pszczołach, jak uprawiać rolę pod żyto i jakich używać sztucznych nawozów. Jak przechowywać mierzwę i o kiszonkach. Jak zaciągać pożyczkę z landszafty, o roli i jej składnikach, błędy zimą u bydła popełniane. Wszystkie odczyty — prócz 2 z Kłosów, opracował p. Pawłowski ze Staregolasu. Ważniejsze pogadanki, Czy dawać świniom cie­

płą czy zimną paszę? O potrzebie prowadzenia rachunków w gospodarstwie. O stratach jakie powstają z zadawania sno- pówki koniom. O rezultacie robionych przez członka Kółka doświadczeń na poletkach ze sztucznymi nawozami pod żyto i owies. Abonuje się 16 egzemplarzy Kłosów i 1 Poradnik.

Kalendarzy roln. sprowadzono 26. Zapisano wspólnie 500 ctr.

wapna, 800 ctr. węgli, 500 ctr. rozmaitych sztucznych nawo­

zów, 250 ctr. różnych obroków. Kółko posiada stadnika ol­

denburskiego, trzy maszynki do zadawania koniom pigułek.

Dochodu roczn ego ma Kółko 198,20mk., w kasie jest 130,07 mk., do patronatu 19,82 mk. wysłano. Od ognia zabezpieczeni wszyscy, od gradu kilkunastu. Do Pelplina wysłano 5 dele­

gatów. Nowy Zarząd: P. Balorawski, prezes, zastępca Gibas, skarbnik Deręgowski, sekretarz p. Wita.

(Ciąg dalszy nastąpi.)

Do P a tro n a tu .

Szanownemu i Czcigodnemu Panu Pa­

tronowi, z okazyi wyróżnienia mnie, w dowód uznania i wdzięczności za starania około Kółek przezemnie założonych, ofiarowaniem mi szpi­

leczki złotej z kłosem jako „bene merenti“, wyrażam na tej drodze najgłębsze moje po­

dziękowanie, zapewniając, że staraniem mojem będzie usilnem, aby Kółka te stały się praw- dziwem pokłosiem i obfite żniwo wydały.

Wdzięczny Rożnowski,

prezes Kółek: z Wałdowa, Lutowa i Sępolna.

Ruch w Kółkach.

N o w e K o tk o .

Staraniem p. Czarlińskiego z Brąchnówka, udało mi się założyć w niedzielę Kółko rol­

nicze dla B is k u p ic i okolicy. Członków przy­

stąpiło 33. Prezesem obrano p. Cz. z Brąch­

nówka, zastępcą p. Krygra z Zawiszowki, se­

kretarzem p. Wilamowskiego, kasyerem p. Pod- wojskiego. Zebrania mają się odbywać w ka­

żdą ostatnią niedzielę miesiąca.

A. Czarliński, Wicepatron.

W dniu 19. 4. cr. o 5 ^ wieczorem odbyło się 15. zebranie Kółka rolniczego na J a b ło n o w o i okolicę. Członków było zebranych 28. Po zawiadomieniu zebranych o wyprowadzeniu się z okolicy tutejszej sekretarza Kółka p. Muellera przystąpiono do oboru nowego sekretarza. W y ­ brano p. Pucińskiego z Jabłonowa, który urząd ten przyjął. Na wstępie była pogadanka o za­

siewach buraków, sadzeniu kartofli i siewie saletry chilijskiej, W roku bieżącym postano­

wiono według zwyczaju zwiedzić kilka gospo­

darstw i to p. Romana w Płowężku i p. Mię- sikowskiego w Buchwaldzie. Na ogólne życze­

nie odczytał p. prezes Ossowski po raz wtóry swoje wypracowanie na temat »Najważniejsze przyczyny lichego materyalnego położenia rol­

ników«. Dyskusya wywiązała się bardzo oży­

wiona. Po X godzinej pauzie odbyły się w dal­

szym ciągu zapowiedziane obrazy kinemato­

graficzne szkodników roślinnych i rolnych.

