View of Vol 5 No 2 (2006): Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia

Oeconomia

Konkurs

o nagrodę Rektorów Polskich Uczelni Rolniczych „Praca Roku w ACTA SCIENTIARUM POLONORUM''

Rok 2002

Ostaszewska T., Węgiel M., 2002. Differentiation of alimentary tract during organogenesis in larval asp (Aspius aspius L.). Acta Sci. Pol., Piscaria 1(1), 23-34.

Rok 2003

Stopa R„ Romański L., 2003. Zastosowanie metody interferometrii plamkowej do pomiaru przemieszczeń przekroju poprzecznego korzenia marchwi. Acta Sci. Pol„ Tech. Agraria 2(1), 43-54.

Rok 2004

Szombathova N„ Dębska B., Lacko-Bartofova M., Zaujec A., Gonet S.S., 2004. Characteristics of humic acids isolated from soils under various forming systems. Acta Sci. Pol., Agricultura 3(2), 37-45.

Rok 2005

Stankiewicz A„ 2005. Identyfikacja matematycznych modeli lepkosprężystych materiałów biologicznych metodą Prony'ego. Acta Sci. Pol., Tech. Agraria 4(1), 41-59.

ACTA SCIENTIARUM POLONORUM

Oeconomia

Ekono1nia

5 (2) 2006

Bydgoszcz Kraków Lublin Olsztyn Poznail Siedlce Szczecin Warszawa Wrocław

Rada Programowa Acta Scientiarum Polonorum

(Kraków), Franciszek Kluza (Lublin), Edward Niedźwiecki (Szczecin), Janusz Prusi11ski (Bydgoszcz), Jerzy Sobota (Wrocław) - przewodniczący,

Stanisław Socha (Siedlce), Waldemar Uchman (Poznail) Rada Naukowa serii Oeconomia

Carol J. Cumber (South Dakota State University, Brookings, USA), Lech Pałasz (Szczecin), Maria Parliilska (Warszawa), Janina Sawicka (Warszawa) - przewodnicząca,

Richard Shane (South Dakota State University, Brookings, USA) Evert Van der Siu is (South Dakota State University, Brookings, USA) Grzegorz Spychalski (Szczecin), Michał Sznajder (Poznai1), Loren Tauer

(New York, USA) Sekretarz serii Oeco110111ia Iwona M. Pomianek (Warszawa) e-rnai I: i wona _pom ianek@sggw.pl

Projekt okładki Daniel Morzy11ski Opracowanie redakcyjne

Jan Kiryjow La manie Krystyna Piotrowska

ISNN 1644-5707

Przygotowanie publikacji dofinansowane z funduszu działalności statutowej Wydziału Ekonomiczno-Rolniczego SGGW w Warszawie

t' opyright by Wydawnictwo SGGW. Warszawa 2006

Wydawnictwo GG \V. u I. NO\\·our ynowska 166. 02-787 Warszawa tel. (0 22) 593 55 20 (-22 - sprzedaż). fax (O 22) 593 55 21

c-rna i I: wydawn ict wo@sggw.pl \\"\\'\\'.wyda wn ict wo ggw. p I

Od Rady Naul<owej

Przekazujemy czytelnikom dziesiątv nu111er c::asopisllla Acta Scie111ion1111 Po/0110-rum - Oecono111ia. Jest Io jedna z piętnastu serii c::asopisllla, 11'.rdmranrc/1 rea11/amie. w ujednoliconej szacie graficznej i podobnvmfonnacie redakcFjnv1n. Dotrc/1c::aso11•e

::o-angażowanie wszystkich uczelni rolniczvch \". kraju 1r 1vvdall'a11ie jednego c::osopislllo w różnych seriach tematycznych o W)lsokim po::iomie mervlorFc::mw g11·ww1//ije. :::e pr::1• zgodnym wysil/w autorów ora:: Rad Progra11101vej i Na11ko11'.pch c::asopislllo Acw Scien-liarum Po/onorum, w tym nasza seria Oeconomia, ::dobęd::ie godne llliejsce 1r .\-rodoll'i -sku naukov.'.)1111 i akade111ickim.

Artykuły do serii mogą być prz)lgo1011:vwa11e 1rję::vk11polskilll::1wule1n. s/0111_wni kluczowymi i streszczeniem w.języku angielskim. Rada N 111ko1va serii Oeconolllia ::1 vra-ca uwagę na ważność tego typu informacji, a 1vięc i polr::ebę ich s1arw1nego opraco-wania, bowie111 zawarto.ś:ć każdego numeru 111 postaci abstra/aóiv 11• ję::pfut w1gielskilll jest upowszechniana na stronach internelo1vvch. C::ę.ś-ć artvlutló111 au10ró11•:: Polski i:: zagranicy może być publikowana w wersji angielskiej. Jak dotvchc::as. 1rrdaje1m' po dwa nume1y serii w ciągu roku. Rada Programowa Acta na spotkaniu 11• /istopad::ie 2003 1: w Siedlcach ustali/a, iż od 2004 1: autor::y partvcypują 111 _{kos::wch pu/J/ikacji} w wysoko.ś:ci 250 z/ od arty/ut/u.

Zgłaszane artykuły prosimy przesyłać poc::1ą e/ektronic::ną na jeden :: poni:::s::vc/1 adresó1v:

janina_sawicka@.sgg1v.pl iwona _jJOl11ianek c 1gg1v.pl

W przypadku przesyłania 1vydmku (1v 2 eg::emp/ar::ac/1) nale:::r doląc::ri: rÓll'nie:::

nośnik elektroniczny (dyskietkę lub CD). Pr::e.1)-!kę:: dopiskielll Acta Scientiom111 fJo/ono -m111 - Oeconomia prosi111y kierować na adres:

Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu, Wrd::iał Ekono111ic::no-Rolnic::11 S::kola Główna Gospodarstwa Wiejskiego

ul. Nowoursvno1vska 166, 02-787 Wars::awa tel. (022) 593 40 70;.fóx (022) 593 40 77

Z po111a~t111ie111,

Prof: dr hah. Janina Smviclw P,.-;,e1vod11ic~ąca R1uźJ1 N1111ko1vei serii Oeco110111ia

Oeconomia

2006,

5-15

WPŁYW SAMORZĄDU

GMINNEGO NA LOKALNY

ROZWÓJ GOSPODARCZY NA

PRZYKŁADZIE GMIN

WOJEWÓDZTWA

WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

Karolina Babuchowska, Roman

Kisiel

Streszczenie. Samorząd lokalny jest koordynatorem wszelkich dzialaii podejmowanych na obszarze gminy, również takich, których bezpośrednim efektem jest lokalny rozwój gospodarczy. Celem pracy byla odpowiedź na pytanie: IVjaki sposób sa11wr::ąd y,111i11m· wpływa 11a lokalny rozwój gospodarczy? Odpowiedź na to pytanie umożliwily inlor111~1cjc zebrane podczas wywiadu w 20 celowo wytypowanych gminach woj. warmi1'1sko

--mazurskiego. Samorząd gminny kreując lokalny rozwój gospodarczy wykorzystuje instrumenty, których efektem jest zarówno bezpośredni, jak i pośredni wplyw na ten proces. Powszechnie wykorzystywanym w gminach instrumentem wspierającym lokalny rozwój gospodarczy byla strategia. Ponadto realizowano inwestycje, głównie inl'rastrukturalnc, oraz podejmowano działania wspierające rozwój przedsi~biorczości.

Słowa kluczowe: rozwój gospodarczy, gminy, instrumenty rozwoju

WSTĘP

Budowa pat1stwa demokratycznego z gospodarką opartą na prawach rynkowych by la

jednym z celów przemian ustrojowo-systemowych, jakich dokonano w Polsce na przeło­ mie lat 80. i 90. Podstawą dokonywanych zmian było założenie, że opoką ustroju demo

-kratycznego są społeczności lokalne, a prawo obywateli do uczestnictwa w kierowaniu

sprawami publicznymi jest jedną z demokratycznych zasad funkcjonowania pa1istwa. Koniecznością stała się przebudowa struktury administracyjnej pa1istwa. Na mocy usta

-wy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. [DzU z 1990 r. Nr 16, pm:. 95 J reakt y-wowano w Polsce podstawowe jednostki samorządu terytorialnego. Określono wówc1as zakres ich działania oraz zadania. do realizacji których są one zobligowane.

Adres do korespondencji - Corrcsponding author: Karolina Babuchowska. Uniwersytet

Warmiiisko-Mazurski w Olsztynie. Wydzial Nauk Ekonomic,nych. Katedra Polityki

Gospodarczej i Regionalnej. ul. Oczapowskicgo 4/200B. I 0-719 Olsztyn. tel. (48 89) 523 45 41. karolnat@ poczta.onet.pł

6 K. Babuchowska, R. Kisiel

Nowy ustrój RP obok zasady decentralizacji realizuje również zasady pomocniczości i dialogu spolecznego. Konsekwencją tego jest rozszerzenie zadaó publicznych samorzą­ dów terytorialnych, a przecie wszystkim gmin, które nie są tylko częścią aparatu paóstwo-wego. Ich podstawowym zadaniem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych i inicjowanie clziała11, które w tym kierunku będą zmierzały [Leor1ski 2001]. Takie podejście wynika w dużej mierze ze znajomości potrzeb i podstawowych proble-mów, jakie istnieją w środowisku gminnym.

Gminy nie rozwijają się jednak równomiernie. Przyczyn tego stanu można upatry-wać w niejednakowej dostępności do czynników produkcji bądź różnej ich jakości. Nie należy zapominać, że istotne znaczenie ma także potencjał tkwiący w ludziach, ich ak-tywności, przeclsi<;:biorczości i kreatywności. Działania administracji publicznej w za-kresie rozwoju gospodarczego powinny skupiać się na rozwiązywaniu problemów oraz wykorzystywaniu istniejących możliwości. Należy jednak pamiętać, że rozwój nie jest wyłącznie efektem działania administracji, ale równoczesnej działalności na określonym obszarze przedsiębiorstw, a także obywateli.

