POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE – konstytucyjne i administracyjne 1. ex officio – z urzędu
2. expressis verbis – wypowiedziane wyraźnie słowami; dobitnymi słowami, wyraźnie, dokładnie, dobitnie
3. in extenso – w całości, dokładnie, w pełnym brzmieniu 4. in fine – na końcu
5. incompatibilitas – niepołączalność, zakaz równoczesnego piastowania określonych stanowisk publicznych
6. ius sanguinis – prawo krwi (zasada nabycia obywatelstwa) 7. ius soli – prawo ziemi (zasada nabycia obywatelstwa) 8. persona non grata – osoba niepożądana
9. pro publico bono – dla dobra publicznego
10. quorum – liczba członków podmiotu zbiorowego, których obecność podczas głosowania jest konieczna, aby decyzje w nim podjęte były ważne
11. ratio legis – podstawa (przyczyna, motyw, cel, sens) uchwalenia danej ustawy 12. sensu largo – w szerokim znaczeniu
13. sensu stricto – w ścisłym znaczeniu 14. utilitas publica – interes publiczny
15. vacatio legis – okres pomiędzy ogłoszeniem aktu prawnego a jego wejściem w życie 16. verba legis – brzmienie ustawy
POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE - osobowe, rodzinne, czynności prawne
1. ab initio – od początku
2. accidentalia negotii– dodatkowe części składowe czynności prawnej, podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej
3. alieno nomine – w cudzym imieniu
4. causa – przyczyna, powód, podstawa prawna
5. contra legem – wbrew ustawie, sprzecznie z prawem 6. inter vivos – między żyjącymi
7. ipso facto – tym samym, na mocy samego faktu 8. ipso iure – mocy prawa (z mocy samego prawa)
9. nasciturus – dziecko poczęte, lecz jeszcze nienarodzone
10. naturalia negotii – przedmiotowe nieistotne elementy czynności prawnej 11. negotium claudicans – czynność prawna kulejąca (wadliwa)
12. negotium non existens – czynność prawna nieistniejąca
13. per facta concludentia – przez zaistnienie pewnych faktów; w sposób dorozumiany 14. suo nomine – we własnym imieniu
15. terminus a quo – termin początkowy (od którego rozpoczynają się skutki czynności prawnej) 16. terminus ad quem – termin końcowy (do którego trwają skutki czynności prawnej)
17. terminus ante quem – termin, przed którym coś nastąpiło lub ma nastąpić 18. terminus post quem – termin, po którym coś ma nastąpić
19. error facti – błąd co do faktu (stanu faktycznego) 20. error in persona – pomyłka co do osoby
21. error iuris – błąd co do prawa
22. essentialia negotii – przedmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej
1
23. ex nunc – od teraz, od tej chwili 24. ex post – po fakcie
25. ex tunc – od wtedy, od tamtej chwili, z mocą wsteczną
26. facta concludentia – zdarzenia faktyczne, które wyrażają domniemaną wolę danej osoby;
wyrażenie określające dorozumiane oświadczenie woli 27. falsa demonstratio – mylne oznaczenie (rzaczy albo osoby)
28. forma ad eventum – forma czynności prawnej zastrzeżona dla wywołania określonych skutków 29. forma ad probationem – forma czynności prawnej zastrzeżona dla celów dowodowych
30. forma ad solemnitatem – forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności 31. in fraudem legis – w celu obejścia ustawy
POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE – rzeczowe i spadkowe 1. accessio temporis – doliczenie czasu
2. actio in rem – powództwa o ochronę praw na rzeczy 3. bona fide – w dobrej wierze
4. erga omnes – wobec wszystkich
5. favor testamenti – przychylna interpretacja testamentu 6. hereditas iacens – spadek leżący, nieobjęty
7. in articulo mortis – w obliczu (bliskiej) śmierci 8. mala fide – w złej wierze
9. mortis causa – na wypadek śmierci
10. numerus clausus – określona liczba, liczba zamknięta, ograniczona, wyliczenie enumeratywne 11. post mortem – po śmierci
12. successio singularis – sukcesja szczególna
13. successio universalis – sukcesja ogólna (uniwersalna)
POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE - ZOBOWIĄZANIA 1. casus fortuitus – przypadek losowy
2. casus mixtus – przypadek mieszany
3. clausula rebus sic stantibus – zastrzeżenie, że umowa obowiązuje w istniejących oklicznościach, które nie ulegną zmianie
4. consensus – zgoda, porozumienie 5. culpa – wina
6. culpa in contrahendo – niedbalstwo przy zawieraniu umowy 7. culpa in custodiendo – wina w dozorze
8. culpa in eligendo – wina w wyborze 9. culpa lata – ciężka wina
10. damnum emergens – szkoda rzeczywista
11. diligentia quam suis rebus – staranność dokładana przy prowadzeniu własnych spraw 12. donatio cum modo – darowizna z poleceniem/ darowizna obciążliwa
13. favor debitoris – ochrona dłużnika, przychylność dla dłużnika 14. inter partes – między stronami
15. lucrum cessans – utracony zysk
16. mutatis mutandis – po zmianie tego, co powinno być zmienione 17. neglegentia – niedbalstwo
