GLOBALNE ŁAŃCUCHY WARTOŚCI I INNOWACYJNOŚĆ A WARTOŚĆ DODANA W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

GLOBALNE ŁAŃCUCHY WARTOŚCI

I INNOWACYJNOŚĆ A WARTOŚĆ DODANA W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

Streszczenie: Przedmiotem artykułu jest analiza tworzenia się i wpływu globalnych łańcuchów wartości (Global Value Chains - GVC) na relacje w handlu międzynarodowym pomiędzy korpora- cjami, przedsiębiorstwami i całymi gospodarkami. Procesy globalizacji umożliwiające tworzenie i funkcjonowanie GVC związane są m.in. ze wzrostem międzynarodowego transferu innowacji, technologii oraz kapitału. Rewolucja teleinformatyczna (Information and Communication Tech- nologies – ICT) pogłębia specjalizację i redukuje koszty produkcji, a także zmniejsza ryzyko międzynarodowych skomplikowanych projektów. Procesy w ramach GVC skupiają się na natu- rze relacji pomiędzy różnymi podmiotami zaangażowanymi w łańcuch i podkreślają rolę, jaką odgrywają korporacje międzynarodowe (Transnational Corporations – TNC) we wspieraniu do- stawców w krajach rozwijających się.

Konwencjonalne podejście do statystyk w handlu międzynarodowym nie jest wymiernym wskaź- nikiem korzyści kraju i przedsiębiorstw. Pomiar udziału importu w eksporcie danego kraju sta- nowi wyraźny wskaźnik korzyści osiąganych przez dany kraj w tym zakresie. Inicjatywa OECD- -WTO w zakresie handlu wartością dodaną (Trade in Value Added - TiVA) daje możliwość analizy wartości dodanej każdego kraju w produkcji dóbr i usług. Wskaźniki TiVA prezentuje podejście statystyczne wykorzystywane do oszacowania wartości według kraju i branży, które jest dodawa- ne do produkcji towarów i usług eksportowanych, uznając, że eksport danego kraju opiera się na znacznym pośrednim imporcie.

Artykuł przedstawia ponadto na przykładzie Chin, mylne przeświadczenie o wiodącej pozycji te- go kraju w innowacyjności i eksporcie high-tech, które wynika m.in. z nieprecyzyjnych statystyk dotyczących handlu międzynarodowego.

Słowa kluczowe: innowacje, innowacyjność, konkurencyjność, transfer technologii, globalne łań- cuchy wartości, wartość dodana w handlu międzynarodowym, korporacje międzynarodowe, glo- balizacja, inwestycje, rewolucja teleinformatyczna.

Międzynarodowa produkcja, handel i inwestycje są w coraz większym stopniu

organizowane w ramach globalnych łańcuchów wartości, w których różne etapy pro-

cesu produkcyjnego znajdują się w różnych krajach. Globalizacja motywuje firmy do

restrukturyzacji swojej działalności na arenie międzynarodowej poprzez outsourcing

i offshoring działań biznesowych. Firmy starają się zoptymalizować procesy produk-

cyjne, lokalizując różne etapy w różnych miejscach na świecie. W ostatnich dzie-

sięcioleciach nastąpiła silna tendencja do międzynarodowego rozproszenia działań

związanych z łańcuchem wartości, takich jak projektowanie, produkcja, marketing,

dystrybucja itp. Pojawienie się globalnych łańcuchów wartości stanowi wyzwanie dla konwencjonalnej wiedzy na temat tego, jak postrzegane są globalne procesy gospo- darcze, a w szczególności rozwijane wokół nich polityki krajowe, regionalne i między- narodowe.

Globalne łańcuchy wartości sprzyjają pogłębieniu specjalizacji i zwiększeniu działalności gospodarczej w skali międzynarodowej. Zlecanie działalności na ze- wnątrz i przenoszenie jej poza granice kraju zwiększa konkurencyjność i zapewnia dostęp do tańszych, bardziej zróżnicowanych produktów wejściowych o wyższej ja- kości. Coraz ściślejsze globalne połączenia między gospodarkami dają nowe szanse rozwojowe, ale są też źródłem nowych rodzajów ryzyka i wyzwań.

Outsourcing usług we współpracy międzynarodowej odgrywa coraz większą rolę w tworzeniu wartości dodanej. Wiąże się to z pogłębieniem specjalizacji i dą- żeniem do poprawy konkurencyjności przedsiębiorstw. Wyodrębnienie wyspecjali- zowanych usług ze sfery produkcji i ich międzynarodowy outsourcing, m.in. dzięki rewolucji teleinformatycznej, z jednej strony pogłębia specjalizację i redukuje kosz- ty produkcji, a z drugiej zmniejsza ryzyko międzynarodowych skomplikowanych projektów. Pozwala też innowacyjnym korporacjom skoncentrować się na kluczo- wych kompetencjach (core competences) zapewniających przewagę konkurencyjną.

Outsourcing usług zwiększa ich udział w wartości dodanej kosztem zmniejszenia udziału w produkcji.

Proces globalizacji związany jest m.in. ze wzrostem międzynarodowego trans- feru technologii oraz kapitału między krajami-innowatorami a grupą gospodarek wschodzących. Kraje te, porzucając politykę protekcjonizmu i podejmując pro- rynkowe reformy gospodarcze, zwiększyły swoją atrakcyjność inwestycyjną zwią- zaną m.in. ze wzrostem ochrony praw własności, liberalizacją międzynarodowych przepływów finansowych i kapitałowych oraz zwiększeniem zdolności absorpcji i dyfuzji wiedzy, wynalazków, innowacji. Obecnie pełnią one istotną rolę w całym procesie przepływu towarów i usług w ramach GVC.

W latach 90. XX wieku wielu globalnych producentów z USA i Europy opie- rało swoje procesy produkcyjne na współpracy z lokalnymi podwykonawcami w krajach wschodzących. Dzięki temu lokalne przedsiębiorstwa uzyskały dostęp do znacznie większej skali działalności i globalnych nabywców, a przede wszystkim do nowych technologii i bardziej wydajnych procesów produkcyjnych opartych na innowacyjnych rozwiązaniach.