Przyszłe zebranie Kółka z powodu jarmarku w Jabłonowie d. 24. Maja o zwykłym czasie w lokalu p. Schulza w Jabłonowie.

Mueller, sekretarz.

Dnia 7 kwietnia odbyło się zwykłe posie­

dzenie Kółka rolniczego na R a d z y ń i okolicę przy udziale 21 członków. O godz. 7. wieczo­

rem zagaił p. prezes Działowski posiedzenie.

Po przeczytaniu protokołu, wygłosił p. Kryzan odczyt na temat: Wiosenne roboty przed sie­

wem buraków cukrowych, uskutecznienie siewu samego, pielęgnowanie buraków aż do pierw­

szej dziabki włącznie. Nad odczytem wywią­

zała się obszerna dyskusya. Ponieważ odczyt był bardzo pouczający, poproszono p. Kryzana aby odczyt ogłosił w »Kłosach«. Następnie za­

biera głos p. M. Paszotta i referuje w odpo­

wiedzi na zapytanie z skrzynki zapytań: Czy się zaleca płużkowanie czy też grubrowanie ścier­

nisk. Sprawozdanie z sejmiku gospodarczego zdaje p. Żakowski. Przy wolnych wnioskach uchwalono wydelegować na zebranie Tow. rol­

niczego w Łasinie pp. Działowskiego, Paszottę, K. Heesego, Wojciechowskiego. Następne po­

siedzenie naznaczono na 12 maja o godz. wpół do ósmej. Odczyt wygłosi p. B. Donimirski na temat: Torfowa ściółka i jej znaczenie w gospodarstwie. B. Żakowski, sekretarz.

Działo się w G o lu b iu dnia 3 kwietnia Na zebraniu »Kółka rolniczego«, które zagaił P- przewodniczący, było obecnych 45 człor, ków. Po przeczytaniu protokółu z zeszłego zebrania, odczytał p. prezes piękny i bardzo pouczający odczyt »O uprawie i zasiewach wiosennych«, nad którym wywiązała się oży­

wiona dyskusya, w której zabierali głos p. p.

Hillar, Kamrowski, Chmielewski, Wrzesiński i inni. P. H illar upominał, aby przy zasiewach uważać i tylko zdrowe ziarno do siewu uży­

wać. Następnie p. prezes zachęca, aby każdy rolnik abonował »Kłosy«. Kłosy zaabonowało dotychczas tylko 8 członków.

Przy wolnych wnioskach p. Kamrowski proponuje, aby członkowie przez »Kółko rol­

nicze« zakupili wspólnie buraki do siewu, na którą propozycyę się zgodzono. — Następnie przyjęto kilku nowych członków. — Na przy­

szłe zebranie ofiarowali się z odczytami p.

Zielke »O pielęgnowaniu jarzyn« i p. Kamrowski

»O przechowaniu mierzwy«. Zarząd.

Sprawozdanie z posiedzenia »Kółka rol­

niczego na K o m o rs k i okolicę z dnia 19.

Dnia 19 Marca r. b. o godz. 5 po poł.

odbyło się w lokalu p. Popławskiego w W ar­

lubiu nadzwyczajne posiedzenie Kółka rolni­

czego, na którem było 33 członków obecnych a 2 nowych przyjęto. Pan przewodniczą­

cy zagaił posiedzenie i udzielił głosu p. wice­

prezesowi Jasińskiemu, który w dłuższem przemówieniu i odczycie wykazał zalety nowej rośliny dla świń i bydła. »Symfit« czyli »Com- frey«, Członkowie okazali wielkie zaintereso­

wanie, które się mianowicie w zamówieniu 40 tysięcy sadzonków Comfreya uwydatniło. O- prócz tego zamówił p. prezes Majewski 500 sadzonek »Hélianthe« podobnej rośliny. Nasie­

nia buraków, marchwi i t. p. zamówiono prze­

szło 3 centnary u p. Hozakowskiego z T o­

runia. Zarząd.

Sprawozdanie z posiedzenia Kółka roi. dla Różanncy i okolicy odbytego d. 17. b. m.

w P r z y s ie r s k u .

