WOJEWÓDZKI l/IRZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH
R YISEK P R A C Y
W LATACH 1990-1993
Listopad 1994
UWAGI M€TODVCZN€
Niniejsza publikacja zawiera informacje o ludności pracującej w gospodarce narodowej pochodzące z bieżącej sprawozdawczości statystycznej sporządzanej przez przedsiębiorstwa i zakłady. Zasady metodyczne statystyki zatrudnienia reguluje zarządzenie nr 45 Prezesa GUS Dz.U. GUS nr 23 z dnia 29.12.1993 r.
1. Do przedstawienia danych statystycznych przyjęto podział podmiotów gospodarczych tworzących gospodarkę narodową według zasad przyjętych w Klasyfikacji Gospodarki Narodowej (KGN) obowiązującej od 1986 r.
do 1993 r. włącznie.
2. Dane prezentowane obejmująpodmioty gospodarki bez względu na charakter własności tj. zaliczane do sektora publicznego i prywatnego.
Do sektora publicznego zalicza się podmioty gospodarki narodowej stanowiące własność państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), komunalną oraz mieszaną z przewagą kapitału sektora publicznego.
Do sektora prywatnego zalicza się podmioty gospodarki stanowiące własność prywatną krajową (m.in. spółki, spółdzielnie, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje), zagraniczną (m.in. zagraniczne przedsiębiorstwa drobnej wytwórczości, spółki z udziałem kapitału zagranicznego) oraz mieszaną z przewagą kapitału sektora prywatnego.
3. Dane opracowano zgodnie z każdorazowym stanem organizacyjnym podmiotów gospodarki narodowej.
4. Przez podmiot gospodarki narodowej typu przedsiębiorstwo rozumie się osoby prawne, samodzielne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
5. Przez podmioty gospodarcze rozumie sie te podmioty gospodarki narodowej, które prowadzą działalność gospodarczą tj. produkcyjną i usługową na własny rachunek celem osiągnięcia dochodu.
6. Dane o pracujących dotyczą:
> w 1990 r. wszystkich jednostek z wyjątkiem zakładów osób fizycznych
> w latach 1991-1993 wszystkich jednostek z wyjątkiem zakładów osób fizycznych, w których liczba pracujących wynosi do 5 osób (tablica 1 dotyczy ogółu pracujących w województwie katowickim).
7. Prezentowane dane statystyczne nie obejmują rolników indywidualnych, duchownych wszystkich wyznań i pracowników jednostek budżetowych Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
2 U (JURGI M€T0DVC2N€
Podstouiouie pojęcio zomorte ui publikacji
1. Pracujący w gospodarce narodowej
Przez pracujących w gospodarce narodowej w badaniach prowadzonych w przedsiębiorstwach i zakładach rozumie się osoby wykonujące pracę przynoszącą im zarobek (w formie wynagrodzenia za pracę lub dochód, bez względu na miejsce i czas trwania tej pracy).
Do pracujących - bez rolnictwa indywidualnego, duchownych wszelkich wyznań i pracowników sił zbrojnych zalicza się:
> osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowy o pracę, powołania, wyboru lub mianowania),
> właścicieli i współwłaścicieli (z wyłączeniem wspólników spółek kapitałowych, którzy nie pracują w spółce; łącznie z bezpłatnie pomagającymi członkami rodzin) jednostek prowadzących działalność gospodarczą po za indywidualnymi gospodarstwami rolnymi tj. zakładów, spółek, fundacji, przedsiębiorstw zagranicznych itp. zatrudniających pracowników najemnych,
> osoby pracujące na własny rachunek,
> agentów pracujących na podstawie umów agencyjnych na warunkach zlecenia (łącznie z pracującymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów),
> osoby wykonujące pracę nakładczą,
> członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych (łącznie z pracującymi członkami rodzin),
2. Zatrudnieni (pracownicy najemni) w gospodarce narodowej
Pracownikami najemnymi w gospodarce narodowej są osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy na czas określony (w tym zatrudnione sezonowo i dorywczo) i nie określony, w pełnym wymiarze czasu pracy.
Pracowników niepełnozatrudnionych przelicza się na pełnozatrudnionych przy obliczaniu przeciętnego zatrudnienia w badanym okresie, natomiast przy ustalaniu stanu zatrudnienia na dany dzień w osobach fizycznych bierze się pod uwagę tylko niepełnozatrudnionych w głównym miejscu pracy; w ten sposób w stanie zatrudnienia każdy pracownik jest liczony tylko jeden raz.
UWAGI M€TODVCZNC 3
Do pracowników zalicza się:
> osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, w tym również:
osoby zatrudnione przy pracach interwencyjnych i robotach publicznych, finansowanych z funduszu pracy,
osoby młodociane pracujące na podstawie umowy o pracę,
osoby zatrudnione poza granicami kraju, pracujące na rzecz krajowych jednostek organizacyjnych, osoby przebywające za granicą na podstawie delegacji służbowej,
osoby związane z działalnością finansowaną z zakładowego funduszu socjalnego
> osoby zatrudnione na podstawie powołania, wyboru lub mianowania
> osoby pracujące w zakładach pracy w formie zorganizowanych grup roboczych (jednostki wojskowe, uczestnicy Ochotniczych Hufców Pracy, z wyjątkiem odbywających naukę zawodu, junacy straży przemysłowej i pożarnej, osoby odbywające w zakładach pracy zastępczą służbę poborowych).
3. Pracodawcy w sektorze prywatnym
Do pracodawców zalicza się właścicieli i współwłaścicieli zakładów produkcyjnych lub usługowych, spółek (z wyłączeniem wspólników spółek kapitałowych) bądź też osoby wykonujące wolne zawody, jeśli zatrudniają co najmniej jednego pracownika najemnego.
4. Pomagający członkowie rodzin
Zalicza się tu osoby, które bez umownego wynagrodzenia (bezpłatnie) pomagają w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej.
5. Pracujący na własny rachunek
Zalicza się tu osoby, które prowadzą własny zakład produkcyjny, usługowy lub inny bądź też wykonują wolne zawody, nie zatrudniające pracowników najemnych.
6. Osoby wykonujące pracę nakładczą
Do osób wykonujących pracę nakładczą zalicza się osoby, z którymi zawarto umowę o pracę nakładczą, p rze w id u jąc ą wykonywanie określonych czynności na rzecz jednostek sektora publicznego lub prywatnego.
7. Agenci (ajenci)
4 UWAGI M€TODVCZN€
Do agentów zalicza się osoby, z którymi zawarto umowę agencyjną lub umowę na warunkach zlecenia o prowadzenie placówek, których przedmiot działalności jest oznaczony w umowie.
Agenci, łącznie z osobami współpracującymi i zatrudnionymi przez agentów - na podstawie umowy o pracę - nie są pracownikami jednostki zlecającej działalność, lecz są zaliczani do odrębnej grupy osób pracujących.
8. Uczniowie
Uczniowie są to osoby, z którymi zakłady pracy zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenia do określonej pracy, opłacane według stawek uczniowskich, niezależnie od tego czy są uczniami szkół zawodowych czy też nie. Uczniowie nie są zaliczani do pracujących i zatrudnionych.
9. Pracownicy pełnozatrudnieni
Pracownicy pełnozatrudnieni to osoby, które pracująw pełnym wymiarze godzin pracy, obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku pracy. Do pracowników pełnozatrudnionych zalicza się również osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami pracują w skróconym czasie pracy, np. z tytułu warunków szkodliwych dla zdrowia lub przedłużonym czasie pracy (np. dozorcy mienia).
10. Pracownicy niepełnozatrudnieni
Do pracowników niepełnozatrudnionych zalicza się osoby, które zgodnie z zawartą umową pracują w niepełnym wymiarze godzin pracy obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku pracy.
Nie traktuje się jako niepełnozatrudnionych pracowników sezonowych oraz zatrudnionych dorywczo.
11. Pracownicy na stanowiskach robotniczych i pokrewnych (robotnicy)
Do grupy tej zalicza się pracowników zatrudnionych na stanowiskach, na których wykonywane są:
> czynności (operacje) składające się na proces technologiczny wytwarzania produktów lub świadczenia usług (robotnicy bezpośrednio produkcyjni), jak również stanowiska, na których wykonywane są prace pomocnicze i obsługa w zakresie niezbędnym dla sprawnego przebiegu procesów produkcyjnych (robotnicy pośrednio produkcyjni),
> czynności mające charakter obsługi, na które składają się procesy w sferze cyrkulacji: transporcie, łączności, handlu i in ., jak również w sferze usług społecznych (pracownicy na stanowiskach pokrewnych robotniczym).
