Dygo, Marian
"Regionale Transformation von
Wirtschaft und Gesellschaft.
Forschungen und Berichte zum
wirtschaftlichen und sozialen Wandel
am Bodensee vornehmlich in der
frühen Neuzeit", Schriften des Vereins
für Geschichte des Bodensees und
seiner Umgebung t. CII, 1984 : (...)
Przegląd Historyczny 78/4, 827-828
1987
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P IS K I 827
w ybrała kaznodziejów na dworach protestanckich w początkach ery nowożytnej jako mieszczańską grupę elitarn ą (s. 275—336). Zamieściła też krótkie biogramy 21 sipośród nich (m.in. Fryderyka Lucae ur. w Brzegu na Śląsku i Joachima Lütkem anna z Dymina na Pomorzu Zaodrzańskim). Wolfgang H e r b o r n jest autorem bardzo ciekawego artykułu o wykształceniu rajców m iejskich (s. 337— —400). Coraz powszechniejsze wykształcenie patrycjatu miejskiego — co podkre ślił już Heinz Schilling w swym pierwszym artykule tegoż zbioru — doprowadziło do pow stania nowej gruipy-elity we władzach miejskich. Jako przykład w ybrał on radę Kolonii, załączając listę 196 osób z cenzusem akademickim. Te zmiany zauważalne są też w Rzeczypospolitej, w Gdańsku, w radzie Prawego Miasta w XiVII—XVIII wieku zasiadali rajcy, którzy mieli ukończone co najm niej Gim nazjum Gdańskie. Znaczna ich część studiowała na praw ie w szystkich w ażniej szych uczelniach europejskich. Elicie gospodarczej w Kolonii w epoce industriali zacji N adrenii w XVIII wieku przyjrzał się Dietrich E b e l i n g (s. 401—420). Rów nież Clemens v o n L o o z - C o r s w a r e m wybrał to m iasto za przedm iot swoich badań, koncentrując się na elicie politycznej na przełomie XVIII i XIX wieku (s. 421—444). Z kolei elitą A m sterdam u w początkach XIX wieku zajął się H er man D i e d e r i k s (s. 445—457). W pewnym sensie kontynuacją tea tem atyki jest przyczynek Boudien d e V r i e s , który analizuje elitę m iejską Am sterdam u około roku 1850 (s. 459—470). Rob v a n E n g e l s d o r i p G a s t e l a a r s i Miehiel W a g e n a a r zajęli się zmianami form elity w stosunkach sąsiedzkich w Am sterda mie na przełomie XIX i XX wieku. Całość zamyka indeks miejscowości i osób, szkoda tylko, że nie uwzględniono w nim osób wymienionych w wykazach.
Nie sposób ustosunkować się szczegółowo do poszczególnych tem atów i kwestii gdyż zakres tem atyczny i chronologiczny jest bardzo szeroki. Chodziło jedynie 0 zasygnalizowanie czytelnikowi polskiemu tem atyki poruszanej w poszczególnych pracach tegoż zbioru, którego wartość sięga o wiele dalej niż wyznaczone w nim granice terytorialne. Praca ta powinna mieć szczególną w artość dla historyków 1 socjologów, zajm ujących się historią, stru k tu rą i społeczeństwem m iast europej skich. Dla badaczy polskich stanow i ona dobrą bazę wyjściową dla studiów po równawczych.
J. Z.
Regionale Transform ation von W irtschaft und Gesellschaft. For schungen und Berichte zum w irtschaftlichen und sozialen Wandel am Bodensee vornehm lich in der frühen Neuzeit, Schriften des Vereins fü r Geschichte des Bodensees und seiner Umgebung t. CII, 1984, s. 115—174.
Od 1978 r. realizowany jest w Uniwersytecie w K onstancji zespołowy pro gram badawczy p.n. „Regionalne Transform ation von W irtschaft und Gesellschaft im Bodenseeraum 016 -19. Jh.)". Sygnalizowana publikacja zawiera inform acje doty czące zakresu tem atycznego program u, stosowanych metod badawczych i dotych czas osiągniętych wyników. Realizacja program u zostanie zakończona w 1987 r. Jak piszą Frank G ö t t m a n n , Horst R a . b e i Jörn S i e g l e r s c h m i d t („Theoretische und m ethodische Grundprolbleme”, s. 115—130), celem przedsię
wzięcia jest analiza, na przykładzie regionu Jeziora Bodeńskiego, niektórych
aspektów procesu przem ian przedprzemysłowego społeczeństwa i gospodarki w XVI—0CLX w. jako w arunku wstępnego industrializacji kapitalistycznej. Autorzy program u przyw iązują przy tym szczególną wagę do przestrzennych stru k tu r
828 Z A P IS K I
tych badaniach chodzi bowiem o empiryczną w eryfikację wstępnie zarysowanej koncepcji regionu i o budowę (teoretycznie zorientowanego) modelu regionu histo rycznego. Trzeba szczególnie podkreślić, iż cały program oparty jest na wyko rzystaniu masowego m ateriału źródłowego (oczywiście rękopiśmiennego), anali zowanego metodami ilościowymi z zastosowaniem techniki kom puterowej. Wyko rzystuje się program y specjalnie napisane na użytek tego przedsięwzięcia oraz
powstałe w innych ośrodkach (Tybinga, Berlin).
