Postępowanie międzyinstancyjne

Postępowanie międzyinstancyjne

1. Funkcje postępowania międzyinstancyjnego. Postępowanie międzyinstancyjne, określane również mianem „przejściowe” stanowi etap procesu karnego, w którym następuje oddanie oskarżonego pod sąd. Wymieniony etap procesu ma miejsce, gdy zostanie złożona skarga inicjująca postępowanie sądowe. W razie umorzenia postępowania przygotowawczego skarga publiczna albo skarga subsydiarna nie są wszak składane i postępowanie międzyinstancyjne nie ma miejsca.

Poza oddaniem oskarżonego pod sąd, postępowanie międzyinstancyjne spełnia także inne ważne funkcje. Mianowicie:

a) wstępnej kontroli oskarżenia,

b) orzekania o odpowiedzialności karmnej lub środkach zabezpieczających, c) rozpoznania spraw incydentalnych i wniosków dowodowych,

d) przygotowania organizacyjnego rozprawy głównej.

2. Wstępna kontrola oskarżenia.

Postępowanie sądowe rozpoczyna wniesienie skargi przez uprawnionego oskarżyciela. Skargą może być:

a) akt oskarżenia;

b) wniosek o warunkowe umorzenie postępowania;

c) wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy (art. 335 § 1 KPK);

d) wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego, e) wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym.

Wymienione skargi podlegają kontroli formalnej wykonywanej przez prezesa sądu, (przewodniczącego wydziału, upoważnionego sędziego) polegającej na zbadaniu, czy spełnione są wymogi formalne określone w przepisach postępowania. Wstępną kontrolę oskarżenia normuje przede wszystkim art. 337 KPK, zgodnie z którym akt oskarżenia musi odpowiadać warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333, 334 lub 335 KPK.

Wymagania dotyczące wymogów formalnych mogą się różnić i zależą od rodzaju wniesionego aktu oskarżenia.

Przepisy dotyczące kontroli formalnej aktu oskarżenia stosuje się także do skargi

wnoszonej przez oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego. Przepis art. 55 § 2 KPK, regulując

wymogi formalne subsydiarnego aktu oskarżenia, nakazuje spełnienie wymogów opisanych w

art. 332 i 333 § 1 KPK Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny nie ma zaś obowiązku dokonania

czynności wskazanych w art. 333 § 2–3 KPK, art. 334 KPK. Natomiast musi dopełnić innych obowiązków. Pierwszy dotyczy przymusu adwokacko-radcowskiego nakazującego sporządzenie i podpisanie skargi przez pełnomocnika będącego radcą prawnym lub adwokatem. Drugi jest związany z obowiązkiem załączenia dowodu wpłaty do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków w wysokości 300 zł (art. 640 w zw. z art. 621 § 1 KPK).

Kontroli formalnej na podstawie art. 337 § 1 KPK jest poddawany także wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Przepis art. 336 § 5 KPK nakazuje do takiego wniosku stosować odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40 KPK Wymogi formalne wniosku o warunkowe umorzenie postępowania zostały wskazane w art.

336 § 2–4 KPK.

Przepis art. 337 § 1 KPK nie ma zastosowania do wniosku o skazanie bez rozprawy z art. 335 § 1 KPK, który jest składany zamiast aktu oskarżenia. Kontrola formalna tego wniosku dotyczy warunków określonych w art. 335 § 3 KPK i jest przeprowadzana na podstawie art. 120 KPK. Tak sam schemat ma kontrola formalna wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Wymogi formalne wniosku o umorzenie postępowania i zastosowania środka zabezpieczającego zostały zawarte w art. 324

§ 1a KPK.

Jeżeli akt oskarżenia wniesiony przez oskarżyciela publicznego lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania nie odpowiada warunkom formalnym, a także gdy nie dołączono do niego odpowiedniej liczby odpisów, prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni (art. 337 § 1 KPK). Dotyczy to także subsydiarnego aktu oskarżenia w zakresie wymogów określonych w art. 332 i 333 § 1 KPK W zarządzeniu powinno się wskazać rodzaj braków oraz sposób ich usunięcia. Na zarządzenie o zwrocie aktu oskarżenia przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy w terminie 7 dni. Jeżeli oskarżyciel nie złoży zażalenia, jest obowiązany w terminie 7 dni wnieść poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia.