Wspieranie lokalnego rozwoju gospodarczego wiąże się z podjęciem wielu clziałaó w środowisku gminnym. Wiele korzyści władzom lokalnym w tym procesie może zapew-nić umiej<;:tność planowania strategicznego. Według Sztanclo, lokalną politykę gospodar-czą należy prowadzić na podstawie przyjętych w danej gminie kryteriów, które stanowią miar<;: oceny istotności danych dziala11 stymulujących. Pozwala to na dokonanie wyboru spośród całego agregatu narzędzi stymulowania rozwoju takiej grupy, której działanie b<;:clzie najbardziej zbieżne z wyznaczonymi priorytetami [Sztanclo 2000].

ktywność samorządów może przyjmować różne formy, w zależności od założer1 przyj<;:lych w strategii rozwoju. Z reguły będą się one skupiały na [Sobczyk 2004]:

- wspieraniu sektora prywatnego,

- efektywnym wykorzystaniu lokalnych zasobów, tworzeniu nowych miejsc pracy,

efektywnym zarządzaniu dochodami publicznymi.

Stymulując lokalny rozwój gospodarczy, władze samorządowe dysponują szeroką paletą narz<;:dzi. za pomocą których mogą osiągnąć wyznaczone cele. Zastosowanie ocl-powicclnicgo zestawu instrumentów zależy od szybkości ich działania, zakresu spodz ie-wanych elektów. łatwości w stosowaniu. Z tego względu charakter narzędzi może być bardzo różnorodny [Kami11ski 2003].

CE.L PRACY I METODY BADAŃ

:1morzącl lokalny wyst<;:puje w charakterze koordynatora wszelkich działaó podej-mowanych na obszarze gminy. w tym także clziała11. których bezpośrednim efektem jest lokalny rozwó.1 gospodarczy. Celem pracy była odpowiedź na pytanie: W.Jaki sposób s1111wr::ąd g111i1111r 11/1/iw111111 loko/11r m::1rój gospodarc::r?

Chcąc u1yskać odpowie łź na tak sformułowane pytanie. zebrano materiał empiry cz-11y. Do 1grom:1dzC11i<1 inlorniacJi wykorzystano metod<;: wywiadu indywidualnego, jako tcclinikt; b:1tb1'111·ybr:1110 wywiad pogl<;:biony standaryzowany skierowany do przedstawi

-cieli wl:1d1 samor1ądo11·ych (burmistrz. wójt) 11' celowo wytypowanych 20 gminach woj.

Wplv1v sa111orząd11g111i1111ego110 lokalny roz1l'ój gospodarc::.1· .. 7

warmiilsko-mazurskiego. Dobór jednostek samorządowych zosial dokonany na

podsta-wie dwu kryteriów: poziom rozwoju gospodarczego gminy oraz zmiany. jakie nast~UJiły

w poziomie rozwoju gminy w 2003 r. w porównaniu cło 1999 r. Aby umożliwić wybór

gmin do baclail empirycznych, należało dla 116 jednostek wchodzących w skład woj

e-wództwa określić poziom ich rozwoju gospodarczego.

Przyjmując, że rozwój gospodarczy, nawet w skali lokalnej. jest bardzo trudny cło zdefiniowania przy użyciu metod statystycznych, uznano, że najwłaściwszą metodą przy jego określaniu będzie wykorzystanie syntetycznego wskaźnika, skonstruowanego na

podstawie o określonej liczby zmiennych diagnostycznych. O wyborze takiej metody

zdecydowała możliwość późniejszej hierarchizacji obiektów z punktu widzenia pewnej

cechy (w tym przypadku poziomu rozwoju gospodarczego).

Istnieje wiele rodzajów wskaźników syntetycznych. W pracy wykorzystano metocli;: sum standaryzowanych. Aby określić wartość wskaźnika rozwoju. dokonano na pod-stawie literatury przedmiotu wyboru zmiennych diagnostycznych najlepiej opisujących

zjawisko lokalnego rozwoju gospodarczego. Oceniono także współzależność cech di

ag-nostycznych oraz dokonano ich standaryzacji. Ostatecznie wykorzystano informacje

o 14 zmiennych charakteryzujących różne sfery życia społcczno-gospoclarczego bada

-nych jednostek, tj.:

- odsetek ludności w wieku produkcyjnym,

- liczbę pracujących w stosunku cło ogólnej liczby ludności, - saldo migracji na I OOO mieszkai1ców,

- stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności w wieku produkcyjnym, - telefoniczne łącza główne na I OOO mieszka11ców,

- drogi publiczne o twardej nawierzchni na I OO km", - sieć kanalizacyjną na I OO km",

- sieć wodociągową na I OO km2 ,

- podmioty gospodarcze według REGON na I O tys. mieszka11ców. - nakłady inwestycyjne przecłsiQbiorstw na I micszka11ca,

- dochody własne gmin na I mieszka11ca,

- udział clochoclów własnych gmin w ich dochodach ogółem, - wydatki inwestycyjne gmin na I mieszka1\ca,

- udział wydatków inwestycyjnych gmin w ich wydatkach ogólcm.

Dla każdej z wytypowanych zmiennych obliczono cząstkowe wskaźniki, a nastc;:pnic:

poprzez ich zsumowanie wyliczono dla każdej gminy zbiorczy współczynnik rozwo

-ju. Wszystkie badane jednostki (gminy) zostaly uszeregowane poci wzgli;:clem wartości współczynnika rozwoju od najbardziej rozwiniętej cło charakteryzującej siQ jego naj -mniejszą wartością. Ponieważ rozwój gospodarczy jest zjawiskiem cłlugotrwalym, sza -cowanie jego poziomu w krótkim okresie uznano za nieuzasadnione. skoncentrowano sic;: więc na określeniu jego poziomu w latach 1999 i 2003. PrzyjQlO bowiem. ;ie w wybranym

przedziale czasowym można bQdzie zaobserwować zmiany gospodarcze, jakie nast<UJily. Aby ocenić zmiany poziomu rozwoju gospodarczego gmin. porówm1no wartości wspólczynnika rozwoju w latach 1999 i 2003 indywidualnie dla każdej gminy. Na tej

podstawie możliwy był podział jednostek na cztery rozłączne grupy (swbilną na niskim poziomie rozwoju. stabilną na wysokim poziomie rozwoju. wzroslll. regresu). charakt e-ryzujące siQ różną specyfiką. stopniem i kierunkiem zmian lub ich brakiem. Nast<,:pnic

8 K. Babuchowska, R. Kisiel

w każdej grupie wybrano w sposób celowy 5 gmin spełniających najlepiej kryteria wa-runkujące przynależność do niej. W przypadku gmin z grupy regresu i wzrostu były to jednostki, które odznaczały się odpowiednio największym pogorszeniem lub największą

poprawą poziomu rozwoju gospodarczego. W tych właśnie jednostkach zebrano materiał empiryczny.

FORMY WSPIERANIA LOKALNEGO ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Mając do wyboru szeroką paletę instrumentów stymulujących rozwój, władze sa -morządowe objętych badaniem gmin w pierwszej kolejności wykorzystywały te o cha -rakterze organizacyjno-planistycznym. Dokumentami najczęściej obecnymi w gminach byly strategie rozwoju. Wynikało to z dostrzegania korzyści, płynących z opracowania dokumentów, które umożliwiały holistyczne ujęcie potencjału rozwojowego jednostek, sprecyzowanie możliwości i kierunków rozwoju, a w konsekwencji efektywne zarządza­ nie tym procesem.

Badane gminy, niezależnie od specyfiki swojego rozwoju (grupy klasyfikacji), w większości posiadały dokument natury planistycznej, programujący przyszłe ich dz ia-lania. ie zawsze tym dokumentem była strategia. Te gminy, które strategię posiadały,

różnicowa I sposób jej opracowania. Sporządzenie strategii uwzględniało trzy możliwo­ ści: powierzenie calości prac profesjonalnej firmie zewnętrznej, samodzielne rozpoznanie uwarunkowa11 rozwoju i na tej podstawie sporządzenie dokumentu przez pracowników,

wspólne prace micszka11ców i pracowników urzędu (rys. I).

Jak wynika z informacji przedstawionych na rysunku I, strategie najczęściej powie -r1.ano przygotowaniu profesjonalnej firmie zewnętrznej. Z tej możliwości skorzystały

wszystkie zbadane gminy należące do grupy stabilnej na niskim poziomie rozwoju, po 2

gminy z grupy wzrostu i stabilnej na wysokim poziomie rozwoju oraz 4 gminy z grupy

Pr:1cnw11icy ur;~du wrn; / lokalnymi grupami spolcu nyrni

Sa1nocl1iclnic pracownicy llrL<(clu ProksJonal11:1 linna

O (inrp:1 siabiln:r 11:1 niski111 po1ior11ic ro;woju

tirura rcgrc:-;u

Liczba zaLnaczc1·1

O Grupa swbilna na wysokim poziomie rozwoju O Grupa 11·1rostu

I{~,. I. Sposob~ spor1ąd1ania s1rategii roL11·oju gmin w 7alcżności od grupy klasyfikacji Fig. I. \Va~ sur prc:p:1ri11g strategics or C01lll11Uncs· clcvcloprncnt clcpcncling 011 a classification

grnup

/rndlu: npr:1nm anie 11:1 pndsw11 ie bada1'i własnych (n= 20). SuurL·e: :nrthnr"s research (11 20).

Wp(vw sa111orzqd11 g111i1111ego na lokalnv ro::ll'ój gospodarc::F ... 9

regresu. Trzeba jednocześnie podkreślić, że w grupie wzrostu najwięcej gmin zdecydo -wało się na przygotowanie strategii przy wspólnych pracach mieszkai1ców, pracowników urzędu, a niejednokrotnie przy równoczesnej pomocy ekspertów zewnętrznych.

