Andrzej Garbarz
"Dar - Wezwanie - Odpowiedź",
"Teologia moralna", t. 4,
"Podstawowe ukierunkowanie życia
chrześcijańskiego", Stanisław Olejnik,
Warszawa 1989 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 29/1, 163-165
1991
Studia Theol. Vars. 29 (1991) nr 1
Ks. Stanisław O l e j n i l k , Dar — W ezwanie — Odpowiedź.
Teologia m oralna} t. 4: Podstawowe ukierunkowanie życia
chrześcijańskiego, Akademia Teologii K atolickiej, Warszawa
1989,
s b.238.
Rozwiązywanie problemów m oralnych stanow i zawsze trudność, zw ła szcza, gdy ma się do czynienia z powikłanym i sytuacjam i .życiowym i lub skom plikow aniam i świata, w jakich znajduje się często konkretny człowiek. Przed tą trudnością staje niem al każdy. Ocena moralna gro zi bowiem subiektywizm em , bądź — jak w ykazuje historia system ów etycznych — albo kazudstyką, albo niepewnością.
Wielką pomocą w rozw iązyw aniu k w estii etycznych są opracow a nia w zakresie zastosow ania poszczególnych norm etycznych do kon kretnych sytuacji życiowych. Na gruncie chrześcijańskim rolę tę speł nia teologia moralna szczegółowa. Gdy w tej dziedzinie ukazuje się opracowanie w form ie podręcznika, w którym ujęte są lub przynaj m niej zasygnalizowane rozwiązania poszczególnych problemów m oral nych, pomoc w rozwiązaniu i ocenie tych problem ów -okazuje się bez cenna.
Teologia moralna w Polsce wzbogaciła się o takie opracowanie. Jest nim kolejny, czwarty z kolei tom podręcznika opracowany przez ks. prof. dra bab. Stanisław a O l e j n i k a , objęty wspólnym tytułem : Dar — Wezwanie — Odpowiedź. Tom ten, zatytułowany: Podstawowe ukierunkowanie życia chrześcijańskiego jest pierwszym z zam ierzo nych przez Autora czterech kolejnych tom ów z zakresu teologii mo ralnej szczegółowej.
A utor dzieła, ks. p r o l dr bab. Stanisław O lejnik jest w ieloletnim kierow nikiem Katedry Teologii Moralnej na Akadem ii Teologii Kato lickiej w W arszawie i w ykładow cą w Wyższym Sem inarium Duchow nym w e W łocławku. Ks. prof. Olejnik jest doskonale znamy w kraju i zagranicą ze sw ych licznych prac naukowych i popularnonaukowych. Ogromne uznanie, zwłaszcza w kręgach duchownych, zyskał przez opracowania podręcznikowe z zakresu teologii m oralnej. Omawiany tom nowego podręcznika jest kolejną w ersją podręcznika teologii mo ralnej.
Godny podkreślenia jest fakt, że -tai nowa w ersja ukazującego się dzieła jest w spółczesną próbą system atyzacji ogrom nego zakresu pro blem ów, jakie podejm uje teologia moralna. U jęcie tych problem ów
164
A N D R Z E J G A R B A R Z[ 2 ]
różni się od poprzednich 'Opracowań zarówno założeniami, jak i for mą. Podjęcie taik poważnego przedsięwzięcia, jakim jest opracowanie podręcznika sam A utor uzasadnia w ten siposób: „Istnieje konieczność bliżsizego odwołania się do życia i podjęcia prób sform ułowania ze względu na nie bardziej szczegółowych norm m oralnych” (s. 6). Taką potrzebę zauważa ks. Olejnik głów nie dla w ykładow ców teologii m o ralnej w sem inariach duchownych oraz wśród w iernych, którzy chcie liby wniknąć głębiej w skom plikowane problemy teologiczne.
Określone sytuacje życiowe są bowiem — jak zostało to w yszcze gólnione w tytule całości dzieła — sw oistym darem i w ezwaniem Boga, które człow iek-chrześcijanin ma odczytywać i na nie odpo wiadać. Zadaniem teologii moralnej jest pomóc w odnajdyw aniu tych w ezw ań i w skazyw anie sposobów odpowiedzi na nie w życiu. Założe nia takie, które są konsekw entnie przez Autora realizowane, sta nowią klucz, w edług którego rozpatrywane są poszczególne zagadnie nia. Rysują orne rów nież jasny, przejrzysty układ treści całego pod ręcznika.
