Hieronim E. Wyczawski
"Rozwój protestanckiej reformacji w
diecezji przemyskiej w połowie XVI
wieku", Tadeusz Śliwa, Przemyśl
1975-1977 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 17/1, 303-304
[ 1 7 ] r e c e n z j i; 3 0 3
jący całokształt zagadnień, związanych z genezą i początkowym i dzie jam i puncjatury w Polsce oraz polskich poselstw w Rzymie. Lukę tę w ypełnia znakom icie rozprawa ks. W ojtyski. Należy podkreślić, że uda ło się autorowi ponadto skorygować szereg dotychczasow ych poglądów na działalność nuncjuszów w Polsce.
Prąca ks. W ojtyski jest bardzo obszerna. Zdarzają się w niej pjewne powtórzenia niektórych spraw z początkowych rozdziałów w rozdzia łach dalszych. W ydaje się, że autor uczynił to celowo, rozprawa bo w iem składą się z 2 częścsi, z których jedna traktuje —■ jak już w spom niano — o nuncjaturze, druga o polskich poselstw ach przy dworze papieskim. Stąd autor liczył się prawdopodobnie z czyteln i kiem, którego może nie interesow ać całość przedstaw ionych zagadnień, a tylko pierwszy albo drugi problem, albo naw et tylko postać okre ślonego nuncjusza czy posła i dlatego chciał dla w ygody czytelnika każdą spra\vę pozostawić wykończoną i bez niedomówień.
Hieronim E. W y ćza w sk i
Tadeusz Ś l i w a , Rozwój protestanckiej reform acji w die
cezji przem yskiej w połowie X V I w ieku, Przem yśl 1975— 1977
ss. 58. Odb. z K roniki Diecezji Przemyskiej.
Coraz częściej pojawiają się naukowe prace z zakresu historii Ko ścioła i historii teologii w Polsce w urzędowych pism ach diecezjalnych. W ystarczy przytoczyć szereg artykułów i rozpraw ks. J. W y s o c k i e - g o w „Wiadomościach Archidiecezjalnych W arszawskich”, tamże arty kuły ' ks. Z. S k i e ł c z y ń s k i e g o , obszerną rozprawę ks. E. O z o r o w s k i e g o w „Wiadomościach K ościelnych Archidiecezji w B iałym stoku” ćzy ostatnio w artościową rozprawkę ks. T. Ś 1 i w y w „Kroni ce Diecezji Przem yskiej”. Pozycje te rejestrujem y w w ydaw anych przez A TK tomach Bibliografii historii Kościoła w Polsce, niem niej jestem zdania, że prace naukowe powinny być drukowane nie w mało zauw a żanych przez naukę pism ach urzędowych, lecz w czasopismach teolo gicznych, na brak których nie można przecież narzekać. Jeżeli zaś istnieje na tego rodzaju prace zapotrzebowanie w pismach urzędowych, można by je tam przedrukowywać dla duchow ieństw a parafialnego z opuszczeniem aparatu naukowego.
Ukryta w w ielu zeszytach „Kroniki D iecezji Przem yskiej” rozprawka ks. T. Śliw y zajm uje się w ażnym problem em protestanckiej reform acji na terenie diecezji przem yskiej. Studium składa się z 2 rozdziałów. W rozdz. I om ówił autor rozwój protestanckiej reform acji wśród szlachty, rozdz. II pośw ięcił szerzeniu się reform acji wśród duchow ień stw a diecezji i w alce z nią bp. Jana Dziaduskiego (+1559). Rozprawka łączy się ściśle z innym i artykułam i autora, dotyczącym i tej diecezji, zw łaszcza ze studium o Stanisław ie Stadnickim i ks. M arcinie z Opo czna, które na szczęście ogłosił na łam ach „Roczników Teologiczno-K a- nonicznych” 18 (1971) z. 4 s. 87— 111 i 20 (1973) z. 4 s. 67—75.
