1
Termin etyka występuje w 3 znaczeniach 1) jako ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości 2) jako nauka o moralności (konkretna dyscyplina naukowa) 3) określony system lub kierunek etyczny (np. etyka stoicka, hedonistyczna, niezależna, rygorystyczna) Etyka to nauka o moralności. Pojęcie pochodzi od greckiego ethos (zwyczaj, obyczaj) i zostało wprowadzone przez Arystotelesa
Etyka to dyscyplina naukowa zajmująca się moralnością zarówno w aspekcie wyjaśniania społecznych i psychologicznych źródeł moralności jak i w aspekcie formułowania i uzasadniania wartości moralnych. (M. Michalik)
Moralność to zjawisko histor. i społ. (forma świadomości społ. i indywidualnej) ogół, bądź zespół poglądów, norm i wzorców ukształtowanych histor. i regulujących w danym społeczeństwie całokształt stos. pomiędzy:
jednos., jednos. a grupami, poszczególnymi grupami
Moralność to faktycznie funkcjonujące w społeczeństwie poglądy i przekonania moralne ludzi, to fakty z dziedziny świadomości ludzkiej.
Moralność posiada znaczenie neutralne i wartościujące. Neutralne gdy opisujemy zespół norm i ocen funkcjonujących w danej grupie czy społeczeństwie. Znaczenie wartościujące, gdy staramy się określić jakie wartości i normy, zachowania moralne są według nas słuszne a jakie nie.
Etyka normatywna (etyka właściwa) [ prakseologia, aksjologia, biotechnika, felicytologia, deontologia, prefekcjonistyka, etyka społeczna ]
Etyka opisowa (etologia) [socjologia moralności, psychologia moralności, historia moralności, metodyka badań ]
Metaetyka [pojecie etyczne, uzasadnienia, nazewnictwo, logika zachowań moralnych ] Można dokonać jeszcze jednego podziału i wyróżnić: etykę teoretyczną – rozumieniu zbliżonym do metaetyki, etykę normatywną – system norm dotyczących ludzkiego postępow., etykę opisową interesuje się faktycznymi przekonaniami ludzi, etykę stosowaną interesuje się narzędziami kształtowania postaw moralnych
2 3 4
Etyka normatywna zadaniem etyki normatywnej jest formułowanie, uzasadnianie norm i wartości i postulatów moralnych, wskazanie celów etycznych oraz powiadamianie ludzi co jest dobrem a co złem moralnym. Etyka normatywna jest nazywana nauka o moralności lub etyką właściwą. Dzielimy ją na:
aksjologia zajmuje się klasyfikacją wartości moralnych i ich hierarchią, czyli stopniem bądź rangą ważności wartości w różnej skali ocen człowieka. biotechnika – obejmuje metody dostarczające praktyczne wskazówki jak osiągnąć szczęście, pomnażać przyjemności życiowe lub unikać chorób i odwlekać starość, przezwyciężać lęk przed utrata bliskich czy tez własną śmiercią felicytologia wiedza o sposobach osiągnięcia szczęścia osobistego i unikania różnych cierpień.
prakseologia – nauka o warunkach skutecznego działania, postępowania człowieka (T. Kotarbiński i jego reizmu) Działanie człowieka powinno charakteryzować „3E”: być ekonomiczne (skuteczne), estetyczne (piękne) i etyczne (dobre) perfekcjonistyka – dziedzina podejmująca problem doskonałości własnej człowieka a w tej mierze wzorów osobowych i ideałów. deontologia – nauka o obowiązkach i powinnościach moralnych (bada ona głównie intencje i skutki oraz stopień własnego zaangażowania w czyn moralny „krótki” lub
„długotrwały” wymagający swoistego
„powołania” do jego wypełnienia). Swoje zalecenia deontologia formułuje zazwyczaj w postaci skodyfikowanej uwidocznionej w różnorakich kodeksach zawodowych (np. etyce oficerów, lekarzy, inżynierów, nauczycieli, prawników, itd.)
etyka społeczna dziedzina rozpatrująca stosunek jednostki do grupy lub jej aspiracje oraz dążenia w określonym zespole ludzi, w którymś jakaś osoba realizuje swoje plany życiowe bądź pracownicze. Inaczej mówiąc etyka społeczna zajmuje się różnorakimi aspektami stosunków międzyludzkich z wyróżnieniem relacji moralnych.
Dobro moralne to co powszednie i historycznie uznane jest za słuszne, pożądane, godne naśladowania, godne polecenia, wartościowe moralnie. To najogólniej postępowanie, które zmierza do tego co jest korzystne bądź przyjazne dla innych osób albo też osiąganie przez człowieka bądź grupę celu godnego upowszechnienia.
