ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE, T. XV, Z. 2, WARSZAWA 1965
ELŻBIETA GAŁAJ, BARBARA EIS
ZAW ARTOŚĆ M AG NEZU PR ZY SW A JA LN EG O DLA RO ŚLIN
W NIEK TÓ RY CH R O D ZA JA C H G LEB W OJEW Ó D ZTW A
BY DG OSK IEGO
Stacja Chemiczno-Rolnicza, Bydgoszcz
B ad an ia gleb n a zasobność w m agnez p rz y sw a ja ln y dla ro ślin rozpo
częto w S tacji C hem iczno-R olniczej w Bydgoszczy w iosną 1963 r. M iały
o ne n a celu z jed n e j s tro n y p rzy g o to w an ie sta c ji do m asow ych oznaczeń
tego sk ład n ik a w e w szy stk ich glebach o rn y c h w ojew ództw a bydgoskie
go, z d ru g iej n a to m ia st d ostarczenie ogólnej orien tacji, ja k p rzed staw ia
się zag ad n ienie w chw ili ob ecnej.
Ja k o p rze d m io t b a d a ń w ybrano:
— 43 profile gleb piaskow ych, w y tw o rzo n y ch z p iask ów słabogli-
n iasty c h lu b luźnych, z a w ierający ch we w szystkich w a rstw ac h do
10
%
części sp ław ialn y ch o raz
— 39 p ro filó w gleb lekkich, w y tw o rzo nych z g lin y zw ałow ej lub
z piasków n a glinie, zaw iera ją c y c h w w arstw ie o rnej do
2 0
% części
sp ław ialn ych, a w głębszych — do 35°/o.
M agnez p rz y sw a ja ln y dla ro ślin w gleb ie oznaczono m eto d ą S ch ach t-
schabela p rz y u ży ciu k o lo ry m e tru L angego (typ VII), połączonego
z galw anom etrem . P o n a d to w p ró b ach oznaczono pH w l n roztw orze
KC1 i w wodzie oraz sk ład m echan iczn y g leby m eto d ą Bouyoucosa
w m o d y fikacji C asag rand e i P rószyńskiego.
J a k w y n ik a z tab.
1
, w glebach p iask o w y ch w y tw orzo ny ch z piasków
słab o g lin iasty ch lu b lu źny ch n ajw ięcej m ag n ezu z a w iera ją poziom y
próchniczne, n a to m ia st w poziom ach głębszych je s t go znacznie m niej
lub ta k m ało, że stosow anym i m eto d am i nie m ożna go w ykryć. Być
może, nie bez znaczenia je s t tu ta j fa k t, że w o dróżnieniu od w a rstw y
o rnej
w apnow anej
niższe
poziom y
w y m ienionych
p ro filó w m a ją
niskie pH.
T a b e l a
1
Z a w a rt o ś ć magnezu w badanych p r o f i l a c h g l e b pia sk ow yc h z pia sk ó w s ł a b o - g l i n i a s t y c h l u b l u ź n y c hMagnesium c o n t e n t in examined p r o f i l e s o f l o o s e sand s o i l s from weakly loamy o r lo o s e s an d s