Członków obecnych na posiedzeniu 24.

Posiedzenie zagaił zastępca przewodniczącego p. Domaradzki zaznaczając na wstępie z ubo­

lewaniem, że dotychczasowy prezes ks. Rogalski z powodu swego przeniesienia do Chmielna, urząd swój złożyć był zmuszony. Kółko na ra­

zie do wyboru nowego przewodniczącego nie- przystąpiło chcąc się wobec zaszłej zmiany po­

przednio rozpatrzeć w sytuacyi. Następnie mówił p. Domaradzki na temat: O nawozach fosfo­

rowych i azotowych, jak też o zastosowaniu i pożytkach jakie nam daje nitragina w pomno­

żeniu i polepszeniu sprzętu z roślin motylko­

watych. Postanowiono na koszt Kółka wykonać próbę na wyce członka Ochondalskiego. W ciągu dalszym wywiązała się pogadanka nad hodowlą świń systemem żywienia na paśnikach, nad za­

prowadzeniem stadnika rasowego oraz sposobem plantacyi żywokostu (comfrey). Nad wszyst­

kimi poruszonymi tematami odbyła się ożywiona dyskusja. W końcu wybrano delegatów na zjazd Kółek do Tucholi i to pp. Wielbaskiego, Osiń­

skiego i Megra. Zarząa.

W . R a d o w is k a , dnia 6. kwietnia 1910.

Sprawozdanie z odbytego posiedzenia Kółka roi. _ W niedzielę dnia 3. t. m. odbyło się zwyczajne posiedzenie Kółka rolniczego. Na wstępie pan Przewodniczący stwierdziwszy ilość przybyłych członków i gości, wyraził swe nie­

zadowolenie z powodu małej liczby przybyłych członków a potem zagaiwszy posiedzenie, od­

dał głos weterynarzowi panu Górskiemu z Chełmży, który urządził, jak sam się wyraził, pogadankę na temat: „O chorobach inwenta­

rza“. Wykład był tak wyczerpujący i zarazem

pouczający, że gdy p. Przewód, zawezwał o- becnych do podziękowania panu Prelegentowi za podjęty bezinteresowny trud, wszyscy chę­

tnie powstali z miejsc. Po dyskusyi nad po­

wyższym tematem i po przyjęciu do Tow. je­

dnego członka zamknął p. Przewód, zebranie.

Przyszłe posiedzenie 1. maja.

Dembski, sekretarz Kółka roi.

Sprawozdanie z zebrania Kółka rolniczego w R a d o w n ic y , dnia 20. 111. 10. — Człon­

ków obecnych 14. Wykład wygłosił pan Ko­

czorowski z Tarnówka „o uprawie roli wiosną“.

Dyskusya ożywiona. Nawiązując do wykładu tego rozwodził się p. dr. Sobierajczyk o dwóch ważnych właściwościach gleby „o rurkach wło- skowatych i o t. zw. sile przytrzymującej“.

Następnie polecał p. Koczorowski gorąco spro­

wadzić wyborowe ziarno do siewu i dobre gatunki kartofli. Ostatecznie poruszono znów sprawę abonowania „Kłosów“ ; pp. Koczorowski i dr. Sobierajczyk obszernie wskazywali na po­

żyteczność jaką ma pisemko fachowe w domu gospodarza byleby tenże się przyzwyczaił do regularnego czytania o ważnych sprawach

z rolnictwa. Zarząd.

Ł a s in . Sprawozdanie Kółka Rolniczego z dnia 14. kwietnia r. b. — Obecnych: 65 członków. Wykład p. Paszoty z Plemiąt: 1. „Ja­

kie warunki wymagać musimy od roli, aby nawozy, bądź to sztuczne, bądź stajenne, do­

datni wpływ na urodzaj wywierały“. 2. Nieco o ubezpieczeniu od gradu i wskazówki, jak ew. przy kasach postępować mamy“. P. Bu­

rzyńskiego z Bukowca: „O uprawie pod kar­

tofle, o sadzeniu i odmianach kartofli“. Dy- skusye bardzo ożywione! Nadto wylosowano drzewka! Na zebraniu był obecnym p. wice- patron Działowski. Na członków zgłosiło się 3.