Amoralizm negacja wszelkich wartości, ale nie jest to nakłanianie do zła ani do dobra)
konsekwencjonalizm: Głosi, że kryterium oceny moralnej stanowią skutki działania człowieka. Dzieli się na k. hedonistyczny (ile przyjemności i ile przykrości) i k. agatystyczny (ile dobra ile zła) etyka deontologiczna Odnosi się do oceny czynów niezależnie od ich konsekwencji. Człowiek jest zobowiązany do wyborów czynów moralnych. Teorie te odnoszą się do powinności. etyka umowy społecznej Człowiek nie musi być wzorem cnót, nie musi respektować zasad, nie musi też szanować innych ludzi, dochodzi jednak do wniosku, że bez wzajemnych relacji nie da się realizować wspólnych celów stąd podejmuje działania, by współpracować z innymi. etyka feministyczna Podejmuje problem nierównego traktowania płci.
5 6 7 8
etyka areteologiczna Etyka cnót, to stanowisko wychodzi z założenia, z człowiek postępuje według uznanych przez siebie wartości (cnót) np. szanuje wolność, godność szczęście, itp. etyka prawa naturalnego Teoria moralności odnosząca się do podstawowych faktów dotyczących natury ludzkiej. Bierze ona pod uwagę to, że człowiek jako element przyrody jest istotą społeczną i istotą rozumną. Ideał obywatela Starożytnej Grecji sprawiedliwość, odwaga, umiarkowanie, zbożność, szczodrość Cnota dar, dzielność (a co myśleliiście? ;] ) Prawy rozum możliwość, zdolność do racjonalnego wyrokowania w sprawach wyboru prawidłowej drogi działania Eudajmonizm: etyczne:
sprawiedliwość, męstwo, szlachetność, umiarkowanie
Hedonizm Przyjemność rozumiana jako brak cierpienia Arystyp z Cyreny dobrem jest chwilowa przyjemność, przyjemności cielesne mają wyższość nad duchowymi Epikur dobrem jest pozbycie się cierpienia
Teizm – Bóg jest dobrem najwyższym Św.
Hieronim sumienie jako wrodzona władza odróżniająca dobro od zła Św. Augustyn koncepcja prawa naturalnego – obiektywnego porządku moralnego danego od Boga Św.
Tomasz z Akwinu należy czynic dobro a zła unikać
Cnoty kardynalne: sprawiedliwość, mądrość, umiarkowanie, męstw Cnoty religijne: wiara, nadzieja, miłość
Personalizm opozycja wobec egzystencjonaliz, protest przeciwko totalizacji życia społecznego oraz depersonalizacji i dehumanizacji. Osoba ludzka jest najwyższą doczesną doskonałością a jednocześnie niedoskonałym blaskiem Doskonałości Absolutnej. Osoba ludzka jest godna, wolna, niezależna, należy się jej bezwarunkowy szacunek. Rygoryzm moralny etyka Kanta jest typowym systemem deontologicznym nastawionym na wypełnianie powinności. Kant prawa moralnego odkrywanego przez człowieka za pomocą rozumu. Poszukiwał najwyższej absolutnie obowiązującej reguły moralnej, która nazwał imperatywem kategorycznym. Sformułowa.
przez Kanta wersja imperatywu zakładała trzy warunki by działanie mogło być moralne: jest uniwersalne i zgodne z innymi działaniami (12) .
(11) respektuje człowieka jako cel wszystkich działań, respektuje autonomię człowieka 1 ver imperatywu: Nie powinienem nigdy inaczej postępować jak tylko tak, żebym mógł także chcieć aby maksyma moja stała się powszechnym prawem. 2 ver imperatywu:
Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie jako tez w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu nigdy jako środka. 3 ver imperatywu: Nie wykonywaj żadnego czynu według innej maksymy jak tylko takiej, z którą się zgadza to, że jest ona powszechnym prawem.
Utylitaryzm przyjmuje, że człowiek powinien dążyć do tego, by jego działanie przynosiło korzyści – działanie jest słuszne jeżeli przynosi więcej skutków korzystnych niż szkodliwych
9 10 11 12
Główne kategorie etyczne dobro moralne, zło moralne, sumienie, normy moralne, czyny moralne, postępowanie moralne, oceny moralne, sankcje moralne, motywy moralne, wartości moralne, egoizm, altruizm
Zło moralne – przeciwieństwo wobec dobra, to co powszechnie uznawane jest za niegodziwe, niekorzystne, złe, krzywdzące, itp.
Sumienie – dyspozycje człowieka do immanentnych i krytycznych ocen własnego postępowania rozpatrywanego z pozycji skutków działania. Źródło odpowiedzialności za indywidualne czyny człowieka. To zdolność reagowania na dobro lub zło moralne, także w odniesieniu do wrogich ludziom czynów bliźnich.
Normy moralne to podstawa wszelkich systemów społecznej kontroli. Norm moralna to zdanie kategoryczne lub hipotetyczne, bezwzględnie lub warunkowo występujące w postaci nakazu lub zakazu. Czyny moralne to akty dobrej woli, miłości, sympatii, współczucia, itp. Pozbawione jakiegokolwiek nacisku z zewnątrz lub wynikające z chęci przypodobania się. Inaczej są to działania nakierowane na drugiego człowieka i mające na celu jego dobro wypełniane bez przymusu. Czyny mogą być dobre bądź to złe, krótkotrwałe lub długo.