Miejscowość L o c a lity Poziom Layer Głębokość Depth cm Skład mechaniczny Mechanical composition pH mg/100 g Mg gleby s o i l 1 -0 ,1 0 ,1 -0,02 0,02 KC1 h2o 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Brzozowo Chojnice A 20 73 18 9 6,1 6 ,9 1,2 B/C 50 86 4 10 4 ,4 5,0 0 С 100 91 6 3 4 ,8 5,6 0 Brzeźno Chojnice A 10 73 21 6 4 ,0 4 ,7 1 ,0 B/C 50 78 13 9 4 ,6 5 ,6 0 С 100 61 37 2 * 4,8 6 ,2 0 Racławki Chojnice A 20 82 11 7 4 ,5 5,6 2,3 В 100 81 12 7 4 ,7 6 ,0 1 ,8 С 150 84 11 5 5 ,0 6,4 1,5 Dąbrowa Chojnice А 15 75 16 9 4 ,2 4,9 2 ,0 В 40 81 12 7 4 ,5 4 ,9 1 .9 С 100 77 19 4 4 ,8 5 ,9 0 Łyskowo Tuchola А 20 66 29 5 6 ,5 7,0 3 ,7 В 40 84 .12 4 5 ,3 6,0 С,8 С 70 78 15 7 5 ,1 6 ,1 1 ,0 Lisiny Tuchola А 10 74 17 9 5 ,9 6,7 2,8 В 40 79 16 5 6 ,6 6,8 0 С 70 84 10 6 4 ,1 4 ,8 0 Łąki Chojnice А1 10 84 7 9 4 ,7 6,4 0 ,5 С 40 88 7 5 4 ,8 5 ,7 4 ,9 *1 10 82 8 10
4,4
4 ,8 3,7с
50 93 2 5 5 ,2 6,4 3 ,5S liw iczk i Tuchola А1 15 87 5 8 4 ,4 5,5 0 ,0
в/с
40 92 6 2 4 ,7 5 ,7 • 0 ,0с
80 92 5 3 4 ,8 6 ,5 0,9 Siln o Chojnice А1 256o
30 10 4 ,6 6 ,0 1,0в/с
150 70 21 9 5 ,6 6 ,7 0,3 Brzozowo Chojnice А1 10 79 12 9 5 ,6 6,6 3 ,6с
50 90 1 9 4 ,5 5 ,3 0 ,0 А1 10 86 5 94,4
5 ,8 0 ,0с
50 91 4 5 4 ,5 5 ,5 1,0Mg w glebach woj. bydgoskiego
651 c .d . t a b .l 1 2 3 4 5 6 7 Ô 9 Iwiec Tuchola Ai 20 88 7 5 4 ,3 5 ,4 1.6. С 50 88 7 5 4 ,4 4 ,9 0 ,0 Brzeźno Szlach.Chojnice Ai 10 83 7 10 4 ,1 4 ,7 1 ,5 B/C 50 51 5 4 4 ,8 5 ,7 0 ,0 с 100 91 1 8 4 ,5 5 ,5 0 ,0 Brzeźno Tuchola A1 7 92 2 6 4 ,2 5 ,2 0 ,0 с 60 97 1 2 4 ,9 5 ,5 0 ,0 Linówek Tuchola A1 10 94 2 4 4 ,3 4 ,8 0 ,0 с 60 95 .2 3 4 ,8 6 ,5 0 ,0 Ai 10 89 4 • 7 4 ,7 5 ,8 1 ,8 с бо 95 2 3 5 ,0 6 ,1 0 ,0 Racławki Chojnice A1 25 85 8 7 4 ,8 5 ,9 1 ,8 B/C 150 84 11 5 5 ,2 6,5 1 ,0 Lubiewo Tuchola A1 20 79 16 5 4 ,9 6 ,2 1,9 с 6° 87 10 3 5 ,9 6 ,4 0 ,0 Lubiewice Tuchola A1 15 .. 