Odnosząc ten aspekt do poziomu rozwoju gmin, należy stwierdzić, że ten sposób

działania dawał pożądane efekty z punktu widzenia lokalnego rozwoju gospodarczego. Taką formę tworzenia strategii wybrano bowiem w gminach, które charakteryzowała poprawa lokalizacji w hierarchii poziomu rozwoju gospodarczego. Istotny by! sposób przygotowania strategii w gminach należących do grupy stabilnej na niskim poziomic

rozwoju. We wszystkich jednostkach zdecydowano się na powierzenie przygotowania dokumentu firmom zewnętrznym.

W gminach, w których uchwalono strategie, dokonano tego w różnych momentach badanego okresu. Jednakże w tych wszystkich jednostkach dokument przyjęły rady gmin

w formie uchwały. Dla gmin grupy stabilnej na wysokim poziomic rozwoju charakter y-styczne było opracowanie dokumentu w latach 1998-2000. Z kolei dla gmin grup st

a-bilnej na niskim poziomie rozwoju i regresu typowe było uchwalenie strategii w latach 2001-2004. Podany przykład utwierdza w przekonaniu, że jeclnostk i samorządowe nal

e-żące do grupy stabilnej na wysokim poziomie rozwoju, w których władze lokalne dużo wcześniej niż pozostałe zdecydowały o konieczności wyznaczenia kierunków działania,

konsekwentnie je realizowały oraz dynamicznie się rozwinęły.

Różny był także okres, na jaki formułowano strategie. Najczęściej wytyczano cele

i planowano ich realizację w okresie nie krótszym niż 6 lat, ale nieprzekraczającym I O lat. W celu zapewnienia sprawnej realizacji zada11 wyznaczonych w strategiach badane

jednostki podejmowały współpracę z instytucjami wyższych poziomów administracji pai1stwowej, co było konieczne, uwzględniając zadania, cło realizacji których zobowiąza­ ło je pa ós two, a także z licznymi innymi instytucjami publicznym i i agendami rządowymi

(ARiMR, ANR, ARR). Wiele gmin podjęło ponadto współpracę zarówno z innymi gmi -nami krajowymi, jak i gminami oraz miastami zagranicznymi (rys. 2).

Związki 4 ini<;dzynarodowe Związki 111i<;clzyg111inne Miasta/gminy partnerskie Inne 5 5

o

121 Grupa stabilna na niskim poziomic rozwoju

Grupa regresu

O Grupa stabilna na" ysoki111 poi i omie ro;" oju O Grupa \\'7rostu

Rys. 2. Formy wspólpracy podejmowane przez gminy Fig. 2. Cooperation rorms takcn up by COl11111Ul1CS

Żródlo: opracowanie na podstawie bada1i wlasnych (n= 20). ource: author·s rescarch (n= 20).

10 K. Bab11cho1vska, R. Kisiel

Nawiązywane porozumienia pozwoliły na wymianę doświadczeń w zakresie funk-cjonowania samorządów, gospodarki odpadami, a także w innych sferach działalności

administracji publicznej. Współpraca umożliwiła również realizację wielu inwestycji, co byłoby niewykonalne w ramach jednej gminy ze względów finansowych. Wspólne clzialania umożliwiły także jednostkom otrzymanie cło realizowanych inwestycji dopłat z luncluszy unijnych oraz Ministerstwa Finansów.

W ramach porozumień mięclzynaroclowych dokonano wymiany młodzieży, nau

czy-ciel i, strażaków i innych grup zawodowych (rys. 3). Do znaczących korzyści tego typu działań zaliczano możliwość prezentacji osiągnięć, promocji artystów na szerszym fo-rum, budowanie wizerunku gminy jako dobrego partnera cło współpracy.

Kolejną formą oclclziaływania władz samorządowych na rozwój gospodarki lokalnej

była realizacja na obszarze gmin inwestycji. Ich celem były poprawa warunków życia mieszkai1ców. a także stworzenie klimatu sprzyjającego rozwojowi przedsiębiorczości. Wśród inwestycji zako11czonych w ostatnim czasie łub będących w trakcie realizacji wy-mieniano: budowl( sieci kanalizacyjnej, budowę łub modernizację oczyszczali ścieków oraz budowl( sieci wodociągowej. inwestycje oświatowe, związane głównie z remontem lub budową szkól i hal sportowych. Wśród innych odpowiedzi podawano budowę bocz-nic kolejowych.

Obowiązujące w Polsce przepisy prawne wyposażyły władze samorządowe w in

stru-menty oclclziaływania na istniejące w gminie struktury gospodarcze. Mogą one zatem w granicach określonych prawem pomagać lub też odmawiać wsparcia wszelkim ini-cjatywom gospodarczym podejmowanym przez miejscową ludność łub też zachęcać cło inwestowania na terenie gminy podmioty zewnętrzne.

I

Oc/)'S/u;ilnic ścidów

Drogi gminni..!

MfM

SiL·ć ,,·odoci:u;owa

u

Sieć kanali/acyjn;i

o

D (irupa ,;1abilna na niskim po/io1nie l'O/\\'Oju O Grupa stabilna na wysokim poziomie rozwoju

(irup:1 regresu O Grupa \\'Zrostu R) s . .\. 111" cstycjc rcali/O\\':lnc ,,. gminach

1:ig . .\. lmcs1111cn1s rcali1cd in co111111u11cs

i n>dlu: npr:1ct)\\ a nic n:1 pods1:1\\·ic bada1'1 \\'lasnych (n= 20). Snurcc: :1u1hnr's rc,;can.:h (n 20).

Wplv1v samorządu g111i1111ego na lokalnv roz1vój gospodarc::1· ... 11

Podejmowane działania mają niewątpliwie wpływ na rozwój gospodarki lokalnej. który niejednokrotnie jest utożsamiany z powstawaniem firm i tworzeniem miejsc pra-cy. Inicjatywy wspierające przedsiębiorczość są zatem ważnym aspektem w dzialalności

gminy.

Władze nie wszystkich badanych jednostek deklarowaly podejmowanie akcji. kt ó-rych zamierzeniem było wzmocnienie przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarzL: gminy (rys. 4). Przede wszystkim uzasadniano to brakiem zainteresowanych. nieliczną populacją lokalnych przedsiębiorstw czy też niskimi dochodami gminy. Takiego zdania byli przedstawiciele 2 gmin należących do grupy stabilnej na niskim poziomic rozwo,iu.

l gminy z grupy regresu oraz l gminy z grupy wzrostu.

Utworzenie inkubatora

przedsiQbiorczości

Obniżanie opiat za uslugi komunalne

Utworzenie strefy aktywności gospodarczej

Ulgi podatkowe

Inne

o

Liczba zaznaczc1i

121 Grupa stabilna na niskim poziomic rozwoju •Grupa regresu

D Grupa stabilna na wysokim po1io111ic ro1.woju D Grupa wzrostu

Rys. 4. Dzialania wspomagające rozwój przedsil!biorczości Fig. 4. Activitics supporting cntrcprcncurship dcvclopmcnt Źródło: opracowanie na podstawie badari wlasnych (n= 20).

Source: author's research (n= 20).

Obok inicjatyw. których celem była pomoc przedsiębiorstwom funkcjonującym .JUi. na rynku lokalnym. władze wszystkich badanych jednostek staraly się przyciągnąć n

o-wych inwestorów. Aby zachęcić ich do prowadzenia działalności gospodarczej na terenie

gminy, władze korzystały z szerokiej gamy instrumentów.

Najczęściej wybieraną we wszy tkich gminach formą zachęty byly ulgi i zwolni e-nia podatkowe, obejmujące podatki: cło nieruchomości, rolny, leśny. Ponadto wicie gmin

obniżało przedsiębiorcom opłaty za uslugi komunalne. Niezmiernie rzadko gminy clccy-dowaly się na bardziej wyszukane formy wsparcia. jak np. tworzenie inkubatorów pr7.ccl

-siębiorczości.

12 K. Babuchowska, R. Kisiel

STYMULANTY I OESTYMULANTY ROZWOJU Z PUNKTU WIDZENIA

WŁADZ LOKALNYCH

W badanych gminach wskazywano różne czynniki, które warunkowały proces

roz-woju (rys. 5). Wśród stymulantów, a więc czynników, które zdecydowanie go wspierają,

wymieniano przecie wszystkim klimat i położenie geograficzne. Niewątpliwie czynniki te są atutami woj. warmi11sko-mazurskiego, które charakteryzuje urozmaicona rzeźba te-renu, wzbogacona lasami i wodami powierzchniowymi. Jednak współczesna gospodarka wymaga bardziej kompleksowego ujęcia aspektów konkurencyjności poszczególnych obszarów, na które w coraz większym stopniu mają wpływ wysoko rozwinięte dziedziny gospodarki w stosunku cło warunków naturalnych, co zostało uwzględnione m.in. w

stra-tegii rozwoju woj. warmiilsko-mazurskiego.

W horyzoncie cło 2020 roku wskazano 3 priorytety, których wyrazem są cele strate-giczne, przyjc;:te cło realizacji. Skupiono się w nich na następujących aspektach

[Strate-gia ... 2005]:

- tworzeniu konkurencyjnej gospodarki,

- budowaniu nowoczesnych sieci,

- tworzeniu otwartego społecze11stwa.

Jako czynnik sprzyjający rozwojowi gospodarczemu postrzegano w gminach także

podejmowanie wspólpraey z innymi jednostkami, i to zarówno w kraju, jak i za granicą. Z kolei tylko nieliczni przedstawiciele władz samorządowych traktowali stan rozwoju in-f'rastruktury technicznej jako stymulant rozwoju. Takiego zdania były przecie wszystkim

wlaclze gmin należących cło grupy stabilnej na wysokim poziomie rozwoju.

Klimal i poło/ł„:nit.: geograficzne ~Wfl%~%~~~0~~Ar-i!l%~~~~~~~~~0;~1'.'.:'.'.:'.'.:L'.'.:'.'.:]IB•••ll:JEJI

7.asohy gcologicLJ11.!