Badania z zakresu demografii historycznej i historii społecznej skupiają się na obszarze Hegau. Bank inform acji zawierać będzie dane o 3500 rodzinach z 30 miasteczek i wsi z okresu od XVII do początku XIX w. S tru k tu ra agrarna ba dana jest na podstawie unbanzy. Wstępne w yniki referują: G abriele H e s s e , „»Ganzes Haus« und »Kernfamilie« — Zu S tru k tu r und S trukturvarianz des H aushalts in einer präindustriellen A ckerbürgerstadt. U ntersucht anhand des Ra- dolfzeüler Bürgerbuches 1786—1789” (s. 130—139); Petra S a c h s , „Die Bevölkerung Neuzmgens im 18. Jahrhundert. Demographische S tru k tu ren eines Hegaudorfes vor der Industrialisierung” (s. 139—153); C hristhard S c h r e n k , „Methoden der Auswertung frühneuzeitlicher U rbare am Beispiel des Orsinger Uribars von 1758” (s. 153—163).
W badaniach gospodarczych stru k tu r i przem ian punkt ciężkości spoczywa na analizie handlu Zbożowego i cenach ziboża. Pierwsze w yniki przedstaw ia Jörg V ö g e l e , „Die S tru k tu r des Einzugsbereichs des Stockacher W ochenmarkts in der M itte des 18. Jah rh u n d e rts” (s. 163—173):
Od czasu opublikowania omawianego tu taj raportu powstał szereg prac ma gisterskich, doktorskich, habilitacyjnych i innych związanych tem atycznie z reali zacją tego program u badawczego. Tylko część została lub zostanie opublikowana drukiem . Chcemy zwrócić uwagę na następujące prace: F ran k G öttm ann, „F rach t m ark t in Bodman. Der Versuch einer M arktgründung im ausgehenden 17. Jh.”, [w:] „Bodman. Dorf — Kaiserpelz — Adel”, wyd. H erbert B e r n e r , t. II, Sigma - ringen 1985, 'S. 197—230; Jö rn S i e g 1 e r s c h m id .t, „Überlegungen zu einer D aten
bank »Historische Demographie«”, [w:] „Datenbank und D atenverw altungssystem e als W erkzeuge historischer Forschung”, wyd. M anfred T h a l l e r , St. K atharinen 1986, s. 31—41; C hristhard S c h r e n k , „A grarstruktur im Hegau des JB . Ja h rh u n derts. Ausw ertung neuzeitlicher U rbare m it Hilfe des C om puters”, Konstanz 1987.
M. D.
Problemy ochrony i oswojenija kulturno-istoriczeskich łandszaftow Sibiři, pod red. I. W. A s e j e w a i D. J. R e z u n a , A k a d e m i j a Nauk SSSR — Sibiřsko je otdielenie, In stitu t Istorii, Fiłołogii i Filosofii, Iz- datielstw o „N auka” — Sibirskoje otdielenie, Nowosibirsk 1986, s. 270. Zbiorowy tom pod redakcją I. W. A s e j e w a i D. J. R e z u n a zawiera 16 studiów i publikacji m ateriałów dotyczących stosunku między środowiskiem n a tu ralnym Sylberii a opanowującym je i tworzącym w nim k rajobraz kulturalny człowiekiem. Redaktorzy dostrzegają trzy aspekty relacji człowiek — przyroda: przem iany samego środowiska naturalnego pod wpływem gospodarczej działalno ści człowieka, wpływ środowiska przyrodniczego na rezultaty pracy ludzkiej, w pływ przyrody na człowieka i zmiany jego świadomości (s. 3—4). Oprócz tych założeń teoretycznych redaktorzy w ysunęli też pewne problemy związane z p rak tyką ochrony zabytków historycznych, czyli fragm entów stworzonego przez czło
