Tablica ku czci adw. Cyryla Ratajskiego

Tablica ku czci adw. Cyryla

Ratajskiego

Palestra 27/8(308), 108-109

C z ę ś ć

c z w a r ta

TABLICA KU CZCI A D W . CYRYLA RATAJSKIEGO

W d n iu 1 w rześnia 1982 r. do w szy stk ich ra d ad w o k a ck ic h i zespołów adw okac­ k ic h sk ie ro w a n o apel n a s tę p u ją c e j treści:

„W d n iu 19X.1942 r. z m a rł adw . C yryl R a ta jsk i, w y b itn y m ąż s ta n u z o k resu d w u d zie sto lecia, w ielki p a trio ta , p re z y d e n t m ia sta P o zn an ia w la ta c h 1922— 1934, p ie rw sz y d e le g a t R ządu n a K ra j w la ta c h 1940-1942. Szczegółowa b io g rafia adw . C y ry la R a ta jsk ie g o została ogłoszona w n r 4—5 „ P a le s try ”. P ow ołany przez P re ­ z y d iu m N aczelnej R ady A dw okackiej u ch w a łą z d n ia 24.XI.1981 K o m itet Społeczny p o d ją ł in ic ja ty w ę u fu n d o w a n ia ta b lic y p am ią tk o w e j n a b u d y n k u p rzy ul. F iltr o ­ w ej ró g L e k a rs k ie j w W arszaw ie, w k tó ry m przed c z te rd z iestu la ty C yryl R a­ ta js k i zakończył życie. K o m itet zw raca się z ap e le m do w szystkich ra d ad w o ­ k ac k ic h , zespołów ad w okackich i ad w o k a tó w o ze b ra n ie fun d u szó w u m ożliw ia­ ją cy c h p o k ry cie kosztów zw iązan y ch z um ieszczeniem tab licy . W płaty na te n cel p ro sim y p rzek azy w ać n a k onto N aczelnej R a d y A d w o k ack iej w N B P I O/M W a r­ sz aw a n r 1049-7168-132 (z p odaniem w tre śc i p rze lew u «T ablica ku czci C. R a­ tajskiego» w m ożliw ie n a jk ró tsz y m te rm in ie ze w zględu n a p la n o w a n e odsłonięcie ta b lic y w czasie sesji h isto ry c zn e j O środka B aadaw czego A d w o k a tu ry w lis to p a ­ d zie b r. W arszaw a-P o zn ań , d n ia 1.IX.1982 r P rzew odniczący K o m ite tu (—) adw . K a ro l P o trz eb o w sk i, członkow ie K o m ite tu : (—) adw . W itold B ayer, (—) adw . Z dzis­ ła w H a w e lsk i”.

W n iedzielę d n ia 28 listo p ad a 1982 r. o godz. 14 °°, b ezpośrednio po z a m k n ię­ c iu se sji n a u k o w e j nt. „ A d w o k a tu ra p olska w la ta c h 1939.—1945”, odbyło się przed d o m e m n r 7 p rz y ul. F iltro w e j w W arszaw ie odsłonięcie ta b lic y k u czci adw . C. R a ta jsk ie g o . W uroczystości w zięli u dział prze d staw ic ie le N aczelnej R ady A dw o­ k a c k ie j, członkow ie K o m ite tu Społecznego, a d w o k a ci z Izb w arsza w sk ie j i p o z n a ń ­ sk iej, uczestn icy ęeśji n a u k o w e j o raz członkow ie rodziny C y ry la R atajskiego. Ze S tan ó w Z jednoczonych p rzy b y ł syn Z m arłego inż. Z iem ow it R a ta jsk i z córką M ag­

d ą . ________

P rzem ó w ien ie w ygłosił przew odniczący K o m ite tu Społecznego ad w . | K a r o l P o t r z o b o w s k i j :