Gdy akt oskarżenia (wniosek o warunkowe umorzenie postępowania) spełnia wymogi

formalne, prezes sądu lub referendarz sądowy niezwłocznie zarządza doręczenie jego odpisu

oskarżonemu, wzywając do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od daty

doręczenia mu aktu oskarżenia (art. 338 § 1 KPK). Wezwanie do składania wniosków

dowodowych nie wprowadza prekluzji dowodowej. Jeżeli oskarżony nie skorzysta z tego

uprawnienia, ma możliwość złożenia wniosków dowodowych na dalszym etapie procesu.

Termin 7 dni do złożenia wniosków dowodowych ma na celu realizację zasady koncentracji dla umożliwienia szybkiego i sprawnego przebiegu postępowania sądowego.

Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć. Oskarżonego poucza się także o (art. 338 § 1a KPK):

1) możliwości dokonania z urzędu na mieniu oskarżonego zabezpieczenia wykonania orzeczenia o kosztach sądowych, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia w tym zakresie będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione (art. 291 § 3 KPK);

2) prawie do złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (art. 338a KPK);

3) prawie wzięcia udziału w posiedzeniu w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania (art. 341 § 1 KPK);

4) tym, że ogłoszenie o wyznaczeniu terminów rozprawy jest równoznaczne z wezwaniem obecnych uczestników postępowania do udziału w rozprawie albo zawiadomieniem o jej terminach (art. 349 § 8 KPK);

5) prawie oskarżonego do uczestnictwa w rozprawie. Obecność ta może być uznana przez przewodniczącego lub sąd za obowiązkową (art. 374 KPK);

6) konsekwencjach nieobecności oskarżonego na rozprawie (art. 376 KPK);

7) konsekwencjach niestawiennictwa oskarżonego na rozprawie lub posiedzeniu, w których jego udział jest obowiązkowy, jeżeli oskarżony wprawił się ze swojej winy w stan powodujący niezdolność do udziału w rozprawie lub posiedzeniu (art. 377 KPK);

8) prawie i terminie złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 422 KPK);

9) o tym, że w zależności od wyniku procesu oskarżony może być obciążony kosztami wyznaczenia obrońcy z urzędu.

Jeżeli złożono wniosek, o którym mowa w art. 335 § 1 KPK, albo akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335 § 2 KPK, jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu (art. 338 § 1b KPK).

Kontrola aktu oskarżenia dokonywana przez prezesa sądu (przewodniczącego

wydziału, upoważnionego sędziego) dotyczy jedynie wymogów formalnych. Nie dotyczy

meritum sprawy, a zwłaszcza kwestii merytorycznej zasadności aktu oskarżenia. Do

obowiązków prezesa sądu należy jednak zbadanie, czy sprawy nie należy skierować jej na

posiedzenie w celu podjęcia rozstrzygnięcia przekraczającego jego kompetencje. Decyzja o skierowaniu sprawy na posiedzenie może wynikać z konieczności rozstrzygnięcia kwestii incydentalnej, np. zawieszenia postępowania, wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania albo zakończenia postępowania na posiedzeniu bez przeprowadzenia rozprawy, np. rozpoznanie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy.

3. Posiedzenia, na których sąd orzeka w formie postanowienia.

Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, gdy:

1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających;

2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania;

3) do aktu oskarżenia dołączono wniosek, o którym mowa w art. 335 § 2;

4) prokurator złożył wniosek, o którym mowa w art. 335 § 1.

Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:

1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11;

2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia;

3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu;

4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego;

5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania;

6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu;

7) wydania wyroku nakazowego.

Prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, przed doręczeniem mu zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy złożył wniosek, o którym mowa w art. 338a, a prezes sądu uzna, że cele postępowania nie sprzeciwiają się rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu.

Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego. W takim wypadku, przepis art.

23a stosuje się odpowiednio.

Okoliczności wymienione w art. 17 § 1 pkt 2–11 KPK stanowią negatywne przesłanki procesu karnego. Badanie dopuszczalności procesu jest obowiązkiem organów prowadzących postępowanie na każdym jego etapie. Wynika to z wagi i znaczenia warunków dopuszczalności procesu. W przypadku umorzenia postępowania na posiedzeniu (art. 339 § 1 pkt 1 i 2 KPK) stosuje się odpowiednio regulację art. 322 oraz art. 323 § 1 i 2 KPK (art. 340 KPK). Oznacza to, że sąd może umorzyć postępowanie, jeżeli z materiału sprawy, w której został przysłany akt oskarżenia, wynika, iż brak było podstaw do wniesienia aktu oskarżenia.

W razie istnienia podstaw określonych w art. 45a lub art. 99 § 1 KK albo art. 43 § 1 lub 2, art. 43a lub art. 47 § 4 KKS. sąd, umarzając postępowanie lub rozpoznając wniosek prokuratora, o którym mowa w art. 323 § 3 KPK orzeka przepadek (art. 340 § 2 KPK). Na postanowienie w przedmiocie przepadku przysługuje zażalenie. Osoba roszcząca sobie prawo do korzyści lub przedmiotów, których przepadek orzeczono na podstawie art. 44–45a KK lub art. 43 § 1 i 2, art. 43a oraz art. 47 § 4 KKS, może dochodzić swych roszczeń tylko w postępowaniu cywilnym (art. 340 § 3 KPK).

Przepis art. 339 § 3 pkt 2 KPK pozwala na umorzenie postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia. Brak podstaw oskarżenia musi mieć charakter oczywisty, czyli niebudzący wątpliwości. Kompetencja sądu do badania dowodów przedstawionych przez oskarżyciela ma na celu usprawnienie postępowania sądowego i uchronienie oskarżonego od negatywnych skutków społecznych związanych z publicznym procesem.

Zgodnie z treścią art. 35 § 1 KPK sąd z urzędu bada swoją właściwość, a w razie stwierdzenia swojej niewłaściwości przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub innemu organowi. Sąd ma obowiązek badania właściwości nie tylko po wpłynięciu sprawy do sądu, lecz także w toku dalszego procesu.

Możliwość zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego została wyeliminowana ustawą z 27.09.2013 r. Ustawą z 11.03.2016 r. przywrócono wymienioną instytucję, co należy ocenić jednoznacznie krytycznie, gdyż niedopuszczalne jest ujawnianie przez sąd inicjatywy ścigania oskarżonego.

Sąd powołany jest do bezstronnego rozstrzygnięcia o odpowiedzialności oskarżonego, a nie do wskazywania prokuratorowi braków dowodowych uniemożliwiających pociągnięcie oskarżonego do tej odpowiedzialności.

Sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia,

jeżeli (art. 344a § 1 KPK):

1) akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów;

2) dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności.

Istotne braki muszą mieć przede wszystkim charakter dowodowy. Może się to wiązać z brakiem dowodów niezbędnych dla ustalanego stanu faktycznego albo z przeprowadzeniem dowodów w sposób wadliwy, który uniemożliwia ich wykorzystanie w postępowaniu sądowym. Wystąpienie „istotnych braków” nie zawsze będzie stanowiło przesłankę do zwrotu sprawy w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia. Niezbędne jest bowiem stwierdzenie, że uzupełnienie tego braku przez sąd powodowałoby znaczne trudności. Przy ocenie znacznych trudności powinno się przede wszystkim brać pod uwagę możliwość przyspieszenia postępowania w przypadku przekazania sprawy do usunięcia braków prokuratorowi.

