Maria Cybulska
Kilka uwag na temat wykładni art. 94
i 95 k.p.k. [przegląd artykułu Juliusza
Dankowskiego pod tym samym
tytułem, opublikowanego w zeszycie
2
Palestra 8/4(76), 53-54
N r 4 (76) Przegląd, p rasy p ra w n iczej 5 3
z o w a n ia w y m a g a ń p o tr z e b n y c h d o s p o w o d o w a n ia p r z e r w y p r z e d a w n ie n ia . A u to r k a p o w o łu je się n a s z e re g o rz e c z e ń , w k tó r y c h S ą d N a jw y ż s z y w y r a z ił z a p a tr y w a n ie , że p o z e w c o fn ię ty p r z e r y w a p rz e d a w n ie n ie , że z w ro t p o z w u n a p o d s ta w ie a r t . 13 p. o k .s. n ie n iw e c z y m a te r ia ln o p r a w n y c h s k u tk ó w w n ie s ie n ia p o z w u w y n ik a ją c y c h z a r t . 111 p k t 2 p.o.p.c. o r a z że sa m f a k t w n ie s ie n ia p o z w u p o w o d u je p r z e r w ę tp r z e d a w n ie n i a n ie z a le ż n ie od teg o , czy z o s ta n ie on n a s t ę p n ie z w ró co n y , o d rz u c o n y lu b c o fn ię ty .
R ó w n ie ż i w in n y c h z a g a d n ie n ia c h z w ią z a n y c h z p r z e r w ą p r z e d a w n ie n ia S ą d N a jw y ż s z y z a jm o w a ł s ta n o w is k o n a k o rz y ś ć w ie rz y c ie la u z n a ją c , że zg ło szen ie- w n io s k u o z w o ln ie n ie od k o s z tó w s ą d o w y c h czy d o k o n a n ie c z y n n o śc i p r z e d s ą d e m rz e c z o w o lu b m ie js c o w o n ie w ła ś c iw y m (a n a w e t p rz e d są d e m s z c z e g ó ln y m , je ż e li b y ł on c h o ć b y c z ę śc io w o p o w o ła n y d o ro z s tr z y g a n ia te g o r o d z a ju s p r a w ) p r z e r y w a b ie g p r z e d a w n ie n ia . T a li n ia ro z w o jo w a o rz e c z n ic tw a n ie je s t p r z y p a d k o w a , lecz: s ta n o w i o d z w ie rc ie d le n ie p o tr z e b ż y c ia i te n d e n c ji d o o c h ro n y w ie rz y c ie la , k t ó r y m w o b e c n y c h w a r u n k a c h sp o łe c z n o -e k o n o m ic z n y c h je s t c z ę s to o so b a n a o c h r o n ę t a k ą s z c z e g ó ln ie z a s łu g u ją c a (np. w s p r a w a c h o o d s z k o d o w a n ie lu b ze s to s u n k u p r a c y , w s p r a w a c h je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j o n ie d o b o ry itp.). W k o n k lu z ji a u to r k a w y r a ż a z a p a tr y w a n ie , że d e le g e fe r e n d a o m a w ia n e z a g a d n ie n ie p o w in n o z n a le ź ć r o z w ią z a n ie z g o d n ie z d o ty c h c z a s o w ą lin ią ro z w o jo w ą u s ta w o d a w s tw a i o r z e c z n ic tw a .
K ilk a u w a g na te m a t w y k ła d n i a r t. 9 4 I 9 5 K. P. K.
p ió r a J u liu s z a D a n k o w s k i e g o z a m ie sz c z a m ie s ię c z n ik „ P a ń s tw o i P r a w o ”' w z. 2 z 1964 r.
