R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X V I, Z. 3, W A R SZ A W A 1975
R Y SZ A R D T U R SK I, H E N R Y K DOM ZAŁ,
A N N A SŁ O W IŃ SK A -JU R K IE W IC Z , W A LD EM A R M A R T Y N
WPŁYW FRAKCJI IŁU KOLOIDALNEGO, WĘGLANU WAPNIA I PRÓCHNICY NA ZAWARTOŚĆ WODY SILNIE ZWIĄZANEJ,
PLASTYCZNOŚĆ I PĘCZNIENIE RĘDZIN
In sty tu t G leb o zn a w stw a i C hem ii R olnej A k a d em ii R oln iczej w L u b lin ie D yrek tor — prof. dr hab. R. T urski
Większość polskich rędzin to zazwyczaj gleby o dużej zawartości frakcji ilastej, zasobne w C aC 03 i związki próchniczne, a zróżnicowanie ich zależy od wyjściowego m ateriału skalnego oraz ilości i jakości m a teriałów akcesorycznych [2]. Badania wykazały, że rędziny są bardzo plastyczne, silnie pęcznieją i kurczą się. Duża jest ich pojemność wodna, jednocześnie jednak znaczna ilość wody jest w nich bardzo silnie zwią zana z fazą stałą, a tym samym niedostępna dla roślin. Znana jest rów nież w praktyce duża trudność w upraw ie rędzin po przekroczeniu dość wąskiego zazwyczaj przedziału wilgotności.
Celem niniejszej pracy jest znalezienie zależności między niektórym i elementami tworzywa stałego rędzin (zawartość iłu koloidalnego, węglan wapnia, związki próchniczne) a plastycznością, pęcznieniem i ilością wody silnie związanej.
Praca ta jest kontynuacją badań prowadzonych dla charakterystycz nych gleb wyżynnych obszarów Polski.
M ETO DY K A
Do badań pobrano 51 próbek rędzin kredowych. Pobrany m ateriał był zróżnicowany pod względem zawartości frakcji o średnicy < 0,002 mm, C aC 03 oraz próchnicy. Oznaczenia w ykonano następującym i metodami:
— Maksymalną higroskopijność w h max w suszarce próżniowej nad 3,3-procentowym H2S 0 4, przy podciśnieniu 0,8 atmosfery.
— Zawartość wody fizjologicznie nieużytecznej (pF 4,2) w komorach wysokociśnieniowych przy ciśnieniu 15 atmosfer.
W artości współo^ynników k o r e l a c j i między badanymi cechami V alu es o f c o r r e la t io n c o e f f i c i e n t s betw een f r a o t io n in v e s t ig a t e d
CaCOj F ra k cja - F r a c tio n o f j3 < 0y002 mm Próohnioa Humus wh .max wh max Woda n ied o stęp n a U n a v a ila b le w ater H wp Ъ P ę c z n ie n ie S w e llin g - - 0 ,0 7 6 -0 ,1 2 2 -0 ,2 1 3 - 0 ,1 1 4 - 0 ,2 3 8 - 0 ,1 0 9 -0,321 -0 ,3 9 6 CaCO^ - -0 ,0 7 8 0 ,6 3 0 0 ,6 6 2 0 ,8 1 5 0 ,7 2 7 0 ,7 0 5 0 ,6 4 8 f r a k c ja - f r a c t i o n o f 0 < 0 ,0 0 2 mm - - 0 ,1 6 0 -0 ,0 9 3 - 0 ,0 8 8 - 0 ,1 2 6 0 ,0 0 0 0 ,0 0 6 p ró ch n ica - humus - 0 ,7 7 6 0 ,7 6 9 0 ,7 0 4 0 ,6 6 3 0 ,4 4 8 whmax - wh mar
- 0 ,7 5 0 0,702 0 ,5 9 0 0 ,3 7 0 u n a v a ila b le w a terwoda n ie d o stę p n a
- - 0 ,9 2 8 0 ,8 0 1 0 ,5 8 0 WL
- 0 ,5 6 6 0 ,4 7 0 Wp
- 0 ,4 9 6
*P
- p ę c z n ie n ie - s w e lli n g
Na przyjętym poziom ie i s t o t n o ś c i cL = 0 ,0 5 d la n = 51 oznaozeń i s t o t n e oą w sp ó łc zy n n ik i k o r e l a c j i w ięk sze od 0 ,2 7 6 , I s t o t n e w sp ó łczy n n ik i k o r e la c j i podkreślono*
At th e assumed s ig n if i c a n c e l e v e l cC = 0 .0 5 f o r n = 51 d e te r m in a tio n s s i g n i f i c a n t are th e c o r r e la t io n c o e f f i c i e n t s h ig h est th a n 0 .2 7 6 . S i g n i f i c a n t c o r r e la t io n c o e f f i c i e n t s are u n d e rlin e d . T u r sk i, H . D o m ż a ł, A . S ło w iń s k a -J u r k ie w ic z , W . M a r ty n
P la sty czn o ść i p ęczn ien ie ręd zin za leż n ie od ich sk ład u 37
— Granica plastyczności WP zgodnie z PN-55/B-04490.