Zwrot sprawy do uzupełnienia postępowania dochodzenia lub śledztwa nie może być zastosowany w przypadku wniesienia aktu oskarżenia przez oskarżyciela prywatnego lub posiłkowego subsydiarnego. Przepis ten odnosi się wyłącznie do sytuacji, gdy prokurator wniesie akt oskarżenia lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. W wypadku złożenia wniosku z art. 335 § 1 KPK jest możliwy zwrot, ale na podstawie art. 343 § 7 KPK.

Sąd wskazuje prokuratorowi kierunek uzupełnienia, a w razie potrzeby, także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć (art. 344a § 2 KPK). Na postanowienie o przekazaniu sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia stronom służy zażalenie (art. 344a § 3 KPK).

Po uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia oskarżyciel publiczny może dysponować nowymi istotnymi dowodami, dlatego nie jest ograniczony w możliwości dysponowania skargą. Prokurator po zakończeniu wszystkich czynności może (art. 344b KPK):

1) złożyć nowy akt oskarżenia,

2) podtrzymać poprzedni akt oskarżenia,

3) skierować do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania, 4) postępowanie umorzyć.

Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania,

a w szczególności, jeżeli nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w

postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, postępowanie

zawiesza się na czas trwania przeszkody na podstawie art. 22 § 1 KPK. W czasie zawieszenia

postępowania należy jednak dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia

dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.

Jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, wówczas sąd ma obowiązek z urzędu rozstrzygnąć w przedmiocie tego środka. Sąd może rozstrzygnąć o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tymczasowego aresztowania (art. 344 KPK). W razie potrzeby sąd rozstrzyga także o innych środkach zapobiegawczych.

4. Posiedzenia wyrokowe

4.1. Posiedzenie w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania

Zgodnie z art. 339 § 1 pkt 2 KPK prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania. Może to dotyczyć dwóch sytuacji:

1) uprawniony oskarżyciel złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania;

2) oskarżyciel wniósł akt oskarżenia.

Strony, oskarżony, pokrzywdzony oraz ich obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania. Prezes sądu lub sąd może zarządzić, że ich udział jest obowiązkowy (art. 339 § 5 i art. 341 § 1 KPK). Oskarżony ma prawo sprzeciwić się wydaniu orzeczenia warunkowo umarzającego postępowanie na posiedzeniu. O prawie do sprzeciwienia się warunkowemu umorzeniu postępowania należy go pouczyć, doręczając mu odpis wniosku prokuratora (art. 338 § 2 w zw. z art. 336 § 5 KPK).

Sprzeciwienie się warunkowemu umorzeniu postępowania stanowi przesłankę negatywną stosowania tej instytucji. Dotyczy to wyłącznie zakończenia postępowania w taki sposób na posiedzeniu. Sprzeciw jest uprawnieniem oskarżonego do żądania pełnego postępowania dowodowego przeprowadzanego na rozprawie na zasadach ogólnych.

Jeżeli sąd uzna za celowe – ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia – może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie (art. 341 § 3 KPK). Sąd bierze pod uwagę porozumienia w tym zakresie (art. 341 § 4 KPK). W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu wyrokiem.

Natomiast sąd kieruje sprawę na rozprawę, jeżeli:

1) oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu postępowania;

2) uznaje, że warunkowe umorzenie postępowania byłoby nieuzasadnione.

W wypadku skierowania sprawy na rozprawę wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania zastępuje akt oskarżenia, a prokurator w terminie 7 dni od dnia posiedzenia uzupełnia wniosek o listę osób, których przesłuchania żąda lub wnosi o odczytanie ich zeznań oraz wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie się domaga (art. 333 § 1 i 2 KPK).