P rz e p is a r t . 94 i 95 k .p .k . srtan o w ią, że o so b y w n ic h w y m ie n io n e m a j ą p r a w o o d m ó w ić z e z n a ń , a g d y z p r a w a te g o zech cą s k o r z y s ta ć d o p ie ro n a p rz e w o d z ie w I in s ta n c j i, to ich z e z n a n ia złożone p o p rz e d n io n ie m o g ą b y ć o d c z y ta n e a n i o d tw o rz o n e . A c z k o lw ie k p r z e p is y p o w y ż sz e w y d a ją się ja s n e , to j e d n a k są s y tu a c je ,, g d y s to s o w a n ie ic h n a s tr ę c z a p o w a ż n e w ą tp liw o ś c i. P ie r w s z y z o m a w ia n y c h p ro b le m ó w ■— to k w e s tia , czy w w y p a d k a c h , g d y o so b y w y m ie n io n e w a r t . 94 k .p .k . zło żą w śle d z tw ie z e z n a n ia k o r z y s tn e d la o s k a r ż o n e g o , a n a s tę p n ie o ś w ia d c z ą , że c h c ą s k o r z y s ta ć z p rz y s łu g u ją c e g o im p r a w a o d m o w y z ło ż e n ia z e z n a ń , s ą d p o w in ie n — o p ie r a ją c się n a l i te r a ln e j tr e ś c i a r t . 94 k .p .k . — u z n a ć , że j e s t u s ta w o w o z o b lig o w a n y d o z re z y g n o w a n ia z z e z n a ń z ło ż o n y c h w ś le d z tw ie . P o d e jm u ją c p r ó b ę o d p o w ie d z i n a to p y ta n ie , a u to r p o w o łu je s ię n a d w ie p o d s ta w o w e z a s a d y p ro c e s u k a rn e g o , z k tó r y c h p ie r w s z ą j e s t d ą ż e n ie do w y k r y c ia p r a w d y o b ie k ty w n e j, a d r u g ą z a s a d a d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i. C h o c ia ż w k o d e k s ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o is tn ie ją p rz e p is y o g r a n ic z a ją c e z a s a d ę d ą ż e n ia od w y k r y c ia p r a w d y o b ie k ty w n e j, to je d n a k n ie m a w n im a n i je d n e g o p r z e p i s u , k tó r y b y o g r a n ic z a ł z a s a d ę d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i, co w k o n s e k w e n c ji o z n a c z a , że p r a w o d a w c a d o p u sz c z a r a c z e j to, ż e b y w in n y u s z e d ł o d p o w ie d z ia ln o śc i, n iż to , ż e b y s k a z a n a z o s ta ła o so b a n ie w in n a .
Z k o le i u p o d s ta w p rz e p is ó w z e z w a la ją c y c h o so b o m b lis k im o s k a r ż o n e g o n a u c h y le n ie s ię od z e z n a ń le ż y n ie w ą tp liw ie p rz e s ła n k a , że o so b o m ta k i m n ie b y ło b y ł a t w o z e z n a w a ć p rz e c iw k o n ie m u d że w o b e c te g o n a le ż y je o d ta k ie g o o b o w ią z k u u w o ln ić . N ie b y ło je d n a k n a p e w n o z a m ia re m u s ta w o d a w c y , ż e b y o s o b o m b lis k im , k t ó r e z ło ży ły k o r z y s tn e d la o s k a rż o n e g o z e z n a n ia , u m o ż liw ić u c h y le n ie się o d p o tw ie r d z e n ia ic h n a ro z p r a w ie czy to n a s k u t e k z ło śliw o śc i, czy to n a s k u t e k z m ia n y n a s ta w i e n ia u c z u c io w e g o .