W dyskusyach zabierali głos pp. wicepatron Działowski, mecenarz Grabarz i Franc. Cał- becki z Grudziądza. Adamczewski, sekretarz.

Zebranie Kółka roln. w C h e łm ż y z dnia 3. 4. 10. zagaja p. wiceprezes i udziela głosu w obecności 11 członków p. Donarskiemu w zastępstwie p. prezesa na temat: „O hodowli roślin“. Po krótkiej dyskusyi mówiono o dy- blowaniu buraków i plantacyi Comfrey rośliny.

Następne posiedzenie 1-go maja. Zaiząd.

Kółko w J e ż e w ie zebranie z dn. 17.4.10.

— Obecnych było 32 członków. Odczyt:

„N ow y podatek stemplowy przy przewłaszcza­

niu posiadłości“ p. T. Parczewskiego. Poga­

danka na temat: „Krajanie ziemniaków“. W dy- skusyi zabierali głos pp. Wiśniewski, Opertow- ski, Krawański, Koseda, Chmielewski.

Parczewski, wiceprezes. Linda, sekretarz.

Zebranie Kółka rolniczego w B is k . P a ­ p o w ie odbyło się 24. IV. w zwykłym lokalu.

Wykład o gospodarstwie podwórzowem od­

czytał p. Koliński. Ku końcowi nadmienił u- trzymanie stadnika rozpłodowego na sposób holanderski. Obecnych 12. Rudnicki.

W Niedzielę 17 kwietnta w S ę p o ln ie w hotelu pani Kowalewskiej odbyło się walne zebranie Kółek rolniczych: z W a łd o w a , L u ­ t o w a , S ęp o ln a, W ię c b o rg a i K a m ie n ia za inicyatywą p. Rożnowskiego z Komierowa, prezesa Kółek z Wałdowa, Lutowa i Sępolna z następującym programem:

1. Zagajenie p. Rożnowski.

2. Obór zarządu walnego zebrania.

w. Wykład p. wicepatrona „o oszczędności“.

4. Odczyt „o powodach sprzedaży go­

spodarstw włościańskich, a środkach zaradczych utrzymania ich w rodzinie“ p. Kachelek, wice­

prezes Kółka Więcborskiego.

5. Przemówienie p. Patrona.

6. Zakończenie p. Rożnowski.

Po zakończeniu walnego zebrania rolni­

czego 10 minutowa pauza następnie nowe ze­

branie w celu założenia banku pożyczkowego w Sępolnie.

Zgromadzenie było nader liczne, zaszczy­

cili je swym przybyciem pp. Szambelan Dr.

Roman Komierowski z Nieżychowa, p. Patron Kółek Dr. Janta Połczyński z Wysokiej, p. wi- cepatron Dr. Sobierajczyk z Złotowa, p. Lucjan Prądzyński z Ostrówka prezes na czele swego Kółka z Więcborga, p. Wolszlegier z Cołdanek, prezes na czele swego Kółka z Kamienia, p.

Julian Prądzyński z Skarpy.

O godzinie 1-szej z południa zagaił po­

siedzenie p. Rożnowski z Komierowa, po­

witawszy przybyłych i zapraszając ich na ucztę, do stołu zastawionego strawą duchową, dająca członkom sposobność, wysłuchania mów pod­

noszących ich duchowo i zawodowo. P. Ro­

żnowski zaintonował pieśń: „K to się w opiekę“, którą zgromadzeni z pobożnością odśpiewali.

Przy sprawdzeniu kart wstępu przez p. Rożno­

wskiego wykazało się, że przybyło z wszystkich pięciu Kółek około 130 członków, co najwy­

mowniej świadczy o uświadomieniu pojedyń- czych członków a potrzebie solidarnej łączności.