„O dsłonięcie ta b lic y p am iątk o w e j, k tó re za chw ilę n astą p i, to nie tylko w yraz h o łd u a d w o k a tu ry .polskiej d la jednego z je j w y b itn y c h p rze d staw ic ie li — ad w o k a ­ ta C y ry la R a ta jsk ie g o . W p am ięci n a ro d o w ej — n a ulicach W arszaw y i in n y c h m ia st p o lsk ich — u trw a lo n e są p rze d e w szystkim czyny zbrojne, n az w isk a p a ­ trio tó w , k tó rz y w w alce z o k u p a n te m złożyli n ajw ięk sz ą o fia rę — o fia rę życia. N ie ja k o w ich cieniu pozostają in n i p atrio ci, k tó rzy — ja k to p ięk n ie p ow ie­ d ział L echoń — «zaw sze w szystko chcą w ypełn iać dobrze», ludzie, k tó rz y całe sw o je życie .poświęcili codziennej p ra c y dla d o b ra n a ro d u i P a ń stw a , ludzie, k tó ­ rz y bez w zględu n a okoliczności re a lizo w a li sw oje z a d a n ia z p ełn ą o dw agą cy w iln ą, n ie sz u k a ją c w sw ojej działalności n ie tylk o u zn a n ia rządzących, ale n a w e t p o ­ k la s k u rządzonych.

C y ry l R a ta js k i urodził się w 1875 r. w Z alesiu koło G ostynia. W o k resie zaboru p ru sk ie g o d z ia ła ł w o rg an iz ac jac h d ążących do u trz y m a n ia polskości Z iem i W iel­ kopolskiej. W 1906 r. rozpoczął p r a k ty k ę ad w o k a ck ą w R aciborzu, b ro n iąc in te re ­ sów społeczności polskiej. W czasie p o w sta n ia w ielkopolskiego b y ł zastępcą k o ­ m is a rz a w N aczelnej R adzie L udow ej i em isariuszem rz ą d u pow stańczego w P a ­ ry żu . W la ta c h 1924—1925 b y ł m in istre m s p ra w w ew n ętrz n y ch w rząd zie G ra b

-N r 8 (308) Część IV. Tablica ku czci adw. C. Ratajskiego 109

skiego, w k tó ry m tek ę m in is tra sp ra w w ojskow ych p ia sto w ał gen. S ikorski. W la ­ tach 1922—1934 b y ł p rez y d e n te m P oznania. Z a jego k a d e n c ji n a stą p iła ro zb u d o w a i m o d e rn izac ja m ia sta . Był w sp ó łtw ó rcą T argów P o znańskich i P ow szechnej W y­ sta w y K ra jo w ej. G dy po w y b u ch u w o jn y kom isary czn y Z arząd M ie jsk i opuścił P oznań, R ad a M iejska p o w ierz y ła R a ta jsk ie m u p o now nie fu n k cje p re z y d e n ta m ia s ­ ta. Po w k ro czen iu W e h rm a c h tu gen. von V olland-B ochelberg zażądał o d R a ta js k ie ­ go w sk az an ia 50 zak ła d n ik ó w , k tó rz y sw oim i o sobam i m ieli ręczyć za spokój w m ieście. R a ta jsk i w p isa ł ty lk o sw oje nazw isko, pozostałe ru b ry k i sk reślił.

W o k resie m ię d zy w o je n n y m C yryl R a ta js k i był a k ty w n y m d ziałaczem F ro n tu M orges utw orzonego pod a u s p ic ja m i P ad ere w sk ieg o i S ikorskiego. Od 1937 r. działał w S tro n n ictw ie P ra c y ja k o je d e n z jego założycieli. Cieszył się w d w u ­ d ziesto lec iu o g ro m n y m a u to ry te te m m o raln y m . W d n iu 30.III.1939 r. sta n ą ł n a

czele d eleg a cji polity k ó w opozycyjnych, k tó r a u d a ła się do p rez y d en ta M ościckie­ go z m e m o riałe m d o m a g a ją c y m się za p rzestan ia p rze ślad o w a ń politycznych, u tw o ­ rz e n ia rz ą d u z a u fa n ia narodow ego, am n e stii d la w ięźniów Brześcia, d e m o k ra ty ­ z a c ji dotychczasow ych rząd ó w , zm iany o rd y n a c ji w yborczych. P re z y d e n t p ro te st odrzucił z m o ty w a cją , że m e m o riał nie o b ra z u je rzeczyw istych n a s tro jó w i że rz ą d cieszy się p ełnym za u fa n ie m społeczeństw a.