Innowacyjne GVC wyróżniają się stopniem umiędzynarodowienia całego pro-

cesu od momentu pojawienia się innowacyjnego projektu. Projekt taki, jakkolwiek

związany z innowacyjnymi technologiami, produktami, w sferze produkcji wyróż-

nia się stosunkowo dużym udziałem profesjonalnych usług w sferze upstream i do-

wnstream. W takim GVC bierze udział zazwyczaj wiele różnorodnych podmiotów

z wielu krajów. Niemniej jednak w projekcie takim zawsze jasno określony jest lider

GVC.

Lider kontroluje całość spraw złożonego projektu, jakim jest GVC. Wysokie ryzyko innowacyjnego projektu redukowane jest przez szeroki w nim udział pod- miotów z różnych krajów wyróżniających się wysokimi kompetencjami i przewa- gami konkurencyjnymi. W konsekwencji innowacyjne GVC wyróżnia się wysoką efektywnością kosztową i znaczącą redukcją ryzyka związaną z innowacyjnym i złożonym projektem.

Dzięki rozwojowi procesów globalnych następują zmiany w lokalizacji produk- cji. Wcześniej delokalizacja związana była raczej z cyklem życia produktu. Produk- cja w schyłkowej fazie życia produktu jako mniej zyskowna w krajach rozwiniętych była przenoszona do państw rozwijających się.

Wykres 1. Krzywa uśmiechu - Smiling Curve.

Źródło: Interconnected Economies Benefitting from Global Value Chains, Synthesis Report, OECD, Paryż 2013.

Dynamiczny rozwój GVC i podział korzyści między uczestnikami tego łańcu-

cha przedstawia m.in. wykres krzywej uśmiechu (smiling curve). Wskazuje on, że

stosunkowo największe korzyści odnoszą przedsiębiorstwa posiadające nie tylko

innowacyjne rozwiązania, ale także potencjał zorganizowania przedsięwzięcia glo-

balnego, jakim jest GVC. Korzyści te związane są z kompleksowym łańcuchem

wartości, w tym z etapem przygotowania innowacyjnego projektu, jego organizacją,

realizacją oraz finansowaniem. Wysoka rentowność tego etapu wiąże się z ryzy-

kiem rynkowym oraz organizacją i zarządzaniem wymagającymi wysokich kom-

petencji, doświadczenia, wiedzy oraz wsparcia ze strony specjalistycznych usług

profesjonalnych związanych z projektowaniem nie tylko inwestycji, ale też całości

procesu tworzenia wartości.

Uruchomienie produkcji za granicą i wytworzenie nowoczesnego produktu wykorzystuje nie tylko podzespoły wytwarzane na miejscu w oparciu o dostarczone przez korporacje międzynarodowe technologie, wzory, standardy, ale także podze- społy importowane wytwarzane w międzynarodowej sieci przedsiębiorstw kontrolo- wanych bądź współpracujących z korporacją tworzącą GVC. Produkcja na miejscu obejmuje zazwyczaj pracochłonne podzespoły i ich montaż z podzespołami impor- towanymi. Udział importu zaopatrzeniowego jest zróżnicowany. W wielu zaawan- sowanych technologicznie produktach, zwłaszcza w początkowej fazie rozwoju, jest zazwyczaj znaczny. Pozwala to uzyskać wysoką jakość i spełnić najwyższe standar- dy oraz zapewnić zatrudnienie i wykorzystać profity ze specjalizacji w całej sieci światowej (world-nets) związanej z innowacyjną TNC. Dostawy te są zróżnicowane w zależności od produktu. Ze względu na relatywnie wysoki poziom technologicz- ny, ich udział w wartości produkcji jest stosunkowo znaczny. Jak wynika z wykresu, udział fazy produkcji w wartości dodanej jest niższy niż pozostałych dwóch faz w GVC.

Trzeci etap wiąże się z organizacją marketingu, reklamy, logistyki, kanałów zbytu, usług posprzedażnych. Do tego celu oprócz międzynarodowej, często glo- balnej sieci wykorzystuje się w większym stopniu współpracę z lokalnymi, naro- dowymi firmami o najwyższej reputacji, umożliwiającymi wprowadzenie nowych innowacyjnych wyrobów do renomowanych sieci zbytu.

Powiązania między firmami w ramach GVC mogą odegrać kluczową rolę rów- nież w przekazywaniu wiedzy technologicznej i promowaniu innowacji

. Procesy w ramach GVC wyraźnie skupiają się na naturze relacji pomiędzy różnymi pod- miotami zaangażowanymi w łańcuch i podkreślają rolę, jaką odgrywają TNC we wspieraniu dostawców w krajach rozwijających się w nauce i innowacji

.

Smiling Curve potwierdza hipotezę, że w GVC największe korzyści osiągają TNC, a nie producenci. Proces komercjalizacji innowacji i wykorzystanie do tego GVC zapewnia wysoką rentowność. Korzyści odnoszą też w ramach outsourcingu dostawcy profesjonalnych usług inżynierskich, doradcy finansowi, prawni, han- dlowcy, marketingowcy, logistycy, specjaliści od reklamy itp.

Istnieje wiele przykładów ścisłych relacji pomiędzy głównymi firmami a ich dostawcami w ramach różnych GVC, takich jak produkcja piłkarska w Chinach i bardzo ścisła współpraca pomiędzy firmą Adidas a jej pierwszym dostawcą w Chi-

1

Zob. szerzej: G. Gereffi, International trade and industrial upgrading in the apparel commod- ity chain, „Journal of International Economics”1999, no 48, p. 37 – 70; C. Pietrobelli, R. Rabellotti, Global value chains meet innovation systems: are there learning opportunities for developing countries?,

„World Development” 2011, nr 39(7), s. 1261 – 1269.

2

Zob. m.in.: E. Giuliani, M. Bell, The micro-determinants of meso-level learning and inno-

vation: evidence from a Chilean wine cluster, „Research Policy” 2005, nr 34(1), s. 47 – 68; S. Lall,

Competitiveness indices and developing countries: an economic evaluation of the global competitiveness

report, „World Development” 2001, nr 29(9), s. 1501 – 1525.

nach w zakresie rozwoju technologii procesowych w masowej produkcji termo for- mowanych piłek

.

W transporcie lotniczym największymi firmami są firmy amerykańskie, takie jak: Delta Airlines, United Airlines, oraz chińskie, m.in. China Southern Airli- nes. Większy stopień umiędzynarodowienia i połączeń międzynarodowych cechuje Air France, British Airways, Lufthansę, Easy Jet, Ryanair oraz Emirates. Oferują one swe usługi lotnicze w powiązaniu np. z programami turystycznymi, usługami hotelarskimi, wynajmem samochodów itp.

