WPŁYW INTENSYWNOŚCI RĘCZNEGO PRZERZEDZANIA ZAWIĄZKÓW NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE JABŁEK ODMIANY ‘SZAMPION’

(1)

Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 395-402

IWONA SZOT

WPŁYW INTENSYWNOŚCI RĘCZNEGO PRZERZEDZANIA ZAWIĄZKÓW NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE

JABŁEK ODMIANY ‘SZAMPION’

Z Katedry Sadownictwa Akademii Rolniczej w Lublinie

ABSTRACT. This study was conducted on five year-old apple trees cv. ‘Šampion’, grafted on M26 rootstock and planted in a commercial orchard, situated in eastern Poland, close to Lublin. During the years 1997-1999 the effects of six hand thinning treatments were compared to control trees (no thinning). Different degrees of hand thinning of fruitlets influenced the quality of saleable yield and some other features determining the ‘internal fruit quality’ as: dry matter, soluble solids, sugar and acid content. There were significant differences in values of the examined characteristics between years. In two subsequent years, the highest saleable yield, was obtained from the treatment with most intensive degree of thinning. There were no significant differences in acid content in fruit between the treatment in any year of the study.

Key words: manual thinning, degree of thinning, internal fruit quality

Wstęp

Zbyt silne zawiązanie owoców, a następnie duży plon sprawia, że owoce pod względem wielkości charakteryzują się obniżoną jakością. Przerzedzanie kwiatów lub zawiązków, zwłaszcza wykonane ręcznie, mimo dużej pracochłonności jest jednym z najskuteczniejszych zabiegów zmniejszających wielkość plonu (Basak 1993, Link i Blanke 1998). Oprócz terminu przerzedzania ważny jest również jego stopień. Wraz ze zwiększeniem stopnia przerzedzania, tzn. przy pozostawieniu na krótkopędzie mniej- szej liczby kwiatów lub zawiązków bądź przy zwiększeniu odległości pomiędzy krót- kopędami z kwiatami (zawiązkami) następuje redukcja wielkości plonu w czasie zbioru, natomiast poprawia się jakość jabłek (Attala 1997, Tromp i Knol 1996).

Celem doświadczenia było zbadanie, czy zróżnicowany stopień przerzedzania wy- konany w tradycyjnym terminie, tj. po „świętojańskim opadzie zawiązków”, a także

(2)

w okresie wcześniejszym – w końcu maja – wpływa na wielkość plonu handlowego i jakość owoców, wyrażoną zawartością suchej masy, cukrów, ekstraktu i kwasów.

Materiał i metody

Doświadczenie założono w maju 1997 roku, w sadzie prywatnym, w miejscowości Świdnik Osada pod Lublinem. Sad znajdował się na glebie płowej niecałkowitej, o skła- dzie mechanicznym pyłku gliniastego i ilastego wytworzonego z lessu, o miąższości około 80 cm, na podłożu marglowym. Materiał doświadczalny stanowiły drzewa jabłoni odmiany Szampion na podkładce M26, posadzone w 1992 roku w pasach dwurzędo- wych. Odległość między drzewami w rzędzie wynosiła 1,5 m. W pasie, rząd od rzędu znajdował się w odległości 1,0 m, a odległość między pasami wynosiła 4 m. Pasy były wytyczone w kierunku północ-południe. Drzewa prowadzono w formie wrzeciona swo- bodnego do 3,0 m wysokości. W rzędach drzew utrzymywano ugór herbicydowy, natomiast w międzyrzędziach – murawę, koszoną w miarę odrastania, do wysokości około 5-10 cm. Nawożenie, zabiegi ochronne i pielęgnacyjne prowadzono zgodnie z aktual- nymi zaleceniami dla sadów towarowych.

