• Nie Znaleziono Wyników

Materiały antropologiczne z grobów ludności kultury pucharów lejkowatych, ceramiki sznurowej i kultury mierzanowickiej w Malicach Kościelnych (stan. 1), woj. świętokrzyskie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Materiały antropologiczne z grobów ludności kultury pucharów lejkowatych, ceramiki sznurowej i kultury mierzanowickiej w Malicach Kościelnych (stan. 1), woj. świętokrzyskie"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. IV, 1999

Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a- Pi l a r s k a

M a t e r i a ł y a n t r o p o l o g i c z n e z g r o b ó w l u d n o ś c i k u l t u r y p u c h a r ó w l e j k o w a t y c h, CERAMIKI SZNUROWEJ I KULTURY MIERZANOW ICKIEJ W M A L IC A C H K O ŚCIELN YC H (STAN. 1 ) ,

W O J. ŚWIĘTOKRZYSKIE

O pracow ane m ateriały pochodzą z badań kontynu­ ow anych w 1998 roku w M alicach K ościelnych przez M. Florka z PSO Z w Tarnobrzegu oraz B. Bargiel i J. L i­ berę z K atedry A rcheologii UM CS w Lublinie (M. Flo­ rek, J. Libera 1997; B. Bargieł, M. Florek, J. Libera 1998, 1999). Spośród 5 odkrytych i w yeksplorow anych obiek­ tów trzy - nr 26, 27, 28 zaw ierały pochów ki ludności kultury m ierzanow ickiej. N r 16/3 był grobem kultury pucharów lejkowatych, zaś nr 24 - kultury ceramiki sznu­ rowej.

O biekt nr 16/3 - KPL

Zebrane szczątki kostne należały do dw óch osobni­ ków dorosłych (A, B) i dziecka (C) zm arłego w w ieku 6-7 lat (Infans I).

O sobnik A - dorosły, tj. zm arły w w ieku powyżej 20 lat, praw dopodobnie kobieta. Zachow ały się: frag­ m ent prawej łopatki, kilka wycinków żeber i ułam ek łuku kręgow ego; część trzonu praw ej kości ram iennej; frag­ m enty trzonów z uszkodzonym i nasadam i dalszym i pra­ wej kości łokciow ej i prom ieniow ej; niew ielki fragm ent praw ego talerza biodrow ego; fragm enty trzonów obu kości udowych; dolne partie trzonów z uszkodzonym i nasadam i dalszym i lewej kości strzałkow ej i piszczelo­ wej; I kość lew ego śródstopia.

O sobnik B - dorosły, być m oże m ężczyzna. Zacho­ wały się: nieliczne ułam ki łuków kręgowych; dolna część trzonu z uszkodzoną nasadą dalszą prawej kości ram ien­ nej; fragm ent trzonu z w yrostkiem dziobiastym prawej kości łokciow ej; górna część trzonu z uszkodzoną nasa­ d ą b liższą praw ej kości prom ieniow ej; ułam ki prawej kości biodrowej; fragm enty trzonów i nasad dalszych obu kości udow ych; praw a rzepka; środkow a część trzonu prawej i lewej kości piszczelow ej; ułam ek trzonu kości strzałkowej.

N ie rozstrzygnięto z którym z opisanych osobników dorosłych należy łączyć fragm ent korony stałego zęba trzonow ego o m iernie startej pow ierzchni oraz niew iel­ ki fragm ent pochodzący praw dopodobnie z części sut­ kowej kości skroniow ej.

Ze szczątków należących do dziecka (osobnik C) zachow ały się: trzy m leczne zęby trzonow e oraz zaw ią­ zek stałego zęba siecznego.

O biekt nr 24 - K C Sz

Pochów ek dziecka zm arłego w w ieku 11-13 lat {In­

fa n s II). C zaszka i kości szkieletu pozaczaszkow ego

pokryte w ytrąceniam i w apiennym i.