Postępowanie moralne to zwykle przestrzeganie norm mor. obycz. panujących w danej zbiorowości adaptowanych war. uznanych przez nią, wypełnianie nakazów obowiązku wedle panujących reguł z poczuciem pełnej odpowiedzialności za to, co się robi w życiu.
Oceny moralne to sądy przypisujące określonym czynom wartość lub odmawiające im pozytywnego znaczenia w ludzkim postępowaniu. W ich przekazie zawarta jest aprobata lub dezaprobata dla działania weryfikowanego przez jednostkę lub grupę.
Sankcje moralne to określony sposób reagowania grupy na przekroczenia określonych norm moralnych i zasad postępowania. Formy jej to nagrody i kary Zawód zbiór umiejętności i związany z tym zasób wiedzy oraz kompetencji powstały w wyniku specjalizacji i społecznego podziału pracy wykonywany stale, okresowo bądź doraźnie. Stanowi on podstawowe źródło utrzymania jednostki i jej rodziny. Etos - całokształt norm, zasad, wzorów, postaw i wartości uznawanych w danej zbiorowości oraz styl bycia, sposób życia przedstawicieli
Etyka zawodowa jest częścią etyki normatywnej (aksjologia, biotechnika, felicytologia). Zajmuje się ona formułowaniem, uzasadnianiem i postulowaniem praktycznych dyrektyw odnoszących się do postępowania przedstawicieli danych zawodów. Funkcje etyki zawodowej regulują stosunki wewnątrz grupy zawodowej, określają stosunki danej grupy do przedmiotu działania, przedmiotu pracy, wykazują dbałość o prestiż moralny grupy zawodowej (np. zabezpieczenie przed nadużyciami), wykazują dbałość o właściwy poziom moralny danej grupy, określają stosunek członków danej grupy zawodowej do społeczeństwa
13 14 15 16
SPIS TREŚCI (nie mogłem darować sobie tego) Aksjologia (7)
Altruizm (20) Amoralizm (9) Arystyp z Cyreny (12) Biotechnika (7) Cnota (11) Cnoty kardynalne (12) Cnoty religijne (12) Czyny moralne (16) Deontologia (8) Dobro moralne (9) Epikur (12) Etos (17) Etyczna firma (19) Etyka (4) Etyka biznesu (20)
Kodeks etyczny – zbiór sprecyzowanych wymogów moralnych szczególnie zaś tych, które zajmują ważne miejsce w danym zawodzie.
Kodeksy tworzy się przez konkretyzację i uszczegółowienie norm etyki ogólnej funkcjonującej w danym społeczeństwie, dostosowuje je do specyfiki danego zawodu.
Kodeks jest zakresowo węższy od etyki zawodowej. Funkcje kodeksów motywacyjna, integracyjna, profilaktyczno-wychowawcza Etyczna firma to organizacja, która już w swej misji zawiera pewien poziom kultury gospodarowania, która nie będzie kojarzona ze szkodzeniem innym i nieuczciwością. Obyczaj wszystkie wartości moralne i prawne Ewolucjonizm zakłada że źródłem moralności jest strach przed opinią Teocentryzm założenie że największym dobrem jest bóg
Etyka biznesu to dyscyplina zajmująca się formułowaniem i analizą reguł etycznych w świecie gospodarczym. Często określa się ją jako także jako etykę działalności gospodarczej, etykę życia gospodarczego, etykę przedsiębiorstwa, etykę menedżerską, etykę zarządzania, itd. Etyka biznesu to reguły, standardy postępowania oraz kodeksy lub takie zasady, które dostarczają wskazówek dla moralnie słusznego i uczciwego postępowania w konkretnych sytuacjach działalności gospodarczej. Altruizm – przeciwieństwo egoizmu, bezinteresowne dbanie o innych Moralność (5)
Normy moralne (16) Oceny moralne (17) Perfekcjonistyka (8) Personalizm (13) Postępowanie moralne (16) Prakseologia (8) Prawy rozum (11) Rygoryzm moralny (13) Sankcje moralne (17) Sumienie (15) Św. Augustyn (12) Św. Hieronim (12) Teizm (12) Teocentryzm (19) Utylitaryzm (14) Zawód (17) Zło moralne (15) Etyka deontologiczna (10)
Etyka normatywna (7,8,9) Etyka opisowa (6) Etyka społeczna (9) Etyka teoretyczna (6) Etyka umowy społecznej (10) Etyka zawodowa (18) Etyka – działy (6) Ewolucjonizm (19) Felicytologia (7)
Funkcje etyki zawodowej (18) Funkcje kodeksów (19) Główne kategorie etyczne (15) Hedonizm (12)
Ideał obywatela starożytnej Grecji (11) Imperatyw kategoryczny + 3 wersje (13,14) Kodeks etyczny (19)
Konsekwencjonalizm (10)
17 18 19 20