— Wskaźnik plastyczności IP obliczono z różnicy między granicą płyn ności i granicą plastyczności.
— Pęcznienie za pomocą aparatu Wasiliewa na próbkach o naruszo nej strukturze, w stępnie zagęszczonych z siłą 0,75 kG/cm2.
— Skład mechaniczny metodą Bouyoucosa w modyfikacji Cassagrande i Prószyńskiego bez wstępnej dekalcytacji, z oddzieleniem frakcji piasku na sicie o średnicy oczek 0Д milimetra. Jako peptyzator stosowano sześ- ciometafosforan sodu z dodatkiem węglanu sodu.
— Węglan w apnia metodą Scheiblera.
— Próchnica metodą Tiurina w modyfikacji Simakowa.
Badane rędziny w ykazują skład mechaniczny glin, w tym liczba glin lekkich wynosiła 5, średnich — 13, ciężkich — 33. Zawartość frakcji iłu koloidalnego mieści się w granicach od 4 do 49%, dla większości prób 18—38 procent. Pod względem ilości węglanu w apnia m ateriał jest b ar dzo zróżnicowany. 21 próbek zawiera poniżej 10% CaC 03j 12 — od 10 do 20%, a 18 — powyżej 20 procent. Najwyższa zawartość C aC 03 wy nosi 62,3 procent. Zawartość próchnicy w aha się od 0,9 do 4,70%, w ty m w 10 próbkach poniżej 2%, w 32 od 2 do 4% i w 9 powyżej 4 procent.
Uzyskane w yniki opracowano statystycznie, obliczając współczynniki korelacji między badanym i właściwościami (tab. 1, 2). Istotność
współ-т а b e 1 a 2
W artości w sp ó łczy n n ik ó w k o rela cji m iędzy n iek tó ry m i b ad an ym i w ła śc iw o śc ia m i w grupach za w a rto ści C a C 0 8
V a lu es of correlation c o e ffic ie n ts b e tw e e n som e p rop erties in v e stig a te d in the C a C 0 3 co n ten t group
G rupa — G roup of <10% C a C 0 3 G rupa — G roup of 10— 20% СаСОз G rupa — G roup of >20% C a C 0 3 С а С 0 3 frakcja - fraction of 0 < 0,002 m m СаСОз frakcja - fraction of 0 < 0,002 m m СаСОз frakcja - fraction of 0 < 0,002 m m Ip -0 ,4 7 2 0,730 -0 ,0 5 8 0,855 -0 ,3 2 1 0,611 P ę c z n ie n ie S w ellin g -0 ,0 6 6 0,823 -0 ,0 8 9 0,768 -0 ,2 3 6 0,381 N a p r z y j ę t y m p o z i o m i e u f n o ś c i и = 0,05: w g r u p ie <10% CaCOjj d la n = 21 o z n a c z e ń is t o t n e są w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c j i w ię k s z e od 0,433; w g r u p ie 10—20% C a C 0 3 d la n = 12 o z n a c z e ń is t o t n e są w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c j i w ię k s z e o d 0,576; w g r u p ie >20% C a C 0 3 d la n = 18 o z n a c z e ń is t o t n e są w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c j i w ię k s z e o d 0,468; A t th e a s su m e d c o n f id e n c e l e v e l a = 0,5: in th e g r o u p <10% C aC O s fo r n = 21 d e te r m in a t io n s s ig n if i c a n