Aurum znaczy z³oto — wystawa w Muzeum Geologicznym PIG w Warszawie
W dniu 15.03.2005 roku w Muzeum GeologicznymPañstwowego Instytutu Geologicznego otwarto okresow¹ wystawê pt. Aurum znaczy z³oto. Oprócz dyrekcji i pracow-ników PIG, na otwarcie przybyli goœcie z innych muzeów przyrodniczych Warszawy, zaprzyjaŸnionych redakcji cza-sopism i instytucji. Goœci powita³ prof. dr hab. Leszek Marks — dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego. Infor-macje o wystawie i jej twórcach przekaza³ kierownik mu-zeum W. Mizerski. Uroczystego przeciêcia wstêgi doko-na³y mgr Kinga Wojtczak — wicedyrektor Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych w Ministerstwie Œrodowiska oraz mgr Magdalena Stacewicz — zastêpca dyrektora PIG ds. finansowych. Potem, przy lampce wina, goœcie zwiedzili ekspozycjê.
Wystawa znajduje siê w hallu przy wejœciu do Muzeum Geologicznego PIG. Na planszach i w gablotach przedsta-wiono z³oto jako pierwiastek chemiczny, metal i obiekt po¿¹dania.
Ekspozycja sk³ada siê z nastêpuj¹cych bloków tema-tycznych: Z³oto w przyrodzie (wiadomoœci mineralogicz-ne, formy wystêpowania z³ota w z³o¿ach, okazy); Najwiêk-sze z³o¿e œwiata (Witwatersrand w RPA, historia odkrycia i wydobywania z³ota); Z³oto Rosji (z³o¿a Uralu, Syberii i rejonu Ko³ymy); Australia, Brazylia, Chile (historia poszu-kiwañ, najwiêksze z³o¿a, najwiêkszy samorodek œwiata); Z³oto Europy (legendy Renu, z³oto Siedmiogrodu, czeska Zlatá zeme, Galia aurifera); Polska, Dolny Œl¹sk (oœrodki wydobycia z³ota, m.in. w okolicach Z³otego Stoku i Z³oto-ryi); Z³oto — sacrum i profanum (z³oto w religiach i w sztu-ce, tezauryzacja z³ota); Zamiast z³ota (pogoñ alchemików za kamieniem filozoficznym, odkrycie porcelany, okazy porcelany miœnieñskiej); Ukradzione z³oto (dzieje konkwi-sty, kopie bi¿uterii prekolumbijskiej, okazy ceramiki pre-kolumbijskiej); Kalifornijska gor¹czka z³ota (najwiêkszy ruch ludnoœci od czasów wojen krzy¿owych) i Z³ote cieka-wostki (wszystko o z³ocie). W gablotach mo¿na obejrzeæ kopie z³otych precjozów (i sztaby z³ota), okazy z³otonoœ-nych minera³ów i zdjêcia wielkich samorodków. Ekspona-ty prezentowane na wystawie Aurum znaczy z³oto pocho-dz¹ z Kopalni Z³ota w Z³otym Stoku, Muzeum Etnogra-ficznego w Warszawie oraz Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego w Warszawie.
Pierwotn¹ wersjê wystawy prezentowano od wrzeœnia do listopada 2004 roku z okazji V Kieleckiego Festiwalu Nauki w Muzeum Geologicznym Oddzia³u Œwiêtokrzys-kiego Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Kielcach (ul. Zgoda 21). Autork¹ jej scenariusza by³a Jolanta Stu-dencka z Oddzia³u Œwiêtokrzyskiego PIG, a plansze opracowa³a plastycznie Hanna Stec. W przygotowaniu obecnej wersji wykorzystano plansze z ekspozycji kielec-kiej i wprowadzono inne elementy wystawiennicze; jej realizacj¹ kierowa³a dr El¿bieta Jackowicz.
¯aden metal nie odegra³ w historii ludzkoœci takiej roli jak z³oto. Przeklêta ¿¹dza z³ota — auri sacra fames — by³a przyczyn¹ krwawych wojen, niszczenia pañstw i narodów, a tak¿e bodŸcem do pope³niania przestêpstw. Jednak ten uwielbiany kruszec bogów i królów sta³ siê równie¿ ko³em napêdowym rozwoju naszej cywilizacji. Jego blask, ciê¿ar i trwa³oœæ fascynowa³y ludzi od zarania dziejów. Poszuki-wania z³ota zaowocowa³y odkryciami geograficznymi,
rozwojem chemii i metalurgii. Pogoñ za ¿ó³tym metalem zmienia³a oblicze œwiata: z³oto faraonów, greckie mity o poszukuj¹cych z³otego runa Argonautach, œredniowiecz-ne poszukiwania alchemików, z³oto Templariuszy, bez-wzglêdny rabunek z³ota po odkryciu Nowego Œwiata, „gor¹czki z³ota” powoduj¹ce masowe ruchy ludnoœci na skalê œwiatow¹, niewolnicza praca ludzi przy wydobyciu z³ota — od pustyñ Nubii po œnie¿ne po³acie Ko³ymy...