Czaszka zniszczona i niekom pletna. Zachow ały się: lewa strona łuski czołowej zespolona z lew ą kością cie­ m ien io w ą fragm entem kości ciem ieniow ej praw ej, ko­ ścią p o ty lic z n ą lew ą k o ścią skroniow ą i fragm entem skrzydła w iększego kości klinow ej strony lewej; praw a strona kości czołowej zespolona z fragm entem prawej kości ciem ieniow ej; fragm ent lewej części oczodołowej kości czołow ej; praw a kość jarzm ow a; trzon kości kli­ nowej ze skrzydłam i m niejszym i i częścią lewego skrzy­ dła w iększego oraz fragm ent skrzydła w iększego kości klinow ej strony praw ej; praw a kość skroniow a z uszko­ dzoną łuską; szczęka górna połączona z lew ą kościąjarz- m ow ą oraz żuchwa.

Uzębienie:

M 3 M 2 M, p 2 p, X I2 X I, x C x x M, M 2 m3

m2 M, p 2 p.

c i2 I,

I, I2 C P, P 2 M, m2 Po brakujących zębach (x) zębodoły otwarte. Zawiąz­ ki M 2, M 3 jeszcze w obrębie zębodołów. Lew ostronnie w szczęce górnej C oraz w żuchw ie P 2 niezupełnie w y­ rżnięte.

Po lewej stronie łuski kości czołow ej (powyżej guza czołow ego) ow alny otw ór o w ym iarach 12 x 17 mm o ostry ch b rzegach. N a zew n ątrz w o k ó ł o tw o ru p o ­ w ierzchnia gładka, od w ew nątrz około 1 cm w klęsła ob­ w ódka o chropow atej strukturze - zm iana pourazow a?

Szkielet pozaczaszkow y: 5 kręgów szyjnych, 8 pier­ siow ych (w tym jednego fragm ent) i 4 kręgi lędźwiowe; 2 górne segm enty kości krzyżow ej; 8 żeber prawej i 7 le­ wej strony oraz liczne fragm enty; lewy obojczyk; obie łopatki i niezrośnięty w yrostek kruczy łopatki prawej; niezrośnięta głow a praw ej kości ram iennej oraz trzon prawej i lewej kości ram iennej; trzony obu kości łokcio­ wych i promieniowych; trzony 2 kości śródręcza; 3 człony palców ręki; talerze obu kości biodrow ych oraz obie kości kulszow e i łonowe; trzon praw ej i lewej kości udowej oraz niezrośnięte nasady dalsze (prawej fragm ent); trzo­

(3)

Ma t e r i a ł ya n t r o p o l o g ic z n ez g r o b ó wl u d n o ś c i ... w Ma l i c a c h Ko ś c ie l n y c h 3 9

ny obu kości piszczelow ych oraz niezrośnięta nasada górna kości piszczelowej lewej; trzon prawej i lewej kości strzałkowej (uszkodzony); obie kości skokowe; prawa kość piętowa; 3 kości śródstopia (w tym 1 lewego); człon palca stopy.

„Kości z w ypełniska” - zalegające powyżej pozio­ m u szkieletu: fragm entarycznie zachowany krąg lędźwio­ w y i ułam ek łuku innego kręgu, żebro strony prawej i 3 ułamki innych, niezrośnięta głowa lewej kości ramien- nej, 2 kości śródręcza, 3 człony palców ręki, niezrośnię­ ta głowa prawej kości udow ej, lewa kość piętow a, kość łódkow ata praw ego stępu, kość śródstopia i człon palca stopy — należące do opisanego dziecka. Poza tym frag­ m ent pochodzący praw dopodobnie z części bocznej ko­ ści krzyżowej i ułam ek trzonu kości długiej innego osob­ nika.

O biekt nr 26 - K M R

Pochów ek dziecka zm arłego w w ieku 56 lat (In

-fa n s T).

Czaszka niekom pletna, w e fragm entach. Z acho­ w ały się: kość czołow a z uszkodzoną przy szwie w ień­ cowym łuską; liczne ułam ki obu kości ciem ieniow ych; łuska, obie części boczne i niezrośnięta podstaw a kości potylicznej, uszkodzona lew a kość skroniow a zespolo­ na z fragm entem skrzydła w iększego kości klinow ej oraz piram ida kości skroniow ej praw ej; ułam ki kości klino­ wej; obie kości jarzm ow e; żuchw a z uszkodzoną przy­ środkow o częścią zębodołow ą i w yłam aną p raw ą gałę­ z ią której fragm ent obecny luzem - praw ostronnie w zę- bodołach od \2 do M l obecne zęby m leczne od i2do m 2, lew ostronnie w zębodołach od c do M 2 obecne c, m ,, m 2. Luzem: 2 m leczne kły, 4 m leczne zęby trzonow e oraz zaw iązki 6 stałych zębów siecznych. 2 kłów, 2 zębów przedtrzonow ych i 2 trzonow ych; 2 m leczne zęby siecz­ ne i zaw iązek stałego zęba trzonow ego;