UWAGI M€TODVCZN€ 5
12. Pracownicy na stanowiskach nierobotniczych
Do grupy tej zalicza się pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, specjalistyczne, samodzielne lub wykonawcze nie mające charakteru kierowniczego, lecz wymagające specjalistycznego przygotowania do zawodu na poziomie wyższym lub średnim zawodowym, albo wysokiego poziomu umiejętności twórczych i artystycznych. Zalicza się tu także stanowiska, na których wykonywane są czynności pomocnicze (o charakterze manipulacyjnym) biurowe i gospodarcze, wspomagające działalność prowadzoną na wyżej wymienionych stanowiskach.
13. Stan ewidencyjny zatrudnionych
Stan ewidencyjny zatrudnionych określa liczbę pracowników ujętych w ewidencji pracy w danym dniu.
Stan ewidencyjny obejmuje wszystkie osoby zatrudnione, bez względu na okresową nieobecność w pracy (np. urlopy, delegacje służbowe, zwolnienia lekarskie itp.)
Podstawą zaliczania pracownika przez zakład pracy do ewidencyjnego stanu zatrudnienia jest fakt zawarcia z nim umowy o pracę, notomiast podstawą skreślenia z ewidencji - rozwiązanie umowy o pracę.
14. Zwolnienia z pracy
Zwolnienia pracowników mogą odbywać się w szczególności w związku z:
> rozwiązaniem umowy o pracę przez zakład pracy bądź przez pracownika,
> przejściem na emeryturę,
> przejściem na rentę inwalidzką urlop rehabilitacyjny,
> ze zgonem pracownika,
> uzyskaniem zgody na urlop wychowawczy bądź bezpłatny powyżej 3 miesięcy.
Zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy regulują przepisy ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr. 4, poz. 19 z późniejszymi zmianami).
Zwolnienia regulowane przepisami niniejszej ustawy mają miejsce w związku ze zmniejszeniem zatrudnienia w zakładzie z przyczyn ekonomicznych lub w wyniku zmian organizacyjnych, produkcyjnych bądź technologicznych, a także wówczas, gdy zmiany są podejmowane w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego.
Przepisy ustawy mają zastosowanie również do zakładów pracy w przypadku ogłoszenia ich upadłości lub likwidacji.
6 U Ul AGI MCTODYCZNC
Stosuje się dwie miary oceniające natężenie ruchu pracowników:
a1 współczynnik przyjęć, tj. stosunek liczby przyjętych - pomniejszonej o osoby powracające do pracy z urlopów wychowawczych i bezpłatnych - w badanym okresie do liczby pracowników w ostatnim dniu poprzedniego okresu;
b/ współczynnik zwolnień, tj. stosunek liczby pracowników zwolnionych - pomniejszonej o osoby, które otrzymały urlopy wychowawcze i bezpłatne w danym okresie - do liczby pracowników w ostatnim dniu poprzedniego okresu.
15. Bezrobotni zarejestrowani w urzędach pracy
Bezrobotni zgodnie z definicją przyjętą w ustawie z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. Nr 106, poz. 457 oraz z 1992 r. Nr 21, poz. 84 i Nr 78, poz. 394) są to osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, pozostające bez pracy i nie uczące się w szkole (z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych), zarejestrowane we właściwym dla miejsca zamieszkania rejonowym urzędzie pracy, jeżeli:
a/ ukończyły 18 lat; warunek ukończenia 18 lat nie dotyczy:
absolwentów szkół dla niepracujących; średnich zawodowych, w tym studiów policealnych, liceów ogólnokształcących oraz innych liceów, a także szkół zasadniczych - w okresie 12 miesięcy od ukończenia szkoły,
absolwentów specjalnych szkół podstawowych w okresie 12 miesięcy od ukończenia szkoły, osób niepełnosprawnych w okresie 12 miesięcy od uzyskania uprawnień do wykonywania określonego zawodu, poszukujących pracy po raz pierwszy,
młodocianych, z którymi rozwiązano umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
b/ nie ukończyły: kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat,
c/ nie nabyły prawa do emerytury,
d/ osoby te, ani ich współmałżonkowie, nie są właścicielami lub posiadaczami (samoistnymi lub zależnymi) gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych albo gospodarstwa stanowiącego dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów podatkowych, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu przepisów podatkowych, obliczony dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w rolnictwie indywidualnym z 2 ha przeliczeniowych,
e/ nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej lub nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu z tytułu innej działalności,
f/ jako osoby niepełnosprawne mogą podjąć pracę, co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy, o ile jest to uzasadnione sytuacją zdrowotną.
UUJflGI flNflUTVCZN€
1. Procujgcy ui gospodarce narodouiej
Liczba pracujących we wszystkich podmiotach gospodarki narodowej województwa katowickiego (poza rolnictwem indywidualnym) w okresie lat 1990-1993 według stanu na koniec roku wykazywała niewielkie wahania.
W 1992 r. wzrosła o około 1% w stosunku do roku poprzedniego, a w 1993 r. wyniosła 1448 tys. osób i zmalała o 30 tys. osób (2%) w stosunku do 1993 r. Był to efekt:
> zmniejszenia się liczby pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy w jednostkach małych, zatrudniających do 5 osób,
> zmniejszenia się liczby pracodawców i pracowników pracujących na własny rachunek,
> zmniejszenia się liczby ajentów oraz pracowników rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
> wzrostu liczby pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy w jednostkach dużych i średnich, zatrudniających więcej niż 5 osób.
Pracownicy najemni zatrudnieni poza jednostkami małymi to w 93% pełnozatrudnieni i w około 7%
niepełnozatrudnieni, dla których jednostka sprawozdawcza była głównym miejscem pracy.
Pracodawcy i pracujący na własny rachunek to grupa pracujących aktywnie uczestnicząca w przemianach własnościowych gospodarki narodowej. Prezentacja tej grupy pracujących na tle ogólnej liczby pracujących oraz zatrudnionych (pracowników najemnych) w województwie w latach 1991-1993 przedstawiono na wykresie:
1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0
tys. osób
1991 1992 1993
pracujący w gospodarce narodowej zatrudnieni (pracownicy najemni)
pracodawcy i pracujący na własny rachunek
8 U Ul AGI RNRUTYCZNC
Pracownicy zatrudnieni na podstawie stosunku pracy stanowili w 1993 r. 86% ogółu pracujących w gospodarce narodowej województwa katowickiego, pracodawcy i pracujący na własny rachunek 13,3%, a pozostałe grupy zatrudnionych (ajenci, osoby wykonujące pracę nakładcząi inni) stanowili jedynie 0,7%. Zmiany strukturalne w ramach omawianego grupowania pracujących przedstawiono poniżej:
WYSZCZEGÓLNIENIE 1991 1992 1993
Pracujący w % w podziale na:
zatrudnionych na podstawie stosunku
p r a c y ... 87,1 85,5 86,0 pracodawców i pracujących na własny
ra c h u n e k ... 11,7 13,8 13,3 pozostałych (ajenci osoby wykonujące
prace nakłdczą, członkowie rolniczych
spółdzielni produkcyjnych)... 1,2 0,7 0,7 |
W powyższym zestawieniu jest widoczny wzrost udziału pracodawców i pracujących na własny rachunek w ogólnej liczbie pracujących w latach 1992 i 1993 w stosunku do 1991 r. Struktura pracujących w 1993 r. w porównaniu do 1992 r. nie uległa znacznym zmianom.
Liczba i dynamika pracujących w gospodarce narodowej województwa i podstawowych działach gospodarki w latach 1991-1993 kształtowała się następująco:
WYSZCZEGÓLNIENIE
1991 1992 1993
w tys. osób 1991 = 100 w tys. osób 1992= 100
Liczba pracujących ogółem
(bez rolnictwa indywidualnego) 1468,2 1478,0 100,7 1447,9 98,0
w tym:
Przemysł ... 707,2 706,7 99,9 644,3 91,2
B udow nictw o... 153,3 145,2 94,7 135,4 93,2
Transport i łączność ... 73,8 75,8 102,8 74,9 98,8
Handel ... 172,6 199,8 115,8 231,6 116,4
Oświata i w y c h o w an ie... 94,9 95,1 100,2 96,9 101,9
Ochrona z d r o w ia ... 84,4 88,4 104,6 87,4 99,0
Adm i nistracj a państwo wa i
wymiar sprawiedliwości . . . . 17,8 18,8 107,6 21,9 116,3
Finanse i ubezpieczenia . . . . 10,6 15,6 146,9 19,5 124,7
UUJfiGI ftNflUTYCZNC 9
Najwyższy spadek liczby pracujących wystąpił w 1993 r. w takich działach gospodarki jak: przemysł 0 około 62 tys. osób, budownictwo o około 10 tys. osób, transport i łączność o tysiąc osób oraz ochrona zdrowia 1 opieka społeczna o tysiąc osób.