91 4 5 4 ,6 5 ,9 2,4 B/C 50 93 6 1 6 ,4 7 ,7 0 ,0 Lipówa Tuchola Ai 7 77 17 6 4 ,0 6 ,0 0 ,9 с 60 88 11 1 5 ,1 5 ,6 0 ,0 Wojsk Chojnice A1 10 .83 10 7 4 ,5 5 ,0 6,5 a2 50 96 1 3 4 ,5 4 ,9 0 ,3 B/C 150 95 1 4 4 ,7 5 ,4 2 ,4 A1 20 76 15 9 4 ,2 5 ,0 1,4 с 150 86 10 4 4 ,7 5 ,9 1 ,1 A1 10 82 8 10 5 ,1 6 ,9 0 ,0 в 70 85 8 7 5 ,4 7 ,1 1 ,7 с 150 95 3 2 5 ,0 6 ,7 1,4 Ostrowite Chojnice A1 15 76 14 10 4 ,4 5 ,7 0 ,0 в 40 89 5 6 4 ,6 5 ,7 0 ,0 с 150 , 93 1 6 4 ,6 5 ,4 4 ,0 Luboil Chojnice А1 10 95 3 2 4 ,4 5 ,5 5 ,4 в 30 77 15 8 4,3 5 ,1 5 ,6 с 100 95 2 3 4 ,7 5 ,3 3 ,6 А1 10 95 2 3 4 ,3 5 ,1 4 ,3 в/с 150 97 2 1 4 ,7 5 ,5 4 ,0 Ciechocin Chojnice А1 25 55 36 9 4 ,7 5 ,4 0 ,0 в 105 44 50 6 5 ,4 6,3 0 ,0 с 150 48 51 1 6 ,0 6 ,7 0 ,0c .d . t a b .l
1 2 3 4 5
6
78
9Borowy Młyn Chojnice A1
10
81 910
4 ,4 5,40,0
С 50 92 5 3 4 ,8 5,6
0,0
Czersk Chojnice A1 15 92 4 4 4,2 4,90,0
С 50 98 1 1 4 ,8 5,3 1,4 îjskowo Tuchola Ai20
77 176
5,16,2
0,0
Б 55 7320
7 5,2 6,30,0
С 70 84 142
5,3 6,30,0
L isiny Tuchola Ai10
8410
6
4,1 4 ,80,0
a2
30 8410
6
5,7 6,40,0
Б/С 50 8411
5 5,76,6
0,0
Ostrovdte ChojniceA1
20
886
6
4,1 4,90,0
С 70 96 3 1 4,6 5,40,0
Borowy Młyn Chojnice Ai
10
67 76
4,3 5,10,0
Б/С 50 92 3 5 4,7 5,5
0,0
С100
90 7 3 5,06,0
0,0
Lińsk ChojniceА1
10
84 9 7 3 ,8 4,30,0
В 30 84 9 7 4,3 4,70,0
с 70 93 3 4 4,6 5,20,0
А1
10
83 98
4,1 5,10,0
в 35 89 7 4 4,5 5,90,0
с 70 946
- 4 ,86,1
0,0
Luboceń TucholaА1
10
90 5 5 4,5 5,70,0
в/с 60 92' 7 1 4,3 * 5,00,0
Borowy Młyn Chojnice А1
10
85 ô 7 5,36,1
0,4с 50 90 9 1 5,1 6,5
0,0
Okoniny Nadj. Tuchola
А1
10
7812
10
6,6
7,0 1 ,4с 70 91
6
3 5,96,6
0,0
Wiele Chojnice А1 15 8110
9 6,4 7,0 0,4 ' в/с 80 80 17 3 6,5 7,00,0
А1
15 84 9 7 4 ,86,0
1 ,4 в/с 150 95 1 4 6,4 7,40,0
Sikorz SępólnoА1
20
77 16 7 5,36,1
0,4 в/с 50 82 13 5 5,5 6,40,0
D 85 67 258
5,2 6,4 5,0 ł^skewo Tuchola А120
6922
9 4,5 5,61,0
в 50 63 298
6,4 7,01,0
. . . с80
68
30 2 5,8 6,70,0
Mg w glebach woj. bydgoskiego
653
T a b e l a
2
Zawartość magnezu w p r o fila c h gleb lek k ich wytworzonych z g lin y zwałowej lub z piasków ne g l i n i e Magnesium content m se le c te d p r o f ile s of lig h t s o i l s from boulder loam or from sands on clay
Miejscowość L o ca lity Poziom Layer Głębokość Depth cm Skład mechaniczny
Mechanical composition PH mg/^Oo g