D laczego w ielkiego sy n a Z iem i W ielkopolskiej czcim y tu w W arszaw ie? O d­ pow iedź je st p ro sta: w n ajcięższy ch d la N arodu chw ilach R a ta js k i zo staje pow o­ ła n y w d n iu . 3 .X II.1940 r. p rzez gen. S ikorskiego n a stanow isko pierw szego D ele­ g a ta R ządu n a K ra j. Two.rzy a d m in is tra c ję cyw ilną, je st tw ó rcą polskiego p a ń s tw a podziem nego p rze ciw sta w iające g o się potędze H itle ra, o rg an iz u je o p ó r cyw iln y całego społeczeństw a. O k re śla n y m ia n em f a n a ty k a zgody n aro d o w ej, łagodzi spo­ ry m iędzy stro n n ic tw a m i a p a rtia m i, z k tó ry ch k aż d a inaczej rozum ie do b ro p rzy sz­ łej R zeczypospolitej. Po z a w a rc iu przez gen. S ikorskiego u k ła d u poi; k o -ra d zie ck ie- go R a ta js k i w depeszy z 30.VII.1941 r. do L o n d y n u a k c e p tu je te n k ro k w im ien iu społeczeństw a m im o istn iejący c h w ów czas znanych rozbieżności w łonie rząd u .

C iężka choroba serca u niem ożliw iła m u dalsze p ełn ien ie fu n k c ji D elegata. W lip c u 1942 r. sk ła d a d y m isję. S ik o rsk i d y m isję p rz y jm u je i odznacza R a ta js k ie ­ go o rd e re m V irtu ti M ilita ri V k lasy «za w y k a z a n ą o d w ag ę osobistą, stw ie rd z o ­ n ą w ielo k ro tn ie czynem w obec wroga». P o śm ie rtn ie zostaje odznaczony K rz y ­ żem N iepodległości P o lsk i P odziem nej z M ieczam i. U m ie ra 19.X.1942 x w ty m w łaśn ie dom u. C iało jego spoczyw a obecnie n a cm en ta rz u Z asłużonych w P o zn a­ n iu . J a k w spom niałem n a w stępie, ,postać R a ta jsk ie g o n ie b y ła doty ch czas d o sta ­ tecznie u trw a lo n a w pam ięci n aro d o w ej. N iech w ięc w 40 la t od d a ty je g o śm ierci zab rzm ią d ziś słow a: C y ry l R a ta js k i d o b rze zasłużył się O jczyźnie” .

A k tu o dsłonięcia ta b lic y dok o n ał adw . Je rz y B iejat, w iceprezes N aczelnej R ad y A dw okackiej, n a w niosek k tó re j ta b lic a została um ieszczona n a m u ra c h W arszaw y.

N a ta b lic y w y ry to słow a: „W t y m d o m u z m a r ł w d n i u 19.X.1942 r. C y r y l R a t a j s k i , a d w o k a t , p r e z y d e n t m i a s t a P o z n a n i a w l a ­ t a c h 1922—1934, p i e r w s z y D e l e g a t R z ą d u n a K r a j w l a t a c h 1940—1942, w y b i t n y m ą ż s t a n u , w i e l k i p a t r i o t a . N a c z e l n a R a d a A d w o k a c k a , 1982 r . ”

P od ta b lic ą złożono w ieniec p rz e p a sa n y szarfą z n ap isem „C yrylow i R a ta js k ie m u — A d w o k a tu ra P o lsk a ”.

W K siędze P a m ią tk o w e j se sji zn alazły się słow a:

„S erdecznie w dzięczny je s te m / ja k rów n ież m o ja ro d zin a za u zn a n ie pam ięci śp. O jca m ego i za tru d y poniesione w dop ro w ad zen iu odsłonięcia ta b lic y k u czci śp. O jca w d n iu dzisiejszym . (—) inż. Z iem ow it R a ta js k i” .