Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji "Forum Miast Partnerskich w Kostrzynie nad Odrą"

Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji

„Forum Miast Partnerskich w Kostrzynie nad Odrą”

10 maja 2014 r . z okazji dziesięciolecia członkostwa Polski w Unii Europejskiej, w mu- rach Europejskiego Centrum Spotkań w Kostrzynie nad Odrą, odbyła się międzyna- rodowa konferencja „Forum Miast Partnerskich” . Spotkanie odbyło się dzięki pomocy finansowej ze strony Ministerstwa Spraw Zagranicznych¹ .

Forum miało charakter panelu dyskusyjnego i służyło zaprezentowaniu osiągnięć Polski, województwa lubuskiego oraz Kostrzyna nad Odrą w ciągu ostatnich dziesięciu lat polskiego członkostwa w Unii Europejskiej . Podczas spotkania zaprezentowane zostały miasta partnerskie Kostrzyna nad Odrą, zalety wynikające ze współpracy transgranicznej i międzynarodowej, a także przygotowanie województwa lubuskiego do współpracy międzynarodowej opartej na wymianie doświadczeń oraz przepływie towarów i osób .

Nad organizacją konferencji czuwała Agnieszka Tatała-Żurawska – kierownik Biura Integracji Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Kostrzyn nad Odrą . Była ona moderatorem spotkania . Forum podzielono na kilka bloków tematycznych obejmujących: dziesięcioletnią historię polskiego członkostwa w Unii Europejskiej, blok poświęcony województwu lubuskiemu – strategia budowy szlaków komunikacyjnych, omówienie walorów gospodarczych i turystycznych województwa, przedstawienie strategii rozwoju współpracy zagranicznej województwa lubuskiego oraz ostatni blok tematyczny przedstawiający Kostrzyn nad Odrą, jego miasta partnerskie i ich współpracę z gospodarzem konferencji .

Konferencję otworzyło przemówienie prof . Dariusza Rosatiego, wieloletniego mi- nistra spraw zagranicznych, eurodeputowanego, byłego posła w polskim parlamencie . Profesor Rosati w formie syntetycznego wykładu przedstawił zmiany, jakie nastąpi- ły w Polsce po przystąpieniu kraju do Unii Europejskiej . Podkreślił, że „spotkanie w Kostrzynie było skutkiem idei budowania w Europie jedności, współpracy i poko- ju” . Wymienił kilka znaczących korzyści, jakie Polska osiągnęła dzięki uczestnictwu w unijnej rodzinie . Główne z nich to: „korzyści ekonomiczne, polityczne, współpraca Polski w ramach grupy Wyszehradzkiej oraz Trójkąta Weimarskiego, co przyczyniło

1 Kostrzyn nad Odrą znalazł się w gronie laureatów konkursu zorganizowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które przyznało Kostrzynowi na zorganizowanie forum ponad pięćdziesiąt tysięcy złotych .

się do silniejszej pozycji naszego kraju podczas decydowania o kierunkach działania Wspólnoty Europejskiej, a także korzyści związane z bezpieczeństwem, jakie niesie za sobą członkostwo w pokojowo nastawionej Unii Europejskiej dbającej o interesy i poczucie stabilizacji swoich członków” .