4.2. Posiedzenie w przedmiocie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy Instytucja skazania bez przeprowadzenia rozprawy polega na porozumieniu się oskarżonego z oskarżycielem publicznym odnośnie do kary, innych środków przewidzianych w Kodeksie karnym, a także, co do orzeczenia o kosztach procesu. Pozwala to na skrócenie i odformalizowanie postępowania, w którym doszło do konsensusu między oskarżycielem i oskarżonym, co do treści rozstrzygnięcia sądowego. W takim postępowaniu można uzyskać efekty sprawnego i szybkiego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości nie tylko przez rezygnację z rozprawy i zakończenie sprawy na posiedzeniu, lecz także przez ograniczenie zakresu postępowania przygotowawczego. Konsensualny sposób zakończenia postępowania daje wymierne korzyści oskarżonemu w postaci szybkiego wyjaśnienia jego sytuacji prawnej, uniknięcia uczestniczenia w publicznej rozprawie, możliwości uzyskania łagodniejszego orzeczenia. Pokrzywdzony może natomiast szybko uzyskać odszkodowanie lub zadośćuczynienie jeszcze w trakcie postępowania przygotowawczego, ma możliwość uniknięcia uczestniczenia w długotrwałym postępowaniu oraz szybkiego wyjaśnienia swojej sytuacji.

Postępowanie dotyczące skazania bez przeprowadzenia rozprawy może być zainicjowane na dwa sposoby:

1) złożenie przez prokuratora wniosku o skazanie na posiedzeniu (art. 335 § 1 KPK);

2) złożenie przez prokuratora aktu oskarżenia wraz z wnioskiem o skazanie oskarżonego na posiedzeniu (art. 335 § 2 KPK).

W obu przypadkach muszą być spełnione następujące przesłanki:

1) zarzucany czyn ma stanowić występek;

2) doszło do zawarcia porozumienia między oskarżonym a uprawnionym organem postępowania przygotowawczego w przedmiocie kary oraz innych środków przewidzianych za zarzucany występek (ewentualnie kosztów procesu), które uwzględnia prawnie chronione interesy pokrzywdzonego;

3) postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte;

4) wydaniu takiego rozstrzygnięcia nie sprzeciwi się pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie posiedzenia.

Kluczowa różnica dotycząca uwzględnienia przez sąd obu wniosków dotyczy kwestii przyznania się do winy przez oskarżonego. W wypadku wniosku z art. 335 § 1 KPK przesłanką jego złożenia jest przyznanie się oskarżonego do winy oraz brak wątpliwości, co do okoliczności popełnienia przestępstwa i winy. Natomiast w wypadku wniosku dołączonego do aktu oskarżenia wymagane jest, aby okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budziły wątpliwości, a oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie były sprzeczne z dokonanymi ustaleniami.

Sąd, orzekając w przedmiocie omawianego wniosku:

1) może uwzględnić wniosek w całości;

2) może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego (art. 343 § 3 KPK);

3) w sytuacji, gdy nie ma zastosowania art. 46 KK, może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości lub w części bądź zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; w tym celu sąd może odroczyć posiedzenie i wyznaczyć oskarżonemu i pokrzywdzonemu odpowiedni termin w celu porozumienia się w kwestii naprawienia szkody; takie zachowanie sądu służy uwzględnieniu prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego, który ma możliwość uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia jeszcze przed wydaniem wyroku w sprawie;

oskarżony zaś może liczyć na łagodniejszą odpowiedzialność karną;

4) może przyjąć, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku;

konsekwencje takich ustaleń mogą być różne w zależności od tego, z jakim rodzajem wniosku z art. 335 KPK mamy do czynienia; istnieją dwa możliwe tryby postępowania (art. 343 § 3 KPK):

a. w przypadku rozpoznawania wniosku z art. 335 § 1 KPK sąd zwraca sprawę

prokuratorowi; prokurator może ponownie wystąpić z wnioskiem, jeżeli zwrot

nastąpił w związku z: uzależnieniem przez sąd wniosku od naprawienia szkody

w całości lub w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

sprzeciwienia się wnioskowi przez pokrzywdzonego lub uzależnieniem przez

sąd uwzględnienia wniosku przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany,

zaakceptowanej przez oskarżonego,

b. w wypadku nieuwzględnienia wniosku z art. 335 § 2 KPK sprawa zostaje skierowana do rozpoznania na rozprawę główną, a prokurator w terminie 7 dni od dnia posiedzenia uzupełnia akt oskarżenia o listę osób, których przesłuchania żąda, lub wnosi o odczytanie ich zeznań oraz wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie się domaga (art. 333 § 1 i 2 KPK).