gleby s o i l 1 -0 ,1 0 ,1 -0,02 0,02 KCl h2° 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Bieganowo Radziejów A 10 61 26 13 6 ,1 6 ,8 3 ,5 a2 30 79 17 4 5 ,5 6 ,8 3 ,1 D 80 41 32 27 7 ,2 7 ,9 11,3 P rzysiek Radziejów A 20 72 19 9 5,7 6,3 2,1 В 60 77 19 4 5 ,6 6,4 1,0 D 120 38 29 33 . 5 ’8 6 ,8 13,1
Mała Klonia Tuchola Ai 15 61 21 18 4 ,8 6 ,0 0
в 30 53 28 19 5,3 6,5 3 ,6 C1 6o 4 4 18 38 5 ,4 6 ,8 10,0 C2 90 44 22 34 4 ,9 5 ,3 15,0 Ciechocin Chojnice A1 25 66 20 14 4 ,6 5 ,5 0 В 110 74 20 6 4 ,9 6 ,0 1 ,7 D 150 50 21 29 5,3 6 ,7 8 ,4 W - Klonia Tuchola A1 20 59 23 18 4 ,8 5 ,5 3 ,7 a2 35 53 31 16 4 , 4 5 ,4 2 ,9 BC 70 53 19 28 4 ,2 5 ,6 6,1 Sikorz Sępólno A1 20 63 19 18 6,7 7,3 4 ,8 Al +A3 50 53 25 22 6 ,0 6 ,9 4 ,3 BC 90 49 22 29 5 ,8 6 ,8 8 ,0
Mały Mędromierz Tuchola
A1 20 61 24 15 6,7 7,1 6,3 A 40 64 20 16 6,5 7,3 6,7 С 75 53 21 26 6 ,2 7 ,2 3 ,7 A1 10 59 25 16 4 ,8 6 ,6 7,6 D 50 52 20 28 5 ,0 6 ,8 6,3 A1 10 68 23 9 5,8 6,5 2 ,2 В 40 75 19 6 6,6 7,6 2 ,0 D 80 32 47 21 6,3 7 ,0 10,7 Łąki Chojnice A1 15 80 9 11 4 ,7 6 ,2 0 ,8 С 40 80 7 13 4 ,8 5 ,2 2,4
Mała Klonia fucbola
A1 15 52 28 20 4 ,3 5 ,4 11,4
A2 50 49 30 21 5 ,2 6,4 1 ,6
Cid. t a t . 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Gockowice Chojnice
h
25 49 33 17 5,7 6,5 2,5 a2 55 66 23 11 5,9 6,4 2,6 в 100 49 28 23 5,4 6,5 6,4с
150 49 18 33 4,8 6,1 9,4 Lekarzewice Radziejów A1 10 50 31 19 5,7 6,5 3,4 в 50 49 34 17 5,1 6,2 1,0 D •90 44 20 36 5,8 7,0 15,2Wiki. Hędrom. Tuchola A1 20 53 28 19 4,0 4,8 0,0
С 35 53 19 28 4,3 4,9 0,0
Brzeźno Szlach. Chojnice
A1 15 74 15 11 4,2 5,2 0,0
В/С 50 63 18 20 4,8 6,1 0,0
Wika. Klonia Tuchola
A1 20 59 21 20 5,1 5,9 4,1 A2 35 55 28 17 4,3 5,3 5,6 B/C 70 50 21 29 4,4 5,8 12,7 Lubiewo Tuchola A1 20 60 20 20 5,0 6,2 4,1 B/C 6o 59 24 17 5,4 6,6 4,1 D 80 42 24 34 6,2 6,7 10,5 Lipowa Tuchola A1 10 86 10 4 4,2 5,4 0,0 С 60 88 8 4 5,0 6,2 0,0 D 120 52 20 28 4,5 5,4 9,0 K iełpin Tuchola A1 20 50 37 13 4,5 5,6 0,2 В 40 59 30 11 6,3 7,0 15,0
D
65 30 50 20 5,1 6,2 4,4 90 25 46 29 5,7 6,6 8,8 Ciechocin Chojnic« A1 25 66 21 13 4,5 5,5 0,0 B/C 75 70 22 8 5,1 6,0 1,2 D 150 58 18 24 5,2 6,5 5,0 Czersk Chojnice A1 20 68 18 14 3,9 4,3 0,0 С 85 55 17 28 5,2 6,2 10,4 Łyskowo Tuchola A1 20 66 29 5 6,5 7,0 1,7 В 40 84 12 4 5,4 6,2 0,3с