W prezentowanej pracy przedstaw ił autor w szerszym niż dotąd to czyniono ujęciu przebieg wydarzeń, związanych z rozwojem protes tanckiej reform acji w diecezji' i na tle stosunków społeczno-gospo
3 0 4 H IE R O N IM W Y C Z A W S K I [ 1 8 ]
darczych. Zwrócił uwagę na sytuację m aterialną niektórych zw olenni ków nowatorstw a, jak Pileckiego i Stadnickiego, sugerując istnienie zw iązku m iędzy nią a ich przejściem do reform acji. Na uwagę zasłu guje też ustalenie powiązań rodzinnych czy sąsiedzkich między po szczególnym i rodzinam i protestanckim i w diecezji i w Polsce, które zw iększało poczucie ich siły w w ystąpieniach antykościelnych. Ponadto obraz rozw oju protestanckiej reform acji uzupełnił autor pew nym i uściśleniam i, jak np. że K rzysztof P ileck i w Łańcucie n ie usunął w 1548 r. duchow nych z kościoła parafialnego. Zwrócił także uw agę na niezależną pozycję Dubiecka Stadnickich w stosunku do Zboru m ało polskiego, co osłabiało jedność tego ostatniego. U stalił w reszcie w spo sób przekonujący liczbę kościołów, zabranych katolikom przez pro testanckich kolatorów, przy czym okazało się, że była ona przynajmniej w tym okresie m niejsza niż dotąd przyjmowano.
W odniesieniu do duchow nych, którzy przeszli do protestanckiej re form acji (12), zwrócił autor uw agę na ich związki z protestanckim i ro dzinami w diecezji. W nich w łaśn ie siedm iu duchow nych w sw ej działalności reform acyjnej m iało oparcie. Pięciu duchownych reform a torów w diecezji było przybyszami z innych diecezji. W stosunku do najgłośniejszego później reform atora Marcina K rowickiego praca ks. Śliw y nie w nosi now ych elem entów . To samo trzeba powiedzieć o w y powiedziach autora o ks. S tanisław ie Orzechowskim. Pod koniec roz prawki przedstaw ił autor w ysiłk i bp. Jana Dziaduskiego, jakie podej m ował, głów nie na synodach, by zatam ować rozwój protestantyzm u w sw ej diecezji.
Sądzę, że autor, znany już chlubnie z e sw ych prac n ie tylko o die cezji przem yskiej, ale i o Cerkwi prawosławnej oraz gnecko-katolickiej
(H is t o r ia K o ś c io ła w P o ls c e , t. 1 Poznań 1974 s. 254—256. 383—391; t.
2 s. 87— 100. 259—261. 309—323. 458—478. 481—486). ukończy studium o reform acji w diecezji przem yskiej w następnych dziesięcioleciach XVI i XV II w. i ogłosi je w którym ś z pism naukowych.
H ie r o n im E . W y c z a w s k i
Jan R z e p a , Mapa administracyjna Diecezji Tarnowskiej,
W arszawa (1977), Druk. PPW K, cm 107 X 114.
Po opublikowaniu dwóch gruntownych S c h e m a ty z m ó w D ie c e z ji T a r
n o w s k ie j, na rok 1972 i 2-tomoWego na rok 1977 (zob. rec. w STV 16
(1978) nr 1 s. 259—263), ks. J. R z e p a w ydał z kolei mapę w ym ien io nej diecezji, przedstaw iającą stan z 1976 r. N ie jest to mapa o prze kroju historycznym , lecz — jak zaznaczono w jej tytu le — o charak terze w yłącznie kościelno-adm inistracyjnym . Stąd podane w niej ele m enty treściow e zostały przez autora bardzo ograniczone. Nie uw zględ niono w ięc na terenie diecezji granic politycznych, jak w ojew ództw i gmin, a z geografii oznaczono tylko rzeki, w ięk sze jeziora, lin ie ko lejow e oraz ważniejsze drogi. Mapa n ie posiada też skali, w jakiej ją wykonano.
Na treść kościelno-adm inistracyjną m apy składają się: granice deka natów i parafii oraz kościoły: dekanalne, parafialne, w ikariatów pa rafialnych, kościoły pomocnicze i kaplice. Odnośnie do kościołów k ła