18. rebus sic stantibus – przy zachowaniu istniejących okoliczności 19. vis maior – siła wyższa
2
POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE – PROCES CYWILNY
1. ad acta (deponere) – odłożyć do akt, do archiwum (przenośnie: sprawa zakończona) 2. ad exemplum – na przyład
3. ad hoc – doraźnie, tylko w tym przypadku
4. ad personam – do osób, w odniesieniu do (konkretnej) osoby 5. ad rem – do rzeczy; wrócić do tematu, do sedna sprawy
6. ad vocem – nawiązując do poprzedniej wypowiedzi, do głosu (poprzednika) 7. altera pars – druga strona, przeciwnik w sporze
8. ex aequo et bono – na zasadzie słuszności
9. facta notoria – fakty notoryjne, powszechnie znane
10. falsus procurator – pełnomocnik działający bez umocowania
11. forum contractus – sąd właściwy ze względu na miejsce zawarcia umowy 12. forum domicilli – sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania 13. forum rei sitae – sąd właściwy ze względu na miejsce położenia rzeczy 14. in absentia – pod nieobecność, podczas nieobecności
15. iudex inhabilis – sędzia wyłączony ze sprawy 16. iudex suspectus – sędzia podejrzany (o stronniczość) 17. ius cogens – przepisy bezwzględnie obowiązujące, 18. ius dispositivum – przepisy względnie obowiązujące 19. non liquet – nie jest jasne
20. onus probandi – ciężar dowodu
21. reformatio in peius – zmiana na gorsze, zmiana orzeczenia na niekorzystne 22. res iudicata – sprawa osądzona (zakończona prawomocnym wyrokiem) 23. restitutio in integrum – przywrócenie do stanu pierwotnego (poprzedniego) 24. sententia non existens – wyrok nieistniejący
25. terminus praeclusivus – termin ostateczny (prekluzyjny) 26. votum separatum – zdanie odrębne
POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE - PRAWO KARNE MATERIALNE I PROCESOWE
1. corpus delicti – przedmiot będący dowodem popełnienia przestępstwa 2. cui bono? – na czyją korzyść?
3. culpa dolo exorta – wina kombinowana 4. dolus directus – zamiar bezpośredni 5. dolus eventualis – zamiar ewentualny 6. dolus malus – szczególnie zły zamiar 7. exceptio veritatis – zarzut prawdziwości
8. forum delicti commissi – sąd właściwy ze względu na miejsce popełnienia czynu niedozwolonego (miejsce popełnienia przestępstwa)
9. forum deprehensionis – sąd miejsca zatrzymania podejrzanego 10. in flagranti – na gorącym uczynku
11. lucida intervalla – przerwy w chorobie psychicznej („jasne przerwy”) 12. modus operandi – sposób działania
13. vis absoluta – przymus fizyczny 14. vis compulsiva – przymus psychiczny
3
POJĘCIA I ZWROTY ŁACIŃSKIE -
TEORIA PRAWA 1. a posteriori – z następstwa, w drodze indukcji2. a priori– bez względu na fakty czy argumenty (wnioskować z „góry”) 3. analogia iuris – analogia z prawa
4. analogia legis – analogia z ustawy
5. argumentum a contrario – uzasadnienie (twierdzenie, dowód) z przeciwieństwa 6. argumentum a maiori ad minus – wnioskowanie z większego o mniejszym 7. argumentum a minori ad maius – wnioskowanie z mniejszego o większym
8. argumentum ad personam – argument odnoszący sie do osoby (argument osobisty) 9. argumentum ex (a) silentio – argument z milczenia
10. clausula generalis – klauzula generalna
11. communis opinio – powszechny pogląd, powszechna opinia
12. condicio sine qua non – warunek nieodzowny; warunek bez którego nie może zaistnieć dana czynność
13. de facto – faktycznie, istotnie, w istocie, w rzeczywistości, w praktyce
14. de lege ferenda – co do przyszłego unormowania, co do prawa postulowanego (o ustawie, która ma być uchwalona)
15. de lege lata – z punktu widzenia prawa obowiązującego, (o ustawie obowiązującej)
16. desuetudo – utrata mocy obowiązującej aktu prawnego wskutek jego długotrwałego niestosowania lub nieprzestrzegania
17. fictio iuris – fikcja prawna
18. fontes iuris cognoscendi – źródła poznania prawa
19. fontes iuris oriundi – źródła powstania (tworzenia) prawa
20. in abstracto – w oderwaniu od konkretnej sytuacji, ogólnie, abstrakcyjnie 21. lege non distinguente – ustawa nie czyni różnicowania
22. lex generalis – ustawa ogólna
23. lex imperfecta – norma prawna pozbawiona jakiejkolwiek sankcji
24. lex minus quam perfecta – to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) 25. lex perfecta – to norma prawna opatrzona sankcją nieważności
26. lex plus quam perfecta – to norma prawna opatrzona sankcją represyjną (karną) oraz sankcją nieważności
27. lex specialis – ustawa specjalna, przepis szczególny 28. per analogiam – przez podobieństwo, analogię
29. praesumptio iuris ac de iure – domniemanie niedopuszczające przeciwdowodu 30. praesumptio iuris tantum – domniemanie możliwe do obalenia
31. reductio ad absurdum – sprowadzenie rozumowania do niedorzeczności
4