®il

-J\l..t; '' 11o;ć i 1:1a11gai.owa11ii: grup spokc7nycli w

1 l i WI\\ ią1y\\anit.: lokal11ych problemów ~~~~,____,,.

\V:-.p()lprnc1 / i11ny111i gmin:imi krajowymi ~l0~Yhł~'.'.::J::'.:'.l••••=:J'.::'.:!J \\'....polpr:1~a / innymi g111i11:1111i 1agranic1nymi

--

u

Dohrti: ro1\\ini\'.1:1 infrastruktura ti:clmi~111a ~l?h=0=JY=Whł=~I --~- -·~·-111111.! !TILjJ

o

Liclba zaznaczd1

12 I~

Dli1up.1:-l.lhiln.i11:111iski111 pu;iomii.: rO/\\oju

(ii up.1 n.:grc:-;u

O Grupa stabilna na wysokim poziomic rozwoju O Grupa wLrostu

Rys. 5. C1y1111iJ,.i spr;yjające lobl11emu rOL\\"Ojowi gospoclarcLcmu l"ig. 5. F:JC!or,; t:\\ ouri11g !ocal eco110111ic cle\ elopm.:111

/mdil': opractn1 :lilie n:1 podsta\\ ie bada1·1 \\'Jasnych (11 = 20). Sourcc: :1u1ho1";; rc,;c:in:h (11 20)

16

Wplvw sa111orzqd11 gminnego na lokalnv rozH·ój gospodarc::.1'. .. 13

Wypowiedzi respondentów pozwoliły na ustalenie prawidłowości dotyczącej liczby i rodzaju czynników identyfikowanych jako sprzyjające rozwojowi. Im wyższy był p o-ziom rozwoju gospodarczego gminy, tym więcej czynników sprzyjających rozwojowi postrzegały lokalne władze samorządowe. Odmienne odczucia wyrażali z kolei przedst a-wiciele gmin słabo rozwiniętych. Ich zdaniem, niewiele elementów środowiska lokaln e-go można było uznać za wspierające rozwój.

Analizując grupę czynników ograniczających rozwój lokalny (rys. 6), należy zauwa -żyć, iż była ona zdecydowanie mniej różnorodna niż grupa stymulantów.

Bariery rozwoju były rzadziej dostrzegane w gminach dobrze rozwijających siQ, w przeciwieilstwie do gmin grupy stabilnej na niskim poziomie rozwoju i regresu, w których zidentyfikowano ich zdecydowanie więcej. W gminach najsłabiej rozwiniQ -tych, sklasyfikowanych jako stabilne na niskim poziomie rozwoju, każdy z podanych czynników postrzegano jako ograniczenie rozwoju gospodarczego.

Aż w 12 spośród 20 gmin uznano, że dużą przeszkodą w kreowaniu rozwoju lokalnego są środki finansowe, a właściwie ich brak. Uniemożliwiało to podejmowanie wielu cłzia­ łat1, które mogłyby ten proces inicjować. Optymizmem napawa fakt. iż pomimo ogólnego poczucia braku środków finansowych tylko 4 ankietowanych uznało zadłużenie swojej gminy za istotne ograniczenie jej rozwoju. Nie należałoby bowiem utożsamiać zaci;1 g-niętych kredytów bankowych lub pożyczek z ograniczaniem rozwoju, w szczególności jeżeli pochodzące z nich środki przeznaczane są np. na reałizacjr,; zacła11 inwestycyjnych.

Inne Niewielkie zaangażowanie społecznosci lokalnej

w rozwiązywanie problemów

Brak środków finansowych

Zadlużcnic gminy

Słabo rozwini~Ia infras1ruk1ura spolcczna

Słnbo rozwini~ta infrastruktura techniczna

o 2 4 IO

Lic1ha 1a111:1c1c1i

~Grupa stabilna na niskim poziomic rozwoju 8 Grupa regresu

DCirupa stabilna 11;1 wysokim pcviomic:.: 101woju O Grupa "1ro,tu

Rys. 6. Czynniki ograniczające lokalny rozwój gospodarczy

Fig. 6. Factors limiting loca\ economic dcvclopmcnt Żródło: opracowanie na podstawie badaii własnych (n= 20).

Source: au1ho1"s rcsearch (n= 20).

Oeco110111ia 5 (1) 1006

14 K. Babuchowska, R. Kisiel

Analiza udzielonych odpowiedzi clowoclzi, iż istotną barierą rozwoju gmin była rów-nież słabo rozwinięta infrastruktura techniczna oraz społeczna. Ten aspekt był identyfiko-wany jako ograniczenie głównie w g111inach grupy stabilnej na niskim poziomie rozwoju. Potwierdza to konieczność dalszej realizacji clziałail w tym zakresie.

Warto również zwrócić uwagę, że podobnie jak wśród czynników wspierających, tak i wśród czynników ograniczających rozwój gminy wymieniano zaangażowanie społecz­ ności lokalnych w rozwiązywanie proble111ów. Świadczy to o tym, że w obrębie jednego województwa można obserwować skrajne postawy społeczne, które będą miały ogromny wpływ na ksztaltowanie gospodarki lokalnej.

Polskie spolecze11stwo bardzo często ogranicza swój udział w samorządzie terytorial-ny111 do przekazania władzy poprzez wybór swoich reprezentantów, a wszelkie niezado-wolenie wynikające z poclej111owanych decyzji wyraża proteste111. W niewielu gminach woj. war111i11sko-111azurskiego 111ożna było dostrzec aktywną postawę mieszkailców wo-bec pojawiających się probłe111ów. Część obywateli posiadająca inwencję wycofuje się z życia publicznego zniechęcona trudnościami pojawiającymi się podczas realizacji ini-cjatyw. Tymczasem wiaclo1110 powszechnie, że silą napędową rozwoju g111in są ludzie.

WNIOSKI

Sa111orzącl g111inny kreując lokalny rozwój gospodarczy wykorzystuje instrumenty, których erektem jest zarówno bezpośredni, jak i pośredni wpływ na ten proces. Prze pro-wadzone badania pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków:

I. Powszechnie wykorzystywanym w gminach przez lokalnych clecyclentów instrumen-tem o charakterze organizacyjno-planistycznym wspierającym lokalny rozwój gospo-darczy była strategia. Konsultowanie treści strategii podczas prac przygotowawczych z mieszka1icami gminy ułatwiało identyfikację najważniejszych problemów oraz wy-bór najlepszych sposobów ich rozwiązania.

'l W gminach najsłabiej rozwiniętych sporządzanie dokumentów planistycznych było n;isticpstwem ohowią7.l1jących prl'.episów prnwnych, nie wynikało natomiast z subiek-tywnego odczucia takiej potrzeby przez lokalne władze samorządowe. Z tego wzglę­

du ich opracowanie zlecano przecie wszystkim wyspecjalizowanym firmom zewnętrz­ nym. Tflką możliwość wykorzystały wszystkie (5) gminy w tej grupie.

J. /\by sprawnie realizować zadania zawarte w strategii, jednostki samorządowe po-dcjmowaly współprace,. głównie z instytucjami publicznymi i agendami rządowymi.

Ponadto. I O gmin deklarowało przynależność do związków międzynarodowych, a 9 było u:lonkami związków 111ic,dzyg111innych.

-1. .!celnym z najczęściej wykorzystywanych sposobów nadrobienia zapóźniet1 w roz -\\'Oju gmin byly inwestycje. przede wszystkim infrastrukturalne. Skupiały się one na budowie lub modernizacji sieci wodociągowej (IO wskazati). sieci kanalizacyjnej (9 wskai':11'1) or:1z dróg gminnych (6 wskaza1i).

5. \Vlad;,c gmin wysoko roLwiniętych gospodarczo postrzegały zdecydowanie więcej i b:ml1icj rói'.noroclnych czynników jako sprzyjających rozwojowi. W tej grupie wy -micnia110 glównic kli1nal i polożcnie geograficzne (9) oraz dobrze rozwiniętą infra -strnktmę tcclmic?ną (-1).

IVplviv sa111orząd11g111i1111ego11a lokalm• ro:::il'ój gospodarc:::.1· .. 15

PIŚMIENNICTWO

Strategia rozwoju spoleczno-gospodarczego województwa warmii\sko-mazurskicgo. Zalącznik do Uchwały nr XXXIV/474/05 Sejmiku Województwa Wanni1'1sko-Mazurskiego z dnia 31

sierpnia 2005 r.

Kami1\ski R., 2003: Stymulowanie rozwoju gospodarczego. Wyd. Agencja Wydawniczo-Rekb111

0-wa MT, Warszawa.

Ustawa o samorządzie gminnym. DzU z 1990 r. Nr 16, poz. 95 z póżn. zm. Leo1\ski Z., 200 I. Samorząd terytorialny RP. Wyd. C.H. BECK. Warszawa.

Sztando A .. 2000. Kryteria interwencjonizmu lokalnego na przykladzic wybranych gmin. I w: I

W. Kosiedowski (red.). Przedsii;:biorczość i innowacyjność jako czynniki rozwoju regi

o-nalnego i lokalnego, Wyd. UMK, Wlocławek.

Sobczyk A., 2004. Instrumenty rozwoju lokalnego. [w:] M. Fic (red.). Polityka regionalna i lokalna

Polski w aspekcie wejścia do Unii Europejskiej, Wyd. PWSZ. Sulechów.

THE INFLUENCE OF THE COMMUNALGOVERNMENT ON THE LOCAL ECONOMIC DEVELOPMENT, THE CASE STUDY OF WARMIA

AND MAZURY PROVINCE

Summary. The loca! authority is a coordinator orali activitics undcrtaken on the co111111unc·s

area, also such which a direct e!Tect is the !ocal economic dcveloplllent. The purpose

of this paper was the answer to the question: How the com muna! authority bcars on the

loca! economic devełopment? The answer on this question made possiblc the collec1ed

information during the interview into 20 purposeły chosen COlllllluncs in \\/armia and Mazury region. The communal authority creating the loca! cconomic dcvclop111cn1 uscs tools, which an effect is both imlllediate as and the indircct innucncc on 1his proccss. To generally be used in communes a 1001. supponing the loca! econolllic dcvclopmcnl was the

strategy. Besides was realized investments, mostly infrastruc1ural and it was iakcn action supporting the development of the entcrpriscs.