Jednogłośnie na propozycyę p. Rożnowskiego złożono przewodnictwo zebrania w ręce pana Szambelana Dr. Komierowskiego, który wyra­

ziwszy radość z tak licznego zebrania, zachę­

cał do gorliwej pracy i łączności, i powołał jako sekretarza walnego zebrania p. Adama Wolszlegra z Cołdanek. Wykład p. wicepatrona Dr. Sobierajczyka „o oszczędności“, urozmai­

cony uwagami i dowodami na tle codziennego życia zainteresował zgromadzonych, to też p.

przewodniczący podziękował p. wiceprezesowi w serdecznych słowach zawezwał zgromadzenie, aby w dowód podziękowania powstano z miejsc.

Nie mniej dobrze wywiązał się wiceprezes Kółka więcborskiego p. Kachelek z Runowa odczytem na temat „o powodach sprzedaży gospodarstw włościań a środkach zaradczych utrzymania ich w rodzinie“. Odczyt własno­

ręcznie nader starannie opracowany wywołał ogólne zainteresowanie, tak że proszono pana patrona, by go w „Kłosach“ wydrukował. Pan przewodniczący podziękował uściśnieniem ręki p. Kachelkowi za piękny jego wykład.

Pan przewodniczący udziela głosu p. Pa­

tronowi, który w serdecznych słowach mówił o obowiązkach rolnika i o wielkich korzyściach, które ziemia — matka inteligentnemu i sta­

rannemu rolnikowi dać może.

Następnie udzielił pan przewodniczący gło­

su p. Rożnowskiemu, który musiał z przygo­

towanego wykładu „o płodozmianie z powodu braku czasu, zrezygnować a zaofiarował się go mieć w swoich miesięcznych posiedzeniach Kółek. Pan Rożnowski zakończył posiedzenie, dziękując w serdecznych słowach zgromadzo­

nym za liczny udział przez wzniesienie okrzyku na cześć p. przewodniczącego, p. patrona i p.

wicepatrona. Pan przewodniczący solwował posiedzenie na 10 minut.

Po przerwie p. przewodniczący przystąpił do sprawy założenia banku pożyczkowego w Sępolnie. Dla tego, że z Patronatu Spółek bankowych nikt nie przybył, udzielił p. prze­

wodniczący p. Patronowi głosu, który objaśniał zgromadzonych o konieczności i ważności ban­

ków spółkowych. Następnie objaśniał pan Pa­

tron statuta Banku pożyczkowego i zalecał bardzo gorąco do przystępowania na członków banku. Pan przewodniczący otworzył dyskusyę, w której zabrał głos pan Wicepatron, który w dalszym ciągu uzupełnił już tak wyczerpu­

jący wykład pana Patrona. Pan przewodniczący dołączył jeszcze kilka uwag, wspominając prze- dewszystkiem zasługi i prace Patrona księdza

Wawrzyniaka.

Następnie udzielił p. przewodniczący głosu panu Rożnowskiemu, któ ry. przemawiał o kre­

dycie wekslowym i zachęcał wszystkich członków do najliczniejszego przystępowania do banku.

Przy puszczeniu listy w obieg zapisało się o- koło 60 członków, którzy wybrali radę nad­

zorczą i zarząd z siedzibą banku w Sępolnie, który nosić ma nazwę, „Bank E. G. m. u. H.“

Rada nadzorcza składa się z 11 członków.

Prezesem tejże jest p. Rożnowski z Komierowa, zastępcą p. Adam Wolszlegier z Cołdanek i 9 członków z różnych gmin.

Do komisyi rewizyjnej wybrano p. Ro­

żnowskiego, jako zastępcę p. Wolszlegra i 2 członków z Sępolna. Po załatwieniu formal­

ności co do władz, przyszedł wreszcie po wielu trudnościach i staraniach tak wielu pożądany a koniecznie potrzebny bank do skutku i to najglówniej za staraniem p. Rożnowskiego z Ko­

mierowa, któremu się należy wszelkie uznanie, i p. Rożnowski zapisał się złotemi literami na kartach historyi tutejszej okolicy. Od 20 lat pracowano nad założeniem banku, lecz niestety bez skutku. Pan Rożnowski w nader trudnych warunkach założył trzy Kółka rolnicze, na któ­