Uwzględnienie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy jest możliwe tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu pokrzywdzony należycie zawiadomiony o terminie posiedzenia (art. 343 § 2 KPK). Pokrzywdzony może realnie wpływać na treść wniosku. Jeżeli uzależni brak sprzeciwu od modyfikacji wniosku w przedmiocie naprawienia szkody w całości lub w części albo też zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a oskarżony wyrazi na to zgodę, sąd powinien wówczas odroczyć posiedzenie w celu umożliwienia dokonania takiej czynności przez oskarżonego, o ile nie zachodzą inne okoliczności, które powodują, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku. Pokrzywdzony może uzależnić brak sprzeciwu od zmiany we wniosku w zakresie kar, innych środków przewidzianych za dany występek. W sytuacji, gdy oskarżony wyrazi na to zgodę, nic nie stoi na przeszkodzie, aby prokurator dokonał zmiany wniosku, sąd zaś wydał wyrok zgodnie z nowym wnioskiem z art. 335 KPK.

W posiedzeniu dotyczącym rozpoznania wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy mają prawo brać udział prokurator, oskarżony i pokrzywdzony. Jeżeli zajdzie potrzeba rozważania modyfikacji wniosku strony, wymienione osoby mają możliwość porozumienia się w tym zakresie. Na posiedzeniu prowadzonym w omawianym trybie postępowania dowodowego nie prowadzi się (art. 343 § 4 KPK). Wyrok zostaje wydany w oparciu o materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym. Sąd może w trybie art. 97 KPK dokonać czynności sprawdzających. Ponadto strony postępowania oraz pokrzywdzony mogą złożyć wnioski i oświadczenia pisemnie lub ustnie do protokołu.

Przed uwzględnieniem wniosku, o którym mowa w art. 335 KPK, sąd ma obowiązek pouczyć oskarżonego o treści art. 447 § 5 KPK (art. 343 § 5a KPK). Zgodnie z tą regulacją podstawą apelacji nie mogą być zarzuty związane z treścią zawartego porozumienia dotyczące:

1) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia (art. 438 pkt 3 KPK);

2) rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego

zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego

środka (art. 438 pkt 4 KPK).

Powyższa regulacja ma zapobiegać nielojalnemu zachowaniu stron. Oskarżony dzięki wyrażeniu zgody na skazanie bez przeprowadzenia rozprawy może uzyskać w ten sposób znacznie korzystniejsze rozstrzygnięcie niż w razie skazania po przeprowadzeniu rozprawy, potem zaś zaskarżyć taki wyrok, licząc na jeszcze łagodniejsze orzeczenie. Natomiast prokurator miałby możliwość manipulacji przez złożenie oskarżonemu propozycji niskiego wymiaru kary, a po jej przyjęciu i wydaniu wyroku – zaskarżenia go apelacją na niekorzyść oskarżonego, co do kary.

4.3. Posiedzenie w przedmiocie wniosku o poddanie się odpowiedzialności karnej

Zgodnie z art. 338a KPK oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Wniosek może również dotyczyć wydania określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.

Omawiana instytucja nazwana jest wnioskiem o poddanie się odpowiedzialności karnej i obok wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy stanowi formę konsensualną zakończenia postępowania karnego.

Prezes sądu powinien skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli wniosek:

1. dotyczy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności;

2. został złożony przed doręczeniem oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy.

O terminie posiedzenia w przedmiocie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej zawiadamia się strony i pokrzywdzonego, przesyłając im odpis wniosku (art. 343a § 1 KPK). Możliwe jest zarządzenie obowiązkowego stawiennictwa oskarżyciela, oskarżonego lub pokrzywdzonego. Artykuł 343 KPK, regulujący posiedzenie w przedmiocie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy, stosuje się odpowiednio (art. 343a § 2 zd. 3 KPK).