Key words: economic clevelopment, communes. clevelopmcnt instrumcnts

Zaakceptowano do druku - /\cccp1cd lor print: I 0.12.2006

Oeconomia

5

(2) 2006, 17-24

ANALIZA FINANSOWA SEKTORA MAL

YCH

I

ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW

NA

PRZYK

ŁA

DZIE

WOJEWÓDZTWA

WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

Piotr Bórawski, Zbigniew Brodzióski

Streszczenie. Niniejsze opracowanie stanowi prób<;: oceny sytuacji finansowej sektora MŚP

w województwie warmi1\sko-mawrskim. W pierwszej kolejności autorzy dokonali ch;1 -rakterystyki badanych firm, uwzględniając ich liczb<;: oraz zatruclnicnic. Ponadto przed

-stawiono wyniki finansowe, na które sklaclaly sic;:: przychody, koszty. pocla1ck oraz zys!(.

Artykul prezentuje także ocen<;: rentowności badanych firm w latach 1999-2003. Zebrany materiał badawczy wskazal na znaczące różnice w sytuacji finansowej obji,;tych badaniami

firm. Najbardziej korzystnie poci wzgli;:clem analizy przychodów i zysku wypadly przcdsi i,:-biorstwa średnie, a najgorzej firmy mikro. Rentowność majątku i kapitalu wlasncgo byla

najwyższa w przedsiębiorstwach malych. W firmach średnich zaobserwowano zmniejsze -nie wartości wskaźnika plynności w badanym okresie. co wskazuje na pogorszenie ich

plynności finansowej.

Słowa kluczowe: przedsii;:biorstwa. sytuacja finansowa, przychody. kos1:ty, zyski

WSTĘP

Analiza finansowa dostarcza danych o stanie ekonomicznym przcdsir,:biorstwa oraz umożliw i a podejmowanie decyzji, które sprzyjają przystosowani u sir,: podmiotów gospo -darczych do zmieniających sir,: warunków otoczenia l"Bednarski, Waśniewski 19961. Po-zwala ona również na lepsze wykorzystanie szans istniejących w otoczeniu oraz na uni -kanie sytuacji kryzysowych. Dzir,:ki analizie finansowej istnieje możliwość precyzyjnego formułowania strategii oraz oceny stanu i szans rozwoju przedsir,:biorstwa. Jak podkreśla wielu badaczy. analiza finan owa je t cennym źródłem informacji wspomagających pro -ces zarządzania przedsir,:biorstwem. Jest ona również skutecznym nar1r,:cJ7icm ułatwiają­ cym przedsir,:biorstwom dostosowanie sir,: do zmieniającego ie,: otoc7enia.

Adres do korespondencji - Corrcsponding author: Piotr Bórawski. Zbignie" 13rocJ/i1iski.

niwersytet War111i1isko-Mazurski. Wyd7ial Ksztaltowania Środowiska i Rolnictwa.

Katedra Agrobiznesu i Ekonomii Środowiska. plac Lódzki 2. I 0-957 Ols/tyn. e-111ail: pboraw({L 111oskit.uw111.cdu.pl

18 P Bórcnvski, Z. Brodzi11ski

Ccle111 prezentowanej pracy była ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstw z terenu województwa war111i11sko-mazurskiego. Zebrane w wyniku przeprowadzonych badail in-for111acjc poz wo I iły na kompleksową i możliwie wszechstronną ocenę funkcjonowania przedsiębiorstw z punktu widzenia ich przychodów, kosztów i zysku oraz ich

rentowno-ści.

METODA BADAŃ

W badaniach korzystano z danych Urzędu Statystycznego w Olsztynie, zebranych za pośrednictwem standardowego formularza SP-3, kierowanego do reprezentatywnej g ru-py przedsiębiorstw sektora MŚP z terenu województwa warmi11sko-mazurskiego.

Do próby fir111 zatrudniających do 9 pracowników wylosowano 4% ogólnej ich pop u-lacji. W badaniach brały udział zarówno przedsiębiorstwa prowadzące pełną księgowość,

jak i prowadzące ewidencję podatkową na podstawie księgi przychodów i rozchodów. W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób formularze zostały ro-zcslanc do wszystkich przedsiębiorstw, przy czym zwróciło je ok. 60% respondentów. W badaniach poddano analizie dane uzyskane w 1999 i 2003 r. Należy zauważyć, że rok 1999 był pierwszy111, w którym zastosowano ww. formularz, natomiast rok 2003 to

ostatni. w którym dokonano pełnych zestawieil wyników. Przyjęty przedział czasowy pozwala na ukazanie zmian zachodzących w strukturze kosztów i zysków objętych ba-dC1nia111i firm.

W pracy wykorzystano ele111enty analizy pozio111ej, umożliwiającej porównanie mię­ dzy różnymi grupC1mi przedsiębiorstw. Za główne kryterium klasyfikacji objętych bada-niami podmiotów gospodarczych przyjęto poziom zatrudnienia. Według tego kryterium

/Cl mikro uznaje sic,: przcdsic,:biorstwa zatrudniające do 9 osób, w których roczny obrót nic przekracza kwoty 2 mln euro. W małych przedsiębiorstwach zatrudnienie mieści się

w przedziale od I O do 49 osób, a roczny obrót od 2 do I O mln euro. Pojęciem średnie przedsiębiorstwo określa się firmy. w których zatrudnienie wynosi od 50 do 249 pracow -ników. a roczny obrót mieści się w przedziale od IO do 50 mln euro. Kryterium wyróż -11ia11ia dużych pu:cdsiębiorstw to poziom zatrudnienia powyżej 250 osób i roczny obrót

pr/ckracwjący kwotc,: 50 mln curo1

. Uwzględniając prezentowane założenia, w objętej

badaniami grupie MŚP wyróżniono: 2259 mikroprzedsiębiorstw, 13 75 ma tych i 509 śred­ n ich prLcclsiębiorstw.

WYNIKI BADAŃ

.lcdną / cech przedsiębiorstw. odzwierciedlającą skal« prowadzonej działalności oraz Śll'i<1de1ącą o moiliwościach rozwojowych firm. jest liczba zatrudnionych pracown

i-h.óll'. \V pr/cdsiębiorstll'ach \\'Ojcwództwa war111i1\sko-mazurskiego można zauważyć. że 11 :2003 r. 11· porów11a11iu do 1999 r. nastąpiło zmniejszenie liczby zatrudnionych o blisko

1

\\" h.r;1j.1Cli 11ii l'uropc~jsh.icj od I styu11ia 2005 r. zostala wprowadzona przez Eurostat oficjalna dcli11icja 111alycli i ~rcdnich pr/cdsit,:biorstw.

Analiza.finanso1va sektora 111al)1c/1 i free/nich pr::edsiębiors/11:. 19

l % w przedsiębiorstwach mikro oraz o 18,5% w przedsiębiorstwach określanych mianem

średnich. Omawiany stan może świadczyć o postępującej tendencji spadku możliwości rozwoju firm, czego głównym przejawem są problemy ze sprzedażą towarów i uslug. Z kolei w przedsiębiorstwach małych, zatrudniających od I O do 49 osób, zaobserwowano

wzrost poziomu zatrudnienia o blisko 5%. (tab. l ). Generalnie glównyrn miejscem I racy

w województwie warmi!lsko-mazurskim jest sektor prywatny, gdzie w I kwartale 2006 r. zatrudnionych było blisko 119 tys. osób, a w sektorze publicznym blisko 15 tys. rRocznik Statystyczny ... 2006].

Tabela I. Charakterystyka objętych badaniami przedsiębiorstw sektora MŚP w wojcwództwi..: warm i1\sko-mazurski m

Table I. Surveyed small and medium-sized enterprise sec1or characteristics in W;mnia and Mazury province

Procc111 Liub:i firm 11:1 Liczba flnn Liczba I OOO 111 ics1.k:11·1

-Liczba

w województwie badanych firm b:1cla11ych Cl.l\\I Grupa przcdsię- _{zatrudnionych prtcclsii;biorsI w}

biorstw _Number Number Number _Percc11tagc Number 01·

En1erprise _{of employee} or c111erpriscs or survcyccl _{or survcyccl} c11tcrpriscs per

gro up in provincc cntcrpriscs _c111crpriscs I OOO i11h:1bi

-t;1nts t999 2003 1999 2003 1999 2003 1999 2003 1999 2003

Mikro (Micro) I 06 426 I 02 256 56 476 49 445 2259 1978 4.0 ..J.O Jg.s 3<1.(,

Male (Small) 29 460 30 942 I 932 2302 1375 1460 71.2 63 . ..J 1,2 1,0 Średnie

52 118 42 478 528 467 509 428 96 . ..J 91.6 O,..J 0.3 (Mecliu111-sizecl)

Żródlo: obliczenia własne na pocls1awie danych Urzędu Statystycznego w Olsztynie ra lata I ')99 i 2003. Source: calcula1ions basecl on the basis orS1atis1ical Office dala in Olsztyn in the ycars 1999 and 2003.

Z danych US w Olsztynie wynika, że w latach 1999-2003 zmniejszeniu ulcgla liczba mikrofirm (o 12,5%) oraz firm średnich (o 11,5%). Optymistyczny JCSt f~tkt zwii;:kszcnia

się liczby przedsiębiorstw rnalych (o ok. 19% w analizowanym okresie). alcży zazn

a-czyć, że ogólna liczba przedsiębiorstw gospodarki narodowej w województwie warmir\ -sko-mazurskim zarejestrowanych w systemie REGON (bez rolników) wynosi la 11 O 087 w 2005 r. i była wyższa o blisko I, I% w porównaniu do 2004 r.