rych czele stanął a pozyskawszy około 100 człon­

ków, usilnie i energicznie pracował, aby bank

przyszedł do skutku, co mu się w zupełności powiodło. tj Adam Wolszlegier. ~

Posiedzenie Kółka rolniczego na Grabowo i Rozcntal odbędzie się w niedzielę 1-go maja w Grabowie w lokalu p. Jabłońskiego o godz. 4 po poł. — Wstąp tylko dla

członków. Wełnę.,

Kościerzyna. Zebranie Kółka rolniczego odbędzie się dnia 1. maja t. r. w lokalu p. Muchowskiego (w Bazarze).

Z powodu ważnych spraw liczny udział Członków i gości pożądany. Zarząd. A. Swieczkowski, sekretarz.

Stara Kiszewa. Zebranie rolnicze odbędzie się w nie­

dzielę 1-go maja b. r. o 3-ciej godz. po południu w lokalu

p. Drążkowskiego. Zarząd.

W niedzielę d. 1. maja o 4-tej po poł. w Podstolinie u p. W. Klanda będzie posiedzenie Kółka roi. K- Donimirski.

W Kobowie zebranie Kółka rolniczego odbędzie się w nie­

dzielę 1. maja u p. Kaszubowskiego. Zarząd.

Dnia 5. maja Kółko rolnicze na Kazanice-Byszwald o godz. 4','j w lokalu p. Czajkowskiego. Wstęp tylko dla

członków! Zarząd.

P ytanie i odpowiedź.

Czemu trzeba zmienić krowy co 2 lata z powodu nadmiernej zawartości wapna w łą­

kach Nadnoteckich? M. A. w Ł.

Wszelkie :: nasiona ogrodowe i inspektowe ::

jako i :: leśne i polne::

p o le c a m : : w znakomitych wypróbowanych gatunkach : :

B. Makowski Toruń (Thorn).

Specyalny Skład Nasion.

Spółka Parcelacyjna w Lubawie kupuje, sprzedaje i parceluje posiadłości ziemskie na własny i cudzy rachunek, pośred­

niczy w kupnie, sprzedaży i dzierżawie.

J a k o najlepszą lo k a tę k a p ita łó w poleca sie

5-procentowe hipoteki piei'wszorzędne

p o d g w a ia n c y ą ), od k tó ry c h d la w y g o d y n a b y w c ó w p ła c im y p ro c e n ta sam i.

Od depozytów płacimy 5 procent za półrocznem wypowiedzeniem.

A d r e s : Spółka Parcelacyjna Lubawa — Loebau Wpr.

| P £ ~ (Biuro znajduje sie w lokalu Banku ludowego.)

Nowość! "Hi

K o n w ie

do mleka „H E R K U LE S “

w kąpieli podwójnie pocynowane ćyną „Bauka“

z jednego kawała stalowej blachy wyciskana, około 16 funtów za sztuką,

przy odbiorze jednej = 10 marek

„ „ ‘ 5-ctu = 9,50 „ za>ztuką

„ „ 10-clu = 9 „ .. >» g f franko do każdej stacyijkolei¡państwowej

p o le c a

f . jjalcerski, Wąbrzeźno (Briesen Wpr.)

TELEFON¡27.

K. Zabłocki w Toruniu

poleca

Herget, U p r a w a w a r z y w p r z e j- r ż a ł i u z u p e łn ił D . F . C ie s ie ls k i 1.85 Jankowski O g ro d n ic tw o p r z e ­

m y s ło w e z 58 r y s u n k a m i w o- p r a w i e ... 5.00 Bardzki. Cztery nauki gospodarskie

dla w łościan... 0.75 Skarbek. Gospodarstwo narodowe

stosowane. Znajomość kraju— Rol­

nictwo ... 2.5,0 K rafft Dr. Guido. Uprawa roślin

gospodarskich na podstawie nauki i praktyki... j • 5-

<SSb cSSb d 3 & c£Sb cS£h dSeb d3*b

<fe> w W W w w w w w w w w

Edward Szpitter

Tuchola Pr. Zach.

fabryka maszyn i ślusarnia

p o le c a w ła s n e g o w y r o b u

maneźe, sieczkarnie,

brony,

w ały trzyczęściowe i młockarnie,

z wyrobu Ventzkiego:

pługi,

kultyw atory, radła.

rzędownikl i centryfugi.

