UKD 551.243:551.72/.78(438.14:477-15 obszar lubelsko-lwows.ki)
Andrzej W. '-'..L~_"'''''_L'-'-A.''-'-''-
WSTĘP
obszar w większej swej części położony jest na starej plat- formie prekambryjskiej. Ukształtowanie jego spowodowały pionowe ruchy poszczególnych bloków fundamentu krystalicznego. Wielkość !tych ruchów
określa miąższość pokrywy osadowej platformy preka,mbryjskiej oraz
stopień denudacji utworzonych uprzednio osadów na obszarach podniesio- nych. Na uformowanie się brzeżnej 'części platformy miały również wpływ
ruchy tektoniczne zachodzące w sąsiednich geosynklinach w okresie od preka'mhru po trzeciorzęd.
Obecna budowa geologiczna 'Omawianego obszaru została uformowana w ogólnych zarysach już u schyłku palleoz'Oiku, a jedynie jeg'O zachodnia
brzeżna część podlegała bardziej intensywnym ruchom także w mezozoi- ku i kenozoiku.
Dane o głębokości występowania i morf'Ologii erozyjnej powierzchni stropowej fundamentu krystalicznego mają różny st'Opieńwiaryg'Odności
dla p'Oszczególnych części obszaru. Najbardziej wyczerpujące dane o ukształtowaniu !powierzchni fundamentu krystalicznego dotyczą zachod-
Ukrainy i południowego P.odlasia, a zawdzięczamy je badaniom geo- fizycznym i pracom 'wiertniczy:m.
Stary sfałdowany fundament przed osadzeniem się pokrywy osadowej
podlegał długotrwałej denudacji. Silni'e zdyslokowane, Im'e'tamorficzne i magmowe utwory archaiku i proteroz'Oiku zostały ścięte do różnych po- ziomów,co spowodowane było nierównym wydźwignięciem poszczegól-
bloków podłoża.
ZACHODNIE OBRZEŻENIE MASYWU UKRAINSKIEGO
Podłoże krystaliczne jest najbardziej wydźwignięte na obszarze masy- wu ukraińskiego, gdzie występuje na głęb'Okości od O do 1000-1500 m,
wykazując nachylenie ku zachodowi i p'Ołudni'Owemu zachodowi. Ukształ
towanie jego powierzchni .stropowej jest dość mo not'Onne, jedynie ,miej- scami zaznaczają się zręby o niewielkiej amplitudzie.
Kwartalnik Geologiczny, :t. 18, nr 4, 1:974 r.
'708 Andrzej W ... HJ.~ll.J.a."' .. V Antoni M. Żelichowski
Masyw ukraiński .ograniczony jest zachodu submeridiGnalnych rozła:mów, 'Oddzielających podłoża (do głęhokoś·ci 'Około 3:500 m). W strefie
syvlno:ść zaburzeń dysj unktywnych.
mozaikGwy układ, 'wywGłany w głównej mierze mi pGdłoża krystalicznegG.
N a zachód 'Od :strefy submeridionalnych rozłanlów :r\"nxrV7
obniża się gwałtownie do głębokości
uskokami G kierunku NW i SW na szereg bloków.
sejslnicznych metodą refrakcyjną stw,ierdzono zuskokowanie naUiCJZa sialicznego również na 'Obszarze na SW od
kGwej - Rawa Ruska- Ruda
kambryjską 'Od strefy fałdowań Ka.leOlGnSKJ.en,
ohniżGne Isystemem stopni znajduje nla
N a 'Obszarze połGżonym na SW 'Od strefy Sli'bnler'IU:l'OIJ J. Antipow i A. P. Miedwiediew (1969)
rozkład anomalii siły ciężkGści. L. E.
rein terpretuj ą:c pomiary grawimetryczne z ., ''-'Y1T "'C,]
IwowskiegGwy'kazał, że rozkład anomalii
'Od starszego paleozoiku i podłGża krystalicznego
otrzymywanegO' 'Od skał młGdOlpaleGzoicznych i nie raznI od obrazu 'Otrzymywanego na masywie ukraińskim i ma również cha- r:akter m.!O'za:ikowy. Jedynie IW najhardziej południowo-wschodniej
zapadliska IWGwskiego :w obrazie 'wyznaczGnych anomalii pozostał linio- wy ich charakter, 'CO' ;pozwala przypuszczać G istnieniu w tej strefie sfał
dowanych utworów starGpaleozoicznych.