Tabela 1 Schemat doświadczenia

The scheme of the experiment Termin przerzedzania

Time of thinning

Stopień przerzedzania Degree of thinning T1 usunięcie 50% owocostanów

the removal of 50% of fruit clusters

T2 usunięcie 50% owocostanów, a na pozostałych owocostanach utrzymano tylko kwiaty królewskie

the removal of 50% of fruit clusters and in remaining clusters only king flowers were intact

T3 usunięcie 50% lub owocostanów, a na pozostałych owocostanach utrzymano tylko po dwa kwiaty boczne

the removal of 50% of fruit clusters and in remaining clusters only two lateral fruitlets were intact

T4

przerzedzanie w połowie maja thinning in the middle of May

usunięcie 50% owocostanów, a na pozostałych owocostanach utrzymano tylko kwiaty królewskie i po jednym bocznym

the removal of 50% of fruit clusters and in remaining clusters only the king and the one lateral fruitlet were intact

T5 pozostawienie po 1 zawiązku co 20 cm pomiędzy krótkopędami leaving 1 fruitlet each 20 cm space between fruit clusters T6

po opadzie świę- tojańskim after June drop

pozostawienie po 2 zawiązki co 20 cm pomiędzy krótkopędami leaving 2 fruitlets each 20 cm space between fruit clusters T7 kontrola – drzewa bez zabiegów przerzedzania

control – trees without any thinning practices

(3)

Doświadczenie założono w siedmiu kombinacjach. Każdą kombinację stanowiły 3 bloki po 8 powtórzeń. Przerzedzanie ręczne, przy danym stopniu przerzedzania, wyko- nywano zawsze na tych samych drzewach. Uwzględniono 6 stopni przerzedzania + kombinacja kontrolna – tzn. drzewa bez przerzedzania (tab. 1). Przerzedzanie przy stopniach 1-4 wykonano w połowie maja, a 5 i 6 – w tradycyjnym terminie, tj. po świę- tojańskim opadzie zawiązków. Zbiór owoców przeprowadzono w fazie dojrzałości zbiorczej jabłek. Plon całkowity z każdej kombinacji podzielono na plon handlowy, który stanowiły owoce o średnicy powyżej 7,0 cm i plon owoców małych – pozostałe.

Ocenę zawartości suchej masy, cukrów, ekstraktu i kwasów przeprowadzono na próbie 75 jabłek, z każdej kombinacji przerzedzania oraz w kontroli. Obliczenia statystyczne wykonano w programie Stargraphics Plus for Windows v. 2.0. Otrzymane wyniki pod- dano analizie wariancji. Istotność różnic pomiędzy kombinacjami oceniano na podsta- wie przedziałów ufności, obliczonych testem Tukeya, przy poziomie istotności 5%.

Wyniki i dyskusja

Plon handlowy

Stwierdzono istotne różnice w wielkości średniego plonu handlowego z drzew obję- tych doświadczeniem. Najwyższy plon zebrano w ostatnim roku doświadczenia (1999) – 24,94 kg·drzewo^-1, a najmniejszy w 1998 roku – 17,91 kg·drzewo^-1 (tab. 7).

W pierwszym roku doświadczenia (tab. 2) najwyższy plon handlowy zanotowano w kombinacji T2. Był to plon istotnie wyższy w stosunku do kontroli (T7) i gdy zabieg wykonano po opadzie świętojańskim, pozostawiając na drzewie po 2 zawiązki co 20 cm pomiędzy krótkopędami (T6). Natomiast w kolejnych dwóch latach doświadczenia stopień przerzedzania nie wpłynął wyraźnie na wielkość plonu handlowego z drzew przerzedzanych w stosunku do kontroli. Jednakże w 1998 roku najwyższy plon handlowy znowu uzyskano w kombinacji T2 (20,4 kg·drzewo^-1), natomiast istotnie niższy w kombinacji T6 (13,6 kg·drzewo^-1).

Zawartość suchej masy

Owoce z drzew objętych doświadczeniem charakteryzowały się istotnie różną za- wartością suchej masy w kolejnych latach badań (tab. 7). Największą suchą masę miały jabłka w 1998 roku – 15,79%, natomiast najmniejszą w 1997 roku – 14,08%. W kolejnych dwóch latach badań nie zanotowano istotnych różnic statystycznych w zawartości suchej masy pomiędzy owocami drzew przerzedzanych i kontrolnych (tab. 3). Nato- miast w 1999 roku istotnie większą zawartością suchej masy charakteryzowały się jabł- ka z kombinacji T3 (15,58%) niż kontrolnej (13,50%).