t a r e th e c o r r e la tio n s c o e f f i c i e n t s h ig h e r t h a n 0.433; in th e g r o u p 10—20% CaC O s fo r n = 12 d e t e r m in a t io n s s ig n if i c a n t a r e th e c o r r e la tio n c o e f f i c i e n t s h ig h e r th a n 0.576; in th e g r o u p > 20% C a C 0 3 fo r n = 38 d e te r m in a t io n s s ig n ific a n t a r e th e c o r r e la tio n c o e f f ic ie n t s h ig h e r th a n 0.468. S ig n if ic a n t c o r r e la t io n c o e f f i c i e n t s a r e u n d e r lin e d . I s to t n e w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c j i są p o d k r e ś lo n e .
czynników korelacji określono za pomocą testu t. W przypadku istnie nia wysokich istotnych korelacji wyliczono również rów nania prostych regresji, opisujące zależność między badanym i właściwościami.
T a b e l a 3
P ro a te r e g r e s j i o p isu ją ce z a le ż n o ś c i miedzy w łaściw ościam i, i s t o t n i e skorelowanymi P .egrossion s t r a i g h t l i l i e s d e s c r ib in g r e l a t i o n s h i p s between s i g n i f i c a n t l y c o r r e la te d p r o p e r tie s z 7 W spółczynnik k o r e l a c j i г *у C o r r e la tio n c o e f f i c i e n t ГХУ Bównanie p r o s te j r e g r e s j i y~= ax + b E q u a tio n o f r e g r e s s io n s t r a i g h t l i n e у = ax + b F rakcja - F r a c tio n < 0 ,0 0 2 nnn o f jtx шах - wh max 0 ,6 3 0 0 ,2 2 4 6 x + 4 ,5 4 5 9 F rakcja - F r a c tio n < 0 ,0 0 2 mm of woda n ie d o stę p n a d la r o ś l i n w ater u n a v a ila b le t o p la n t s 0 ,6 6 2 0 , 3817z + 7 ,5 0 0 8 Frakcja - F r a c tio n ^ 0 ,0 0 2 шш o f *L 0 ,8 1 5 1 , 1299z + C b 00(VI Frakcja - T r a c tio n <' 0 ,0 0 2 шш o f «Р 0 ,7 2 7 0,6719зс + 12 ,7 5 3 8 Frakcja - F r a c tio n < 0 ,0 0 2 шш of ъ 0 ,7 0 5 0 , 4417z + 4 ,6 4 0 0 Frakcja - F r a c tio n < 0 ,0 0 2 вв o f p ę c z n ie n ie - s w e lli n g 0 ,6 4 8 0 ,5 6 6 8 z + 1 ,1 4 0 3 wh max - wh max woda n ied o stęp n a d la
r o ś l i n w ater u n a v a ila b le t o p la n te 0 .7 7 6 1,2550z + 4 ,7 6 6 1 vrfc шах - wh maź »L 0 ,7 6 9 2 ,9 9 0 4 z + 1 7 ,3 3 0 0 wfa z a x - wh max 'Г 0 ,7 0 4 1 ,8 2 5 6 z + 12,2499 wh ŁAT - włl ИЯТ I P 0 ,6 6 3 1 ,1 6 5 8 z + 4 ,6 9 3 6 ** max - wh max p ę c z n ie n ie - s w e lli n g 0 ,4 4 3 l,1 0 C 4 z + 5 ,6 5 2 0
T a b e l a 4 W spółczynniki r e g r e s j i po zw a la ją ce o b lic z y ć w a r to śc i badanych w ła ś c iw o ś c i
na p od staw ie procen tow ej z a w a rto śc i f r a k o j i o 0 <C. 0 ,0 0 2 om, węglanu wapnia i p ró ch n icy w g l e b i e