Jeżeli zajdzie potrzeba rozważania modyfikacji wniosku, prokurator i pokrzywdzony mają możliwość porozumienia się z oskarżonym w tym zakresie. W sytuacji, gdy sąd uzna, że nie są spełnione przesłanki do uwzględnienia wniosku oskarżonego, kieruje sprawę na rozprawę.

Wyrok w przedmiocie wniosku o poddanie się odpowiedzialności karnej na posiedzeniu może być wydany przy spełnieniu następujących przesłanek:

1. złożenie przez oskarżonego wniosku o poddanie się odpowiedzialności karnej:

a) w sprawie o przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia

wolności;

b) przed doręczeniem oskarżonemu zawiadomienia o rozprawie głównej;

2. ustalenie, że okoliczności przestępstwa nie budzą wątpliwości;

3. ustalenie, że postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy;

4. brak sprzeciwu prokuratora i pokrzywdzonego prawidłowo powiadomionego o terminie posiedzenia.

Przed uwzględnieniem wniosku o poddanie się odpowiedzialności karnej sąd ma obowiązek pouczyć oskarżonego o treści art. 447 § 5 KPK Jeżeli oskarżony złoży kolejny wniosek o poddaniu się odpowiedzialności karnej, podlega on rozpoznaniu na rozprawie (art.

343a § 3 KPK).

4.4. Posiedzenie w przedmiocie wydania wyroku nakazowego

Wydanie wyroku nakazowego odbywa się na posiedzeniu bez udziału stron. Tryb postępowania w tym zakresie uregulowany jest w rozdziale 53 KPK.

5. Przygotowanie do rozprawy głównej

Aby rozprawa mogła przebiegać szybko i sprawnie, wymagane jest podjęcie niekiedy pewnych działań organizacyjnych. Rozprawę należy wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 348 KPK). Realizacji prowadzenia rozprawy bez nieuzasadnionej zwłoki służy posiedzenie przygotowawcze (organizacyjne).

Posiedzenie przygotowawcze może mieć miejsce w dwóch przypadkach:

1) obligatoryjnie, jeżeli przewidywany zakres postępowania dowodowego uzasadnia przypuszczenie, że w sprawie niezbędne będzie wyznaczenie co najmniej 5 terminów rozprawy. W takiej sytuacji prezes sądu niezwłocznie wyznacza sędziego albo członków składu orzekającego oraz kieruje sprawę na posiedzenie (art. 349 § 1 KPK);

2) fakultatywnie, jeżeli ze względu na zawiłość sprawy lub z innych ważnych powodów prezes sądu uzna, że może to przyczynić się do usprawnienia postępowania, a zwłaszcza należytego zaplanowania i organizacji rozprawy głównej (art. 349 § 2 KPK).

Posiedzenie powinno się odbyć w ciągu 30 dni od daty jego wyznaczenia.

Wyznaczając posiedzenie, prezes sądu wzywa oskarżyciela publicznego, pełnomocników i

obrońców do przedstawienia pisemnego stanowiska dotyczącego planowania przebiegu

rozprawy głównej oraz jej organizacji, w tym dowodów, które powinny być przeprowadzone

jako pierwsze na tych rozprawach, w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Prezes sądu może także zawiadomić o posiedzeniu pozostałe strony, jeżeli uzna, że przyczyni się to do usprawnienia postępowania. Dotyczy to stron niebędących podmiotami fachowymi, tj.

oskarżonego i oskarżyciela posiłkowego.

Stanowisko w przedmiocie planowania i organizacji rozprawy głównej obejmuje wnioski dowodowe oraz informacje i oświadczenia, w szczególności o proponowanych terminach rozpraw i ich przedmiocie, terminach usprawiedliwionej nieobecności uczestników procesu, a także oświadczenia wskazujące na potrzebę wezwania na rozprawę główną biegłych, kuratora sądowego, sprawdzenia danych o karalności oskarżonego oraz inne oświadczenia dotyczące okoliczności istotnych dla sprawnego przeprowadzenia dalszego postępowania.