W nawiązaniu do sytuacji panującej za wschodnią granicą Polski profesor Rosati wspomniał, że Unia Europejska odgrywa również, a może przede wszystkim „rolę straż- nika bezpieczeństwa swoich członków . Było tak już w chwili jej tworzenia, w świecie odbudowującym się po drugiej wojnie światowej . Niestety pokój w Europie w ostat- nim czasie został ponownie zaburzony . Było to zaskoczeniem zwłaszcza dla krajów starej Unii Europejskiej . Po siedemdziesięciu latach pokoju doszło w Europie do aneksji terytorium suwerennego państwa (Ukraina) . To pierwszy taki przypadek od zakończenia II wojny światowej . Krajom takim jak Polska, w sposób szczególny za- leży na gwarancji bezpieczeństwa . Członkostwo kraju w NATO oraz intensywne działania na rzecz utrzymania i pogłębienia solidarności wewnątrz Europy dają do- datkowe wsparcie . Oprócz tego istnieje pogląd, że rozwój Europy warunkuje stały rozwój polityki ekonomicznej . Solidarność powinna istnieć również w rozumieniu bezpieczeństwa militarnego, ekonomicznego i surowcowego . Polska działa na rzecz stworzenia we Wspólnocie Europejskiej skutecznej polityki wobec krajów trzecich . Unia Europejska to gospodarczy gigant, który niestety nie odnosi większych suk- cesów na polu polityki zagranicznej” . Referent wskazał, że według niego „działania polskiego rządu odnoszą jednak skutki, a inicjatywa mająca na celu budowanie unii energetycznej została wstępnie zaakceptowana przez wszystkie państwa członkowskie, mimo iż jej finalizacja to wciąż długi proces . W ramach unii energetycznej musiałaby być zbudowana sieć wzajemnej wymiany energii oraz przede wszystkim wspólnego negocjowania umów energetycznych z państwami spoza Unii Europejskiej . Obecnie dochodzi do dyskryminowania krajów Unii, głównie przez Gasprom . Dlatego też tak ważne jest zainicjowanie unii energetycznej w Europie” . Prelegent przypomniał, że „agresja Federacji Rosyjskiej na Ukrainie pokazała państwom zachodniej Europy, że rosyjski partner jest nieprzewidywalny i należy zabezpieczyć się od nadmiernej od niego zależności” . Słowa profesora Rosatiego zrobiły duże wrażenie na gościach, którzy w pełni popierali idee bezpieczeństwa i współpracy w Europie . Kostrzyńskie forum nabrało poniekąd charakteru panelu dyskusyjnego na temat wzajemnego wspierania się państw Unii Europejskiej oraz pretendujących do członkostwa w strukturach unij- nych . Dla przedstawicieli ukraińskiego Sambor słowa Dariusza Rosatiego były dużym pokrzepieniem i potwierdzeniem słuszności pretendowania Ukrainy do wstąpienia do Unii Europejskiej . Także przedstawiciele mołdawskiego Floresti zostali utwierdzeni w słuszności współpracy z państwami Zjednoczonej Europy .

Kolejny blok tematyczny otworzyło wystąpienie poseł Krystyny Sibińskiej (PO) . Wystąpienie pani poseł przedstawiało infrastrukturę drogową województwa lubuskie- go . Na kolejnych slajdach autorka omówiła długoletnie programy budowy głównych szlaków drogowych biegnących przez teren ziemi lubuskiej . Jednym z zasygnalizowa- nych wątków była budowa obwodnicy Kostrzyna nad Odrą oraz plan wybudowania kolejnego mostu drogowego przez Odrę, stanowiącego przejście graniczne i drogę transportową dla towarów wytwarzanych na terenie Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej .

Kontynuacją debaty na temat województwa lubuskiego było przedstawienie współ- pracy międzynarodowej regionu, jego walorów gospodarczych i turystycznych . Temat ten omówiony został przez wicewojewodę lubuskiego – Macieja Szykułę i uzupełniony przez Henryka Macieja Woźniaka – doradcę wojewody lubuskiego do spraw gospo- darczych . Obaj prelegenci zwracali uwagę, że w województwie lubuskim od kilku lat notowany jest dynamiczny rozwój potencjału intelektualnego, prężnie rozwijają się Uniwersytet Zielonogórski, Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim, Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie i Wyższa Szkoła Zawodowa w Kostrzynie nad Odrą . Władze samorządowe starają się, aby „następował transfer wiedzy i nauki do gospodarki” . Henryk Maciej Woźniak przestawił strategię rozwoju współpracy zagranicznej województwa lubuskiego . Strategia ta, według doradcy wojewody, opiera się na „wspólnych inicjatywach z partnerami zagranicznymi, udziale w organizacjach międzynarodowych oraz potencjale intelektualnym” .