Z przeprowadzonych badat\ wynika, że w latach 1999-2003 zmnicjszyla si<;: li cz-ba firm na I OOO mieszkar\ców we wszystkich grupach badanych przcclsiQbiorstw. Poci

względem tej cechy województwo war111i1\sko-111azurskic w 2003 r. zajmowalo 12. lokat<,: w kraju z liczbą 77 firm na I 000 mieszka11ców, podczas gdy średnio w lmrJU zan oto-wano 94 podmioty na 1000 mieszkar1ców. Uprawniona jest wiQc opinra, że wojewód

z-two warmit1sko-rnazurskie charakteryzuje siQ niskim poziomem rozwoju sektora 111alych

i średnich przedsiębiorstw.

Podstawowym miernikiem oceny sytuacji finansowej przcclsiQbiorstw są przychody.

Do grupy przychodów ze sprzedaży i związanych z nimi Biclir1ska 12004] zalic:za:

20 P. Bóra1vski, Z Brodzi11ski

- „przychody ze sprzedaży własnej produkcji lub świadcze11 usług materialnych i niematerialnych, np. ze sprzedaży wykonanych wyrobów, usług budowlanych, ush1g w zakresie prac projektowych, naukowo-badawczych,

- przychody ze sprzedaży towarów i materiałów nabytych w celu ich odsprzedaży, np. ze sprzedaży detalicznej wyrobów zakupionych od ich producentów,

- koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby".

Najniższy poziom przychodów ze sprzedaży zanotowano w przedsiębiorstwach mi-kro (średnio 180 tys. zł na firmę), a najwyższy w grupie przedsiębiorstw określanym

mianem średnich (średnio 13 274 tys. zł) (tab. 2).

Ana I izując przychody ze sprzedaży stwierdzono, że największą dynamiką ich wzrostu charakteryzowały siQ przedsi<;:biorstwa mikro, gdzie w latach 1999-2003 nastąpił wzrost omawianej grupy przychodów o 38,26%, następnie w firmach sektora MŚP określanych jako średnie (przyrost o 27,05%), a najmniejsze tempo wzrostu, wynoszące 13,52%, odnotowano w grupie podmiotów małych, zatrudniających od I O do 49 pracowników. Analiza przychodów z całokształtu działalności w przedsiębiorstwach województwa warmi11sko-mazurskiego wskazuje, że w I kwartale 2006 r. w przedsiębiorstwach sektora prywatnego odnotowano ich wzrost o blisko 3,3%, natomiast w przedsiębiorstwach sek-tom pub I i cz n ego o bi isk o I 0% w porównaniu do analogicznego okresu z 2005 r.

Ważnym składnikiem pozwalającym dokonać oceny sytuacji finansowej przedsię­

biorstw są koszty. Decydują one o poziomie zysku. Jak podkreślam.in. Bednarski [2002], w przcdsi<;:biorstwach sektora MŚP można zaobserwować tendencję do zmiejszania się kosztów. oszcz<;:dnego gospodarowania zasobami oraz wzrostu znaczenia ekonomii ska-li, której syndromem jest zmniejszanie się kosztów jednostkowych wraz ze wzrostem jej rozmiarów. Jak wynika z bada11, poziom kosztów w firmach sektora MŚP zależał od wielkości przcdsi<;:biorstw. Podobnie jak w przypadku analizy przychodów, najwyższy wskCJźnik kosztów osiągn<;:ly przedsi<;:biorstwa średnie, a najniższy mikro (tab. 2).

Ana-lizując dynamik<;: zmian kosztów należy zaznaczyć, że w latach 1999-2003 najwyższy ich wzrost odnotowano w przcdsi<;:biorstwach mikro (39,36%), następnie w grupie firm określanych jako średnic (25.97%) i małe ( 13.3 7%). Porównując dynamikę wzrostu prz y-chodów i kosztów zauważono. że w przedsiębiorstwach mikro w objętych analizą latach 1ano1owano . zybszc tempo wzrostu kosztów niż przychodów. Z kolei w przedsiębior -T:1bc\a :2. Pr1ychody oraz kosLI)' w objQiych analizą przedsiQbiorstwach sek1ora MŚP (rys. zl) Table :2. lncomcs and cos1s ol"survcyccl small and 111ecliu111-sizecl enterprise sector (thousands PLN)

\Vys1cl!..:gól- Pr1.ychody ncllo ze sprzedaży Koszty działalności ope ra-(irup:1 pr1cd~i~hiurst\\' I et incomcs fro111 sale cyjncj F111l·rprisc gru11p llll'.llll'. Costs of" activity Spccilic:i1ion 1999 '.WOJ 1999 2003 \ 11!-rn ra1c111 IO 18l.J13.0 12 323 7.JO.O 8 97.J 852.0 I O 949 609.0 \lino na l !inni; 180.3 2-19.2 158.9 211.5 \I.ile r.11..:m :; 079 3 7.J.O 6 870 250.0 .j 906 211.0 6 627 388.0 S111.ilł _{11:1 I linn.; 2 629.1 2 98.J.5 2 539.5 2878.9} Sn„·{l111l· r:11..:111 7 009 028.0 7876 -16.J.O 6, I O 983.0 7 588 698.0 \ kd1um-.... i1...:d 11:1 l firm.; 13 27.J. 7 16 866.1 12 899.6 16 2-19.9

lrlldl1>: obl1c1L·11i:i "ł:is11c 11:1 pt>Lbl:t\\ ie d:111vch r1~du Staty'1vc1ncgo w Ols1tv11i~ 1a lata l 999-2003.

Sn11rcc: c.tlrnl.11irn1:; b:iscd Oli ihc h.1:;is or S1:11i:;1ical Ollicc data in Ols11v11 i11 ih~ ycars 1999 a11d 2003.

Analiza.fi11a11sowa sektora 111azvch i fred11ic/1 pr::edsiębiors111:. 21

stwach małych i średnich tempo wzrostu przychodów nieznacznie przewyższało tempo wzrostu kosztów. Taka sytuacja miała wpływ na kształtowanie się ostatecznego wyniku finansowego, jakim jest zysk netto.

Jednym z czynników decydujących o kondycji finansowej przedsiębiorstw są obciąże­ nia wyniku finansowego brutto. W skład obciążet1 wchodzi podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych. Wartość podatku dochodowego w objętych badaniami prz

ed-siębiorstwach w latach 1999-2003 uległa wzrostowi. Najwyższy podatek dochodowy, w przeliczeniu na przedsiębiorstwo, zapłaciły przedsiębiorstwa średnic. a najniższy fir -my mikro (tab. 3). Godny odnotowania jest fakt, że w przedsiębiorstwach województwa warmi11sko-mazurskiego w I kwartale 2006 r. największym udziałem w kosztach ogółem charakteryzowały się koszty własne sprzedaży produktów (72%).

Podstawowym kryterium oceny efektywności przecłsic,:biorstwa runkcjonująccgo w-równo w warunkach równowagi, jak i nierównowagi rynkowej jest zysk. Najlepszym sposobem oceny zysku jest jego analiza w okresie rocznym. Wynika to z faktu. że w s wo-jej działalności przedsiębiorstwa odnotowują okresy zysku wysokiego, a czasami strat.

Ponieważ zmiany wielkości zysków w poszczególnych łatach nic są ze sobą powiązane, najlepszą miarą historycznego wzrostu zysków jest porównanie średnio zaob serwowa-nych rocznych stóp wzrostu [Breałey, Myers I 999].

Jak wynika z badat1, najwyższy zysk netto, liczony na przecłsic,:biorstwo. osiągnc,:ły fir-my średnie, następnie małe i mikro. Należy zauważyć, że w przedsic,:biorstwach średnich,

zatrudniających od 50 cło 249 pracowników, wzrost zysku w objętym ana I izą okresie

wy-niósł blisko 90%. Tempo wzrost11 zysku było również dodatnie w I kwartale 2006 r., kiedy w porównaniu cło analogicznego okresu w roku poprzednim odnotowano jego wzrost w przedsiębiorstwach sektora prywatnego o bi is ko I 5%. Warto wspomnieć, że w I k\va r-tale 2006 r. największy zysk netto osiągnęły przedsiębiorstwa należące cło grup: pr ze-twórstwo przemysłowe, handel i naprawy oraz działalność usługowa i indywidualna. W

c-cłh1g US w Olsztynie, stratę netto odnotowano w firmach budowlanych oraz transport.u,

gospodarki narodowej i łączności.

W pracy dokonano również analizy rentowności badanych firm. Wskaźnik

rentowno-ści obrotu netto wyraża relacje wyniku fin:rnsowego netto cło przychodów z całoksztaltu

Tabela 3. Średnia wysokość podntku dochodowego i zysku w finmch sektora MŚP (tys. zl) Table 3. +Average value of income tax and profit in small and medium-sizcd enterprise scctor

(thousands PLN)

Grupa przedsii;:biorstw Wyszczególnienie Poda_lntek _cod_moc_c h_tao_x dowy l'._N)s_c1 k _profil nwo

Enterprise group Spccification 1999 2003 1999 2003 Mikro razl!m 13 892,9 16 278.9 27 153,2 434%.2 Micro na I firm« 6.2 8.2 12,0 22,0 Male r~tlClll 35 460.0 45 470,0 69 382,0 121 ..JX,t,0 Small na I firm<;: 25.8 31, I 50.5 83,2 Srcdnic razem 69 001,0 58 360,0 111 779.0 I X I 'J 12,0 Mcdium-sizcd na I firm<;: 135,6 136,4 223.5 425.0

Żródlo: obliczenia własne na podstawie danych Ur1i;:clu Statystyc111cgo" Olv1ynic. 1a Jaw 19'1'11 2003. Sourcc: calculations bascd on 1he basis ofStatistical Off ce dala in Ols;tyn in 1hc ycars 1999 and 2003.