80 51 15 34 4,3 5,7 8,1 A1 20 64 19 17 ' 4,4 5,3 1,4 A2 50 64 22 14 4,6 5,8 0,0 B/C 70 55 13 22 4,0 5,1 11,1 С 100 57 21 22 4,2 5,7 10,0 Lisiny Tuchola A1 10 84 10 6 4,1 4,8 0,0 A2 30 84 10 6 5,7 6,4 0,0 В 50 67 11 22 5,7 6,6 0,0Mg w glebach woj. bydgoskiego
655
c .d . tab. 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Łęg Chojnice A1 20 75 15 10 4 ,3 5 ,3 2,3 С 85 47 19 34 4 ,5 6 , 0 12,5 Czyczkowy Chojnice A 20 65 23 12 4 ,2 4 ,8 0 ,0 В 50 63 24 13 4 ,9 5 ,7 0 ,0 С 130 59 21 20 4 ,5 5 ,8 3 ,1 Januszewo Toruri A1 20 54 26 20 6 , 8 7 ,2 5 ,8 В/С 50 2/ 44 29 6 , 0 7 ,0 6 , 8Wika Klonia Tuchola A1 15 67 22 11 5 ,2 6 , 2 0 ,0
а2/с 40 50 26 24 4 ,9 6 ,0 0 ,0 Lińsk Chojnice A1 15 72 18 10 5 ,0 6 ,1 0 ,0 в / с 60 74 16 10 4 ,8 6 , 2 0 ,0 D 100 60 25 15 4 ,8 6 ,3 6 ,6 Luboсей Tuchola А1 10 71 20 9 4 ,1 4 ,9 0 ,0 а2/с 35 71 18 11 4 ,9 5 ,9 0 ,0 D 80 55 21 24 5 ,1 6 ,5 5 ,1 Okoniny Tuchola А1 15 79 15 6 6 ,3 7 ,0 1 ,2 В 35 71 22 7 6 ,3 7 ,0 0 ,0 с 60 84 14 2 6 ,5 7,1 0 ,0 D 110 47 25 28 6 , 8 7,6 4 ,7 Sffidnie Sępólno А1 20 64 18 18 5,3 6,1 1,5 Аз 30 51 21 28 6 ,2 7 ,1 2 ,1 с 90 55 19 26 5,4 6,5 7,5 Miasto Sępólno А1 20 67 21 12 4 ,7 6 ,6 0 ,0 Аз 45 63 21 16 5,3 6 ,2 1,5 B/D 90 53 19 28 5 ,1 6 , 2 8 ,4 WłoBcitoć Sępólno А1 20 67 21 12 4 ,7 6 ,6 0 ,0 А^С 45 56 29 15 4 ,4 5 ,4 0 ,0 B/D 80 49 22 29 4 ,8 6 ,2 9 ,9 Skarpa Sępólno А1 20 61 23 16 5 ,2 6 ,1 1,8 Аз 40 64 22 14 5 ,6 6 ,6 0 ,0 В 65 45 24 31 5,3 6 ,5 9 ,6 Sikorz Sępólno А1 15 66 20 14 5 ,9 6 , 8 0 ,0 Аз 65 74 19 7 6 ,0 6,9 0 ,0 в 80 52 23 25 4 ,9 6 ,4 5 ,2
ffło ścito ń Sępólno А1 15 65 22 13 4 ,9 5 ,9 .1,6
Аз 40 64 22 14 5 ,1 6 ,1 1 ,8 в 65 43 14 33 4 ,7 6 ,3 11,9 Kawie Sępólno А1 20 48 24 18 4 ,3 4 ,8 7,9 B/D 25 23 52 25 4 ,9 6 ,2 1,5 Sikorz Sępólno А1 20 63 19 18 6 ,7 7,3 4 ,8 А^Аз 50 53 25 22 6 ,0 6 ,9 4 ,3 В/С 9Q 49 22 29 5 ,8 6 ,8 8 ,0
W g leb ach lekkich, w y tw o rzon y ch z g lin y zw ałow ej lu b z piasków
n a glinie, zasobność w m ag n ez k s z ta łtu je się odm iennie. J a k w yn ika
z tab.
2
, zaw artość m ag n e z u w w arstw ie próchnicznej ty c h gleb je st
zróżnicow ana, m a le je w yraźnie w poziom ie eluw ialn ym , a w zrasta z r e
gu ły w poziom ach głębszych rów nolegle ze w zro stem ilości części spła-
w ialnych.