Zwiększenie się liczby pracujących odnotowano w takich działach jak: handel, finanse i ubezpieczenia oraz administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości. Liczba pracujących w handlu zwiększyła się o ponad 30 tys. osób w 1993 r. (w 1992 r. o około 27 tys.). Ilość pracujących w dziale finanse i ubezpieczenia zwiększyła się prawie o jedną czwartą, to znaczy o około 4 tys. osób, a w administracji państwowej i wymiarze sprawiedliwości o 2 tys. osób (12%). Wzrost liczby pracujących w ostatnim działe gospodarki narodowej wynikał ze wzrostu zatrudnienia w urzędach miejskich, gminnych, skarbowych, izbach skarbowych i urzędach pracy.
W 1993 r. wystąpiło dalsze zwiększenie się liczby pracujących w sektorze prywatnym. Liczba pracujących w tym sektorze wzrosła z 432,5 tys. osób w 1991 r. do 540,8 tys. osób w 1993 r. Tak więc liczba pracujących w sektorze prywatnym w ciągu dwóch lat wzrosła o jedną czwartą w warunkach, gdy ogólna liczba pracujących w województwie zmalała. Znaczny udział we wzroście zatrudnienia w sektorze prywatnym (ponad 50%) miały zakłady osób fizycznych.
Wzrost ilości pracujących w sektorze prywatnym, to wynik zachodzących zmian w systemie własności w gospodarce narodowej oraz powstawania w sektorze prywatnym nowych miejsc pracy.
Kształtowanie się liczby pracujących w sektorze publicznym i prywatnym oraz dynamikę zmian tych wielkości przedstawiono w poniższym zestawieniu:
WYSZCZEGÓLNIENIE
1991 1992 1993
w tys. osób 1991 = 100 w tys. osób 1992 = 100
O G Ó Ł E M ... 1468,2 1478,0 100,7 1447,9 98,0
SEKTOR PUBLICZNY . . . . 1035,7 1007,6 97,3 907,1 90,0
SEKTOR PRYWATNY . . . . 432,5 470,4 108,8 540,8 115,0
w tym zakłady osób
fizycznych ... 260,3 282,2 108,5 316,3 112,1
Zachodzące przemiany własnościowe w gospodarce narodowej można opisać przy pomocy wskaźników struktury zbiorowości pracujących ze względu na formę własności miejsca pracy. Wskaźniki udziału sektora publicznego i prywatnego w ogólnej liczbie pracujących w gospodarce narodowej województwa katowickiego oraz podstawowych działach gospodarki w okresie lat 1991-1993 przedstawiono w zestawieniu:
10 UWAGI ANRUWZNC
Pracujący w sektorze
WYSZCZEGÓLNIENIE
publicznym prywatnym
w % ogółu pracujących
1991 1992 1993 1991 1992 1993
O G Ó Ł E M ...
w tym:
70,5 68,2 62,6 29,5 31,8 37,4
P r z e m y s ł ... 84,7 80,8 79,4 15,3 19,2 20,6
B udow nictw o... 53,1 41,0 30,6 46,9 59,0 69,4
Transport i łączność . 81,3 81,7 79,7 18,7 18,3 20,3
Handel ... 12,1 8,7 7,9 87,9 91,3 92,1
Biorąc pod uwagę wskaźniki struktury ze względu na formę własności miejsca pracy można stwierdzić, że najwyższy stosunkowy przyrost zatrudnienia w sektorze prywatnym wystąpił w 1993 r. w budownictwie (o 10 punktów), tak więc około 70% pracujących w budownictwie to pracujący w sektorze prywatnym. Stosunkowy udział sektora prywatnego zwiększył się w 1993 r. we wszystkich podstawowych działach produkcji materialnej np.: w transporcie o 2 pkt, w przemyśle o 1,4 pkt. Niemniej w tych działach gospodarki narodowej proces prywatyzacji zachodzi wolniej. Zarówno w przemyśle jak i transporcie i łączności udział pracujących w sektorze prywatnym wyniósł w 1993 r. około 20% ogółu pracujących.
Na pierwszym miejscu w sprywatyzowaniu miejsc pracy znalazł się handel, gdzie poza niewielką grupą pracujących (8%), prawie wszyscy pracujący to pracownicy sektora prywatnego. W handlu proces piywatyzacji przebiegał najszybciej w stosunku do innych działów gospodarki narodowej, gdyż ju ż w 1992 r. 88% ogólnej liczby pracujących w handlu to pracownicy sektora prywatnego.
Współczynnik przyjęć w przedsiębiorstwach dużych i średnich był w 1993 r. wyższy od współczynnika zwolnień. W iatach 1990-1992 zależność ta była odwrotna. Poniżej podano wielkości tych współczynników w okresie lat 1990-1993.
WYSZCZEGÓLNIENIE
1990 1991 1992 1993
w procentach
Współczynnik przyjęć . . . 13,3 17,5 17,9 36,3
Współczynnik z w o ln i e ń ... 23,5 24,5 19,6 23,6
UUJAGł ANflUTYCZNi 11
Współczynnik przyjęć w przedsiębiorstwach dużych i średnich w okresie lat 1990-1993 wykazywał tendencję rosnącą. Oznacza to, że w kolejnych latach przyjęci do pracy stanowili coraz większy procent stanu na koniec roku poprzedniego. Współczynnik zwolnień nie wykazywał w omawianym okresie określonych tendencji, w 1993 r. był zbliżony do poziomu z 1990 r. Ruch zatrudnionych w 1993 r. wywołał w końcowym efekcie przyrost zatrudnienia w przedsiębiorstwach dużych i średnich o 3,2%.
Pracownicy pełnozatrudnieni i niepełnozatrudnieni w jednostkach dużych i średnich (zatrudniających więcej niż 5 osób) to w 1993 r. 1184 tys. osób (w 1992 r. 1148 tys. osób), z czego 93% to osoby zatrudnione w pełnym wymiarze czasu pracy. W sferze poza produkcją materialną udział niepełnozatrudnionych w głównym miejscu pracy był ponad dwukrotnie wyższy niż w sferze produkcji materialnej i wynosił 13,7%.
Emeryci i renciści pracujący w niepełnym wymiarze czasu pracy stanowili w 1993 r.54,8 tys. osób, o 2,5% mniej niż przed rokiem, z czego ponad jedną trzecią kobiety. Z ogólnej liczby pracujących emerytów i rencisto w 28% pracowało w przemyśle, 17% w oświacie i wychowaniu, 10% w ochronie zdrowia i opiece społecznej. W sferze poza produkcją materialną 45% ogólnej liczby emerytów i rencistów pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Pracę po raz pierwszy podjęło ponad 21 tys. absolwentów szkół wyższych, zawodowych i liceów ogólnokształcących. Liczba absolwentów, którzy po raz pierwszy podjęli pracę była niższa w stosunku do 1992 r.
o 7,5%. W ogólnej liczbie absolwentów wzrosła ilość absolwentów szkół wyższych, którzy podjęli pierwszą pracę o około 15%, a zmalała liczba absolwentów zasadniczych szkół zawodowych o 12,5%. Ludziom młodym, zwłaszcza słabo wykształconym, trudniej znaleźć pracę.
II. Przeciętne zatrudnienie
Następstwem zachodzących w gospodarce narodowej przemian strukturalnych i własnościowych było także wystąpienie tendencji spadkowej przeciętnej liczby zatrudnionych przy czym tendencja ta była silniejsza w sferze produkcji materialnej niż w sferze poza produkcją materialną. Należy zwrócić uwagę, że przy obliczaniu przeciętnego zatrudnienia czas pracy osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin jest przeliczony na pełne etaty. W skali kraju przeciętna liczba zatrudnionych w 1993 r. (w jednostkach o liczbie pracujących powyżej 5 osób) była niższa niż w 1992 r. o 4,6%. W województwie katowickim przeciętna liczba zatrudnionych wynosiła w 1993 r. 1174 tys. osób i była niższa niż w 1992 r. o 3,8%, przy czym w sferze produkcji materialnej zatrudnienie obniżyło się o około 4,6%, a w sferze poza produkcją materialnąjedynie o 0,8%.
12 UUlAGł ANflUTYCZNC
Kształtowanie się przeciętnego zatrudnienia w województwie w jednostkach zatrudniających powyżej 5 osób w latach 1991-1993 ilustruje poniższe zestawienie:
WYSZCZEGÓLNIENIE a - przeciętne zatrudnienie w tys. osób b - dynamika w %, rok poprzedni = 100
1991 1992 1993
O G Ó Ł E M ... a 1289,3 1 2 2 0 ,0 1174,4
b 98,0 94,6 96,2
w ty m :
SFERA PRODUKCJI MATERIALNEJ a 1023,4 93,6 95,4
b 94,5 93,6 95,4
SFERA POZA PRODUKCJĄ
M A T E R IA L N Ą... a 265,9 262,5 260,5
b 112,0 98,7 99,2
W działach produkcji materialnej w 1993 r. przeciętne zatrudnienie zmniejszyło się w przemyśle o ponad 29 tys. osób (4,5%) w stosunku do roku poprzedniego, w budownictwie o 5 tys. osób (12,8%). Przeciętne zatrudnienie w handlu wzrosło o 5 tys. osób (7,6%) w stosunku do 1992 r. W sferze produkcji niematerialnej odnotowano zmniejszenie się przeciętnej liczby pracujących w dziale: ochrona zdrowia i opieka społeczna o 3,6 tys. osób (4,1%), wzrost przeciętnej liczby zatrudnionych w administracji państwowej i wymiarze sprawiedliwości o 1,7 tys. osób (9,6%) oraz wzrost o 2,3 tys. osób (16,5%) w finansach i ubezpieczeniach.