Szkielet pozaczaszkow y: fragm enty kilku kręgów (w tym krągu szczytow ego); kilka ułam ków żeber; frag­ m entarycznie zachow ane obie łopatki; górne partie trzo­ nów obu kości ram iennych; uszkodzone obie kości bio­ drowe; górny segm ent kości krzyżow ej; fragm enty trzo­ nów kości udow ych; fragm entarycznie zachow ane trzo­ ny obu kości strzałkow ych i piszczelow ych.

O biekt nr 27 - K M R

Pochów ek osobnika dorosłego, najpraw dopodobniej kobiety zm arłej w w ieku 25-30 lat (A dultus).

C zaszka zachow ana z żuchwą, lekko zdeformowana pośmiertnie. W yłamane kości twarzoczaszki, trzon i skrzy­ dła mniejsze kości klinowej. U szkodzona lewostronnie część oczodołow a kości czołowej, w yrostek jarzm ow y le­ wej strony szczęki górnej, łuski i wyrostki sutkowate obu kości skroniowych, części boczne kości potylicznej i pra­ wa kość podniebienna. B rak kości sitowej, lemiesza, obu kości łzowych, m ałżow in nosow ych dolnych oraz lewej kości podniebiennej. G łów ne szwy czaszkowe wolne.

Uzębienie:

m3m2 M,

p 2 p , C x I, I, c X p . p 2 M, M 2 M 3

m3 M 2 M, p 2 p , C I2 I, x I2 C p ,

p2

M, M 2 M 3 Po brakujących zębach (x) zębodoły otwarte. Po stro­ nie lewej w szczęce górnej kieł odchylony przyśrodko­ wo i przem ieszczony w zębodół siekacza bocznego. Le­ w ostronnie w żuchw ie M, i M z ubytkam i próchniczym i. K orzenie niem al w szystkich zębów (zarów no w szczę­ ce, ja k i w żuchw ie) odsłonięte w znacznym stopniu.

Pom iary czaszki (w g R . M artina 1928): 1 g-op 180?; 8 eu-eu 135?; 9 ft-ft 94; 17 ba-b 144; 45 zy-zy 120?; 46 zm -zm 87?; 47 n-gn 118?; 48 n-pr 65?; 51 m f-ek 40?; 52 wys. ocz. 30; 54 ap. pirif. 25; 55 n-ns 49; 66 go-go 92?; 69 id-gn 33.

W skaźniki: 8:1 szer.-dł. 75,0?; 17:1 wys.dł. 80,0?; 17:8 wys. szer. 106,7?; 9:8 cz. ciem. 69,6?; 47:45 tw a­ rzy 98,3?; 48:45 lic. K. 54,2?; 52:51 ocz. 75,0?; 54:55 nosa 51,0.

W yliczone w artości w skaźników w sk a z u ją iż osob­ nik ten posiadał średniodługą, w y so k ą i w ysklepioną czaszkę, szerokie czoło, w ąską tw arz, niskie oczodoły i szeroki nos.

Szkielet pozaczaszkow y: kom plet kręgów szyjnych, 5 kręgów piersiow ych i fragm enty co najm niej 3 innych z tego odcinka kręgosłupa oraz 3 uszkodzone kręgi lę­ dźw iow e; 6 fragm entarycznie zachow anych żeber stro­ ny prawej i 9 strony lewej oraz kilkanaście ułam ków; uszkodzona rękojeść i fragm ent trzonu m ostka; frag­ m enty obu obojczyków ; fragm entarycznie zachow ane obie łopatki; uszkodzone przy nasadach obie kości ra- m ienne, łokciow e i prom ieniow e; kość łódeczkow ata praw ego nadgarstka; I i III kość praw ego śródręcza; fragm entrycznie zachow ane kości m iedniczne; 3 seg­ m enty (z podstaw ą) kości krzyżow ej; fragm entarycz­ nie zachow ane obie kości udow e; praw a rzepka; uszko­ dzona praw a i lew a kość p iszczelow a (fragm enty na­ sad górnych obu kości luzem ); obie kości strzałkow e bez nasad bliższych i uszkodzonym i nasadam i d alszy­ m i; obie kości skokow e i piętow e, kość klinow ata bocz­ na praw ego stępu, kość klin o w ata przyśrodkow a, sze­ ścienna i łódkow ata stępu lew ego; I, II, IV kość praw e­ go śródstopia oraz I, III, IV śródstopia lew ego i człon palca stopy.