W sektorze lotniczym także wymiana wiedzy pomiędzy Embraerem, wiodą- cym producentem samolotów w Brazylii, i jej pierwszym partnerem stanowi przy- kład wykorzystania i szerzenia wiedzy oraz know-how w ramach GVC. Embraer pomaga wielu swoim poddostawcom przekształcić się z dostawców pojedynczych elementów w dostawców mających status integratora podsystemów, a także uzyski- wać dostęp do innych GVC w obszarze produkcji lotniczej. Inżynierowie Embraera rozpowszechniają wiedzę firmową poprzez szkolenia pracowników i kadry małych i średnich przedsiębiorstw, monitorowanie produkcji technicznej i promowanie pro- cesów uczenia się. Embraer w zasadzie trenuje MŚP w produkcji towarów i usług zgodnie ze standardami jakości, które są technicznie przez niego wymagane

.

W przypadku produkcji przypraw i sosów w Kolumbii pomoc techniczna re- gularnie dostarczana jest przez firmę globalną Tabasco do tamtejszych dostawców pasty i pieprzu chilli w celu sprawdzenia technik agronomicznych i wprowadzania innowacji technologicznych

.

Także międzynarodowa włoska firma Illycaffé przekazuje wiedzę do swoich dostawców, uruchamiając proces uczenia się w kierunku osiągnięcia wysokiej jako- ści produkcji, poprzez kursy, seminaria i konferencje. Firma Illycaffé promowała także utworzenie UniIlly, partnerstwa publiczno-prywatnego we współpracy z Uni- wersytetem w São Paulo w Brazylii, mającego na celu przekazanie swoim lokalnym producentom know-how niezbędnych do uprawy wysokiej jakości kawy

.

Współpraca w ramach GVC obejmuje nie tylko działania i produkcję w ob- szarze wysoko rozwiniętych technologii, ale także wykorzystuje różnice w efek- tywności, zasobach pracy, kapitału, zasobów naturalnych, w tym telekomunikacji

3

Zob. szerzej: K. Nadvi, Labour standards and technological upgrading: Competitive challenges in the global football industry, “International Journal of Technological Learning, Innovation and Development” 2011, nr 4(1/2/3), s. 235 – 257.

4

Zob. szerzej: F. Cafaggi, R. Macedo, L. Swensson, T. Andreotti, C. Piterman, L. de Almei- da, Accessing the global value chain in a changing institutional environment: Comparing aeronautics and coffee, „InterAmerican Development Bank” working paper 2012, s. 370.

5

Zob. szerzej: M. Meléndez, M. J. Uribe, International Product Fragmentation and the Inser- tion of Latin America and the Caribbean in Global Production Networks: Colombian Case Studies,

„InterAmerican Development Bank” working paper, 2012, s. 374.

6

Zob. szerzej: F. Cafaggi, R. Macedo, L. Swensson, T. Andreotti, C. Piterman, L. de Almeida,

dz. cyt.,, s. 370.

(Verizon, Orange, T-mobile, Huawei), różnego rodzaju sieciach franczyzowych (McDonalds, Starbucks), w hotelarstwie, sporcie czy usługach. Usługi doradcze oferowane przez KPMG, PWC czy McKinsey, usługi bankowe i finansowe oferowa- ne przez banki międzynarodowe (Santander, BNP Paribas, Raiffeisen, CitiBank), usługi lotnicze (Ryanair, Wizzair) czy turystyka (zarządzanie, marketing i obsługa klienta w biurach turystycznych) również realizowane są w ramach GVC, z wyko- rzystaniem lokalnych poddostawców i wykonawców, którzy pozyskują know-how, wiedzę i umiejętności stosowane międzynarodowo przez TNC w innych lokaliza- cjach, a z czasem uczą się tworzyć własne rozwiązania, produkty i usługi nie tylko w ramach GVC, ale także samodzielnie zaopatrują lokalne rynki w nowo stworzo- ne bądź przystosowane do lokalnych oczekiwań rozwiązania.

GVC Toyoty, Nissana, Renault, Volkswagena, BMW, Audi, Mercedesa, Gene- ral Motors czy Forda produkują i montują samochody oraz zajmują się ich sprzeda- żą w skali globalnej. Szeroko korzystają ze współpracy z miejscowymi poddostaw- cami części, usług, systemów transportu, logistyki, marketingu, reklamy i wspólnie działają z lokalnymi firmami, które wspierają cały proces biznesowy.

Biorąc pod uwagę rozwój światowych łańcuchów produkcyjnych, GVC oraz dzia- łalności korporacji międzynarodowych, konwencjonalne statystyki dotyczące handlu nie stanowią dobrego i wymiernego wskaźnika korzyści kraju z eksportu. Udział im- portu w eksporcie stanowi wyraźniejszy wskaźnik korzyści osiąganych przez dany kraj w tym zakresie. Wskaźnik ten mierzy wartość bezpośrednich i pośrednich na- kładów zagranicznych (w postaci importowanych środków wchodzących w skład kra- jowych nakładów) w sektorze wytwórczym do produkcji eksportowanych towarów.

Wykres 2. Udział importu w eksporcie danego kraju w latach 2009 – 2014 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://data.oecd.org/ (25. 01. 2018)

Udział importu w eksporcie danego kraju jest mierzony jako udział towarów i usług importowanych i wykorzystywanych w następnym etapie do przygotowania eksportu. Innymi słowy, jest to zewnętrzny udział importu w eksporcie danego kra- ju. Wskaźnik ten jest uważany za wiarygodny miernik międzynarodowych powiązań zwrotnych w globalnych łańcuchach wartości. Powyższy wykres przedstawia pro- centowy udział importu danego kraju w jego eksporcie na przestrzeni wybranych lat. W krajach rozwiniętych, jak Niemcy, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone czy Francja, udział ten jest zdecydowanie mniejszy, niż w krajach słabiej rozwiniętych.