Na posiedzeniu:

1) sąd rozstrzyga w przedmiocie wniosków dowodowych;

2) przewodniczący składu orzekającego rozstrzyga w przedmiocie kolejności przeprowadzenia dowodów, przebiegu i organizacji rozprawy głównej oraz wyznacza jej terminy, a także podejmuje inne niezbędne rozstrzygnięcia. Czynności te wykonuje, biorąc pod uwagę stanowiska w przedmiocie planowania i organizacji rozprawy głównej przedstawione przez strony, pełnomocników i obrońców.

Ogłoszenie zarządzenia o wyznaczeniu terminów rozprawy ma skutek równoznaczny z wezwaniem obecnych uczestników postępowania do udziału w rozprawie albo zawiadomieniem o jej terminach (art. 349 § 8 KPK).

Jeżeli nie wyznaczono posiedzenia przygotowawczego, prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie wskazujące sędziego albo członków składu orzekającego (art. 350 § 1 KPK).

Następnie przewodniczący składu orzekającego wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje:

1) dzień, godzinę i salę rozpraw;

2) strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie;

3) inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.

Gdy oskarżony jest pozbawiony wolności, należy pouczyć go o prawie do złożenia w

terminie 7 dni od daty doręczenia tego zawiadomienia wniosku o doprowadzenie go na

rozprawę, a także wydać zarządzenie o doprowadzeniu go na rozprawę w celu udziału w

czynnościach, jeżeli jego obecność na rozprawie jest obowiązkowa albo gdy sąd jego

obecność na rozprawie uzna za obowiązkową. O terminie i miejscu rozprawy głównej

zawiadamia się pokrzywdzonego (art. 350 § 4 KPK).

Po rozważeniu wniosków stron przewodniczący składu orzekającego zarządza sprowadzenie dowodów na rozprawę. Ponadto przewodniczący składu może dopuścić dowód z urzędu. O takim dopuszczeniu dowodu może zdecydować z urzędu sąd (art. 352 KPK).

Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy głównej powinno upłynąć, co najmniej 7 dni (art. 353 § 1 KPK).

Niezachowanie tego terminu w stosunku do oskarżonego lub jego obrońcy może się wiązać z koniecznością odroczenia rozprawy. Sąd ma obowiązek wydać takie postanowienie, jeżeli oskarżony lub obrońca złoży stosowny wniosek przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Wniosek o odroczenie rozprawy w razie niedotrzymania omawianego terminu mogą też złożyć inne podmioty, np. oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel publiczny, podmiot z art. 91a i 91b KPK.

Ponadto doręczając oskarżonemu pozbawionemu wolności, którego obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, zawiadomienie o terminie rozprawy, należy pouczyć go o prawie do złożenia w terminie 7 dni od daty doręczenia tego zawiadomienia wniosku o doprowadzenie go na rozprawę (art. 353 § 3 KPK). Taki wniosek, jak również wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu, powinien być złożony w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania lub zawiadomienia. Wnioski złożone po terminie podlegają rozpoznaniu, jeżeli nie powoduje to konieczności zmiany terminu rozprawy albo posiedzenia w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania lub posiedzenia dotyczącego rozpoznania z wniosku z art. 335 KPK (art. 353 § 5 KPK).

Doręczając oskarżonemu wezwanie na rozprawę albo zawiadomienie o jej terminie, należy go pouczyć:

1) o regułach dotyczących obecności na rozprawie (art. 374, art. 376, art. 377 KPK);

2) o prawie do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (art. 422 KPK);

3) o zakazie podnoszenia w apelacji zarzutów opisanych w art. 438 pkt 3 i 4 KPK, związanych z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 343, 343a i art.

387 k.p.k (art. 447 § 5 k.p.k).

Doręczając stronie zawiadomienie o terminie rozprawy, należy ją pouczyć o tym, że w

przypadku przerwy w rozprawie osoby uprawnione do stawiennictwa na rozprawie nie muszą

być zawiadamiane o nowym terminie, nawet jeśli nie uczestniczyły w rozprawie przerwanej

(art. 402 § 1 zd. 3 KPK).