"Prawicowy populizm a eurosceptycyzm (na przykładzie Listy Pima Fortuyna w Holandii i Ligi Polskich Rodzin w Polsce)", Aleksandra Moroska, Wrocław 2010 : [recenzja]

(1)

Marta Zobeniak

"Prawicowy populizm a

eurosceptycyzm (na przykładzie

Listy Pima Fortuyna w Holandii i Ligi

Polskich Rodzin w Polsce)",

Aleksandra Moroska, Wrocław 2010 :

[recenzja]

Rocznik Integracji Europejskiej nr 5, 509-510

(2)

RIE5’11

Oceny i omówienia

509 Aleksandra

Moroska, Prawicowy

populizm

a eurosceptycyzm (na

przykładzie

Listy

Pima

Fortuyna w

Holandii

i

Ligi Polskich

Rodzin

w Polsce),

Wydawnictwo

Uniwersytetu

Wrocławskiego,

Wrocław

2010,

ss.

Mobilizacja społecznego poparcia dla populistycznych partii prawicowych stanowijużod

końca lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku jeden z najważniejszych trendów w Europie Środkowej i Wschodniej. Odniosłyone,w perspektywie ostatnich dziesięcioleci,znaczące suk

cesy w demokracjach zachodnich, jak również przyczyniły się do ukształtowania systemów par

tyjnych w państwach postkomunistycznych. Zdarzało się, iż brały udział w sprawowaniu

władzy,choć najczęściej ichsukces był krótkotrwały.

W obliczu zachodzących procesów globalizacji ieuropeizacji, partietedążą dozwrócenia debaty politycznejkusferze narodowej, wpisującsię wwielu państwach w środowiska

kontestato-rów integracji europejskiej istanowiąctym samym wyzwanie zarówno dla systemów demokra

tycznych,jak i dla procesów integracyjnych. Obserwacjeteprowadządo rozważań poświęconych kwestiomrelacji między zjawiskami prawicowego populizmu ieurosceptycyzmu.

Zarysowanapowyżej problematyka stała sięprzedmiotem monografii doktorAleksandry Moroskiej. Zostaław niej zaprezentowana naprzykładzie dwóch ugrupowań:ListyPima For tuyna orazLigi PolskichRodzin, obuzaliczanychdo partii populistyczno-prawicowych, charak teryzującychsię eurosceptycyzmem, a ponadto osiągających sukcesy wyborczew podobnym czasie, choć powstałych w państwach o odmiennych doświadczeniach wzakresieintegracji eu ropejskiej, jak iposiadającychróżniącesię znacznie systemypolityczne.

Praca składa się z czterech części:teoretycznej, dwupoświęconychstudiomprzypadków

LPFiLPR, a także z analizyporównawczej obu ugrupowań. Obejmuje dwanaście rozdziałów.

W części pierwszej usystematyzowana została wiedza na temat prawicowego populizmu

i eurosceptycyzmu.Istotne stało sięwypracowaniewłasnejsiatki pojęciowej dla dalszychroz

ważań. (Uwagęzwracają przejęte z literatury anglojęzycznejterminy,np.political opportunity structure - POS, issue voting,EU voting, salience theory). W dwu pierwszych rozdziałach przedstawionodefinicje i cechycharakterystyczne prawicowego populizmu ieurosceptycyzmu,

jak równieżaktualny stan dyskusji natemat czynnikówje warunkujących.Autorka zapropono wała nowe ujęcie podstawowych kategorii pojęciowych, atakże metody ich badania. Rozdział trzeci poświęcony został problematyce zachowań wyborczych orazstrategiom partiipolitycz nych z ostatnich dziesięcioleci,atakżezaprezentowaniu teorii i badań, coz kolei stanowiłopod

stawę do wypracowania modelu analizykwestii europejskiejjakoelementu mobilizującego

wyborcówpartii populistyczno-prawicowych.

CzęściII i III pracy koncentrująsię wokół studiów przypadków. Każda znich składa się z czterech rozdziałów, wktórych analizie poddany został prawicowypopulizmieuroscepty cyzm wHolandiiiwPolsce.Zastosowanie w obuprzypadkachtych samych płaszczyzn analizy umożliwiło dokonanie w kolejnej części porównania. Obie części charakteryzuje paralelny

układ rozdziałów ipodrozdziałów.

Rozdział czwartyi ósmy prezentujągenezę poszczególnych partii.Analizadotyczy przede wszystkim uwarunkowańpolitycznych,ekonomicznych ispołeczno-kulturowych. Przedstawio

ne zostały także doświadczenia poszczególnych państw związane z integracją europej ską,a tak

że ewolucja dyskursu europejskiego, a wraz z nim, eurosceptycyzmu, w obu państwach.