Z³oto jest jednym z najrzadziej wystêpuj¹cych w przy-rodzie pierwiastków, a tworzy wielkie z³o¿a. By³o jednym z najwczeœniej poznanych metali, ale ponad trzy czwarte wydobycia przypada na ostatnich sto lat. Ca³e wydobyte w dziejach ludzkoœci z³oto utworzy³oby szeœcian o krawêdzi zaledwie 18,5 m, ale przecie¿ starczy³o go na ozdoby z gro-bowca Tutanchamona, skarby znalezione przez Schlie-manna w gruzach Troi, z³ote pos¹gi Inków, ber³a, korony, z³ote sztaby i monety.
Œwiatowe zasoby z³ota ocenia siê na ok. 300 000 ton, z czego do tej pory wydobyto oko³o 120 000 ton. Oprócz tradycyjnych zastosowañ (np. w jubilerstwie), które zaw-dziêcza piêknej barwie oraz doskona³ej kowalnoœci i ci¹gli-woœci, dziêki swej wysokiej przewodnoœci elektrycznej, a zarazem niskiej reaktywnoœci chemicznej z³oto jest wyko-rzystywane w elektronice (np.do powlekania styków).
Na ziemiach polskich z³oto wydobywane by³o g³ównie w Sudetach i na ich przedpolu. Od czasów piastowskich eksploatowano z³oto rodzime z czapy ¿elaznej z³o¿a arse-nopirytu w Z³otym Stoku, a od XIX wieku wybierano tam z³otonoœny arsenopiryt. W czasach przedrozbiorowych wydobywano z³oto równie¿ w Tatrach. Na pocz¹tku XX wieku kilka kilogramów z³ota wyodrêbniono z rud miedzi wydobytych w Miedziance ko³o Chêcin. Okruchowe z³o¿a z³ota by³y eksploatowane w okolicach Z³otoryi, Lwówka, Legnicy oraz Boles³awca. Wspó³czeœnie z³oto pozyskiwa-ne jest tak¿e w procesie elektrorafinacji z dolnoœl¹skich ³upków miedzionoœnych, wydobywanych w Lubinie i Polkowicach.
W wielu rejonach po³udniowo-zachodniej Polski kul-tywuje siê wieloletnie tradycje kopalnictwa z³ota. W Z³oto-ryi corocznie odbywaj¹ siê miêdzynarodowe mistrzostwa Polski w p³ukaniu z³ota. Znajduje siê te¿ tam Muzeum Z³ota.
Wystawa bêdzie czynna do po³owy czerwca 2005 r. (Muzeum Geologiczne PIG otwarte jest od poniedzia³ku do pi¹tku w godz. 9–15, w niedziele w godz. 10–14 — wstêp wolny). Organizatorzy zapraszaj¹ do zwiedzania.
Z³oto szkodliwsze jest od ¿elaza — twierdzi³ Owidiusz — ale ludzkoœæ wybiera z³oto, bo jeszcze szkodliwszy od posiadania go, bywa… jego brak!
Wiêcej na temat z³ota mo¿na siê dowiedzieæ z poœwiê-conej mu strony internetowej http://www.pgi.gov.pl/ muzeum_geologiczne/kolekcja/zloto/zloto.htm i z literatu-ry (np. Marek Lorenc i El¿bieta Szumska — Kopalnia Z³ota w Z³otym Stoku. Lublin 2003; Kinga i Krzysztof Maciejakowie — Z³oto — vademecum poszukiwacza. Z³otoryja 1999; Hubert Sylwestrzak — Z³oto w przyrodzie i dziejach. Warszawa 1997).
W³odzimierz Mizerski, Karol Sabath & Jolanta Studencka Serwis fotograficzny na str. 440
371
440
Ryc. 3. Pos¹¿ek lamaistycznej bogini — Bia³ej Tary; odlew z
mosi¹dzu z³ocony z³otem p³atkowym, polichromowany. Pó³nocne Indie, II po³owa XX w. Pañstwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
Ryc. 2. Kopia XVI-wiecznego dukata
z³oto-stockiego. Muzeum Z³ota w Z³otym Stoku
Ryc. 1. Uroczystego przeciêcia wstêgi dokona³y mgr Magdalena
Stacewicz — zastêpca dyrektora PIG ds. finansowych (z lewej) oraz mgr Kinga Wojtczak — wicedyrektor Departamentu Geo-logii i Koncesji Geologicznych w Ministerstwie Œrodowiska. Wszystkie fot. A. Nowicka
Ryc. 4. Fragment z³otonoœnej ¿y³y kwarcowo-pirytowej z Rumunii. Muzeum Geologiczne PIG w Warszawie