W okresie lat 1990-1993 w ramach przeciętnego zatrudnienia zachodziły korzystne zmiany strukturalne.
Malał udział przeciętnego zatrudnienia na stanowiskach robotniczych oraz w sferze produkcji materialnej na korzyść stanowisk nierobotniczych i sfery produkcji niematerialnej.
LATA
Udział przeciętnego zatrudnienia w %
w sferze produkcji na stanowiskach materialnej niematerialnej robotniczych nierobotniczych
1990 ... 82,3 17,7 70,8 29,2 1 9 9 1 ... 79,4 20,6 69,6 30,4 1992 ... 78,5 21,5 68,6 31,4 1993 ... 77,8 2 2 2 67,6 32,4
UUJflGI RNAUTYCZNC 13
Udział przeciętnego zatrudnienia w sferze produkcji niematerialnej wzrósł z 17,7% w 1990 r. do 22,2%
w 1993 r., a udział przeciętnej liczby pracowników zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych wzrósł z 29,2% w 1990 r. do 32,4% w 1993 r.
W przemyśle przeciętne zatrudnienie wynosiło w 1993 r. 610,8 tys. osób, o 4,5% mniej niż w 1992 r.
W okresie lat 1990-1993 przeciętne zatrudnienie w jednostkach gospodarczych przemysłu zatrudniających powyżej 5 osób charakteryzowały się średnim rocznym tempem spadku wynoszącym 5,8%
III. Bezrobotni
W okresie ostatnich czterech lat znacznie wzrosła liczba bezrobotnych zarejestrowanych w rejonowych urzędach pracy od ilości 63,4 tys. osób (stan na koniec 1990 r.) do 172,0 tys. osób (stan na koniec 1993 r.).
LICZBA BEZROBOTNYCH W LATACH 1990-1993
tys. osób
II m IV 1993
Dynamika wzrostu bezrobocia wysoka w latach 1990-1991, w następnych latach zmalała. Przykładowo liczba bezrobotnych zarejestrowanych w rejonowych urzędach pracy w 1990 r. wzrosła od 8,8 tys. (stan na koniec I kw.) do 63,4 tys. (stan na koniec roku), a w 1991 r. w stosunku do 1990 r. wystąpił przyrost o 53 tys. osób (83%).
Natomiast w 1992 r. liczba bezrobotnych wzrosła o 28%, a w 1993 r. o 16%.
14 UUJAGI ANAUTYCZNC
Stopa bezrobocia wzrosła z 3,4% ogólnej liczby czynnych zawodowo w 1990 r. do 10,1% w 1993 r.
Wzrosła ilość osób bezrobotnych nie posiadających prawa do zasiłku z 15,5 tys. osób w 1990 r. do 96,3 tys. osób w 1993 r., to znaczy ponad sześciokrotnie.
Udział w % w ogólnej liczbie bezrobotnych LATA
bezrobotnych mężczyzn
osób nie posiadających prawa do zasiłku
osób zwolnionych w zwolnieniach
grupowych
osób młodych do 24 roku życia
1990 ... 36,0 24,3 22,3 31,7 1 9 9 1 ... 32,2 17,6 23,6 30,9 1992 ... 32,7 56,5 21,9 30,8 1993 ... 36,2 56,0 16,9 31,7
Zmiany w wielkości i strukturze bezrobocia w ostatnich latach nie były tak znaczne jak w latach 1990, 1991. Stopa bezrobocia w 1993 r. wzrosła w stosunku do 1992 r. o 1,5 pkt, a ilość bezrobotnych bez prawa do zasiłku w ogólnej liczbie bezrobotnych w latach 1992 i 1993 nie uległa zmianie i stanowiła 56%.
Liczba osób młodych do 24 lat stanowiła w 1993 r. około 32% ogólnej liczby bezrobotnych, gdy udział ten w 1992 r. wynosił 31 %.
W 1993 r. w stosunku do 1992 r. wzrósł o 3,5 pkt udział mężczyzn poszukujących pracy w ogólnej liczbie bezrobotnych. Niemniej w dalszym ciągu ponad 60% bezrobotnych to kobiety.
Zmalał udział osób bezrobotnych zwolnionych w zwolnieniach grupowych w ogólnej liczbie bezrobotnych z około 22% w 1992 r. do 17% w 1993 r.
W ciągu 1993 r. 40,7 tys. osób bezrobotnych podjęło pracę, o 12,4% więcej niż przed rokiem. Natomiast liczba wolnych miejsc pracy posiadanych przez rejonowe urzędy pracy na koniec 1993 r., która wynosiła 2,1 tys.
miejsc, mimo że wyższa niż na koniec 1992 r., w dalszym ciągu była niedostateczna do potrzeb. Mogła pokryć jedynie około 1,2% zgłoszonego zapotrzebowania na pracę.
UUIRGI RNRUTYCZNC 15
Nasilanie się bezrobocia na niektórych obszarach województwa katowickiego zobrazowano graficznie:
STOPA BEZROBOCIA WEDŁUG REJONOWYCH URZĘDÓW PRACY Stan 31 XII
Chorzów - 9,8%
Chrzanów -12,1%
Czrchowicr-Dziedzicr - 6,7%
Dąbrowa Górnicza -14,7%
Gliwice - 7,3%
Jastrzębie-Zdrój - 9,8%
Jaworzno -10,0%
Mysłowice - 9,4%
Olkusz -15,7%
Rybnik - 7,4%
Sosnowiec - 13,4%
Tarnowskie Góry - 8,5%
Tychy - 9,0%
Wodzisław Śląski - 8,8%
Zabrze - 12,2%
Zawiercie - 113%%
Żory -16,3%
do 7,2% 7 3 - 9 ,6 % 9,7-12,0% 12,1-14,4% 14,5% i więcej
16 U Ul AGI ANAUTVC2N€
Zróżnicowanie terytorialne skali i struktury bezrobocia na terenie województwa katowickiego w wybranych gminach miejskich i miejsko-wiejskich charakteryzuje poniższe zestawienie:
Stopa
Odsetek bezrobotnych z ogólnej liczby bezrobotnych
WYSZCZEGÓLNIENIE
Bezrobotni zarejestrowani w rejonowych urzędach pracy w tys. osób
bezrobocia wg rejonowych
urzędów pracy posiadający prawo do
zasiłku
pozostający bez pracy
powyżej 1 roku
młodych do 24 roku życia
w procentach
WOJEWÓDZTWO 172,0 10,1 43,9 35,1 31,7
Katowice . . . . 10,0 4,9 38,3 18,6 24,5
B ęd zin ... 5,3 16,6 35,1 45,9 25,5
B y to m ... 7,8 8,7 46,2 18,5 29,1
Chorzów . . . . 4,9 9,8 50,2 28,1 26,9
Chrzanów . . . . 3,4 12,1 34,6 38,3 36,5
Czechowice -
- Dziedzice . . . 1,7 6,7 45,5 33,7 38,0
Dąbrowa Górnicza 12,0 14,7 33,3 52,0 24,8
G liw i c e ... 7,8 7,3 58,2 29,2 27,5
Jastrzębie - Zdrój 6,8 9,8 33,8 51,7 44,7
Jaworzno . . . . 4,2 10,0 46,3 32,9 35,8
Mysłowice . . . 3,8 9,4 46,4 34,6 30,5
O lk u sz... 4,2 15,7 35,9 49,6 40,9
Pszczyna . . . . 1,7 7,2 38,7 31,7 36,7
R acibórz... 1,9 5,9 48,7 23,9 36,8
Ruda Śląska . . . 7,6 12,4 36,9 43,6 27,7
Rybnik ... 4,8 7,4 53,4 29,2 35,2
Sosnowiec . . . . 13,9 13,4 43,9 31,6 28,2
Tarnowskie Góry 2,8 8,5 53,8 25,9 31,4
Tychy ... 7,1 9,0 43,5 40,9 26,7
Wodzisław Śląski 3,6 8,8 53,8 37,0 38,0
Zabrze ... 9,6 12,2 33,6 36,4 27,0
Zawiercie . . . . 3,6 11,3 53,2 26,0 35,5
Ż o r y ... 3,2 16,3 54,4 33,8 41,7
UWAGI ANAUTYCZNC 17
Około 21% ogólnej liczby bezrobotnych mieszkało w obrębie działania trzech graniczących ze sobą rejonowych urzędów pracy, gdzie zarejestrowano najwięcej osób poszukujących pracy:
w Sosnowcu - 13,5 tys. osób,
w Dąbrowie Górniczej - 12,0 tys. osób, w Katowicach - 10,0 tys. osób.