Dary Boże otrzym uje człow iek w sakram entach świętych. Sakramen tom w łaśnie pośw ięcony jest w głównej części om awiany, czwarty tom dzieła. Szczegółowo om ówione są najpierw sakram enty inicjacji chrze ścijańskiej: Chrzest, Bierzm owanie i Eucharystia, w których Bóg udziela człow iekow i swoich darów, Z Bożego obdarowania w ynikają konsekw entnie konkretne w ezwania Boże. Wezwania te, będące zobo w iązaniam i m oralnymi stanowią przedmiot szerokich rozważań i sta nowią istotną część dzieła.
Chcąc w pełni odpowiedzieć sw oim życiem na Boże obdarowanie człow iek musi otworzyć się na działanie Boże przez wiarę, nadzie ję i m iłość. Struktura rozdziałów, w których om awiane są te cnoty teologiczne jest oparta na głównych założeniach dzieła, którymi są: dar Boga i w ynikające z tego daru w ezw anie Boże. N ależy przy tym pam iętać — jak pisze Autor — że „oddzielenie tych dwóch aspektów: eksplikatyw nego i norm atywnego jest zabiegiem czysto m etodycznym i niecałkow icie m ożliwym do w ykonania” (:s. 63). Zabieg ten jednak pozwala wniknąć głębiej w w ew nętrzną strukturę rzeczyw istości w ia ry, nadziei i m iłości. Pozwala poznać czym są te rzeczyw istości w swej istocie, aby na tym gruncie określić szczegółowe zasady etyczne do tyczące życia chrześcijańskiego.
Wezwania Boże, które są swoistym przedmiotem teologii moralnej rozpatruje Autor zarówno od strony pozytywnej, jako określenie kon kretnych zadań, jak i od strony negatywnej czyli ukazania grzechów przeciwnych tymże wezwaniom .
Oddzielny rozdział ks. Olejnik poświęca pojednaniu i pokucie poję tym jako w yzw alanie się od grzechu. Sakram ent pojednania i pokuty
[3]
R E C E N Z JE165
Autor om aw ia na tle „daru pojednania” (s. 168). Ta część podręcznika jest niezw ykle cenna nie tylko dla tych, którzy korzystają z „daru Ojca M iłosierdzia”, ale m oże jeszcze bardziej dla sprawujących posłu gę pojednania w konfesjonale i przygotowujących w iernych do. ko rzystania z łaski pojednania i pokuty, aby ukazać im — jak to zo stało przedstawione przez Autora — całe bogactwo daru przebacza jącej m iłości.Wielką zaletą om awianego tomu jest przejrzysty układ treści. Po zwala on bez trudności odnaleźć daną, interesującą czytelnika k w estię i poznać konkretne w skazów ki dotyczące poszczególnych problem ów moralnych. N iezw ykle cenny jest skorowidz rzeczowy, który bezbłęd nie orientuje w gąszczu problem ów i zaw iłości życia. Ukazuje on po nadto ogromny wachlarz zagadnień podjętych przez Autora. Oprócz tego zam ieszczony został rów nież skorowidz im ienny autorów, który pozwala na korzystanie z literatury w danym przedmiocie.
Zrozumiałą jest rzeczą, że opracowanie tego typu nie jest w sta nie rozwinąć w szerszym zakresie poszczególnych zagadnień. Ta trud ność jednak została przezwyciężona przez zam ieszczenie spisu litera tury szczegółowej po om ówieniu kolejnych k w estii. Literatura ta, w razie potrzeby, stanow i cenną wskazów kę do dalszych poszukiwań i re fleksji.
Autor, korzystając obficie ze źródeł biblijnych i dokum entów Koi- ścioła, w sposób precyzyjny określa poszczególne zadania chrześcijani na. Czyni to jasnym, zrozum iałym językiem.
Należałoby życzyć sobie aby pozycja, tak ważna ze w zględów za wartych treści znalazła się w każdej bibliotece kapłańskiej i parafial nej. Podjęte bow iem przez Autora zagadnienia są interesujące n ie tyl ko dla tych, którzy zajm ują się wprost teologią moralną, ale m ają isto tne znaczenie dla każdego wierzącego. Dzieło ks. Olejnika stanow i po moc w ukazywaniu w spółczesnem u człow iekow i darów Bożych i kształ towaniu postaw prawdziwie chrzęści jaskich w ynikających z “p r z y j ę c i a tych darów.