W Polsce, Czechach czy na Węgrzech udział ten jest znacznie wyższy. Oznacza to, że kraje te w większym stopniu korzystają ze współpracy międzynarodowej, także z udziałem TNC i w ramach GVC. Powiązania produkcyjne i handlowe powodują większy i szybszy przepływ wiedzy, know-how i innowacyjnych rozwiązań, m.in. od TNC, które wykorzystywane są w produkcji krajowej przeznaczanej dalej na eks- port. Takie powiązania przyczyniają się do wzrostu innowacyjności wielu branż i sektorów w krajach słabiej rozwiniętych.

Produkowane i sprzedawane towary i usługi składają się z nakładów z różnych krajów na całym świecie. Jednak przepływy towarów i usług w ramach globalnych łańcuchów produkcyjnych nie zawsze znajdują odzwierciedlenie w konwencjonal- nych środkach handlu międzynarodowego.

Wspólna inicjatywa OECD - WTO

w zakresie handlu wartością dodaną (Tra- de in Value Added - TiVA) rozwiązuje ten problem, biorąc pod uwagę wartość do- daną każdego kraju w produkcji dóbr i usług konsumowanych na całym świecie.

Wskaźniki TiVA zostały zaprojektowane w taki sposób, aby lepiej informować de- cydentów, zapewniając nowy wgląd w handlowe stosunki między krajami.

TiVA przedstawia podejście statystyczne wykorzystywane do oszacowania źró- dła (wartości) według kraju i branży, które jest dodawane do produkcji towarów i usług eksportowanych. Uznaje, że rosnące globalne łańcuchy wartości oznaczają, że eksport danego kraju w coraz większym stopniu opiera się na znacznym pośred- nim imporcie (a więc wartości dodanej) przez branże w krajach na początku GVC (upstream). Na przykład, pojazd silnikowy eksportowany przez państwo A może wymagać znacznych części, takich jak silniki, siedzenia itp., wyprodukowanych w innych krajach. Z kolei kraje te będą wykorzystywać pośrednie nakłady importo- wane z innych krajów, takie jak stal, kauczuk itp. do produkcji części eksportowa- nych do kraju A. Trade in Value Added śledzi wartość dodaną każdej branży i kraju w łańcuchu produkcji i przydziela wartość dodaną do branż źródłowych i krajów.

7

Baza danych o handlu wartością dodaną (Trade in Value Added) zapewnia dane dotyczące

handlu międzynarodowego, łańcuchów dostaw, zaopatrywania w komponenty i integracji gospodar-

ki globalnej. Baza danych – wykorzystująca metodologię zaprojektowaną w celu odzwierciedlenia

złożoności zglobalizowanej produkcji – została stworzona wspólnie przez OECD i WTO.

Rysunek 1. Schemat tworzenia wartości dodanej w handlu międzynarodowym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Trade in Value Added, WTO TiVA Profiles, Region-

al Workshop on International Merchandise Trade Statistics, 11 – 13. 09. 2017, Suzhou, Chiny

Tradycyjne mierniki handlu rejestrują przepływy towarów i usług za każdym ra-

zem, gdy przekraczają granice. To „wielokrotne liczenie” handlu może do pewnego

stopnia zawyżać znaczenie eksportu do PKB. Ponadto, ponieważ w sensie księgowym

przywóz jest traktowany jako pozycja ujemna dla PKB, statystyki brutto dla przywozu

mogą przedstawiać mylący obraz ich znaczenia dla wzrostu gospodarczego i konku-

rencyjności. Nie przedstawiają na przykład roli odgrywanej przez import jako wkład

do eksportu. Podobnie nie są w stanie wykazać zakresu wartości dodanej danego kra-

ju, która jest zwracana w ramach importu. Tradycyjne bilateralne statystyki handlu za-

zwyczaj nie odzwierciedlają pełnej skali globalnych łańcuchów wartości i nie pokazują

dokładnie, kto handluje z kim i jakie są wzajemne relacje między krajami rozwijający-

mi się i rozwiniętymi. Kraj sprawozdający zarejestruje kraj partnerski w celu wywozu

na podstawie miejsca, w którym towary i usługi są bezpośrednio eksportowane. Ten

wywóz będzie z kolei dalej przetwarzany przez kraj importujący przedtem, często

eksportowany ponownie do innego kraju, jako towary końcowe lub jako dodatkowe

produkty pośrednie. Kraje znajdujące się na początku łańcucha wartości (upstream)

będą miały bezpośrednie dwustronne relacje handlowe z krajami o jeden krok w dół

łańcucha wartości (niższego szczebla), ale mogą mieć niewielkie bezpośrednie dwu-

stronne relacje handlowe z zagranicznymi konsumentami, którzy kupują końcowe to-

wary i usługi. Konwencjonalne środki handlu nie są zatem w stanie wykazać, w jaki

sposób zwiększony lub zmniejszony popyt ze strony gospodarstw domowych, rządów

i inwestycji w jednym kraju ma wpływ na generowanie wartości dodanej w innych

krajach. Zazwyczaj oznacza to, że tradycyjne środki handlu nie odzwierciedlają pełnej

współzależności rynków oraz współzależności wschodzących i bardziej rozwiniętych

gospodarek. Wartość dodana w międzynarodowym handlu zapewnia lepszy wgląd i analizę statystyczną globalnych sieci produkcyjnych i łańcuchów dostaw.

Często cytowane studium przypadku, które jasno ilustruje problem warto- ści dodanej w handlu międzynarodowym, dotyczy produkcji iPoda firmy Apple

, a następnie innych produktów tej firmy (iPhone, iPad itp.). Wszystkie te produkty high-tech są montowane w Chinach, a zatem wnoszą znaczący wkład w eksport Chin. Ale chińska wartość dodana stanowi jedynie niewielką część wartości tych urządzeń, które zawierają komponenty z Niemiec, Japonii, Korei Płd. i innych go- spodarek, które produkują komponenty do tych urządzeń. Poniższa tabela ilustruje to, identyfikując kraje, które dostarczają pośrednie komponenty do iPhone’a 4.