Najwyższe stopy bezrobocia, około 16%, wystąpiły w rejonach :Będzinie, Żorach i Olkuszu, a także w Dąbrowie Górniczej (14,7%) i Sosnowcu (13,4%). W rejonach tych prawo do zasiłku posiadało przeważnie około 35% bezrobotnych (wyjątek Żory - 55%, Sosnowiec - 44%), a odsetek osób pozostających bez pracy powyżej roku w ogólnej liczbie bezrobotnych był wysoki: Będzin 45,9%, Olkusz 49,6%, Dąbrowa Górnicza 52,0%.
Na pomoc bezrobotnym województwa katowickiego wydatkowano w 1993 r. 1269,6 mld zł, z czego 77,5% na zasiłki. Inne ważne grupy wydatków to przyuczenie do zawodu lub przekwalifikowanie (3,8%) oraz zatrudnienie przy pracach interwencyjnych i publicznych (5,2%).
Podsumowanie
Zmiany strukturalne i własnościowe w gospodarce narodowej województwa katowickiego spowodowały zasadnicze zmiany na rynku pracy. W okresie lat 1990-1993 występowała tendencja malejąca liczby pracujących i przeciętnego zatrudnienia oraz wzrostu liczby osób poszukujących pracy.
Malała liczba pracujących w gospodarce narodowej województwa katowickiego, która na koniec 1993 r. wynosiła 1,4 min osób i była niższa o 2% w stosunku do roku ubiegłego. Był to efekt zmniejszenia się liczby pracujących głównie w przemyśle o 62 tys. osób (8,8%) i w budownictwie o 10 tys. osób (6,8%) oraz wzrostu liczby pracujących w handlu o ponad 30 tys. osób. Z ogólnej liczby pracujących 86% stanowili pracownicy najemni, a 13% pracodawcy i pracujący na własny rachunek
Rosła liczba pracujących w sektorze prywatnym jako wynik zmian w systemie własności oraz powstawania w sektorze prywatnym nowych miejsc pracy; sektor publiczny w dalszym ciągu zatrudniał jednak znacznie ponad połowę pracujących w województwie (63%).
Na pierwszym miejscu wśród działów gospodarki narodowej w sprywatyzowaniu miejsc pracy znalazł się handel, z sektorem prywatnym zatrudniającym 92% ogółu pracujących. Odpowiednio w budownictwie 70%, a w przemyśle jedynie 20% pracujących to pracownicy sektora prywatnego.
18 UUIRGł ANAUTYCZNi
Pracownicy najemni zatrudnieni poza jednostkami małymi (do 5 osób) stanowili na koniec 1993 r.
około 1,2 min osób, z czego 93% to osoby zatrudnione w pełnym wymiarze czasu pracy. W niepełnym wymiarze czasu pracy zatrudnionych było około 55 tys. emerytów i rencistów, z czego około dwie trzecie to mężczyźni.
Pracę po raz pierwszy podjęło 21 tys. absolwentów szkół wyższych, zawodowych oraz liceów ogólnokształcących, o 7,5% mniej niż przed rokiem.
Malała przeciętna liczba zatrudnionych poza jednostkami małymi, która wynosiła w 1993 r. około 1,2 min osób i była niższa o 3,8% w stosunku do roku ubiegłego, przy czym w sferze produkcji materialnej zmalała o 4,6%, a poza produkcjąmaterialnąjedynie o 0,8%. W skali działów produkcji materialnej przeciętne zatrudnienie zmniejszyło się w 1993 r. w najwyższym stopniu w przemyśle o ponad 29 tys. osób (4,5%).
W okresie lat 1990-1993 przciętne zatrudnienie w jednostkach gospodarczych przemysłu zatrudniających powyżej 5 osób charakteryzowało się średnim rocznym tempem spadku wynoszącym 5,8%.
Rosła liczba osób bezrobotnych poszukujących pracy i zarejestrowanych w rejonowych urzędach pracy, która wynosiła według stanu na koniec 1993 r. 172,0 tys.osób (16% wzrostu w stosunku do 1992 r.). Wzrósł do około 40% udział mężczyzn w ogólnej liczbie bezrobotnych.
Ponad połowę bezrobotnych (56%) nie posiadało prawa do zasiłku. Wśród bezrobotnych przeważały osoby z wykształceniem zawodowym, podstawowym i niepełnym podstawowym, które stanowiły około 70% ogółu bezrobotnych. Około 32% ogółu bezrobotnych stanowiły osoby młode do 24 roku życia.
Stopa bezrobocia informująca o udziale bezrobotnych w ogólnej liczbie czynnych zawodowo w województwie katowickim kształtowała się na poziomie niższym niż w kraju. W województwie katowickim stopa bezrobocia wzrosła z 8,6% w 1992 r. do 10,1% w 1993 r. W skali kraju stopa bezrobocia wynosiła w 1993 r. 15,7%
ludności czynnej zawodowo a więc 5,6 pkt więcej niż w skali województwa.
Wydatki związane z obsługą bezrobocia w 1993 r. wynosiły 1269,6 mld zł z czego 77,5% stanowiły zasiłki dla bezrobotnych. Wśród innych form działań podejmowanych w celu zmniejszenia bezrobocia występowały: przyuczenie do zawodu lub przekwalifikowanie (3,8% całości wydatków) oraz zatrudnienie przy pracach interwencyjnych i publicznych (5,2%).
19
Tabl.l. PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOW EJ Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE
1991 1992 1993
w tysiącach w odsetkach
O G Ó Ł E M ... 1468,2 1478,0 1447,9 100,0 SEKTOR PUBLICZNY... 1035,7 1007,6 907,1 62,6
w tym:
P rzem y sł... 599,2 571,0 511,5 35,3 B u d o w n ictw o ... 81,4 59,6 41,4 2,9 Transport... 46,6 47,1 45,4 3,1 Ł ączność... 13,4 14,9 14,3 1,0 H a n d e l... 20,8 17,4 18,4 1,3 SEKTOR P R Y W A T N Y ... 432,5 470,4 540,8 37,4 w tym zakłady osób f iz y c z n y c h ... 260,3 282,2 316,3 21,8 w tym:
108,0 135,7 132,8 9,2
71,9 85,6 94,0 6,5
Transport i łą c z n o ść ... 13,8 13,8 15,2 1,0 H a n d e l... 151,8 182,4 213,2 14,7 PRACUJĄCY W PODZIALE NA:
Zatrudnionych na podstawie stosunku pracy . . 1279,2 1263,4 1245,3 86,0
Osoby wykonujące pracę n a k ła d c z ą ... 1,6 1,3 1,1 0,1
9,3 5,4 5,3 0,4
Pracodawców i pracujących na własny rachunek 171,0 203,6 192,8 13,3
Członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych 7,1 4,3 3,4 o a
U w a g a . Dane dotyczą wszystkich podmiotów z wyjątkiem rolników indywidualnych.