W c e lu zeb ran ia dan y ch o b razujący ch zasobność w m agn ez w a rstw y
o rn e j przeprow adzono w ycenę w edług liczb gran iczn y ch S ch ach tsch a-
bela. W ynik i z a w a rte są w tab. 3. D la gleb piaskow ych słabo g liniastych
lu b lu źn y ch m ożna z n ie j w yciągnąć n a stę p u ją c e w nioski:
T a b e l a -
3
Z asobność n ie k t ó r y c h g le b le k k ic h w Mg - Mg c o n te n t in some lig h t; e ç i l s
Poziom - Layer Z asobność w Mg - Mg c o n te n t % z ł a poor śre d n ia medium dobra good G leby piaskow e wytworzone z piasków sła b o g l i n i a s t y c h lu b luźnycft
Sandy s o i l s from weakly loams or lo o s e sands
Warstwy w ie rz c h n ie - Upper la y e r s 88,3 6,9 4,8
ïïarstw y g łę b s z e - Lower la y e r s 86,0 14,0 0
Gleby le k k ie wytworzone z g l i n y zwałowej lu b z piasków na g l i n i e L ight s o i l s from b ou ld er loams or from sands on c la y
Warstwy w ie rz c h n ie - Upper la y e r s 71,8 15,4 12,8
Warstwy g łę b s z e - Lower la y e r s 15,3 12,7 72,0
1
. Istn ie je ścisła w spółzależność m iędzy zaw arto ścią m agn ezu w gle
bie a jej rodzajem .
2. Poziom y próchniczn e om aw ianych gleb w y k azu ją lepszą zasobność
w m agnez niż poziom y głębsze.
3. B adane gleby piaszczyste słabo gliniaste lub luźne zaw ierają n ied o
sta te cz n ą ilość m ag n ezu zarów no w w arstw ie o rnej, ja k w poziom ach
głębszych.
Z up ełnie odm iennie p rze d staw ia się zaw artość m ag n ezu w glebach
lekkich, w ytw o rzon ych z g lin y zw ałow ej lu b z piasków n a glinie. Z ze
staw io n y ch w y ników m ożna w yciągnąć w niosek, że gleby te a k u m u lu ją
najw ięk szą ilość m ag n ezu w poziom ach głębszych.
LITERATURA
[1] B e r g m a n n W., В u с h e 1 L., E 1 b e 1 i n g R., W i t t e r B. : Ein Beitrag zur
Ermittlung der Magnesium - und M ikronahrstoffversorgung der Boden Thürin
gens. Z. f. Landw. Versuchs, u. Untersuchungsw., 8, 1962,, z. 1—2, s. 156— 168.
Mg w glebach woj. bydgoskiego
657
[2] G ó r a l s k i J.: Zawartość przyswajalnego m agnezu w glebach lekkich w o
jew ództw a w arszawskiego, ze szczególnym uw zględnieniem gleb lekkich. Roczn.
Glebozn., t. XII, s. 203—213.
E . Г А Л А Й , Б . э и сСОДЕРЖАНИЕ ДОСТУПНОГО ДЛЯ РАСТЕНИЙ МАГНИЯ
В НЕКОТОРЫХ ПОЧВАХ ВОЕВОДСТВА БЫДГОЩ
А г р о х и м и ч е с к а я С т а н ц и я , Б ы д г о щР е з ю м е
Предметом изучения были 82 разреза легких почв воеводства Быдгощ, в ко
торых определяли содерж ание доступного для растений магния по химическому
методу Ш ахтшабеля.
В ходе исследований установлено, что пахотный горизонт песчаных почв,
развивш ихся из слабо суглинистых или рыхлых песчаных пород, а такж е лег
ких почв, образовавшихся из валунных глин или песков на глине, проявляет
недостаток магния (преобладание почв бедных магнием). В более глубоких го
ризонтах т е х -ж е почвенных разрезов содерж ание магния подлеж ит ди ф ф ерен
циации, в зависимости от разновидности почвы и количества илистых частиц.
В песчаных почвах образовавшихся из слабо-суглинистых и ры хлы х песков,
содерж ание магния в более глубоких горизонтах разреза понижается (в материн
ской породе магний не обнаруж ен по применяемому методу). В легких почвах
образовавш ихся из валунных глин или из песков на глине, содерж ание магния
повышается с углублением горизонта в разрезе, параллельно с повышением
количества илистых частиц.
Е . G A Ł A J . В . E I SPLANT-AVAILABLE MAGNESIUM CONTENT IN SOME
SOIL KINDS OF BYDGOSZCZ VOIVODESHIP
A g r o c h e m i c a l S t a t i o n , B y d g o s z c z