Formalnie województwo lubuskie ma podpisane następujące umowy o współpracy z regionami w: Niemczech, Federacji Rosyjskiej, na Ukrainie, we Włoszech, Chinach, Republice Mołdawii, Republice Białorusi, na Słowacji i we Francji . Warto dodać, że najwięcej samorządów z obszaru województwa lubuskiego swoją współpracę koncen- truje w Saksonii i Brandenburgii . Jest to naturalne ze względu na położenie regionu . Samorządowcy są bardzo aktywni na tej płaszczyźnie, a swoich partnerów mają nawet w Stanach Zjednoczonych, Chinach i Meksyku .

Podczas konferencji szczegółowo omówiono współpracę województwa lubuskiego z jego partnerami na wschodzie Europy . Temat ten poruszony został przez Stanisława Tomasza Domaszewskiego ze Stowarzyszenia Polska-Wschód . Współpracę opartą głównie na wymianie doświadczeń politycznych, gospodarczych i społecznych charak- teryzują jednoczesne wymiany młodzieży, która poza miastami partnerskimi odwiedza również ważne i ciekawe dla danego regionu miejsca turystyczne . Budowana jest przez to więź pomiędzy narodami, co w przyszłości może się przyczynić do nawiązania ści- ślejszych stosunków gospodarczych oraz pokojowego nastawienia względem siebie . Istotnym partnerem współpracy Polska-Wschód jest Uniwersytet Zielonogórski, który

prowadzi na swoich wydziałach naukę języka rosyjskiego – zapomnianego w Polsce przez ostatnie dwadzieścia lat, a istotnego ze względu na bliskie sąsiedztwo narodów się nim posługujących . Zielona Góra to również miejsce organizacji Festiwalu Piosenki Rosyjskiej, w którym udział biorą nie tylko Rosjanie, ale i inne narodowości, w tym też Polacy . Ze względu jednak na dosyć sceptyczne stosunki z Rosją za sprawą sytuacji geopolitycznej na Ukrainie w tym roku Festiwal może nie dojść do skutku .

Ważnym i ciekawym wystąpieniem podczas spotkania było przemówienie dra Petera Kohnerta – przedstawiciela ministerstwa gospodarki i spraw europejskich lan- du Brandenburgia, który przypomniał słuchaczom na samym wstępie, jak wiele lat temu ówczesny kanclerz Niemiec, Gerhard Schroeder, wyrażał się sceptycznie wobec przystąpienia Polski do Unii Europejskiej . Dr Kohnert wyraźnie podkreślił, że „dziś Niemcy nie wyobrażają sobie współpracy w ramach Wspólnoty Europejskiej bez Polski” . Momentem przełomowym w historii współpracy obu partnerów było przy tym wycofanie wojsk radzieckich z terytorium wschodnich Niemiec oraz Polski . Następny istotny element współpracy to ten na płaszczyźnie gospodarczej . Pomiędzy Polską a Niemcami występuje nieustający przepływ towarów i osób . Polacy chętnie osiedlają się w Niemczech, a Niemcy coraz chętniej kupują polskie produkty . Działalność go- spodarcza Polaków w landzie Brandenburgia sięga pięciu procent całej zarejestrowanej przedsiębiorczości . To tyle samo, ile zsumowana działalność gospodarcza wszystkich innych narodowości w tym landzie . Polacy w Brandenburgii to ogromny potencjał, także ilościowy, gdyż jest tam ich ponad dwanaście tysięcy . Stąd też stosunki z Polską są dla władz regionu bardzo istotne . Przedstawiciele landu współtworzą komisję nie- miecką przy rządzie RP, uczestniczą we współpracy pomiędzy służbami: policją czy strażą pożarną, jak również posiadają swoje stałe przedstawicielstwa w Szczecinie, Wrocławiu oraz Poznaniu . W województwie lubuskim brak takiego przedstawiciel- stwa, ale jak tłumaczą władze Brandenburgii, nie jest ono potrzebne ze względu na bliskość lubuskiego partnera .