20
Tabl.2. PRACOW NICY PEŁNOZATRUDNIENI I NIEPEŁNOZATRUDNIENI Stan w dniu 31 XII
Ogółem^ Pełnozatnidnieni N iepełnozatrudnieni
w tym sektor publiczny
w tym
ogółem w tym
w głównym miejscu pracy WYSZCZEGÓLNIENIE razem
razem w tym kobiety
ogółem sektor publiczny
razem
w tym sektor publiczny
razem
w tym sektor publiczny
w tysiącach
O G Ó Ł E M . 1990 1266,6 1121,6 496,3 1158,4 1046,4 127,6 95,1 94,6 69,8 1991 1187,6 1028,9 460,6 1098,1 961,1 120,3 91,6 89,5 67,8 1992 1147,7 965,2 366,3 1066,0 905,9 109,2 81,3 81,7 59,3
1993 1184,0 905,4 349,4 1103,3 855,4 108,5 70,5 80,7 50,0
SFERA PRODUKCJI
MATERIALNEJ . . . 1990 999,8 914,9 293,7 933,1 867,3 62,4 49,8 53,5 42,3
1991 931,6 803,6 266,3 880,1 766,3 62,9 45,3 51,5 37,3
1992 885,6 733,0 185,6 840,7 703,1 53,5 35,3 44,9 29,9
1993 915,4 672,7 167,2 871,6 650,8 52,6 26,2 43,8 21,9
w tym:
P rzem ysł... 1991 637,8 598,7 153,9 611,5 577,2 31,4 25,4 26,3 21,5
1992 622,4 570,2 127,1 598,6 552,1 27,3 20,4 23,8 18,1
1993 603,7 511,4 108,7 583,9 500,5 23,1 12,6 19,8 10,9
Budownictwo . . . . 1991 107,8 79,8 21,8 100,8 74,9 9,0 5,9 7,0 4,9
1992 85,3 42,1 8,8 79,9 39,4 7,0 3,6 5,4 2,7
1993 112,8 41,4 8,4 105,9 39,0 8,6 2,9 6,9 2,4
R o ln ic tw o ... 1991 10,2 7,2 3,5 9,1 6,4 1,3 0,9 1,1 0,8
1992 7,0 5,5 2,1 6,2 4,9 0,9 0,6 0,8 0,6
1993 5,5 3,7 1,6 4,8 3,2 0,9 0,6 0,7 0,5
L e śn ic tw o ... 1991 2,1 2,1 0,5 1,9 1,9 0,3 0,3 0,2 0,2
1992 3,0 1,9 0,4 2,8 1,7 0,3 0,2 o a 0,2
1993 2,9 1,9 0,4 2,7 1,8 0,2 o a o a 0,1
Transport... 1991 53,3 46,5 17,2 51,7 45,2 1,9 1,6 1,6 1,3
1992 50,8 47,4 15,4 49,5 46,4 1,5 U U 1,0
1993 50,6 45,4 14,9 49,5 44,6 1,4 1,0 1,1 0,8
SI
Tabl.2. PRACOW NICY PEŁNOZATRUDNIENI I NIEPEŁNOZATRUDNIENI (cd.) Stan w dniu 31 XII
Ogółem“7 Pełnozatrudnieni N iepełnozatrudnieni
WYSZCZEGÓLNIENIE
w tym sektor publiczny
ogółem w tym
ogółem
w tym w głównym miejscu pracy razem
razem w tym kobiety
sektor publiczny
razem
w tym sektor publiczny
razem
wtym sektor publiczny
w tysiącach
SFERA PRODUKCJI MATERIALNEJ (dok.)
Ł ączność...1991 13,5 13,4 9,6 11,4 11,4 2,7 2,7 2,1 2,0
1992 14,7 14,4 9,9 12,8 12,5 2,5 2,5 1,9 1,9
1993 14,8 14,3 9,8 13,1 12,6 2,3 2,2 1,7 1,7
H a n d e l... 1991 57,3 17,2 42,8 50,1 15,3 8,4 2,3 7,2 1,9
1992 57,0 14,9 10,0 50,6 13,7 7,5 1,5 6,4 1,2
1993 78,8 18,1 11,8 69,8 16,1 10,6 2,3 9,0 2,0
Gospodarka komunalna 1991 35,1 34,3 11,2 30,8 30,1 5,5 5,4 4,3 4,2
1992 35,0 34,0 10,5 31,1 30,2 4,8 4,6 3,9 3,8
1993 37,0 34,2 10,3 33,7 31,1 4,0 3,8 3 3 3,1
SFERA POZA PRODUKCJĄ
MATERIALNĄ . . . 1990 266,9 206,7 202,6 225,3 179,1 65,2 453 41,1 27,5
1991 256,0 225,3 194,3 218,0 194,8 57,4 46,3 38,0 30,5
1992 262,1 232,2 180,7 225,3 202,8 55,7 46,0 36,8 29,4
1993 268,6 232,7 182,2 231,7 204,6 55,9 44,3 36,9 28,1
w tym:
Gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne
usługi komunalne . . 1991 21,4 8,9 11,7 18,3 7,9 4,3 1,4 3,1 1,0
1992 21,1 9,3 4,3 18,2 8,4 3,8 1,3 2,9 0,9
1993 19,9 7,6 4,4 17,2 6,7 3,6 U 2,7 0,9
Nauka i rozwój
techniki ...1991 9,3 9,0 4,4 8,3 8,1 1,4 U 1,0 0,9
1992 8,4 8,3 3,9 7,7 7,6 1,0 1,0 0,7 0,7
1993 8,2 8,0 3,7 7,5 7,4 1,0 0,9 0,7 0,6
cc
Tabl. 2. PRACOW NICY PEŁNOZATRUDNIENI I N1EPEŁNOZATRUDNIENI (dok.) Stan w dniu 31 XII
Ogółem^ Pełnozatrudnieni Niepełnozatmdnieni
WYSZCZEGÓLNIENIE
w tym sektor publiczny
ogółem
1
w tym
ogółem
w tym w głównym miejscu pracy razem
razem w tym kobiety
sektor publiczny
razem
w tym sektor publiczny
razem
w tym sektor publiczny
w tysiącach
SFERA POZA PRODUKCJĄ MATERIALNĄ (dok.)
Oświata i wychowanie 1991 94,9 93,4 75,7 79,0 77,8 23,7 23,0 15,9 15,6
1992 95,0 93,5 74,6 79,5 78,2 24,2 23,7 15,5 15,3
1993 95,9 94,7 75,5 80,7 79,7 24,3 23,7 15,2 15,0
Kultura i sztuka . . . . 1991 6,7 6,3 4,5 4,8 4,5 2,7 2,5 1,9 1,8
1992 6,7 6,5 4,4 4,8 4,6 2,7 2,6 1,9 1,9
1993 6,5 6,2 4,3 4,7 4,4 2,5 2,3 1,8 1,8
Ochrona zdrowia
i opieka społeczna . . 1991 84,5 80,0 71,4 74,9 71,4 16,5 14,8 9,6 8,6
1992 83,7 80,4 67,7 75,1 72,6 14,7 13,7 8,6 7,8
1993 82,7 79,3 66,6 74,5 72,1 13,9 12,5 8,2 7,2
Kultura fizyczna, turystyka
i w ypoczynek...1991 5,2 2,4 2,6 4,0 1,9 2,1 0,5 u 0,5
1992 5,5 2,6 1,6 4,5 2,1 1,8 0,5 1,0 0,5
1993 6,4 2,3 1,4 5,4 2,0 1,8 0,4 1,0 0,3
Administracja państwowa i wymiar sprawie
dliwości ... 1991 17,1 17,1 12,0 15,8 15,8 1,8 1,8 1,3 1,3
1992 18,5 18,3 13,0 17,2 17,1 1,8 1,8 1,3 1,2
1993 20,7 20,6 14,5 19,3 19,3 1,9 1,9 1,4 1,3
Finanse i ubezpieczenia 1991 10,0 7,7 8,5 9,1 7,0 1,2 0,9 0,9 0,7
1992 15,2 12,5 10,7 14,1 11,5 1,4 U 1,1 1,0
1993 17,6 13,3 11,3 16,5 12,4 1,4 1,1 1,1 0,9
a/ Patrz uwagi metodyczne.
U w a g a . W 1990 r. w "Ogółem" łącznie z zatrudnionymi w jednostkach tzw. "małych".
13
Tabl. 3. PR ZECIĘTN E ZATRUDNIENIE
1993
WYSZCZEGÓLNIENIE
1990 1991 1992
ogółem
pracownicy na stanowiskach robotni
czych nierobo
tniczych
w tysiącach w %
O G Ó Ł E M ... 1315,2 1289,3 1220,0 1174,4 67,6 32,4 SFERA PRODUKCJI
MATERIALNEJ... 1082,5 1023,4 957,5 913,9 79,6 20,4 w tym:
P rzem y sł... 729,4 675,7 639,7 610,8 82,9 17,1 B u d o w n ictw o ... 124,9 132,6 127,9 111,5 72,8 27,2 R o ln ic tw o ... 12,4 9,3 6,3 6 3 34,7 65,3 L e ś n ic tw o ... 4,4 3,3 3,1 2,9 62,6 37,4 T ransport... 64,4 59,5 52,6 51,1 79,5 20,5 Ł ączność... 133 12,9 14,0 14,4 60,4 39,6 H a n d e l... 90,5 76,2 66,2 71,2 59,3 40,7
w ew nętrzny... 87,4 73,9 63,8 68,8 61,8 38,2 zagraniczny... 3,1 2,3 2,4 2,4 11,6 88,4 Gospodarka k o m u n a ln a ... 35,2 34,4 35,3 35,6 79,8 20,2 SFERA POZA PRODUKCJĄ
M A TER IA L N Ą ... 232,7 265,9 262,5 260,5 30,1 69,9 w tym:
Gospodarka mieszkaniowa oraz
niematerialne usługi komunalne . . . 24,3 20,8 18,0 19,0 62,9 37,1
Nauka i rozwój te c h n ik i... 10,4 9,3 8,7 7,6 35,7 64,3
Oświata i wychowanie... n a 97,4 94,9 95,1 28,7 71,3
Kultura i s z t u k a ... 5,5 7,0 6,8 6,0 30,5 69,5
Ochrona zdrowia i opieka społeczna . 77,1 85,6 87,2 83,6 29,3 70,7
Kultura fizyczna, turystyka
i w y p o c z y n e k ... 2,6 3,2 5,6 3,6 61,9 38,1 Administracja państwowa
i wymiar spraw iedliw ości... 14,3 16,0 17,7 19,4 9,1 90,9
administracja p ań stw o w a... 9,5 11,4 12,8 14,5 7,9 92,1
wymiar sp ra w ied liw o ści... 4,8 4,6 4,9 4,9 12,4 87,6
Finanse i u bezpieczenia... 10,8 7,0 13,9 16,2 11,1 88,9 a/ Dla sfery produkcji materialnej na podstawie badania przeprowadzonego w jednostkach dużych.