54 P rzegląd p ra sy p ra w n ic ze j N r 4 (76) s y t u a c j i s ą d m o że się p o słu ż y ć k o rz y s tn y m z e z n a n ie m z ło ż o n y m p r z e z ś w ia d k a w ś le d z tw ie i w ra z ie o d m o w y z ło ż e n ia p rz e z ś w ia d k a , k tó r y m j e s t o s o b a w y m ie n io n a w a r t . 94 k .p .k ., z e z n a ń n a ro z p r a w ie m o ż e z m o c y a r t . 299 § 1 k .p .k . zło ż o n e p o rz e d n io z e z n a n ia o d c z y ta ć , a g d y ś w ia d e k n ie z e c h c e się co d o n ic h w y p o w ie d z ie ć — z w o ln ić go. J e s z c z e w ię k s z a k o m p lik a c ja p o w s ta j e w ó w c z a s , g dy z e z n a n ia zło żo n e w ś le d z tw ie s ą ty lk o częścio w o d la o s k a r ż o n e g o k o r z y s tn e , a w p o z o s ta łe j c z ę śc i g o o b c ią ż a ją . W s y tu a c ji ta k i e j n ie m o ż n a z n a le ź ć — z d a n ie m a u t o r a — je d n o z n a c z n e j o d p o w ie d z i i s ą d p o w in ie n w k o n k r e t n y m w y p a d k u z n a le ź ć w ła ś c iw e r o z w ią z a n ie , k ie r u ją c s ię z a s a d ą , że z e z n a n ie zło żo n e p rz e z o s o b ę w y m ie n io n ą w a r t . 94 k .p .k ., k tó r a n a s tę p n ie s k o r z y s ta ła z p r a w a o d m o w y z e z n a ń , n ie m o ż e s ię o b ró c ić p rz e c iw o s k a rż o n e m u .
Z k o le i a u t o r p r z y s tę p u je d o o m ó w ie n ia d ru g ie g o p ro b le m u , m ia n o w ic ie teg o , czy p r z e p is a r t . 95 k .p .k . m o że m ie ć w d ro d z e a n a lo g ii z a s to s o w a n ie d o w s p ó ło s - k a rż o n y c h , k tó r z y p o z o s ta ją ze so b ą w s to s u n k u o k re ś lo n y m w a r t . 94 k .p .k . (np. g d y w s p ó ło s k a rż o n y m i są s y n i o jc ie c , k tó r z y z ło ży li w ś le d z tw ie z e z n a n ia , w z a je m n ie s ię o b c ią ż a ją c , a n a ro z p r a w ie o ś w ia d c z y li, że c h c ą s k o r z y s ta ć z p r a w a o d m o w y z e z n a ń co d o w s p ó ło s k a rż o n y c h ). W z w ią z k u z p o w y ż s z y m r o d z i się p y t a n ie , czy w y ja ś n i e n ia o s k a rż o n e g o w części d o ty c z ą c e j w s p ó ło s k a rż o n e g o m a j ą c h a r a k t e r z e z n a n ia ś w ia d k a , czy t e ż w t e j części n a le ż y s to s o w a ć do n ie g o z a s a d y p r z e w id z ia n e d la o sk a rż o n y c h . O m a w ia ją c t ę k w e s tię , a u t o r p o d n o si, są z r e g u ł y c z y n y o s k a r ż o n y c h r o z p o z n a w a n e w je d n e j s p r a w ie s ą ze s o b ą p o w ią z a n e i n ie m o ż n a ro z d z ie lić w y ja ś n i e ń o sk a rż o n e g o zło żo n y c h w e w ła s n e j s p r a w i e od w y j a ś n ie ń z ło żo n y c h w s p r a w ie w s p ó ło s k a rż o n e g o . S k o ro z aś u s t a w a n ie z a w ie r a z a k a z u u ja w n ia n i a w y ja ś n ie ń o s k a r ż o n e g o zło żo n y c h w ś le d z tw ie , to w k o n s e k w e n c ji n a le ż y p r z y ją ć , że p r z e p is a r t . 95 k .p .k . n ie m oże s ię o d n o s ić d o w y ja ś n i e ń o s k a r ż o n y c h d o ty c z ą c y c h w s p ó ło s k a rż o n y c h , z e z n a n ia z a te m o s k a r ż o n y c h zło żo n e w ś le d z tw ie m o g ą b y ć z a w sz e u ja w n ia n e n a ro z p r a w ie . M o g ą o n e b y ć u ja w n ia n e n a w e t w ó w c z a s , g d y s p r a w a je d n e g o z o s k a rż o n y c h z o s ta n ie w y łą c z o n a , a n a s t ę p n ie ze z n a je o n w s p r a w i e b y łe g o w s p ó ło s k a rż o n e g o w c h a r a k t e r z e ś w ia d k a ; ró w n ie ż i w te d y s ą d m o ż e s ię p o s łu ż y ć z e z n a n ia m i te g o ś w ia d k a , k tó r e zło ży ł p o p rz e d n io j a k o w s p ó ło s k a rż o n y .