Zawartość ekstraktu

Najwięcej ekstraktu stwierdzono w owocach w 1998 roku (12,84%), natomiast w pozostałych latach istotnie mniej (tab. 7).

(4)

Tabela 2 Plon całkowity drzew jabłoni odmiany ‘Szampion’ w zależności od terminu przerzedzania The commercial yield (above 7.0 cm of fruit diameter) of apple trees cv. ‘Šampion’ depend-

ing on the degree of thinning

Plon handlowy – powyżej średnicy 7 cm (kg·drzewo^-1) Saleable yield – above 7,0 cm of fruit diameter (kg·tree^-1)

rok – year Stopień przerzedzania

Degree of thinning

1997 1998 1999 T1*

T2 T3 T4 T5 T6 T7

22,0 bc 23,5 c 22,4 bc 20,2 bc 19,7 bc 18,0 ab 11,9 a

19,6 b 20,4 b 18,5 ab 18,8 b 17,4 ab 13,6 a 17,1 ab

24,9 a 22,2 a 22,5 a 27,4 a 28,2 a 23,2 a 26,2 a

*Objaśnienia jak w tabeli 1.

Średnie w kolumnie oznaczone tymi samymi literami nie różnią się istotnie.

*Explanations of treatment as in Table 1.

Means within the column, marked with the same letters do not differ significantly.

Tabela 3 Zawartość suchej masy owoców jabłoni odmiany ‘Szampion’ w zależności od terminu

przerzedzania

Dry matter content of apple cv. ‘Šampion’ depending on the degree of thinning Sucha masa – Dry matter content

(%) rok – year Stopień przerzedzania

Degree of thinning

1997 1998 1999 T1

T2 T3 T4 T5 T6 T7

14,53 a 13,82 a 14,41 a 14,32 a 14,94 a 13,86 a 12,67 a

15,25 a 15,78 a 15,37 a 15,53 a 16,36 a 16,15 a 16,06 a

14,56 ab 15,00 ab 15,58 b 14,37 ab 14,71 ab 14,96 ab 13,50 a Objaśnienia jak w tabeli 2.

Explanations as in Table 2.

(5)

W poszczególnych latach badań analiza statystyczna nie wykazała istotnego wpływu przerzedzania, w porównaniu do kontroli, na wartości opisywanej cechy (tab. 4). Jak- kolwiek w pierwszym i ostatnim roku doświadczenia jabłka kontrolne charakteryzowały się nieznacznie mniejszą zawartością ekstraktu niż owoce z drzew przerzedzanych.

Tabela 4 Zawartość ekstraktu w owocach jabłoni odmiany ‘Szampion’ w zależności od terminu

przerzedzania

Soluble solids content of apple cv. ‘Šampion’ depending on the degree of thinning Zawartość ekstraktu – Soluble solids content

Degree of thinning

1997 1998 1999 T1

T2 T3 T4 T5 T6 T7

11,13 a 10,73 a 10,75 a 10,41 a 10,80 a 9,64 a 9,34 a

12,58 a 12,90 a 12,48 a 12,93 a 13,05 a 13,20 a 12,75 a

11,96 a 11,82 a 11,83 a 11,36 a 11,69 a 11,74 a 10,93 a Objaśnienia jak w tabeli 2.

Zawartość cukrów

Największą zawartością cukrów charakteryzowały się jabłka z drzew doświadczal- nych w 1998 roku (7,51%). W pozostałych latach wartości opisywanej cechy znajdowa- ły się na istotnie niższym poziomie (tab. 7). W pierwszym roku doświadczenia (tab. 5) najwięcej cukrów stwierdzono w owocach w kombinacji T4 (6,48%), ale nie były to różnice istotne w stosunku do kontroli (6,09%). Natomiast istotnie mniej cukrów zanotowano w jabłkach z kombinacji T5 i T6 (5,52 i 5,37%). W kolejnym roku badań (1998) jabłka z drzew z kombinacji T5 i T3 (8,35 i 8,03%) charakteryzowały się największymi wartościami opisywanej cechy, natomiast jabłka z kombinacji T6 – najmniejszymi (6,96%), chociaż nie były to różnice istotne w porównaniu z kontrolnymi (7,09%).