24
Tabl. 4. PR ZE C IĘTN E ZATRUDNIENIE W PRZEM YŚLE
1993
WYSZCZEGÓLNIENIE
1990 1991 1992
ogółem
pracownicy . na stanowiskach robot
niczych nierobot
niczych
w tysiącach w %
O G Ó Ł E M ... 729,4 675,7 639,7 610,8 82,9 17,1
Przemysł:
paliwowo-energetyczny . . 410,9 370,7 354,7 334,6 86,2 13,8
w ę g lo w y ... 380,8 342,0 325,3 308,6 87,1 12,9
p a liw ... 10,9 10,4 11,3 7,8 82,8 17,2
energetyczny... 19,2 18,3 18,1 18,2 71,8 28,2
m etalurgiczny... 89,0 83,5 80,7 77,8 81,4 18,6
hutnictwa ż e la z a ... 68,4 64,7 63,3 61,2 81,5 18,5
metali nieżelaznych . . . 20,6 18,8 17,4 16,6 81,1 18,9
elektrom aszynow y... 126,8 117,0 103,5 97,8 75,0 25,0
metalowy ... 21,4 20,8 21,4 20,4 79,4 20,6
m a s z y n o w y ... 76,7 69,0 56,2 51,1 74,5 25,5
precyzyjn y... 6,8 6,1 4,4 4,3 63,8 36,2
środków transportu . . . 7,3 6,9 8,9 10,1 77,3 22,7
elektrotechniczny i
elektroniczny ... 14,6 14,2 12,6 12,0 72,1 27,9
chemiczny ... 23,1 21,8 19,7 19,4 76,4 23,6
m in era ln y ... 22,0 21,3 21,4 20,1 79,6 20,4
materiałów budowlanych 15,9 15,2 15,2 14,5 78,0 22,0
s z k la rs k i... 5,3 5,4 5,2 4,8 83,3 16,7
ceramiki szlachetnej . . . 0,8 0,7 1,0 0,8 80,8 19,2
drzewno-papiemiczy . . . . 6,0 8,0 7,4 7,8 79,4 20,6
d r z e w n y ... 4,0 6,1 5,5 6,0 78,0 22,0
papierniczy ... 2,0 1,9 1,9 1,8 82,1 17,9
le k k i... 24,0 24,1 21,6 23,1 85,6 14,4
włókienniczy ... U 5,8 4,5 4,7 82,8 17,2
o d z ie ż o w y ... 13,1 14,2 13,3 14,6 87,1 12,9
s k ó rz a n y ... 3,7 4,1 3,8 3,8 84,3 15,7
s p o ż y w c z y ... 19,2 23,9 26,6 25,2 74,6 25,4
pozostałe gałęzie przemysłu 8,4 5,4 4,1 4,8 74,3 25,7
w tym:
poligraficzny... 3,2 2,5 2,2 2,8 75,4 24,6
pozostałe branże przemysłu 4,7 2,5 1,5 1,6 73,6 26,4
a/ W jednostkach, w których liczba pracujących wynosi powyiej 50 osób
25
Tabl. 5. DYNAMIKA PRZECIĘTN EG O ZATRUDNIENIA W PRZEM YŚLE
WYSZCZEGÓLNIENIE
1990 1991 1992 1993 1990-1993
rok poprzedni = 100
średnie roczne tempo wzrostu O G Ó Ł E M ... 89,1 92,6 94,7 95,5 -5,76 Przemysł:
paliw ow o-energetyczny... 89,1 90,2 95,7 94,4 -6,63
w ę g lo w y ... 88,4 89,8 95,1 94,9 -6,78 p a liw ... 98,2 95,7 108,2 69,2 - 10,37
energetyczny... 101,2 96,0 98,7 100,8 -1,76
m etalurgiczny... 95,2 93,9 96,7 96,4 -4,39
hutnictwa ż e la z a ... 95,6 94,6 97,8 96,8 -3,63
metali n ieżelazn y ch... 93,9 91,7 92,6 95,3 -6,94
elektrom aszynow y... 91,0 92,2 88,5 94,5 -8,34
metalowy ... 85,7 96,8 102,8 95,6 -1 ,59
m a s z y n o w y ... 91,9 89,9 81,5 90,9 - 12,50 precyzyjny... 89,5 91,0 72,5 96,9 - 14,27
środków tr a n s p o r tu ... 84,4 95,6 128,8 112,7 11,44
elektrotechniczny
i elektroniczny... 96,3 96,8 89,1 94,8 -6,32
chemiczny ... 92,1 94,1 90,5 98,3 -5,65
m in e ra ln y ... 113,1 97,0 100,6 93,8 -2,95
materiałów budowlanych . . . 124,4 95,7 100,0 95,1 -3,02
s z k la rs k i... 92,5 102,9 95,9 91,9 - 3,24
ceramiki szlachetnej... 96,7 84,0 150,6 84,3 0,00
drzew no-papiem iczy... 75,4 132,4 92,4 106,4 9,14
d r z e w n y ... 70,0 150,9 90,9 109,4 14,47
papierniczy ... 88,8 95,4 97,2 97,6 -3 45
le k k i... 89,3 100,4 89,4 107,1 - 1,25
włókienniczy ... 93,8 79,8 77,9 103,9 - 13,38
o d zież o w y ... 87,6 109,0 93,6 109,8 3,70
87,0 110,8 91,4 101,2 0,89
s p o ż y w c z y ... 90,1 124,1 111,1 95,0 9,64
pozostałe gałęzie przemysłu . . . 34,3 64,4 75,8 116,6 - 17,09
w tym:
poligraficzny... 85,7 80,4 87,8 124,9 -4,35
pozostałe branże przemysłu . . 23,6 52,8 61,6 101,0 - 29,53
Tabl. 6. PRZECIĘTN E ZATRUDNIENIE W PRZEDSIĘBIORSTW ACH BUDOWLANO - MONTAŻOW YCH
WYSZCZEGÓLNIENIE
1990 1991 1992
1993
ogółem
pracownicy . na stanowiskach robotni
czych nierobotni
czych
w tysiącach w %
O G O Ł E M ... 110.9 122.4 119,1 103,8 76,8 23,2 Budownictwo o g ó l n e ... 26,5 35,7 46,7 40,8 77,0 23,0
Budownictwo produkcyjno - usługowe 46,2 48,8 38,2 33,4 76,2 23,8
Budownictwo specjalistyczne... 34,1 35,8 32,1 26,9 77,4 22,6
Jednostki pomocnicze budownictwa 4,1 2,1 2,1 2,7 76,1 23,9
a/ W jednostkach, w których liczba pracujących wynosi powyżej 20 osób.