Tabela 1. Geograficzny podział wkładu komponentów do produkcji iPhone 4

Kraj Komponenty Wartość

Tajwan Ekran dotykowy, aparat 20,75 USD

Niemcy Zasilanie, mechanizm częstotliwości, przekaźniki 16,08 USD Korea Płd. Procesor aplikacji, ekran, pamięć 80,05 USD USA System audio, GPS, pamięć, kontroler ekranu dotykowego 22,88 USD

Inne Inne 47,75 USD

SUMA 187,51 USD

Źródło: Trade in value-added: concepts, methodologies and challenges, Joint OECD-WTO Note, 15. 03. 2012

W tabeli przedstawiono jedynie wartość wkładów pośrednich produkowanych przez poszczególne przedsiębiorstwa, które bez wątpienia również skorzystały z im- portu pośredniego w swojej produkcji lub z pośrednich towarów od dostawców krajowych, którzy z kolei wykorzystali m.in. przywóz pośredni. Identyfikacja tych przepływów jest równie ważna, szczególnie w kontekście powyższego przykładu, ponieważ niektóre z tych przywozów mogły pochodzić z Chin. Co więcej, chociaż wskazanym krajem jest kraj, w którym firmy produkujące komponenty mają siedzi- bę główną, te komponenty są często produkowane w innych krajach.

Aby w pełni rozłożyć wartość dodaną iPhone’a i przypisać ją do poszczególnych krajów, nie można polegać wyłącznie na liście dostawców komponentów. Potrzeb- ne są informacje o wszystkich dostawcach i ich dostawcach oraz dostawcach ich dostawców. Potrzebny jest zatem zbiór danych, który połączy procesy produkcyjne w obrębie poszczególnych krajów i między krajami; innymi słowy, zbiór międzyna- rodowych tabel przepływów międzygałęziowych z dwustronnymi łączami handlo- wymi. Oczywiście tabele przepływów międzygałęziowych opracowane przez urzędy

8

J. Dedrick, K. L. Kraemer, G. Linden, Who profits from innovation in global value chains?:

a study of the iPod and notebook PCs, „Industrial and Corporate Change” 2010, nr 19(1), s. 81 – 116.

statystyczne łączą firmy w grupy (sektory) firm, które produkują podobne produkty, i jako takie tabele przepływów międzygałęziowych nie będą w stanie ujawnić całko- witej krajowej wartości dodanej generowanej przez produkcję iPhone’a w dowolnym kraju. Będą one jednak w stanie przedstawić takie szacunki dla całej gospodarki, a nawet dla sektorów. Przykład iPhone’a pokazuje również, że poza przepływami handlowymi, konieczne jest pozyskanie więcej informacji na temat innych przepły- wów, szczególnie tych związanych z wykorzystaniem własności intelektualnej, aby odpowiedzieć na pytanie, kto ostatecznie czerpie największe korzyści z handlu

.

Analizując szerzej – sektorowo koncepcję analizy handlu międzynarodowego TiVA, poniższe dane przedstawiają, jaki wkład w wartość krajowego eksportu w wy- branych branżach i sektorach gospodarki ma import z branż i sektorów gospodarki z innych krajów. Innymi słowy, przedstawiony jest udział wartości dodanej produk- cji i usług pochodzących z importu w całkowitej wartości eksportu danego kraju.

Poniższa analiza wyraźnie pokazuje zależności pomiędzy eksportem i impor- tem każdego z wybranych krajów, a w szczególności powiązania w ramach global- nych łańcuchów wartości w poszczególnych branżach. Kraje, które korzystają z osią- gnięć liderów innowacji i wdrażają nowoczesne zastosowania, dostosowując je do lokalnego otoczenia gospodarczo-społecznego, ponoszą względnie mniejsze ryzyko rynkowe także dlatego, że umiędzynarodowienie produkcji i dystrybucji realizowane jest w znacznym stopniu przez TNC w ramach globalnych łańcuchów wartości.

Wyraźnie widać np. udział importu towarów i usług w branży motoryzacyjnej Stanów Zjednoczonych oraz zależność tej branży od produkcji i usług importowa- nych z Japonii, Meksyku, Korei Płd., Chin czy Niemiec. W tym wypadku zarówno kraje rozwinięte jak i rozwijające się, korzystają obopólnie ze współpracy i wzajem- nego „wspierania” się w produkcji.

Wykres 3. Udział wartości dodanej importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora motoryzacyjnego USA w latach 2000 – 2011 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

9

Zob. szerzej: Trade in value-added: concepts, methodologies and challenges, Joint OECD-WTO

Note, 15. 03. 2012

W wypadku Chin i tej samej branży, również widać wyraźnie zależności pro- dukcyjne od Niemiec, Japonii czy Korei Płd. O ile w ujęciu procentowym udział ten poszczególnych krajów generalnie spadał w badanym okresie, o tyle w ujęciu war- tościowym nastąpił znaczący wzrost wartości dodanej importu w eksporcie Chin.

Tendencja ta pokazuje, że w coraz większym stopniu – wartościowo – Chiny opie- rają się w produkcji motoryzacyjnej na zewnętrznych źródłach wiedzy, komponen- tów czy know-how. Jednocześnie spadek udziału procentowego wartości dodanej krajów-dostawców oznacza, że wzrasta skala eksportu Chin w branży motoryzacyj- nej i coraz więcej elementów Chińczycy zaczynają tworzyć własnymi siłami, m.in.

na podstawie współpracy z TNC w ramach motoryzacyjnych GVC.

Wykres 4. Udział wartości dodanej importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora motoryzacyjnego Chin w latach 2000 – 2011 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp:25. 01. 2018]

Wykres 5. Wartość dodana importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora motoryzacyjnego Chin w latach 2000 – 2011 (mln USD)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

Podobna sytuacja, czyli wzrost udziału wartości dodanej importu w ekspor- cie, widoczna jest w wypadku Niemiec i sektora usług biznesowych i finansowych.

Z biegiem czasu coraz większy staje się udział usług zagranicznych importowanych przez Niemcy z krajów takich jak Stany Zjednoczone, Hiszpania, Francja czy Wiel- ka Brytania. Jednak należy podkreślić, że tym kraju generalnie udział wartości do- danej importu w eksporcie w tej branży jest niewielki. Oznacza to, że większość eksportu w tej branży Niemcy generują przy udziale własnych działań. Jednak w ujęciu wartościowym, udział wartości dodanej importu w tym sektorze wzrastał w badanym okresie. To oznacza, że Niemcy w coraz większym stopniu korzystali z importowanych rozwiązań i usług w ramach eksportu usług w tym sektorze.