d e g r e s s io n c o e f f i c i e n t s en a b lin g com pu tation o f v a lu e s o f p r o p e r tie s t e s t e d o f th e b a s ie of p ercen ta g e o f f r a c t i o n o f 0 ,0 0 2 sm, ca lciu m carb onate and humus i n s o i l
Zmienna zależjoa W sp ółczyn n ik i r e g r e s j i - R e g r e s sio n c o e f f i c i e n t s Wyraz wolny Depended v a r ia b le % f r a k c j i - % o f f r a c t i o n 0 ,0 0 2 mm CaCO, % 3 p róch n ica humus, % Free e x p r e s s io n A maz - wh max 0 ,2 1 5 8 - 0 ,0 3 8 2 -0 ,0 1 0 1 5 ,5 6 6 4 Woda n ie d o stę p n a d la r o ś l i n V a te r u n a v a ila b le t o p la n ts *L 0 ,3 7 6 3 -0 ,0 2 3 9 -0 ,0 0 6 2 8 ,1 3 5 7 1 ,1 0 5 3 -0 ,1 4 8 8 -0 ,0 1 4 0 2 0 ,7 4 5 5 *P 0 ,6 6 1 7 -0 ,0 3 4 7 ^ 0 ,0 1 5 2 1 3 ,8 0 0 0 4 0 ,4 3 0 0 - 0 ,0 9 7 5 0 ,0 0 2 ? 6 ,6 6 9 9 P ę c z n ie n ie - s w e l l i n g 0 ,5 4 4 5 -0 ,1 7 7 3 0 ,0 0 2 4 4 ,8 8 3 0
P la sty czn o ść i p ęczn ien ie ręd zin za leżn ie od ich składu 39
Przedstawione rów nania prostych regresji pozwalają obliczyć wartość badanych właściwości na podstawie prostych oznaczeń zawartości frakcji iłu koloidalnego lub wh m ax (tab. 3), a także na podstawie znajomości za wartości iłu koloidalnego, próchnicy i węglanu w apnia (tab. 4).
OM ÓW IENIE W Y NIK Ó W
Z przeprowadzonych badań wynika, że węglan w apnia w pływa w małym stopniu na zawartość wody silnie związanej w glebie i na gra nice konsystencji. Istotne współczynniki korelacji, bardzo jednak niskie, otrzymaliśmy jedynie między węglanem w apnia i wskaźnikiem plastycz ności ( r = — 0,321) oraz węglanem w apnia i pęcznieniem (r= —0,396; tab. 1). Badania prowadzono nad wpływem stężenia różnych kationów [9] na plastyczność gleby, maksym alną higroskopijność i ilość wody fizjologicz nie nieużytecznej potw ierdzają uzyskane przez nas prawidłowości. Wy- sycenie gleby kationami Ca2+ powoduje nieznaczne zmniejszenie w ar tości badanych właściwości lub nie w ywołuje żadnych zmian. W innych pracach spotykamy się natom iast ze stwierdzeniem, że węglan w apnia obniża granicę płynności glin [5].
Niemal całkowity brak zależności zaobserwowano między próchnicą a analizowanymi właściwościami. W poprzedniej pracy poświęconej glebom lessowym [8] stwierdzono silny w pływ związków próchnicznych na gra nicę płynności i granicę plastyczności. W rędzinach wpływ ten nie za znacza się zupełnie. Współczynnik korelacji między próchnicą a WL w y nosi r = —0,088 i między próchnicą a WP r = —0,127. Zastanawia szcze gólnie brak podkreślanej w literaturze [7] zależności maksymalnej higro- skopijności wody fizjologicznie nieużytecznej dla roślin i pęcznienia od próchnicy.