Bardziej na północ od zachGdniego skłGnu
obszar podniesionegO' podłoża krystalicznego.
submeridionalnych uskoków z amplitudą do
dłami północnG-zachodnimi. Jest to obszar któregG obrębie wydzielono :szereg C<11I"'v .. "r""~lr,.:l1""'''''''''''~A
Jeszcze bardziej na północ - przy granicy z niesienie o budowie zbliżonej do horstu. Ma ono i rozdzielone jest poprzecznymi uskokami na podniesionych blokach podłoże krystaliczne Na obszarze pGłudniowego Podlasia i wscnloml1e
~a.L.J.vL.,J..l.C; naehy:lGne jest ... J ... ·v ... u .. u.'u, ... ,'''J.c;
trzaskaniu na poprzeczne
.I''-'.A.J.J.\J0'~·.u.·<..<''''.L ... podniesiGnych wynosi -5000 m. Na obszarze południowegO'
łukowskiego można
rCl1-'n()w~~Kle'Q'IO. ciągnącego się z tlerenu W centralnej Lubelszczyźnie
głębokościach. Przypuszcza
osiąga mak'8yimalną g:rt;~IJOKG1SC
Szacunek głębokości
"...r..r.+' .. rT"CT'n ... ''TT,-'!,.. _ sejsmicznych
t"\'nc:"''7~)'''·'7·"", przypus.zczalnego T<7';7C't'on('nXT~
++'r>'Y''YY1'''CT epikaledońskiej) badaniami Irf'""'r;Y":H .. ' .... '
Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego
o prędk'Ości
'v .. ",v.uc' .... u.'-'J.J. Sandomi'erza.
spoczyw,a pokrywa o
LJU'''' ... l.'Ju.;, ... u.l.J. skłonie masywu ukraińskiego wy-
'Osadowa rozpoczynająca
vv części północnej), nad i syluru. Utwory te
c<,.,.n,,","1'Yl utworówm'ezozoiku.
obszaru (fig. 1) podłoże zrąb Sława,tycz
niesienie dubrowkkie.
Zrąb Sławatycz z obu stron
(od północy i południa) go uskoki. W niektórych blokach bar- dziej podniesionych istnieje zachowana częściowo pokrywa serii poleskiej,
a w blokach ,obniżonych na wet utwory wendu i dolnego
zoiku, osadami Na obszarze Polski zrąb
tycz przedłuża na obszar zrębowiego podniesienia łuk'ow-
skiego. Tworzą go skośnie przebiegające do zrębu łukowskiego,
w których pod osadami a nawet jury występuj ą skały
luystalkznego.
Podniesienie dubrowickie masywu ukraińskiego i .,....r\rn~'r>Y",..,
leskim. Pod cienką pokrywą r>C<<c>rir>·<7,.
z północno-zachodn1m
j ego granicy z zapadliskiem kredy stwierdzono tu ".,..,.~y".,..~,.
serii poleskiej.
Podniesienie od południa do omawianego wyzeJ
zrębu Sławatycz - starszego paleozoiku tego podnie- sienia zazna,cza szereg tektonicznych niższego rzędu. Ele- lnenty podniesione 'Osadami kambru, ,a w obniżonych "(U",.C<:t·O.,....,l1
'także Olslady ordowiku i Jednostki te przedłuż'ają się na 'Obszar gdzie zostały nazwane przez W. Pożaryskiego (1964) i B. Arenia
nH:$H~nl'em ''71''!:>,h,rn:XT''7'YYl podlasko-lubelskim. W nieco
"n !'''',.-,,''' ,,.., 'OkDeślił ten 'Obszar mianem podniesienia
0.'-".'-.-' .. 1..1.1. ubil,eS,~ovvsk:iej;t'O A. M. Żelichowski, 1970). Zda-
zrezygThował później z HT'<Tlrt'71.n'l.rn-',
nazwał go lubelsk'O-podlaską
1.:>'Ti!',n1"'1rY1·\:T " ' ... ,,,I,...,,..-v>ifh'Y'''T1,cllr' • (A. M. Żelichowski, 1972).