W śród opisanych szczątków kostnych osobnika do­ rosłego obecne były 2 fragm enty trzonów kości ram ien­ nych dziecka z obiektu nr 26.

Pom iary długościow e (M -l) kości ram iennych (lewa - 2 9 1 mm, praw a - 302 m m ) i praw ej kości prom ienio­ wej (226 m m ) w ykorzystano w rekonstrukcji przyżycio­ wej w ysokości ciała m eto d ą K. Pearsona (1899). W yno­ siła ona około 154 cm (154,3). W przypadku kobiet - wg klasyfikacji R.M artina - odpowiada to kategorii wzro­ stu średniego.

(4)

40 Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n, Ew a Ga u d a- Pil a r s k a

O biekt nr 28 - K M R

Pochów ek dziecka zm arłego w w ieku 4-5 lat (/«-

fa n s I).

Czaszka zniszczona i niekom pletna. Zachow ały się: praw a część oczodołow a i ułam ki łuski kości czołow ej; frag m en ty obu k o ści c iem ien io w y ch ; części boczne i fragm ent łuski kości potylicznej; obie kości skronio­ we; skrzydło w iększe kości klinow ej prawej strony; w y­ rostek czołow y praw ej kości jarzm o w ej; praw a strona szczęki górnej z zębodołam i od i, do m 2 - w zębodo- łach obecne m , m 2, praw a strona trzonu żuchw y z zę­ bodołam i od i, do m 2 - w zębodołach m ,, m 2 oraz zaw ią­ zek M l, a także fragm ent trzonu żuchw y strony lewej z zębodołam i i uzębieniem m p m 2. Luzem : m leczny sie­ kacz, 2 m leczne kły i 2 m leczne zęby trzonow e oraz za­ wiązki 5 stałych zębów siecznych, kła i 3 zębów trzono­ w ych (Mj).

Szkielet pozaczaszkowy: 4 trzony i fragmenty łuków co najm niej 9 kręgów (łuki nie zrośnięte z trzonami); uszkodzony przy obu końcach praw y obojczyk; fragment z brzegiem bocznym lewej łopatki; fragm enty co najmniej 8 żeber prawej i lewej strony; górna część trzonu prawej kości ramiennej; fragment pochodzący z górnej części trzo­ nu prawej kości łokciowej; fragment członu palca ręki; uszkodzone obie kości biodrowe; zniszczone w częściach przynasadow ych trzony obu kości udowych i piszczelo­ wych; fragm enty trzonów obu kości strzałkowych.

O dkryte dotychczas pochów ki, choć w w iększości słabo zachow ane, posiadają bez w ątpienia ogrom ną w ar­ tość poznaw czą zróżnicow anej pod w zględem kulturo­ wym ludności, która grzebała sw oich zm arłych na bada­ nym cm entarzysku w epoce neolitu (W. Kozak-Zychm an, E. Gauda 1998; W. K ozak-Zychm an, E. Pilarska 1999).

Literatura B a r g i e ł B., F l o r e k M., L i b e r a J.

1998 Drugi sezon badań wykopaliskowych w Mali- cach Kościelnych, stan. 1, woj. Tarnobrzeg, APŚ, t. 3, s. 44-55.

1999 Trzeci sezon badań wykopaliskowych na stano­ wisku 1 w Malicach Kościelnych, pow. Opa­ tów, woj. świętokrzyskie (w tym tomie). F l o r e k M., L i b e r a J.

1997 Sprawozdanie z pierwszego sezonu badań na cmentarzysku kultury pucharów lejkowatych w Malicach Kościelnych, gm. Lipnik, woj. tar­ nobrzeskie, APŚ, t. 2, s. 24-30.

K o z a k - Z y c h m a n W., G a u d a E.