Najsilniejsze związki istnieją w rędzinach między frakcją o średnicy < 0,002 mm a analizowanymi właściwościami (tab. 1, rys. 1—6). Szczegól nie wysoką zależność od tej frakcji w ykazują granice konsystencji i wskaźnik plastyczności, nieco niższą, ale istotną — maksym alna higro skopijność, woda niedostępna dla roślin i pęcznienie. Zależności te znaj dują potwierdzenie w literaturze [1, 4, 7], z jednym w yjątkiem . Powszech nie uważa się bowiem [3, 6], że granica plastyczności nie jest istotnie uzależniona od frakcji iłu koloidalnego. Badając wcześniej gleby lessowe stwierdziliśmy jednak, że wyeliminowanie wpływu próchnicy umożliwia stwierdzenie związku granicy plastyczności z iłem koloidalnym. W gle bach lessowych o małej zawartości próchnicy korelacja między iłem ko loidalnym a Wp jest wysoka i dodatnia, natom iast w silnie próchnicz nych glebach lessowych staje się ujemna. Brak zależności granicy pla styczności od iłu koloidalnego stwierdziliśmy jedynie dla gleb o
przecięt-R ys. 1. W p ły w fra k cji iłu k oloid aln ego na m a k sy m a ln ą h igrosk op ijn ość E ffe c t of co llo id a l clay fra ctio n on m a x i
m al h igroscop icity
Rys. 2. W p ływ fra k cji iłu k o lo id a ln eg o na za w artość w od y n ied o stęp n ej dla
roślin
E ffect of colloid al clay fraction on co n ten t of w a ter u n a v a ila b le to p la n ts
R ys. 3. W p ły w fra k cji iłu k o loid aln ego na gran icę p ły n n o ści
E ffect of c o llo id a l clay fra ctio n on flu i dity lim it
R ys. 4. W p ływ fra k cji iłu k o lo id a ln eg o na gran icę p la sty czn o ści
E ffect of colloid al clay fraction on p la s ticity lim it
R ys. 5. W p ływ fra k cji iłu k oloid aln ego na w sk a źn ik p la sty czn o ści E ffect of co llo id a l clay fraction on p la s
tic ity in d e x
Rys. 6. W p ływ fra k cji iłu k o lo id a ln eg o na p ęczn ien ie
E ffect of co llo id a l clay fraction on s w e l lin g
P la sty czn o ść i p ęczn ien ie ręd zin za leż n ie od ich sk ład u 41
nej zawartości próchnicy (1—2%). W rędzinach, w których, jak już wspomniano, ani węglan wapnia, ani próchnica nie w yw ierają istotnego wpływu na granicę plastyczności, związek między WP a iłem koloidal nym jest jeszcze silniejszy niż w glebach wytworzonych z lessu. Współ czynnik korelacji, mimo dużego rozrzutu punktów, wynosi r = —0,728. Przyczyną tych znacznych różnic między glebami jest zapewne od mienny skład m ineralny. Należy więc wystrzegać się automatycznego przenoszenia zależności zaobserwowanych w jednych glebach na gleby inne, różniące się zawartością poszczególnych minerałów, szczególnie tych, które znajdują się we frakcji iłu koloidalnego.
Zależność między iłem koloidalnym a wskaźnikiem plastyczności i pęcznieniem osłabiona jest przez mały wprawdzie, ale istotny, ujem ny w pływ węglanu wapnia. Ażeby wyeliminować ten wpływ podzielono uzyskane w yniki na grupy w zależności od zawartości CaC 03 w bada nych glebach (1 grupa — < 1 0 % C aC 03, 2 grupa — 10—20% CaC03, 3 grupa — > 20% C aC03).
Stwierdzono, że w utworzonych grupach zanika w pływ węglanu w ap nia na Ip i pęcznienie. Jedynie w grupie <10% CaC 03 obserwuje się b ar dzo małą, ale istotną ujem ną korelację między węglanem w apnia a wskaź nikiem plastyczności (r= — 0,472). W grupach drugiej i trzeciej węglan w ap nia nie wywołuje już żadnych istotnych zmian wartości IP.