Wykres 6. Udział wartości dodanej importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora usług finansowych i biznesowych Niemiec w latach 2000 – 2011 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

Wykres 7. Wartość dodana importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora usług finansowych i biznesowych Niemiec w latach 2000 – 2011 (mln USD)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

Także produkcja i eksport Japonii w ramach branży urządzeń mechanicznych wygląda podobnie i udział wartości dodanej eksportu Japonii zależy w coraz więk- szym stopniu od m.in. Niemiec, Chin czy Korei.

Wykres 8. Udział wartości dodanej importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora urządzeń mechanicznych Japonii w latach 2000 – 2011 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

Wykres 9. Udział całkowitej wartości dodanej importu w eksporcie sektora produkcji maszyn i urządzeń mechanicznych Japonii w latach 2000 – 2011 (mln USD, %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

Powyższe przykłady pokazują wyraźnie, że krajowa produkcja i usługi są ściśle

powiązane z produkcją i usługami zagranicznymi. Powiązania te, m.in. w ramach

GVC i współpracujących ze sobą firm, a także korporacji międzynarodowych, two-

rzą sieć zależności produkcyjno-usługowych. Kraj importujący korzysta z wiedzy

i know-how krajów eksportujących, w ramach współpracy w GVC, rozwija swoją

produkcję lub usługi krajowe. W dłuższej perspektywie powoduje to akumulację

wiedzy, know-how, doświadczenia w opracowywaniu własnych rozwiązań produk-

cyjnych i usługowych na podstawie wcześniej pozyskanych z zagranicy. Dzięki ta-

kiemu procesowi, kraj producent w coraz mniejszym stopniu korzysta z usług i pro- dukcji zewnętrznej, a coraz bardziej polegać zaczyna na własnej produkcji. Dzięki temu stymuluje swój rozwój innowacyjny i wzrost poziomu konkurencyjności mię- dzynarodowej. Taka sytuacja ma miejsce m.in. w Chinach w branży chemicznej i produkcji mineralnej czy produkcji sprzętu elektrycznego i optycznego. Na prze- strzeni badanego okresu, w coraz mniejszym stopniu eksport Chin w ramach tej branży korzysta z wartości dodanej importu.

Podobna sytuacja ma miejsce w Irlandii w sektorze produkcji (Total Manu- facturing). W coraz mniejszym stopniu wartość eksportu Irlandii w tym sektorze opiera się na wartości dodanej importowanej z zagranicy. Import z Chin, USA, Wielkiej Brytanii czy Japonii ma coraz mniejszy udział wartościowy i procentowy w eksporcie Irlandii. Oznacza to, że Irlandia w coraz większym stopniu zapewnia sobie krajowe wsparcie eksportu i w mniejszym stopniu korzysta z zagranicznych osiągnięć i udziału w GVC.

Wykres 10. Udział wartości dodanej importu z poszczególnych krajów w eksporcie sektora produkcji (Total Manufacturing) Irlandii w latach 2000 – 2011 (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://stats.oecd.org/ [dostęp: 25. 01. 2018]

W kontekście globalizacji gospodarki światowej, technologia stanowi kluczo- wy czynnik zwiększania wzrostu i konkurencyjności przedsiębiorstw i gospodarek.

Przemysł high-tech

rozwija się najmocniej w handlu międzynarodowym, a jego dynamika pomaga poprawić wyniki w innych sektorach. Inwestycje w badania, roz- wój, innowacje, know-how i umiejętności powinny stanowić kluczowy obszar poli-

10

Statystyki dotyczące sektora zaawansowanych technologii i usług opartych na wiedzy (okre-

ślane jako statystyki high-tech) obejmują dane ekonomiczne dotyczące zatrudnienia i nauki, tech-

nologii i innowacji, opisujące działalność produkcyjną i usługową, handel produktami i patenty

zastosowane w wybranych produktach na podstawie ich technologicznej intensywności. Zalicza

się do nich m.in. przemysł lotniczy, komputery i urządzenia biurowe, elektronika-telekomunikacja,

farmacja, przyrządy naukowe, maszyny elektryczne, chemia, maszyny nieelektryczne i uzbrojenie.

tyki gospodarczej i rozwojowej państwa, ponieważ jest on niezbędny dla wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.

Import produktów high-tech realizowany jest z różnych krajów, w tym mniej lub bardziej rozwiniętych, ale takich, w których również funkcjonują TNC i prowa- dzą swoją działalność lub jej część w ramach GVC. Takim przykładem, w nawiąza- niu do powyższych danych, są m.in. Chiny, Wietnam czy Japonia. We wszystkich tych krajach ma miejsce produkcja high-tech poprzez TNC lub podmioty z nimi powiązane, które to produkty następnie trafiają na inne rynki. Wyroby te mogą być zarówno gotowymi produktami jak i komponentami do dalszej produkcji wyrobów końcowych high-tech.

Wykres 11. Bilans handlu produktami high-tech pomiędzy UE28 a największymi partnerami handlowymi w latach 2011 – 2015 (mln EUR)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Eurostat, http://ec.europa.eu [dostęp:

25. 01. 2018]

W 2015 r., ale także w latach poprzednich, kraje UE28 odnotowały deficyt handlowy w handlu produktami zaawansowanej technologii z grupą 20 wiodących partnerów handlowych. Na całkowity deficyt handlowy składa się m.in. największy deficyt wśród produktów high-tech z Chinami. W ramach 20 największych partne- rów handlowych, UE28 odnotowała w ostatnich latach wysoki i rosnący deficyt handlowy w sektorze wysokich technologii z ośmioma innymi krajami: Wietna- mem, Malezją, Tajlandią. Jednocześnie wystąpiła nadwyżka handlowa z pozosta- łymi partnerami: Hong Kong, Kanada, Izrael, Norwegia, Indie, Brazylia, Arabia Saudyjska, Rosja, Turcja i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Powyższe dane potwierdzają, że produkcja i międzynarodowa współpraca han-

dlowa w obszarze high-tech obejmuje wiele krajów o różnym stopniu rozwoju go-

spodarczego. Szczególnie wyraźnie widać to w deficycie handlu high-tech pomiędzy

EU28 a Chinami, Wietnamem, Tajlandią czy Malezją. Oznacza to, że współpraca

i działalność TNC w ramach GVC obejmuje szeroki obszar geograficzny. Produk-

cja high-tech przez TNC w krajach słabiej rozwiniętych przyczynia się do wzrostu akumulacji wiedzy, doświadczenia i know-how, tak potrzebnych do rozwoju innowa- cyjnej gospodarki i poziomu konkurencyjności danego kraju.