22 P. Bórawski, Z. Brodziliski

działalności. Najwyższy wskaźnik rentowności obrotu osiągnęły przedsiębiorstwa śred­

nic, naslQpnie firmy małe, a najmniejszy przedsiębiorstwa sektora MŚP określane jako mikro. Tempo wzrostu obrotu netto było najkorzystniejsze w przedsiębiorstwach zatrud-niających od 50 do 249 pracowników (tab. 4). Należy również podkreślić, że wskaźnik ten uległ w ostatnich łatach znacznemu wzrostowi i w I kwartale 2006 r. wynosił on

w przedsiQbiorstwach sektora prywatnego 3,6, natomiast w przedsiębiorstwach sektora publicznego 3, I (przy średniej dla wszystkich firm województwa warmiilsko-mazurski e-go 3,5 ).

Tabela 4. Analiza rentowności firm sektora MŚP w województwie warmińsko-mazurskim(%)

Table 4. ProAtability analysis of small and medium-sized enterprise seetor in Warmia and Mazury

provinee (%)

Rentowność Rentowność

ma-Rentowność kapi- Wskażnik płynności obrotu netto jątku (aktywów)

Grupa pr1cdsi~biorstw _{Return 011 net Return on total} talu własnego Ił I stopnia Ent~rprisc group _{Lurnovcr assets} Return on equity Quick ratio

1999 2003 1999 2003 1999 2003 1999 2003

Mikro (Micro) 1.-ł 1.8 1.9 2,2 3,1 3,7 109.3 110,8

!\Lik (Small) 1,5 2.0 2.1 2,8 3.7 4,8 111,6 123,1 Średnic (i\lkdiu111-si1ccl) 1.6 -? .J , 2.0 2.6 3,6 4,3 121,6 113.I Żr{icllo: nbliC1cnia własne na podstawie danych Urząclu Statystycznego w Olsztynie za lata 1999 i 2003. Sourcc: calcul:11io11s bascd 011 the bas is or Statistical Office data in Olsztyn in the years ł 999 and 2003.

Drugim analizowanym wskaźnikiem była rentowność majątku. Informuje on o

pro-cencie zysku osiągniQtego przez przedsiQbiorstwo w odniesieniu do zaangażowanego majątku, tj. jaka kwota zysku brutto lub netto przypada na jednostkę majątku. W skład rna1ątku prze lsiQbiorstwa wchodzą kapitały własne i obce. W przypadku analizy tego

wskal:nika najkorzystniej sytuacja przedstawiała iQ vv firmach małych. Z danych Urzędu

tatystycznego w Olsztynie wynika. że pomiędzy latami I 999 i 2003 odnotowano blisko 33° o 11?rost omawianego wskaźnika w przedsiębiorstwach zatrudniających od 50 do 249

pracoll'ników. co dowodzi. że posiadały one prawidłową strukturę majątku.

Wska7nik rentowności kapitału własnego odzwierciedla stosunek zysku netto do

pr7eci.,:tnego stanu lącznej kwoty kapitału własnego. Wyznacza on efekt finansowy dz ia-łalno~ci pr1edsiQbiorstwa w przeliczeniu najednostkQ własnych źródeł finansowania ma -jątku I Ol1acka 1996 [. aj wyższą rentowność kapitału własnego odnotowano w prz ed-si.,:biorst11·ach małych (tab. -1). Wyniki te dowodzą. że firmy zatrudniające od IO do 49

pr:tco11 nikóll' n:i.j lepiej zarq dzaly kapitałem własnym.

Ostatnim ll'Skainikicm oceny rentowności objQtych badaniami firm była płynność Ili stopnia. Jest ona miernikiem ?Cłołności prLed iQbiorstwa do spłacania jego zobowiąza1i bic/ących. !'.a optymalny przyjmuje sicr poziom 150-200%. Wielkość tego wskaźnika 1:tlc'/) ml spccyfic;nych ll'arunków działania firm. a 111.in. od cyklu inkasa należności

i rcguło11;111ia 1oboll'ią1:11·1 (11· sLczególności od udzielania kredytu odbiorcom oraz dys

-po110\\ :mia J..rcdytami bankm1·ymi i h:indłoll'ymi). Zdaniem Bienia [2000], omawiany

11:;J..a1niJ.. u1110/łill'i:t occ11.,: tych zoboll'iąza1i. które mogłyby być spłacone dziQki upły

A11alizafi11a11so1Fa sektora 1110/vch i .i"red11ich pr::edsiębior.1·111'.. ')

_

nieniu środków obrotowych oraz obrazuje skali:; ryzyka finansowego. które wystąpiłoby

w razie trudności refinansowania zobowiązai1 w dotychczasowej skali.

Jeżeli wielkość wskaźnika płynności 111 stopnia spadnie poniżej 120%. to zngrożona

jest wypłacalność firmy. Zwiększa się ryzyko utraty przez przedsii:;biorstwo zdolności do terminowego regulowania zobowiąza11. Może to powodować powściągliwość kredyto -biorców do udzielania dalszych kredytów, a także odmowQ finansowania dotychczaso

-wych kredytów oraz podwyższenie odsetek ze wzglQdu na zwii:rkszone ryzyko.

Wysoki poziom wskaźnika oznacza lepszą wypłacalność przedsiQbiorstwa. [l zbyt wysoki może wskazywać na nadmierną plynność oraz na nieefektywne wykorzystanie zasobów majątkowych. Jak wynika z bada11, najwyższą dynamikQ wzrostu wskaźnika

prynności 111 stopnia odnotowano w przedsiQbiorstwach zatrudniających od I O do .+9

pra-cowników (I 0%), następnie w przedsiębiorstwach małych ( 1,4%). a ujemne tempo wz ro-stu w przedsiębiorstwach określanych mianem średnie (-7%). Spadek wartości wskaźni­

ka płynności lll stopnia oznacza, że grupa przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 250

pracowników miała kłopoty z regulowaniem bieżących zobowiąza11 oraz utrzymflnicm

płynności finansowej.

WNIOSKI

Analiza finansowa firm sektora MŚP z terenu województwa war111i1\sko-mazurskiego

umożliwia przedstawienie następujących wniosków.

Najkorzystniejszą sytuacją finansową zanotowano w grupie przed iQbiorstw z~1trud­

niających od 50 do 249 pracowników. W tych firmach zaobserwowano wzrost wszystkich

analizowanych wskaźników efektywności. Przedsii:;biorstwa określane mianem średnich

charakteryzowały się korzystnym tempem wzrostu przychodów oraz stosunkowo niskim

tempem wzrostu kosztów, czego wynikiem był relatywnie wysoki poziom osiągniQtych zysków.

Sytuację finansową w przedsiQbiorstwach mikro, zatrudniających do 9 pracowników, należy ocenić jako niekorzystną. W tej grupie firm zanotowano najwyższe tempo wzrostu

kosztów, co dowodzi, że borykają siQ one z trudnościa111 i ri nansuwy111 i ornz problemami ze sprzedażą towarów i usług. Grupa tych przedsiQbiorstw osiągni:rła najni;i.szy poziom zysku, co miało negatywny wpryw na ich płynność finansową.

Pod wzglQdem analizy rentowności firm ektora MŚP w województwie warmi1\sko --mazurskim najkorzystniej przedstawiała siQ sytuacja przedsii:;biorstwach zatrudniających od I O do 49 pracowników - małych, nastQpnie w firmach średnich, a najmniej kor1.ystnie w firmach mikro. Firmy zaliczane do grupy małych osiągały w objQtym analizą okresie najwyższy poziom rentowności majątku i kapitału własnego oraz najkorzystniejs1c tem -po wzrostu wskaźnika płynności Ili stopnia. Obserwowany w omawianym okresie spa -dek wartości wskaźnika płynności Ili stopnia w przedsiQbior lwach średnich świadczy o nadchodzących problemach związanych z regulowaniem bieżących zobowiąza1\ . .lak

wykazały badania. grupa przedsiQbiorstw zatrudniających od 50 do 249 pracownik<'iw w poszukiwaniu oszczi:rdności w latach ł999 2003 zredukowała zatrudnienie o bli~ko

ł9%.

24 _{P Bórmvski. Z. Broc/zi11ski} PIŚMIENNICTWO

Bednarski L., 2002. Analiza finansowa w przeclsi<;:biorstwie. PWE, Warszawa, ss. 209.

Bednarski L., Waśniewski T., 1996. Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Wyd. Fundacja Rozwoju Rachunkowości, Tom 1, ss. 560.

Bicli1iska 1„ 2004. Analiza przychodów. [w:] Praca zbiorowa poci redakcją Magdaleny Jerzemo -lowskiej „Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie". PWE, Warszawa, s. 236-255. Bie1i W., 2000. Zarządzanie finansami przeclsi<;:biorstwa. Wyd. Centrum Doradztwa i Informacji

Difin Sp. z.o.o, Warszawa, ss. 338.

Brcaley R./\„ Myers S.C., 1999. Podstawy finansów przedsiębiorstw. PWN, Warszawa, Tom 2, s. 769-1467.

Olzacb B., 1996. Analiza renLOwności majątku i kapitału własnego. [w:] Praca zbiorowa poci red ak-cją Lecha Bednarskiego i Tadeusza Waśniewskiego „Analiza finansowa w zarządzaniu przeclsi<;:biorstwem". Wyd. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, s. 470-496.

FINANCIALANALYSIS OF SMALL AND MEDIUM-SIZED ENTERPRISE

SECTOR ON THE EXAMPLE OF WARMIA AND MAZURY PROVINCE

Abstract. The aniele reviews the trial of small and medium firms financial situation estima -tion in Warmia and Mazury province. At the beginning aut hors characterizecl surveyecl firms using their number and employment. Moreover, financial results such as: incomes, costs, taxcs wcre presentecl. The article also presents profitability ratios estimation of surveyecl cntcrprises. The collcctccl material showecl a significant clifforences in financial situation of survcyccl cntcrprises. The bcst situation in income and profits was characteristic for me-dium cnterprises but the worst for micro enterprises. But, the estate and capital profitability was the bcst in small enterprises. Mo1·eover, in the medium enterprises the profitability l~1ctor ckcreasecl what provccl the worsening in financial liquiclity.