1998 Charakterystyka antropologiczna szczątków kostnych z grobów ludności kultury pucharów lejkowatych i kultury ceramiki sznurowej w

Ma-licach Kościelnych (stan. 1 ), woj. tarnobrzeskie, APŚ, t. 3, s. 56-60.

W a n d a K o z a k - Z y c h m a n , E w a G a u d a - P i l a r s k a

1999 Analiza antropologiczna materiałów kostnych z grobów ludności kultury pucharów lejkowa­ tych, ceramiki sznurowej i kultury mierzanowic- kiej w Malicach Kościelnych (stan. 1), woj. tar­ nobrzeskie (mps, Lublin).

M a r t i n R.

1928 Lehrbuch der Anthropologie, Jena.

P e a r s o n K.

1899 On the Reconstruction of Stature of Prehistoric Races. Mathematic Contributions to the The­ ory of Evolution. „Transactions of the Royal Society”, vol. 192, s. 169-245.

Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a na n d Ewa Ga u d a- Pil a r sk a

An t h r o p o l o g ic a l Ma t e r ia l s f r o m Gr a v e s o ft h e Fu n n e l Be a k e r, Co r d e d Wa r e a n d Mie r z a n o w i c e Cu l t u r e sin Ma l i c e Ko ś c i e l n e, Sit e 1 , Św i ę t o k r z y s k i e Vo iv o d s h ip

Among the 5 five features discovered and explored in 1998, three - 26, 27 and 28 constituted burials from the Mierzanowi­ ce culture, one - 16/3, was a grave from the Funnel Beaker culture, and feature 24 represented the Corded Ware culture.

Feature 16/3 - from the Funnel Beaker culture. The col­ lected human bone remains belonged to two adult individuals (A - a woman?, B - a man?) and to a child (C) who died at the age of 6 - 7 years (Infans I).

Feature 24 - from the Corded Ware culture. It was a burial of a child who died at the age of 11 - 13 years (Infans II). On the left side of the frontal bone (above the frontal tuber) an oval opening with sharp edges was noted, measuring 12 x 17 mm, which may be due to an injury.

Feature 26 - from the Mierzanowice culture. A burial of a child who died at the age of 5 - 6 years (Infans I).

Feature 27 - from the Mierzanowice culture. It was a bu­ rial of a woman who died at the age of 25 - 30 years (Adultus). The craniological indicators suggest that the individual under investigation had a high and arching skull of medium length, broad forehead, narrow face, short orbital cavities and a wide nasal root (according to the classification of R. Martin). The intravital body height was about 154 cm (reconstructed using the method of K. Pearson). In accordance with the classifica­ tion proposed by R. Martin, it was a woman of medium height. Feature 28 - from the Mierzanowice culture. A burial of a child who died at the age of 4 -5 years (Infans I).

Cytaty

Powiązane dokumenty

odmówić rozpatrzenia sporu w  przypadku, gdy: wnioskodawca nie podjął przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie pozasądowe- go rozwiązywania

Wobec zniszczonej straty grafii warstw o wymienionych znaleziskach można powiedzieć, iż pochodzą z okresu od kultury łużyckiej do czasów współczesnych. Muzeum

krajów, a nawet dla tego sam ego kraju różne reżim y kursow e m ogą być dobre w różnym czasie” .9 Biorąc pod uw agę ogrom ne zróżnico­ wanie krajów rozw ijających

 Inflacja zaczęła rosnąć już w 2017 roku, a w pierwszym kwartale br., przekraczając 4% r/r, była wyższa nie tylko od celu inflacyjnego NBP, lecz także od górnej granicy

W zrost w ym agań u ż ytkow ników usług płatniczych (zarówno konsumentów, jak i przed­ siębiorstw) oraz zm iana ich zwyczajów płatniczych, pojawienie się na

Bazylea III proponuje kilka nowych standardów kapitału, płynności i dźw igni, co m a zapewnić lepsze zarządzanie bankiem oraz zwiększyć nadzór nad sektorem

Pierwsza z nich jest oparta na podejściu loteryjnym - o preferencji ryzyka jednostki wnioskuje się na podstawie decyzji, jakie podejmuje ona w specjalnie zaplanowanych loteriach..

Należy podkreślić, że kredyt ten nie może być udzielany na realizację bardzo dużej inwestycji, w której w ydatki kwalifikujące się do um orzenia kredytu będą