Statystyki handlu międzynarodowego przedstawiają Chiny jako największego eksportera produktów high-tech. Wiodąca pozycja Chin w eksporcie high-tech jest mitem wynikającym z przestarzałych statystyk dotyczących handlu, które są nie- zgodne z handlem opartym na globalnych łańcuchach wartości. Obecne statysty- ki dotyczące handlu błędnie przypisują Chinom całkowitą wartość montowanych z importowanych części i podzespołów produktów high-tech, co znacznie zwiększa wartość eksportu. W 2009 r. wartość dodana Chin stanowiła jedynie około 3%

całkowitej wartości przypisanej jej wywozowi iPhonów i laptopów. Co więcej, 82%

eksportu zaawansowanej technologii w ChRL produkowały zagraniczne firmy in- westycyjne.

Jedynie ułamek wartości dodanej w produktach zaawansowanych technolo- gicznie oznaczonych Made in the China można przypisać Chinom, a rzeczywistym wkładem Chin w 80% zgłoszonego eksportu wysokiej technologii jest praca, a nie technologia. Wiodąca pozycja Chin w eksporcie high-tech niewiele ma wspólnego z rozwojem technologicznym rodzimych firm.

Chiny klasyfikują handel na dwie główne kategorie: handel przetwórczy i han- del zwyczajny. Przetwórczy handel obejmuje import części i komponentów jako wkład pośredni, przetwarzanie i łączenie tych wkładów pośrednich w produkty go- towe i ponowny eksport przetworzonych produktów na rynek globalny. Eksport przetworzony wykorzystuje zarówno importowane, jak i wyprodukowane w kraju części i komponenty. Udział wytworzonych w kraju produktów określa krajową wartość dodaną do eksportu. W 2010 r. obroty związane z przetwarzaniem stano- wiły ponad 40% całkowitego handlu Chin. Ze względu na brak przewagi technolo- gicznej handel przetwórczy jest główną formą zaawansowanego technologicznie wywozu z Chin. Coraz więcej zagranicznych firm przenosiło pracochłonne seg- menty ich łańcucha produkcyjnego do Chin i wykorzystywało ten kraj jako platfor- mę eksportową, a udział eksportu przetwórczego w produktach zaawansowanych technologicznie wzrósł dramatycznie.

Kiedy produkty high-tech są wysyłane za granicę, Chiny klasyfikują je jako eksport high-tech, niezależnie od tego, czy wkład Chin dotyczy pracy, czy technolo- gii. Cała wartość produktu high-tech jest przypisywana Chinom niezależnie od tego, czy większość kluczowych części i komponentów jest importowana czy produko- wana w kraju. Dlatego obecne statystyki handlowe wprowadzają w błąd i znacznie zwiększają eksport Chin w produktach zaawansowanych technologicznie.

Seria „i-produktów” zaprojektowanych przez Apple jest typowym przykładem.

Wszystkie iPody, iPhone’y i iPady są montowane głównie w Chinach. Rolą pracow-

ników chińskich w globalnym łańcuchu dostaw jest po prostu łączenie wszystkich

części, przygotowywanie gotowych do użycia produktów i wysyłanie ich na rynek

światowy. Kiedy te gotowe do użycia produkty opuszczają Chiny, są klasyfikowane jako eksport high-tech, a wszystkie wbudowane produkty o wartości dodanej idą w pełni na konto Chin. Fałszywy schemat handlu jest tworzony przez te statystyki handlowe: Chiny – kraj rozwijający się – eksportuje produkty high-tech, podczas gdy kraje rozwinięte, takie jak Japonia i USA, importują zaawansowane technolo- gicznie produkty wynalezione i opracowane przez ich rodzime firmy.

Statystyki dotyczące handlu nie wskazują kraju, z którego pochodzą kluczowe produkty technologiczne, i błędnie przedstawiają Chiny jako eksportera zaawan- sowanych technologii. Aby dokładnie opisać pozycję Chin w globalnym handlu zaawansowanym technologicznie, należy zastosować podejście oparte na wartości dodanej wraz ze szczegółową krajową dystrybucją łańcucha wartości. Nawet przyję- cie podejścia opartego na wartości dodanej nie uzasadnia klasyfikowania składania i montowania produktów high-tech jako zaawansowane technologicznie. Składanie części i komponentów w gotowe produkty wymaga jedynie pracy o niskich kwali- fikacjach i nie różni się od produkcji innych pracochłonnych towarów. Wkład pra- cowników chińskich w te produkty nie jest zaawansowaną technologią, ale pracą.

Produkty high-tech wykonane z kluczowych importowanych części i komponentów powinny być zatem wyłączone z klasyfikacji high-tech.

Wykres 12. Udział i wielkość importu i eksportu firm z zagranicznym kapitałem w imporcie i eksporcie Chin w latach 2010 – 2016 (100 mln USD, %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie dancyh 2016 China Statistical Yearbook, oraz

National Bureau of Statistics of China, http://data.stats.gov.cn [dostęp: 22. 02. 2018]

Wykres 13. Udział importu i eksportu high-tech w imporcie i eksporcie Chin w latach 2012 – 2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie dancyh 2016 China Statistical Yearbook, oraz National Bureau of Statistics of China, http://data.stats.gov.cn [dostęp: 22. 02. 2018]

Wysoki eksport produktów high-tech z Chin wynika z FDI i rozszerzenia sieci produkcyjnych TNC z Japonii, Korei Płd., Tajwanu czy Singapuru. Powszechnie wiadomo, że firmy inwestujące za granicą napędzają szybki wzrost i produkują po- nad połowę eksportu Chin. Rozwój technologii produkcji i transportu znacznie ułatwił rozprzestrzenianie się łańcuchów produkcyjnych TNC. Konwencjonalna specjalizacja produktów została zastąpiona przez specjalizację w częściach, kom- ponentach i procedurach produkcyjnych. W przemyśle komputerowym i telekomu- nikacyjnym oraz elektronicznym specjalizacja w częściach i procedurach produk- cyjnych oraz GVC zostały dobrze rozwinięte przez TNC. Otwarcie Chin na FDI bogate zasoby taniej siły roboczej przyciągnęły przedsiębiorstwa wielonarodowe dążące do przeniesienia swoich zdolności produkcyjnych, outsourcingu pracochłon- nych komponentów i włączenia Chin do swoich globalnych łańcuchów wartości.