W ostatnim roku badań każdy ze sposobów przerzedzania wpłynął na podwyższenie zawartości cukrów w owocach w stosunku do kontroli (5,24%), a w kombinacjach T6, T5 i T2 były to różnice istotne statystycznie (wynosiły odpowiednio: 8,23; 7,18 i 6,99%).

(6)

Tabela 5 Zawartość cukrów w owocach jabłoni odmiany ‘Szampion’ w zależności od terminu

przerzedzania

Sugar content of apple cv. ‘Šampion’, depending on the degree of thinning Zawartość cukrów – Sugar content

Degree of thinning

1997 1998 1999 T1

T2 T3 T4 T5 T6 T7

6,11 ab 5,87 ab 6,09 ab 6,48 b 5,52 a 5,37 a 6,09 ab

7,50 ab 7,34 ab 8,03 b 7,28 ab 8,35 b 6,96 a 7,09 ab

6,30 ab 6,99 bc 6,43 ab 6,60 a-c 7,18 bc 8,23 c 5,24 a Objaśnienia jak w tabeli 2.

Zawartość kwasów

Porównując kolejne lata badań, a także oceniając zawartość kwasów w owocach w po- szczególnych sezonach wegetacyjnych, nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy po- szczególnymi kombinacjami (tab. 6). W 1997 i 1998 roku jabłka kontrolne miały nieznacznie więcej kwasów niż owoce z drzew przerzedzanych, natomiast w 1999 roku – najmniej.

Przedstawione wyniki wskazują, że jabłonie odmiany ‘Szampion’ różnie reagowały na zastosowane zabiegi przerzedzania w kolejnych latach. Prawdopodobnie większy wpływ na badane cechy mogły mieć warunki klimatyczne panujące w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Krzewińska i in. (2005) w badaniach nad wpływem trzech stopni przerzedzania ręcznego zawiązków jabłoni odmian: ‘Jonica’, ‘Szampion’, ‘El- star’ i ‘Gala’ także stwierdzili, że reakcja drzew na przerzedzanie nie była jednoznaczna w poszczególnych latach badań i zależała w dużym stopniu od odmiany oraz warunków klimatycznych. Wang i Li (1999) dowiedli, że silniejszy stopień przerzedzania, polega- jący na pozostawieniu owoców co 30 cm, a nie co 25 lub 20 cm, spowodował obniżenie plonów, ale za to większy procent owoców stanowiły jabłka duże i ładniej wybarwione.

Wnioski

1. Średnia wielkość plonu handlowego oraz średnia zawartość suchej masy, ekstraktu i cukrów w owocach różniły się istotnie pomiędzy latami badań.

2. Najwyższy plon handlowy w pierwszych dwóch latach doświadczenia zanotowano, gdy zawiązki przerzedzono do 50% liczby wszystkich owocostanów, a na pozostałych

(7)

Tabela 6 Zawartość kwasów w owocach jabłoni odmiany ‘Szampion’ w zależności od terminu

przerzedzania

Acid content of apple cv. ‘Šampion’ depending on the degree of thinning Zawartość kwasów – Acid content

Degree of thinning

1997 1998 1999 T1

T2 T3 T4 T5 T6 T7

0,303 a 0,313 a 0,303 a 0,283 a 0,310 a 0,310 a 0,340 a

0,309 a 0,317 a 0,323 a 0,308 a 0,307 a 0,313 a 0,340 a

0,318 a 0,308 a 0,317 a 0,301 a 0,340 ab 0,383 b 0,277 a Objaśnienia jak w tabeli 2.