Key worrls: cntcrpriscs. financial situation. incomes, costs, profits

Zaakceptowano do druku - Acceptecl for print: 10.12.2006

Oeconomia 5 (2) 2006, 25-35

WPŁYW

ZMIAN CEN

ŻYWCA

DROB

I

OW

E

GO

ORAZ PASZY NA

OPTYMALNĄ D

Ł

UGOŚĆ

ODCHOWU

KURCZĄT

BROJLERÓW W PRODU

KC

JI

N

I

SKOTOWAROWEJ

Agata

Akademia Podlaska w Siedlcach

Streszczenie. W badaniach uwzględniono 14 cykli produkcyjnych kurcząt brojlerów. od-chowywanych w prywatnej fermie w okolicach Siedlec w latach 2003-2005. Od<.:l1ów pta -ków prowadzono na ściółce w systemie intensywnym, kontrolując zużycie paszy. Ważenia losowo wybranej grupy kurcząt odbywały się co siedem dni w całym okresie odchowu. Na podstawie uzyskanych wyników oszacowano parametry wielomianowej krzywej wzrostu kurcząt oraz, uwzględniając cenc;: żywca drobiowego oraz paszy, oszacowano parametry funkcji produkcji, wyznaczono funkcję kosztów paszy, funkcji;: produktu przccit,:tncgo i funkcję produktu marginalnego. Wykorzysllljąc założenia teorii funkcji produkcji, dol <a-nano podzialu produkcji na etapy i określono optymalną długość odchowu kurcząt brojl e-rów, uwzględniając założone zmiany cen żywca i paszy.

Słowa kluczowe: kurczęta brojlery, funkcja produkcji, optymalizacja produkcji, Polska

WSTĘP

Lata 90. ubieglego wieku charakteryzowały się intensywnymi przemianami w struktu

-rze spożycia mięsa. Nastąpil wzrost konsumpcji mięsa drobiowego przy spadku spożycia mięsa wołowego i silnej fluktuacji spożycia mięsa wieprzowego [Sekuła, Figurska 20011. W 1999 r. nastąpiło zalamanie tendencji wzrostowej produkcji przetworów drobiowych.

Istotną przyczyną było zahamowanie eksportu na rynek wschodni. W omawianym roku

nastąpiło również poglębienie trendów w przemianach podmiotowej struktury przemyslu drobiarskiego, polegających na koncentracji i wzroście przemysłowej produkc.Ji drobiu. W 2000 r. ponad 80% produkcji mięsa drobiowego pochodziło z firm p1·ze111ysłowych,

w których zatrudnienie wynosiło ponad 50 pracowników jl(obuszy11ska 20001. Adres do korespondencji - Corrcsponding author: Agata Grużewska, Akademia Podlaska, Katedra Doświadczalnictwa Rolniczego. ul. Prusa 14. 08-110 Siedlec; tel. (025) 6 J 12 47; 6-+3 12 75; f'ax 643 13 09

26 A. Gru:':eivska

Również po 2000 r. następował dalszy wzrost przemysłowej produkcji drobiarskiej,

wynikający ze wzrostu eksportu mięsa drobiowego i jego przetworów. Należy jednak podkreślić, że od października 2005 r. nastąpił spadek cen żywca drobiowego, obniżając

oplacalność tej gałęzi produkcji. Wrzesień i październik omawianego roku

charakteryzo-waly ii;: znaczną redukcją cen sprzedaży mięsa drobiowego przez zakłady przemysłowe

oraz w sprzedaży detalicznej. Przyczyniło się to do utrzymania poziomu spożycia mięsa drobiowego głównie w grupie mniej zamożnych konsumentów. W grudniu 2005 r.

po-ziom cen drobiu w Polsce był niższy średnio o 40% w porównaniu z krajami Wspólnoty

[Kobuszyóska, Dybowski 2006].

Zdaniem Okularczyk [ 1994], o opłacalności produkcji drobiarskiej decyduje wiele czynników, które można podzielić na kilka grup. Należą do nich koszty produkcji (ceny piskląt i paszy, dlugość cyklu produkcyjnego), produktywność (przyrosty masy ciała, zużycie paszy na I kg przyrostu), jakość drobiu oraz rynek zbytu (popyt na drób, ceny zbytu drobiu).

Spośród wymienionych koszty paszy mają znaczący udział w kosztach ogólnych,

dlatego są glównym elementem rachunku oplacalności tej gałęzi produkcji, przy czym mogą podlegać bezpośredniej kontroli ze strony producenta żywca drobiowego. Stwarza to możliwość zako1iczcnia odchowu, gdy jego kontynuacja staje się nieopłacalna z po-wodu niekorzystnych relacji wartości produkcji żywca do poniesionych kosztów paszy. Nic jest to zadanie łatwe, ponieważ na efektywność zużycia paszy ma wpływ bardzo wicie czynników dodatkowych. Ze względów oczywistych zmiany poziomu cen zarów-no paszy, jak i żywca wpływają na efektywność tej produkcji. Zbadanie kierunków tego \\/pływu w odniesieniu do efektywności produkcji żywca drobiowego było przyczyną

podji;:cia prezentowanych badali.

Ponieważ za glówny proces technologiczny produkcji mięsa w fermach zwierząt rzeźnych uważa sii;: proces wzrostu zwierząt, bardzo ważne jest jego matematyczne mo-delowanie lPabis I 978l Wiciu autorów zauważało i podkreślało wagę zastosowania metod matematycznych w zagadnieniach biologicznych oraz w planowaniu i sterowaniu procesami produkcji \V dużych obiektach rolniczych [Kisieli1iska 1999]. Należy bowiem podkreślić. że dynamiczny rozwój przemysłowego chowu zwierząt stwarza wiele zupeł­ nie nowych problemów nieznanych wcześniej w produkcji niskotowarowej [.Jamroz, Preś

1978\.

Nic znaczy to jccln:ik. że omawiane metody modelowania nie mogą być stosowane w odniesieniu cło produkcji prowadzonej w mniejszych obiektach. Również produkcja ni-skotowarowa powinna podlegać zabiegom mającym na celu jej optymalizację, czyli po-s1ukiw;111ic rozwiąza1·1 najlcp ·zych w danych warunkach. w świetle przyjętego kryterium opty111ali1<1cji.

v

\I

Celem przeprowadzonych bacla1i było określenie wpływu wzrostu cen żywca clro-biom..:go ora1 w?rostu cen paszy na optymalną długość odchowu kurcząt brojlerów 11 produkcji niskotowaroll'ej.

Wplvw zmian cen .:'v11·ca drobiowego orn:: pas::v„.

MATERIAŁ I METODYKA

W badaniach uwzględniono wyniki 14 cykli produkcyjnych kurcząt brojlerów. od-chowywanych w prywatnej fermie w okolicach Siedlec w latach 2003-2005. BrojlcrniQ zbudowano w technologii tradycyjnej pod koniec lat 80. W fermie prowadzono kontrolQ masy ciała oraz zużycia paszy w całym okresie odchowu. Ważenia losowo wybranej gru -py I OO ptaków odbywaly się co siedem dni. Ponieważ w ana I izowanym okresie wlaści­

ciel fermy współpracował z zakladami drobiarskimi „Drosed" S.A. w iedlcach, pisklęta pochodzily z jednego zakładu wylęgowego, należącego do tej spólki. Początkowa liczba ptaków w każdym odchowie wynosila od 18 OOO do 19 OOO.

Analizę wyników produkcyjnych rozpoczęto od modelowania wzrostu kurcząt brojl e-rów. Wielomianowe równania regresji, opisujące dynamikę zmian ma y ciala brojlerów, wyznaczono na podstawie wyników ważenia ptaków korzystając z pakietu Statistica (J.0 [StatSoft 200 I]. Ponieważ omawiane modele odnoszą się do pojedynczego .. ,średniego" osobnika, opisująjednocześnie wielkość produkcji uzyskanej średnio od jednej sztuki.

Wielkość tak określonej produkcji może być wyrażona w kilogramach lub w zlotych i zależy głównie od dlugości odchowu ptaków ze względu na proces wzrostu. któr e-go przebieg zarówno w odniesieniu do pojedynczych osobników, jak i calych populacji jest funkcją czasu. Wielkość produkcji wyrażoną w kilogramach przeliczono na wmtośc

wyrażoną w złotych, mnożąc każdy wspólczynnik w równaniu krzywej wzrostu przez wartość I g żywca drobiowego, zgodnie z cenami przedstawionymi"" tabeli I.

W prezentowanych badaniach uwzględniono dwa poziomy cen żywca oraz dwa po-ziomy cen paszy, przeprowadzając cztery różne symulacje kształtowania się optymalnej długości odchowu kurcząt broj Jerów (tab. I).

Tabela I. Założone poziomy cen żywca oraz paszy

Table I. Assumed levels of slaughter chickens and f'ccd priccs Symulacje Ceny żywca (zl·kg-1)

Simulations Live c_(PLNhick_·kgen _-pr1₎ iccs 2,GO 2 2,60 3 3,50 4 3.50 Żródlo: opracowanie wlasnc. Sourcc: own studies. Ceny pas; (;l·t 1) Fccd priccs (PLN·t s1artcr grO\ćl" 847 822 847 + 15% 822 + 15% 8-17 822 847 + 15'% 822 I 15% I) finishcr 8()5 805 I I S'X1 805 805 I IYX1

Zużycie paszy można również przedstawić wartościowo jako f'unkcję czasu. Takie ujęcie pozwala na powiązanie produkcji żywca drobiowego z kosztami pas1y przez dłu­ gość odchowu kurcząt. Funkcję kosztów paszy wyznaczono z wykor1ystanie111 programu Curvefit Version 2.20A autorstwa Coxa [ 1988J. Ponieważ podstawę obliczc1i stanowi

-ły jednostkowe koszty paszy, funkcje kosztów również odnosiły się do pojedynczego, „średniego" osobnika.