Literatura Wydawnictwa zwarte

Bossak J., Konkurencja i współpraca międzynarodowa, Difin, Warszawa 2013.

Ciborowski R., Międzynarodowy transfer technologii a innowacyjność krajów Europy środkowo- -wschodniej, PTE, Białystok 2016.

Dołęgowski T., Konkurencyjność instytucjonalna i systemowa w warunkach gospodarki globalnej, SGH, Warszawa 2002.

Globalisation patterns in EU trade and investment, 2017 edition, Publications Office of the Euro- pean Union, Luxembourg 2017.

Gospodarka oparta na wiedzy. Aspekty międzynarodowe, [red.] D. Rosati, WSHiP im. R. Łazar- skiego, Warszawa 2007.

Interconnected Economies Benefitting from Global Value Chains, Synthesis Report, OECD, Paryż 2013.

Jasiński A. H., Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji, Difin, Warszawa, 2006.

Jinping X., Innowacyjne Chiny, Wydawnictwo „Kto jest kim”, Warszawa 2015.

Kozłowski J., Statystyka nauki, techniki i innowacji w krajach UE i OECD. Stan i problemy rozwoju, Departament Innowacji i Rozwoju MNiSW, Warszawa 2015.

Mazzucato M., The Entrepreneurial State: debunking public vs. private sector myths, Anthem Press, Londyn 2015.

Oslo Manual: Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data, OECD, Paryż 2005.

Otwarcie. Konkurencyjność. Wzrost, [red.] K. Żukrowska, SGH, Warszawa 2016.

Porter M., Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001.

Roszkowska, D., Międzynarodowy transfer technologii a innowacyjność gospodarki na przykładzie Chińskiej Republiki Ludowej, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2014.

Artykuły prasowe i okolicznościowe

Cafaggi F., Macedo R., Swensson L., Andreotti T., Piterman C., de Almeida L., Accessing the global value chain in a changing institutional environment: Comparing aeronautics and coffee,

„InterAmerican Development Bank” working paper, 2012.

Dedrick, J., Kraemer K. L., Linden G., Who profits from innovation in global value chains?: a study of the iPod and notebook PCs, „Industrial and Corporate Change” 2010, nr 19(1).

Gereffi G., International trade and industrial upgrading in the apparel commodity chain, „Journal of International Economics” 1999, nr 48.

Giuliani E., Bell M., The micro-determinants of meso-level learning and innovation: evidence from a Chilean wine cluster, „Research Policy” 2005, 34(1).

Kuroiwa I., Value added trade and structure of high-technology exports in China, IDE Discussion Papers 449, Institute of Developing Economies, Japan External Trade Organization(JE- TRO), 2014.

Lall S., Competitiveness indices and developing countries: an economic evaluation of the global competitiveness report, „World Development” 2001, nr 29(9).

Meléndez M., Uribe M. J., International Product Fragmentation and the Insertion of Latin America and the Caribbean in Global Production Networks: Colombian Case Studies, „InterAmerican Development Bank” working paper, 2012.

Nadvi K., Labour standards and technological upgrading: Competitive challenges in the global fo- otball industry, “International Journal of Technological Learning, Innovation and Develop- ment” 2011, 4(1/2/3).

Pietrobelli C., Rabellotti R., Global value chains meet innovation systems: are there learning oppor- tunities for developing countries?, „World Development” 2011, nr 39(7).

Piezas-Jerbi N., Trade in Value Added, WTO TiVA Profiles, Regional Workshop on International Merchandise Trade Statistics, 11 – 13. 09. 2017, Suzhou, Chiny 2017.

Stehrer R., Trade in Value Added and the Value Added in Trade, „World Input Output Data Base”

Working Paper 2012, nr 8.

Trade in Value Added: China, Trade in Value Added (TiVA) database, OECD-WTO, 2015.

Xing Y., China’s High-Tech Exports: The Myth and Reality, „Asian Development Bank Institute”

Working Papers 2012, nr 357.

Materiały internetowe

http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata/annualdata/

http://gvc.mofcom.gov.cn/en/newAbout.shtml

https://www.wto.org/english/res_e/statis_e/miwi_e/countryprofiles_e.htm http://www.oecd.org/sti/ind/measuring-trade-in-value-added.htm

http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Global_value_chains_and_trade_

in_value_added

https://stats.oecd.org/index.aspx?queryid=75537

https://www.oecd.org/sti/ind/tiva/CN_2015_China.pdf

https://www.adb.org/sites/default/files/publication/156348/adbi-wp493.pdf

https://www.oecd-ilibrary.org/trade/data/oecd-wto-statistics-on-trade-in-value-added_data- -00648-en

GLOBAL VALUE CHAINS AND INNOVATIVENESS AND VALUE ADDED IN INTERNATIONAL TRADE

Summary: The submitted paper examines and analyzes the formation/development of Global Value Chains (GVCs) and their impact on the relations on the level of transnational trade be- tween corporations, business enterprises and whole economies. At the origin of various pro- cesses of globalisation which facilitate the setting up and functioning of GVCs we find the sig- nificant increase of international transfer in the fields of innovation, technology and capital. The revolution of Information and Communication Technologies (ICT) leads to further specialisa- tion, reduces production costs and, in its way, reduce the risk of complex international projects.

Procedures within a GVC focus on the relations between its members and emphasize the im- portance of Transnational Corporations (TNCs) to support suppliers in developing countries.

The conventional approach towards statistics in transnational Trade is no rational benefit- indicator of a country or business. The share of a countries import in its export-rate constitute an excellent indicator of profits made by a country within a given period. The Trade in Value Added (TiVA) initiative/approach, backed by OECD-WTO, gives the possibility of a Value Added ana- lyzis refering to its production of goods and services.

TiVA indiators represent an approach which is applied statistically to assess the value ac- cording to country and industry This figure is added to goods-production and export services, considering the fact that the export of a given country is closely related with the average import.

Taking China as an example, the paper screens the erroneous but widespread belief of this coun- try’s leading position in innovativeness and high-tech export, which results among others from imprecise statistical data concerning transnational trade.

Key words: innovations, innovativeness, competitiveness, technology transfer, Global Value

Chains, Trade in Value Added in transnational trade, transnational corporations, globalisztion,

investments, revolution in information and telecommunication technologies.