Trzeci etap konferencji obejmował prezentację poszczególnych miast partnerskich Kostrzyna nad Odrą . Pierwsza prelekcja dotyczyła najbliższego sąsiada i partnera Kostrzyna – miasta Seelow . Swój region przedstawił burmistrz Seelow – Jörg Schröder . Znaczną cześć swojego wystąpienia Schröder poświęcił historii miasta i regionu, która w dużej mierze związana jest z historią Kostrzyna . Seelow stanowi „bramę” do Doliny Odry, przez co w ostatnich dniach II wojny światowej zostało ono zniszczone w siedemdziesięciu pięciu procentach . Ta miejscowość jest poza tym mniejsza od Kostrzyna i liczy około pięciu tysięcy siedmiuset mieszkańców . Jej burmistrz opowiadał podczas konferencji o odbudowie wielu zabytków miasta, w tym domu szwajcarskiego, którego renowacja możliwa była dzięki współfinansowaniu projektu z funduszy Unii

Europejskiej . Miasto Seelow stawia na rozwój społeczny, czego rezultatem są nowo wybudowane przedszkola, dom opieki dla seniorów, a także budynki przystosowane na potrzeby osób niepełnosprawnych . Władze miasta starają się przy tym stale zapobiegać dużemu bezrobociu (14%), co finalnie zaowocowało otwarciem centrum kształcenia zawodowego oraz parku przemysłowego, zagospodarowanego obecnie w czterdziestu procentach . Seelow chce przy tym korzystać z doświadczeń gospodarczych Kostrzyna i w miarę możliwości podejmować wspólne kroki marketingowe promujące region gospodarczy obu miast .

W połowie konferencji na dłuższą chwilę głos zabrał burmistrz Kostrzyna nad Odrą dr Andrzej Kunt . Wystąpienie burmistrza odnosiło się do poprzednich prelekcji oraz stanowiło tło do dalszej dyskusji na temat partnerstwa międzynarodowego .

Doktor Andrzej Kunt dobitnie zaznaczył, że „rozwój współpracy międzynarodowej jest jednym z kluczowych priorytetów polityki Kostrzyna nad Odrą” . Miasto prowa- dzi działania ukierunkowane na nawiązywanie, utrzymanie i pogłębianie kontaktów z partnerami z całej Unii Europejskiej oraz państw stowarzyszonych lub pretendujących do stowarzyszenia z Unią Europejską . Do tych celów miasto wykorzystuje środki po- chodzące z projektów Unii Europejskiej takich, jak: Program Polska-Brandenburgia, INTERREG III B, Comenius, czy też Europa dla Obywateli .

Partnerstwo międzynarodowe realizowane przez miasta nie zawsze zakrojone jest na dużą skalę . Czasami, jak również w Kostrzynie nad Odrą, współpraca służy reali- zacji konkretnych projektów . Taki typ współpracy łączy Kostrzyn nad Odrą i wło- skie Piazzola sul Brenta . Oba regiony wymieniają się doświadczeniami związanymi z organizacją dużych imprez masowych . Współpracę opartą na konkretnej dziedzinie można przedstawić również na przykładzie instytucji edukacyjnych, organizacji poza- rządowych oraz przedsiębiorstw . Partnerstwo nie ogranicza się do miast, ale skierowane jest na konkretne przedsięwzięcia, stowarzyszenia . W tym wypadku przykładem jest Peitz, z którym Kostrzyn współpracuje głównie na płaszczyźnie kontaktów pomiędzy twierdzami . Kostrzyńska twierdza od kilku lat jest nieustannie rewitalizowana . Dzieje się tak głównie za sprawą środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego .

Doktor Andrzej Kunt pochwalił współpracę z sąsiadami ze wschodu . Szczególnego znaczenia nabrał region samborski, z którego pochodzi wielu byłych i aktualnych mieszkańców Kostrzyna . Kostrzyn – będący w 1945 r . wymarłym miastem – po wojnie został zasiedlony osobami pochodzącymi z regionu lwowskiego i samborskiego . Ze względu na te powiazania władze Kostrzyna nad Odrą wspierają istniejącą w Sambor polską szkołę oraz Dom Polski – prężnie działający ośrodek polonijny .

Gospodarz konferencji podczas swojego wystąpienia nawiązał do opisanych w dal- szej części projektów „Baltic Fort Route” oraz „Forte Cultura” . Kostrzyn nad Odrą jest liderem obu tych projektów, dzięki czemu część pieniędzy pochodząca z budżetu tych przedsięwzięć może być przeznaczana na cele własne miasta związane z zacho- waniem dziedzictwa historycznego i kulturowego . Z pierwszego projektu wykonano rewitalizację Bramy Berlińskiej w Twierdzy Kostrzyn, a z drugiego wybudowana zostanie mała przystań prowadząca do Twierdzy . Wykonany zostanie również model 3D kostrzyńskiej Twierdzy .