A u to r r e a s u m u je s w e w y w o d y w n a s tę p u ją c y c h s ło w a c h :
„(...) n a w e t w w y p a d k u o ś w ia d c z e n ia p rz e z o so b y w y m ie n io n e w a r t . 94 k .p .k ., że c h c ą s k o r z y s ta ć z p r a w a o d m o w y z e z n a ń , w o ln o b y ło b y je d n a k — w e d łu g r e p re z e n to w a n e g o p o g lą d u — u ja w n ić p o p rz e d n ie ic h z e z n a n ia : 1) je ś li b y ły d la o s k a r ż o n e g o k o r z y s tn e , 2) ta k ż e i n ie k o r z y s tn e p o p rz e d n ie z e z n a n ia , je ż e li o so b y w y m ie n io n e w a r t . 94 k .p .k ., k tó r e j e zło ży ły , w y s tą p iły w d a n e j s p r a w i e w c h a r a k t e r z e w s p ó ło s k a rż o n y c h ( u z a s a d n ia ją te s a m e a r g u m e n ty , k tó r e z o s ta ły p r z y t o c z o n e d la w y k a z a n ia m o ż liw o śc i u ja w n ie n ia w y ja ś n i e ń je d n e g o ze w s p ó ło s k a r ż o n y c h w o d n ie s ie n iu d o d ru g ie g o w sp ó ło s k a rż o n e g o ), 3) z a ró w n o k o r z y s tn e , ja k i n ie k o r z y s tn e w y ja ś n ie n ia ty c h o só b b e z w z g lę d u n a to , c z y w d a n e j s p r a w ie o s o b y te w y s tą p i ły p o te m w c h a r a k t e r z e w s p ó ło s k a rż o n y c h , c z y te ż z ja k ic h k o lw ie k w z g lę d ó w ju ż ty lk o w c h a r a k te r z e ś w ia d k ó w ”. P o d k r e ś la ją c d y s k u s y jn o ś ć p o w y ż sz y c h w n io s k ó w d e le g e la ta , a u t o r s u g e r u je , ż e b y w p rz y s z ły m k o d e k s ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o p r z e p is a r t . 95 k .p .k . n ie z n a la z ł s w e g o o d p o w ie d n ik a . D o w ó d b o w ie m , k tó r y z o s ta ł p r z e p r o w a d z o n y , w c h o d z i z n a t u r y rz e c z y w s f e rę ś w ia d o m o ś c i sęd z ie g o i ż a d n e r y g o r y u s ta w o w e n ie m o g ą to m u p rz e s z k o d z ić , a z a te m „(...) w y s ta r c z y , a b y h a m u lc e m o r a ln e , p o w s tr z y m u ją c e lu d z i od s k ł a d a n ia z e z n a ń n ie k o r z y s tn y c h d la o só b b lis k ic h , z o s ta ły u w z g lę d n io n e w p rz e p is ie , k tó r e g o tr e ś ć o d p o w ia d a ła b y w p rz y b liż e n iu a r t . 94 k .p .k .” .