Omówione zostały geneza i charakterystyka organizacyjna analizowanych ugrupowań, jak

również ewolucja ichdziałalnościw systemie partyjnym.

Rozdziały piąty i dziewiąty stanowią opis ideologiczno-programowego charakteru LPF

iLPR.Celstanowizarówno weryfikacjaichprzynależności do badanej rodziny partii, jak iwy eksponowanie ich specyficznych cech. Poszczególne płaszczyzny analizy odpowiadają omó

(3)

510

Oceny i omówienia

RIE5

’11

ponownie kwestie kulturowe, polityczne, ekonomiczne,a takżezwiązanez ekskluzją w wymia rze horyzontalnym i wertykalnym.

Rozdział szósty i dziesiąty zawierają analizę postaw euro sceptycznychbadanych partii. Do jej dokonania wykorzystany został modelbadania przedstawiony w częściteoretycznej,wroz dziale drugim. Cel stanowiw tym przypadkuzidentyfikowanie istoty eurosceptycyzmu, okre

ślenie jego cech jakościowychoraz natężenia. Rozdziały teobrazują ponadto ewolucję postaw

LPF i LPRoraz sposoby ich adaptacji doprocesów integracyjnych:przechodzenie zpozycji „twardego” w kierunku „miękkiego” eurosceptycyzmu (szczególnie w okresie udziałuw spra

wowaniu władzy) oraz dążenie doobrony wypracowanego w toku procesów integracyjnychsta tus quo. Zaakcentowana zostaje przy tym rolaliderów partyjnych i ideologów, których myśl

stanowiła źródło późniejszychprogramów.

W rozdzialesiódmym i jedenastymzastosowanyzostałprezentowany wczęściteoretycznej model badania eurosceptycyzmujako kwestii mobilizacyjnej. Istotąjest znalezienie odpowiedzi

na pytanie, czy kwestia europejskastałasię elementem mobilizującymelektorat LPF i LPR

w poszczególnychwyborach, a także podjęciepróby wyjaśnienia uwarunkowań tego stanu rze

czy. Pod uwagę wziętowybory z lat 2002 i 2003 wHolandiioraz2001i 2005 wPolsce.Analiza dotyczyła strony popytui podażyna poziomiemikro oraz makro, tzn. strategiiwyborczych ba

danych partii, preferencji wyborcówtych partii, postawopiniipublicznej wobec integracji euro pejskiej, funkcjonowania kwestii europejskiej w przestrzeni rywalizacji politycznej.

Część IVpoświęcona została analizie porównawczej badanych partii. Autorka wskazała tak

elementy wspólne,jak i różnice między partiami. Porównanie to pozwoliłonaokreślenie podob nych mechanizmówiczynników leżących u podstaw rozwojuLPF LPR,a także na zdefiniowa

nie wspólnego rdzeniaideologiczno-programowego,podobieństwi różnic w zakresie postaw

eurosceptycznych,czy wdziedzinie partyjnych strategiiwyborczych. Wszystko to służyćmiało uwypukleniu ewentualnych wspólnych elementów, któreczynią eurosceptycyzm kwestią mobi lizacyjną dla elektoratów wspomnianych partii.

Omawiana publikacja, będąca zwieńczeniem badań prowadzonych w Polsce, Holandii

i Niemczech(przy wsparciu ‘Nuffic’, DAAD i KAAD), stanowi niewątpliwie cenny wkład w dyskusjęnaukową, szczególnie zuwagi na rzetelność opracowania i bogactwo wykorzysta nych źródeł (literaturanaukowa, dokumenty, drukiulotne, biuletyny, materiałyaudiowizualne - w tym spoty wyborcze partii i zapisydebat, pochodzącez Pracowni DokumentacjiiBadań

Życia Politycznego Instytutu Nauk Politycznychna UniwersytecieWrocławskim,Archiwum Partii PolitycznychISP PAN,Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen, Nederlands

Instituut voor Beeld en Geluid, atakże zezbiorów własnych). Wnikliwość analizy,

drobiazgo-wośćw przedstawianiu faktografii orazrefleksyjność czyniąjągodną polecenia pozycjąna ryn ku wydawniczym.

MARTA

ZOBENIAK

Europejskie innowacje.

Teoria i

praktyka,

red.

Jerzy

Babiak,

Tadeusz Baczko,

Warszawa-Bruksela

2011,

ss.

337.

Rozważania o wzroście gospodarczym i konkurencyjnościniepodzielnie łączą się dziśz po jęcieminnowacyjności. Gdy jedenaścielattemu rozpoczęto realizację Strategii Lizbońskiej „innowacje”, „innowacyjność”, „innowacyjny”, itp.na stałe zagnieździły się w dyskursie euro pejskim. CelemUE na początku XXIwieku byłostanie sięnajbardziej konkurencyjną gospo