Podział próbek na grupy o różnej zawartości C aC 03 pozwolił ponadto na stwierdzenie, że w grupie trzeciej (>20% CaC 03) frakcja o średni cy <0,002 mm nie w yw iera istotnego w pływ u n a wartość pęcznienia. W grupie pierwszej i drugiej współczynniki korelacji między iłem koloidal nym a pęcznieniem są bardzo wysokie, szczególnie w grupie <10% CaC 03 (r= 0,823; tab. 2).
Z przytoczonych danych, wskazujących na istotną zależność badanych właściwości od iłu koloidalnego, a bardzo słabą od węglanu w apnia i próchnicy (które właśnie wchodzą w skład najdrobniejszej koloidalnej frakcji gleby), można wnioskować, że zarówno o ilości wody silnie zwią zanej z fazą stałą, jak o właściwościach plastycznych i zdolności pęcznie nia gleby decydują przede wszystkim pozostałe minerały, tworzące w rędzinach frakcje o średnicy <0,002 milimetrów.
Duża zależność wh max, wody niedostępnej dla roślin, granic i wskaź nika konsystencji oraz pęcznienia od frakcji koloidalnej sprawia, że ko relu ją one również wzajemnie między sobą. Najniższe współczynniki ko relacji z pozostałymi właściwościami w ykazuje pęcznienie, które uzależ nione jest dodatkowo od ilości C aC 03. Szczególnie wysoki współczynnik korelacji zaobserwowano między granicą plastyczności i granicą płyn ności (r= 0,928; tab. 1).
W N IO SK I
1. Frakcja iłu koloidalnego w yw iera istotny, dodatni w pływ na mak symalną higroskopijność, zawartość wody niedostępnej dla roślin, gra nice konsystencji, wskaźnik plastyczności i pęcznienie rędzin.
2. Związki próchniczne nie w pływ ają istotnie na badane właściwości. 3. Między węglanem w apnia a wskaźnikiem plastyczności i pęcznie niem istnieje istotna, lecz bardzo niska, ujem na korelacja. Pozostałe w łaś ciwości nie są uzależnione od węglanu wapnia.
L IT ER A TU R A
[1] С i o n i A.: A sp etti o con sid erazion i su lle proprieta d in am ich e dei terreni agrari. M acchine e m otori agricoli. A nno X X V III, 9, 1970, 123-144.
[2] D o b r z a ń s k i B., T u r s k i R.: R ędziny W yżyny L u b elsk iej. Rocz. N auk. roi. Ser. D, 148 W arszaw a 1972.
[3] M a l i n o w s k i J.: B u d ow a geologiczn a i w ła sn o ści g eo tech n iczn e le s só w R oz tocza i K o tlin y Z am ojsk iej m ięd zy S zczeb rzeszyn em i T urobinem . W yd. geolog., W arszaw a 1964.
[4] M ł y n a r e k Z., R z ą s a S.: G ranice A tterb erg a g lin zw a ło w y ch z lo d o w a ce nia środ k ow op olsk iego (Riss) N izin y W ielk op olsk iej. A rch, h ydrotech., 15, 1968, 2.
[5] M ł y n a r e k Z.: W p ływ w ła śc iw o śc i g lin y zw a ło w ej zlod ow acen ia śro d k o w o polsk iego (Riss) na gra n icę p łyn n ości. A rch, hydrotech. 16, 1969, 1, 105-114. [6] P i a s k o w s k i A.: F izyczn e, fizy k o ch em ic zn e i ch em iczn e w ła śc iw o śc i b u
d ow lan ych g ru n tó w spoistych . P ra ce Inst. T ech. Bud. Ser. II, A rkady, W ar szaw a 1963.
[7] R o d e A.: W oda w gleb ie. PW RiL, W arszaw a 1956.