Kolejne wystąpienie dotyczyło Sambor . O mieście i regionie Samborskim opowiadał Włodzimierz Daciuk – sekretarz rady miasta Sambor . Na początku swojego wystąpienia sekretarz wyraził ubolewanie nad sytuacją polityczną i militarną w swoim kraju, przy czym ton jego wypowiedzi wskazywał na sympatyzowanie z ideą Unii Europejskiej .

Sambor to dosyć duże, liczące ponad trzydzieści cztery tysiące mieszkańców miasto, mające budżet mieszczący się w granicach trzydziestu jeden milionów złotych . Władze miasta starają się zjednać sobie zagranicznych inwestorów, a wynik ich działań to czter- naście milionów dolarów bezpośrednich inwestycji zagranicznych w ubiegłym roku . Miasto ma bogatą historię związaną z regionem wileńskim, a także pełną polskich ak- centów . Sambor to jedno z najstarszych miast w dawnej Galicji Wschodniej, położone na lewym brzegu Dniestru . Daciuk z dumą relacjonował, że w Samborze istnieje Dom Polski zrzeszający Polaków mieszkających w regionie oraz upamiętniający losy tych, którzy żyli tam przed wywiezieniem na ziemie obecnej zachodniej Polski w wyniku zmiany granic po II wojnie światowej . Z historycznego okresu miasta pochodzi sieć podziemnych przejść znajdujących się pod kompleksem miejskim . Władze Sambora pragną poddać ten zabytek wnikliwej analizie historycznej, a następnie udostępnić zwiedzającym jako obiekt turystyczny .

Ze względu na korzystne położenie geograficzne i transport zapewniający łatwy dostęp do rynków krajowych i międzynarodowych miasto Sambor ma szansę wzbu- dzić zainteresowanie ze strony inwestorów zagranicznych . Oprócz tego oferuje ono stosunkowo wysoki poziom wykwalifikowanej kadry pracowniczej i rozbudowany system szkolnictwa zawodowego . Istnieje tam też szeroka sieć szkół, które kształcą specjalistów w zakresie budownictwa, przetwórstwa spożywczego i przemysłu lekkie- go . Ukraina to wielkie przestrzenie, które widać w regionie samborskim . Potencjalni inwestorzy znajdą w Samborze wiele niewykorzystanych terenów optymalnych pod inwestycje wraz z kadrą gotową podjąć pracę w regionie . Realizowana przez miasto polityka aktywnie stymuluje podmioty gospodarcze do długoterminowych inwestycji wpływających korzystnie na rozwój gospodarczy, który jako jedyny przyczynia się do poprawy życia mieszkańców miasta i stanowi podwaliny do rozwoju innych dziedzin

życia . Obecnie prężnie rozwija się tu przemysł spożywczy i przetwórczy oraz powstają liczne projekty inżynieryjne, przy czym Sambor to jednocześnie wykwalifikowana kadra niemal każdego szczebla pracowniczego . Największy nacisk kładzie się jednak w mieście na przemysł meblowy, który wspierany jest najintensywniej .