Tabl. 7. ABSOLW ENCI SZKÓŁ WYŻSZYCH, ZAW ODOW YCH I LIC EÓ W
OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH, KTÓRZY PO D JĘLI PRA CĘ PO RAZ PIERW SZY Absolwenci szkół
WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem
wyższych policealnych i średnich zawodowych
liceów ogólnokształ
cących
zasadniczych zawodowych
O G Ó Ł E M ... 1991 32893 3934 7702 1912 19345
1992 23005 2909 5949 1063 13084
1993 21284 3191 5321 1326 11446
SFERA PRODUKCJI
M A TER IA L N EJ... 1991 24373 1383 4043 757 18190
1992 16828 941 2904 476 12507
1993 15932 1031 3056 886 10959
w tym:
P rz e m y sł... 9440 567 1449 427 6997 B u d o w n ic tw o ... 2245 149 394 82 1620
R o ln ic tw o ... 81 13 22 4 42
L e ś n ic tw o ... 40 13 11 1 15
T ransport... 986 21 220 30 715 Ł ą c z n o ść ... 231 27 84 10 110 H a n d e l... 2191 145 701 292 1053
Gospodarka k o m u n a ln a ... 425 25 82 13 305
SFERA POZA PRODUKCJĄ
M A T E R IA L N Ą ... 1991 8520 2551 3659 1155 1155
1992 6177 1968 3045 587 577
1993 5352 2160 2265 440 487
w tym:
Gospodarka mieszkaniowa oraz
niematerialne usługi komunalne . . . 189 14 54 21 100
Nauka i rozwój te c h n ik i... 136 65 38 5 28
Oświata i w ychowanie... 1765 1015 578 106 66
Kultura i s z t u k a ... 123 37 65 11 10
Ochrona zdrowia i opieka społeczna . 1535 580 793 37 125
Kpltura fizyczna, turystyka
i w y p o c z y n e k ... 152 5 66 14 67
17 26 Administracja państwowa i wymiar
spraw iedliw ości... 626 225 291 93
Finanse i ubezpieczenia... 667 200 322 119
17 Tabl. 8. ZATRUDNIENIE UCZNIÓW
Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 1990 1991 1992 1993
O G Ó Ł E M ... 56206 43572 36198 34851
w tym kobiety 14643 8874 7406 8107
w tym:
P rze m y sł... 34802 28816 24278 21747
B u d o w n ic tw o ... 7117 5861 3486 4306
R o ln ic tw o ... 342 297 135 59 T ransport... 2527 1959 2584 664 Ł ączn o ść... 810 301 152 62 H a n d e l... 6638 3553 3275 5016
Gospodarka ko m u n aln a... 1279 1266 1126 898
Tabl. 9. OSOBY WYKONUJĄCE PRACĘ NAKŁADCZĄ ORAZ AGENCI Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 1990 1991 1992 1993
Osoby wykonujące pracę nakładczą . . . 2976 1638 1269 1114
w tym kobiety 1712 926 715 515
w tym:
p rzem y sł... 2811 1406 1003 777
23 70 64 37
14406 9316 5433 3448
w tym kobiety 8877 4921 3597 1739
w tym:
7493 5407 4126 712
finanse i ubezpieczenia... 2233 561 354 1195
28
Tabl. 10. EM ERYCI I RENCIŚCI ZATRUDNIENI W NIEPEŁNYM W YMIARZE CZASU PRACY Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 1990 1991 1992 1993
O G Ó Ł E M ... 71725 68061 60302 54815
w tym kobiety 24590 21906 18726 17183
SFERA PRODUKCJI M A T E R IA L N E J... 41922 40718 34511 30384
w tym kobiety 10033 9431 7419 7196
w tym:
P rzem y sł... 24864 22306 19854 15552 B u d o w n ictw o ... 4060 5520 4021 4869 R o ln ic tw o ... 672 825 578 435 L e ś n ic tw o ... 200 192 192 123 T ransport... 1598 1301 961 840 Ł ączność... 1459 1146 1054 777 H a n d e l... 5073 4504 3709 4278 Gospodarka k o m u n aln a... 3839 3827 3400 2872
SFERA POZA PRODUKCJĄ MATERIALNĄ . . . 29803 27343 25791 24431
w tym kobiety 14557 12475 11307 9987
w tym:
Gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne
usługi k o m u n a ln e ... 1965 2167 1892 1704 Nauka i rozwój te c h n ik i... 740 727 507 436 Oświata i wychowanie... 12965 10757 10305 9498 Kultura i s z t u k a ... 1260 1236 1101 944 Ochrona zdrowia i opieka s p o łe c z n a ... 6755 6984 6277 5509 Kultura fizyczna, turystyka i w y p o c zy n ek ... 798 959 748 730
Administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości 869 982 944 894
Finanse i ubezpieczenia... 1037 718 781 685
Tabl. 11. OSOBY KORZYSTAJĄCE Z URLOPÓW WYCHOWAWCZYCH Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 1990 1991 1992 1993
O G Ó Ł E M ... 66022 56904 47563 38909 w tym:
P rzem ysł... 49310 24000 20248 15492 B u d o w n ictw o ... 3475 2533 1513 1281 Transport... 2336 2026 1605 1245 Ł ączność... 1241 1063 911 675 H a n d e l... 13498 10660 8681 8281 Gospodarka ko m u n aln a... 1168 982 630 497 Oświata i wychowanie... 4426 4170 3653 3007 Ochrona zdrowia i opieka s p o łe c z n a ... 7309 6783 5885 4882
Administracja państwowa i wymiar sprawiedliwości 847 533 574 456
89 Tabl. 12. RUCH ZATRUDNIONYCH
Przyjęcia Zwolnienia
Współczynnik“7 w %
WYSZCZEGÓLNIENIE do pracy z pracy
przyjęć zwolnień O G Ó Ł E M ... 1990 193006 334734 13,3 23,5
1991 226136 314761 17,5 24,5
1992 208578 231388 17,9 19,6
1993 357579 212905 36,3 21,0
SFERA PRODUKCJI MATERIALNEJ . . . . 322868 181203 43,3 23,6
w tym:
P rz e m y sł... 241240 91543 54,6 19,8 B u d o w n ic tw o ... 36791 46905 30,6 40,0 R o ln ic tw o ... 1307 3119 20,0 42,5 L e ś n ic tw o ... 302 459 12,1 18,3 T ransport... 8134 8779 13,5 15,5 Ł ąc zn o ść... 1569 1194 10,4 8,2 H a n d e l... 23766 20411 35,0 29,2 Gospodarka k o m u n aln a... 6859 5451 21,8 17,1
SFERA POZA PRODUKCJĄ MATERIALNĄ 34711 31702 13,9 12,5
w tym:
Gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne
usługi k o m u n a ln e ... 4106 3810 23,4 9,2
21,8 18,4 Nauka i rozwój te c h n ik i... 870 1621
Oświata i wychowanie... 8096 7202 9,0 7,8 Kultura i s z t u k a ... 748 714 15,1 14,0 Ochrona zdrowia i opieka s p o łe c z n a ... 10059 11424 11,5 13,1
Kultura fizyczna, turystyka i wypoczynek . . . 1766 1423 36,2 28,2
Adminiętrąęja państwowa i wymiar
spraw iedliw ości... 3220 1935 17,0 10,0 Finanse i ubezpieczenia... 3702 1894 23,4 11,4 a/ Współczynnik przyjęć (zwolnień) obliczono jako stosunek liczby jjrzyjęć (pomniejszonej o osoby powracające do pracy z urlopów wychowawczych i bezpłatnych) lub liczby zwolnień (pomniejszonej o osoby, które otrzymały urlopy wychowawcze i bezpłatne) w danym roku do stanu zatrudnienia w ostatnim dniu roku poprzedniego.
Tabl. 13. POŚREDNICTWO PRACY Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE 1990 1991 1992 1993
Bezrobotni zarejestrowani... 63434 116313 148293 172009 m ę ż c z y ź n i... 22865 37473 48429 62297 k o b ie ty ... 40569 78840 99864 109712 pracujący ostatnio na stanowiskach:
robotniczych... 41001 73271 87033 103922 n iero b o tn iczy ch ... 22433 43042 35478 36666
osoby dotychczas nie p ra c u ją c e ... 25782 31421
2145 Wolne miejsca oracv ... 7800 6306 1814
dla m ężczyzn... 6857 5664 #
dla k o b ie t... 943 642 dla osób na stanowiskach:
6260 5768 1454 1372
n iero b o tn iczy ch ... 1540 538 360 772
9687 30810 36255 40736
5434 15444 18778 20612
4253 15366 17477 20124
a/ W ciągu roku.
30
Tabl. 14. BEZROBOCIE Stan w dniu 31 XII
WYSZCZEGÓLNIENIE a-ogółem m - mężczyźni
k - kobiety
1990 1991 1992 1993
ZAREJESTROWANI BEZROBOTNI . . . . o 63434 116313 148293 172009
na 22865 37473 48429 62297
k 40569 78840 99864 109712
z ogółem:
absolwenci ... 8312 11636 10229 14529
m 2251 3814 2745 4646
k 6061 7822 7484 9883
zwolnieni w zwolnieniach grupowych . . o 14174 27476 32549 29058
m 6170 7267 6660
k • 21306 25282 22398
osoby nie posiadające prawa do zasiłku . 0 15450 20448 83810 96337
m 6442 29058 32767
k . 14006 54752 63570
Osoby zwolnione ze stanowisk:
robotniczych ... 41001 73271 87033 103922
m 15460 27123 33975 45172
k 25541 46148 53058 58750
nierobotniczych... 22433 43042 35478 36666
m 7405 10350 7198 7711
k 15028 32692 28280 28955
Osoby w wieku:
15-24 l a t ... 20127 35947 45792 54567
m 6914 11847 15209 19828
k 13213 24100 30583 34739
25-54 ... 42477 78571 99787 114094
m 15401 24447 31407 40018
k 27076 54124 68380 74076
55 lat i w ię c e j... 830 1795 2714 3348
m 550 1179 1813 2451
k 280 616 901 897
STOPA BEZROBOCIA“^ % ... 3,4 6,6 8,6 10,1
WOLNE MIEJSCA P R A C Y ... . 0 7800 6306 1814 2145
m 6857 5664 . .
k 943 642 . •
Dla osób na stanowiska:
ro b o tn icz e... 6260 5768 1454 1372
m 5595 5338 . .
k 665 430 • .
n ie ro b o tn ic z e... 1540 538 360 773
m 1262 326
k 278 212 • •
aJ Procentowy udział bezrobotnych w ogólnej liczbie czynnych zawodowo.