Wszelkie narzędzia i maszyny rolnicze są zawsze na składzie.

C z ło n k o m K ó łe k r o ln ic z y c h u d z ie la m 5 do 10 p ro c e n t ra b a tu .

djEb cS8> c9E} cSS:? cS£, c$Eb tS Ł

w W w w w <w> W w w w

© © © © © © © ©

Codziennie świeżo upalone

kawy

Skład kolonialny

win i cygar.

Fabryka najdelikatniejszych

likworów stołowych.

C a rl M a tth e s , TO R U Ń , Seglerstr. 26.

TELEFON No. 8.

Pankalla & Krenz

Przedsiębiorstwo melioracyjne i miernicze

Telefon 511. —

Toruń

(Ż y ro k o n to w B a n k u Z w ią z k u S p ó łe k Z a ro b k o w y c h .)

wykonuje pod nadzorem bezpłatnym mierników rządowych i in ­ żynierów kultury a dozorem stałym sumiennych i doświadczo­

nych szachtmistrzów przy długoletniej gwarancyi:

1. roboty drenarskie na probostwach, na mniejszych i większych majątkach, dla spółek wodnych (drenarskich) i zawiązywanie takowych, kanały otwarte i kryte;

2. melioracje łąk przez nawodnianie i osuszanie (kultury murszowe), zawiązywanie spółek wodnych (łąkowych), re­

gulowanie kanałów i urządzanie stawów rybnych;

3. pomiary katastrowe, landszaftowe, gospodarcze, re­

gulowanie granic, parcelacye i t. d.

Najspieszniejsze wykonanie i najtańsze ceny dla obszernej organizacyi. Do­

jazdy informacyjne bezpłatne i bez zobowiązania interesentów.

Owies i siewu Ligowo.

k n u rk i i m aciorki do chowu

po 40 mrk., poleca G ó rs k i, M ir o t k i, stacya.

Bank Ludowy

E. G. m . u. H.

f i l i i

przyjmuje depozyta począwszy od 1 marki płacąc od 3 ' /* — 5°/0.

Drzewka

owocowe

w najlepszych gatunkach, silne szczepy, w pierwszorzę­

dnym towarze, po bardzo nis­

kich cenach

p o le c a

Lissomitz p.Lulkau.

Telefon Lulkau No. 5 Kołka roln. dostają odpowiedni rabat.’

CENNIK na żądanie franko.

H. CEGIELSKI Tow. akc. Filja w GRUDZIĄDZU

t e l e f o n 211.

(Graudenz, Pohlmannstr. 19) obok poczty.

I V Najstarsza jedyna największa fabryka polska

p o le c a

najnowsze i najlepsze kartoflarki „Alexandra“, naj­

nowszy oryginalny „Hellera" pług z pogłębiaczem, pługi „Rekord" dwuskibowe i w giętych słupicach, pługi „Sęp" do głębokiej orki jednoskibowe, brony o- ryginalne „Laaka", spulchniacze i walce wszelkich sy­

stemów, pierwszorzędne parowe garnitury angielskiej firm y „Davey Paxmann & Co., Litd. Colches­

ter", prasy do słomy „Welglera", wialnie „Roe- bera", parowniki i t. d. — słowem wszelkie w zakres rolnictwa wchodzące narzędzia 1 machiny po ce­

nach umiarkowanych.

j P f - Stała wystawa machin i narzędzi rolniczych w podwórzu filji w Grudziądzu. " T P jf C m m m m A a m L ! generalny zastępca na Prusy Zachodnie i Wscho

r ranc. Uamecklj

Nakładem i pod redakcyą Patrona D r. L. P o ł c z y ń s k i e g o , Wysoka. — Druk S. B u s z c z y ń s k i e g o w Toruniu.