[8] T u r s k i R., D o m ż a ł H., S ł o w i ń s k a - J u r k i e w i c z A.: W p ływ fra k cji k oloid aln ej z u w zg lęd n ien iem próchnicy na m ak sym aln ą h igrosk op ijn ość, g ra n ice k o n sy ste n c ji i p ęczn ien ie g leb lesso w y ch . Rocz. glebozn. 25, 1974, 3. [9] W o l k e w i t z H.: U n tersu ch u n g en über die A u sw irk u n g der K a tio n e n b e le
gung au f die p h y sik a lisch en E ig en sch a ften ein es M ineralbodens. Z eitsch rift für K u ltu rtech n ik 1, 1960, 162-179. P . Т У Р С К И , Г. Д О М Ж А Л , A . С Л О В И Н Ь С К А -Ю Р К Е В И Ч , В . М А Р Т Ы Н ВЛ И Я Н И Е Ф Р А К Ц И И КОЛ ЛОИ ДНО ГО И Л А, К А Р Б О Н А Т А К А Л Ь Ц И Я И ГУМ УСА Н А С О Д Е Р Ж А Н И Е П РО Ч Н О С В Я ЗА Н Н О Й ВОДЫ , ПЛАСТИЧН ОСТЬ И Н А Б У Х А Н И Е Р Е Н Д ЗИ Н И н стутут п очвоведени я и агрохимии, С ельск охозя й ствен н ая академ ия в Люблине Р е з ю м е П роводилось и сследован и е зависим остей м е ж д у со д ер ж а н и ем ф р ак ц и и диам етром частиц н и ж е 0,002 м м , карбоната к альция и гум усовы х соединен ий в р ен д зи н а х а и х пластичнотью , н абухан и ем и количеством прочно связанн ой
P la sty czn o ść i p ęczn ien ie ręd zin za leżn ie od ich składu 43 воды. У становлено наличи е сущ ествен н ой п ол ож и тел ьн ой корреляции м еж д у ф р а к ц и ей н и ж е 0,002 м м а м аксим альной гигроскопичностью , содер ж ан и ем воды н едоступ н ой д л я растений, п редел ам и консистенции, п ок азател ем пластичности и н абухани ем . Г ум усовы е соединен ия не влияю т сущ ественн о на испы туем ы е свойства, а карбонат кальция к ор р еди р ует лиш ь сущ ествен н о отрицательно с п ок азател ем пластичности и набуханием . R. T U R S K I, Н . D O M Ż A Ł , A . S Ł O W IŃ S K A -J U R K IE W IC Z , W. M A R T Y N
EFFECT OF F U N C T IO N S OF C O LLO ID AL CLAY, CALCIUM C A R BO N A T E A N D H U M U S ON C O NTENT OF STR O NG LY BO U N D E D W ATER,
PLA ST IC IT Y A N D SW ELLIN G OF R EN D Z IN A S In stitu te of S o il S cien ce and A g ricu ltu ra l C hem istry,
A g ricu ltu ra l U n iv ersity o f L ublin
S u m m a r y
T he in v e stig a tio n s on rela tio n sh ip b e tw e e n con ten t of fra ctio n < 0 .0 0 2 m m , calciu m carb on ate and h u m u s com pounds in ren d zin a soils on one hand and th eir p la sticity , sw e llin g and con ten t of stron gly b ounded w a ter on th e other, w ere cond u cted . It has been fou n d th at a sig n ific a n t p o sitiv e correlation e x is ts b e tw e e n fra ctio n of < 0.0 0 2 m m and m a x im a l h igroscop icity, co n ten t o f w a ter u n a v a ila b le to p lan ts, co n sisten cy lim its, p la sticity in d e x and sw ellin g . H um us com pounds do n ot a ffe c t m ore stro n g ly th e p rop erties tested . C alcium carb on ate p roves a s ig n ifi can t n eg a tiv e correlation w ith p la sticity and sw ellin g in d ex only.
P ro f. d r R y sza r d T u rsk i W p ły n ę ło do PTG w m a rc u 1974 r. I n s ty tu t G le b o zn a w stw a
i C h em ii R oln e) A R L ublin , ul. L e sz c zy ń s k ie g o 9