Tabela 7 Średni plon handlowy i zawartość suchej masy, ekstraktu, cukrów i kwasów w owocach

jabłoni odmiany ‘Szampion’ w poszczególnych latach badań

Mean values of commercial yield and dry matter, soluble solids, sugar and acid content of apple cv. ‘Šampion’ in individual years of study

Średnia dla roku – Mean for year rok – year

Badana cecha Studied feature

1997 1998 1999 Plon handlowy (kg·drzewo^-1)

Commercial yield (kg·tree^-1) 19,67 b 17,91 a 24,94 c Zawartość suchej masy (%)

Dry matter content (%)

14,08 a 15,79 c 14,67 b

Zawartość ekstraktu (%) Soluble solids content (%)

10,40 a 12,84 c 11,62 b

Zawartość cukrów (%)

Sugar content (%) 5,93 a 7,51 c 6,71 b

Zawartość kwasów (%) Acid content (%)

0,309 a 0,317 a 0,321 a

Średnie w wierszu oznaczone tymi samymi literami nie różnią się istotnie.

Means within the row, marked with the same letters do not differ significantly.

(8)

zostawiono tylko zawiązki królewskie. Jednakże tylko w 1997 roku były to różnice istotne statystycznie w stosunku do kontroli.

3. Największą zawartością suchej masy, istotnie większą niż w kontroli, charaktery- zowały się jabłka w 1999 roku, gdy usunięto 50% liczby wszystkich owocostanów, a na pozostałych zostawiono po 2 zawiązki boczne.

4. Nie stwierdzono istotnego wpływu przerzedzania na zawartość ekstraktu i kwa- sów w poszczególnych latach badań.

Literatura

Attala E.S. (1997): Effect of ways of hand thinning on ‘Anna’ apple fruit quality and vegetative growth under Egyptian desert contitions. Egypt. J. Agric. Res. 75, 4: 1081-1096.

Basak A. (1993): Search for safer technologies of apple fruitlets thinning. Acta Horticulurae. 329:

240-242.

Krzewińska D., Basak A., Mika A., Michalska B. (2005): Effect of hand fruit thinning on apple quality and their distribution in size and colour classes. Proc. Int. Sci. Conf.: Environmentally friendly fruit growing. Polli, Estonia 7-9 września: 57-63.

Link M., Blanke M. (1998): Effect of thinning in a long-term trial with six apple cultivars on yield and fruit size. Acta Hort. 466: 59-64.

Tromp J., Knol F. (1996): Research on timing and degree of thinning of Elstar. Thinning has hardly any influence on ripening. Fruitlteelt Den Haag. 86, 32: 16-17.

Wang Y., ShuoNan Li. (1999): Effect of spacing of fruit thinning on the production and profit of Nagano Fuji 2 apple cultivars. China Fruits 1: 7-9.

THE INFLUENCE OF DEGREE OF HAND THINNING ON SOME QUALITY FEATURES OF APPLES CV. ‘ŠAMPION’

S u m m a r y

The experiment was carried out in a commercial orchard, located close to Lublin, between 1997 and 1999, using ‘Šampion’ apple trees, grafted on M 26 rootstock. The treatments were executed in May: T1 – removal of 50% fruit clusters; T2 – removal of 50% fruit clusters and king flower left intact; T3 – removal of 50% fruit clusters and two lateral fruitlets left intact; T4 – removal of 50% fruit clusters and king flower and one lateral fruitlet left intact; after June drop were made with leaving 1 fruitlet (T5) or 2 fruitlets (T6) with a space of 20 cm between fruit clusters. Unthinned trees were left as the control. To determine the ‘internal quality’ of apples, 75 fruits from every treatment were sampled at the harvest date and analysed for the content of dry matter, soluble solids, sugar and acidity. The intensity of hand thinning influenced the quality of saleable yield and characteristics determined as ‘internal fruit quality’. The mean quantity of saleable yield, dry matter, soluble solids and sugar content were significantly different between the years of the study. The greatest saleable yield in the two subsequent years of study was that after removal of 50% of all fruit clusters and leaving only king fruitlets. However, there were significant differences between most treatments and the control only in 1997. Fruits from trees where 50% of all fruit clusters were removed leaving two lateral fruits, had the greatest dry matter content, significantly higher than in control. There was no influence of thinning treatments on acid content in fruit in each year of the investigation.