Następny referat burmistrza Grigore Cojocaru dotyczył mołdawskiego Floresti . Jest to trzynastotysięczne mołdawskie miasto powiatowe, w skład którego wchodzą siedemdziesiąt cztery miejscowości liczące łącznie osiemdziesiąt cztery tysiące miesz- kańców . Floresti boryka się z problemami, takimi jak bezrobocie czy migracja ludności do krajów sąsiedzkich lub wysokorozwiniętych państw zachodnioeuropejskich . Oprócz tego, miasto cechuje słaba infrastruktura miejska, co charakterystyczne jest dla krajów rozwijających się, jak np . Ukraina . Obecni inwestorzy Floresti to głównie Amerykanie i Niemcy, którzy przekazali sprzęt jednostkom zapewniającym bezpieczeństwo i po- rządek . Przed miastem stoją podobne wyzwania i problemy, jakie stały przed Polską w latach dziewięćdziesiątych . Podobieństw jest dużo, choćby słaba infrastruktura drogowa, czekające na modernizację sieci wodociągowe i kanalizacyjne oraz znaczna przewaga zatrudnienia w sektorze rolniczym . Widać jednak, że kraj jest na dobrej drodze, co potwierdza podpisanie przez Mołdawię umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską . Floresti stara się zachęcić zagranicznych przedstawicieli do inwestowania na swoim terenie oraz jednocześnie uczyć od partnerów, w tym Kostrzyna, który mieszkańcy chętnie odwiedzają, uczestnicząc w licznych imprezach kulturalnych . Występy mołdawskich zespołów na kostrzyńskich scenach, w szczególności grupy Izvoras, mocno utkwiły w pamięci mieszkańców Kostrzyna . Floresti to miasto również bardzo ciekawe pod względem turystycznym, które może się pochwalić wiekowymi klasztorami, malowniczymi cerkwiami oraz obiektami upamiętniającymi poległych podczas wojny w Afganistanie i nad Dniestrem . Podsumowując swoje wystąpienie, burmistrz Floresti zachęcał do odwiedzania i inwestowania w gminie, zwłaszcza na terenie parku przemysłowego znajdującego się w jej obrębie .

Kończąca forum prezentacja dotyczyła włoskiego regionu i miasta Piazzola sul Brenta położonego we Włoszech w sąsiedztwie Wenecji . Historia i współczesny koloryt miejscowości w dużej mierze związane są z rodziną Contarini, która niegdyś władała Piazzolą . Obecnie można podziwiać willę rodziny, która stanowi atrakcję turystyczną miasteczka oraz przyciąga artystów i rozsławia region . Niegdyś klan Contarini za- trudniał znaczną część mieszkańców regionu w swoich fabrykach, co przyczyniło się do przekształcenia miejscowości z rolniczej w przemysłową i spowodowało znaczne jej wzbogacenie . We włoskim miasteczku urodzili się i wychowali znani artyści m .in . Andrea Mantegna, który później tworzył i żył w Padwie i Weronie . Pomimo zaledwie jedenastotysięcznego zaludnienia Piazzola może się pochwalić organizacją corocznego

międzynarodowego festiwalu muzycznego Hydrogen, który łączy ją z Kostrzynem nad Odrą, goszczącym od wielu lat Przystankiem Woodstock . Wśród wielu zalet włoskiego miasta jego burmistrz wymienił „otwartość i pełne poparcie władz i mieszkańców dla integracji europejskiej oraz współpracy międzynarodowej” . Włodarz wspominał również o kryzysie ekonomicznym i strukturalnym, który dotyka Europę i który jest jego zdaniem do przezwyciężenia za pomocą jedynych racjonalnych środków, jakimi są „ścisła współpraca i integracja” .

Z uwagi na skrótowy charakter tego sprawozdania przebieg spotkania zaprezen- towany został w mocno okrojonej formie . Konferencja ze względu na ciekawą for- mułę, międzynarodowy skład i rocznicowy charakter stanowiła duże wydarzenie dla Kostrzyna nad Odrą . Całości forum przysłuchiwali się przedstawiciele Kostrzyńsko- -Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, radni miejscy, dziennikarze Radia Zachód, TVP Gorzów oraz członkowie delegacji zagranicznych . Przebieg i wyniki obrad zostały opisane w biuletynie pokonferencyjnym wydanym w pięciu językach (niemieckim, włoskim, ukraińskim, mołdawskim i polskim) przez Urząd Miasta Kostrzyn nad Odrą .

W forum nie wzięli udziału przedstawiciele innych miast partnerskich Kostrzyna – Peitz i Berlin Spandau . Ośrodki te utrzymują z Kostrzynem głównie współpracę na płaszczyźnie wymiany wiedzy i doświadczeń dotyczących twierdz obronnych, znaj- dujących się na terenie tych miast oraz na terenie starego miasta w Kostrzynie nad Odrą .

Kostrzyn nad Odrą, 10 maja 2014 r . Paweł Gondek