f-J'--"VL.I..l. .. '-'.AJ ... '-..- ... .J.Cl. w'Ołyńskiego znajduje
wspólną jednostkę tekto-
ierebińsko-sokalskie
.w'--' ... A.\ .. u .. ~ ącym się ku zachodowi usko-
Obniżenie t'erebińlsko-:sokalskie ws:cnOdJ:ną częścią zapadliska
P'Od pokrywą osadówmezozoicz- starszym
osadowej wzrasta
},1'Lrf")U:7clz';' do 5000 m w
710 Andrzej W. Chiżniakow, Antoni M. Żelichowski
ZAPADLISKO P O L EJ' K f E
2
~PtJP/ 5'
----v----D f d n 7
----v----J 8 --v--Cf'2CP g
Fig. L Szkic tektoniczny południowo-wschodniej Polski i zachodniej Ukrainy Tectonic sketch of south-eastern Poland and western Ukraine
1 - obszar platformy prekambryjskiej; 2 - obsza,r brzeżnego z,apadlis,ka platformy prek,ambryjskiej; 3 - ,obszar platformy epi'kaledońskiej; 4 - zapadlisko prz'edkar- packie; 5 - Karpaty; 6 - gr,ank,a pogrzebanego górnoproterozOLcznegO z,a'pa'diHlSka
'Wołyń.sko-orszańskiego; 7 - NE g,r,a'nk,a rowu przedgórskiego wypełnionego osadami oldredu; 8 - grani/cia obni,żen1a j'urajskiego (w części południowej tzw. z,apad1Jisko stryj ski e); 9 - ,NE ,gr,anica krred!OIwlej niecki lubelsa~o-lw«)'wskiej; eleme1nty s.truktur,anle:
i1 - strefa iKlomalrów - R,achanie, II - 'strefa UlhóWi.k,a, Ul - zrąb Małochwieja, IV - zrąb Trawników, V - zrąb Ślwidnika S, VI - zrąb Śwlidnika N, VII - zrąb A'bramowa, IJIIII - strefa DębMna, IX - z:ap'adl'isko iKa1zimieTzówki, X ~ zrąb Wi.lczo- pole - 'Zemborzyce, :XI - zapadlisko Krężnky, X,u - blok Łukowa, XvII - bilok
Łomaz, XIV - blok Grabowszczyzny, :XV - blo,k HOIleszowa - Wj'sznk, XVI - za- pad:H,sko lwowskd.,e, XVII - uskok stryjsko-pieremyszlański, XVHI - uskOJk Rawa ~
Ruska - Ruda Lubycka
Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego 711 --- dawskim. W najhardziej podniesionych blokach NE części zrębu łukow
skiego podłoże krystaliczne występuje dosyć płytko - pod osadami kar- bonu lub nawet jury (około 450-900 m), w obniżonych blokach na1tomiast pod osadami karbonu znajduje się pokrywa starszego paleozoiku, a osadów dewonu brak; dewon występuje pod karbonem jedyni'e w zapadlisku wło
dawskim. Miąższość pokrywy 'osadowej w najbardziej pogrążonej części
dochodzi do 5000m.
W kierunku północno-vvsichodninl od zrębu łukowskiego zaznacza
przedłużenie stref dysl'Okacyjnych. T'worzą one podniesienie podłoża kry-- stalicznego, rozdzielające zapadlisko poleskie od zapadliska podlasko-brze- skiego. Podobnie jak w polskiejczęśdwydzielić tu można szereg bloków ograniczonych usk'Okami 'O kierunku NE. Od zachodu będą to: blok wy- SOkOlW'ski, blok Irata}czyeki i hlok 'kobryński.
Jak wspomniano wyżej, zapadliskowłodawskie oddziela od zrębu łu
kowskiego uskok Hanny, wykazujący amplitudę rzędu ok1olo 1000 Im. Mniej
wyraźne jest og~ankzenie Iteg'O zapadliska od południ'O'wego wschodu,
wzdłżu uskoku Swięcicy 10 amplitudzie 500 m. Na południowym zacho- dzie granicę zapadliska 'stanowi strefa uskokowa Kocka. Na Biał'orusi za- padlisku włodawski'emu odpowiadać 'może obniżony blok diwiński z pod-
łożem krysrbaHcznym na głębokości około 1200 m.
Zrąb kumow'ski stanowiący południowo-zachodnie ograniczenie pod- niesienia wołyńskiego rozdzielony jest uskokiem Serebryszcza na dwa blo- ki: południowo-zachodni - blok Grabowca i północno-wschodni -- blok Dubienki. Blok Dubienki :stanowi obrzeżenie dwu jednostek niższego rzędu
Lubomina i Rodowie -- Owadna, znanych z Wołynia.
Na zrębie kumowski,m -- podobnie jak na zrębie łukowskim w ele- mentach podniesionych występują pod karbonem osady starszego paleo- zoiku. W obniżonym bloku Grabowca istnieje pokrywa dewonu dolnego (oldredu). Fragmentarycznie występują ItU również utw'Ory dewonu środ
kow'ego. Na 'wschód od Bugu, w wydźwigniętej -części zrębu kumOlwskiego, brak jest pokrywy karbonu. Zrąb kumowski przy Bugu dźwignięty jest o około 2000 f i IW stosunku do obniżenia ter,ebińsko-'Sokalskiegio.
Na Wołyniu - na granicy podniesienia wołyńskiego ze skłonem ma- sywu ukraińskiego - E. Bruns (1957) na podstawie rozmieszczenia utwo- rów serii poleskiej 'wydzieliła górnopr'Oterozokzm'e zapadHsko w'Ołyńsko
-orszańskie, rozciągające się ku NE. Osiowa jego strefa, gdzie ,miąższość
serii poleskiej 'OIsiąga
<
700-1000 m, przebiega prz.ez Czerwonograd -Łuck - Maniewkze. W budOIwie zapadliska biorą udział również skały
wulkaniczne seriiwołyńskie1j. M'O'żna więc przypuszczać, ż,e zapadlisko wo-
- ( -
1 - Precambriian p1a<tfolrm .area; 2 - Pre,clambri,an platform fore~deelp ,area; 3 Epi-Oaledolni0n pla;tfor'm .aire:a; 4 - Carpa'thi.an fore-deep; 5 - Ca,r.pathi,an moun- tains; 6 - boundary of the bUlr'ried Upper ,Proteroz,ic VoLhyni\an-10rsz1a d~press,ion;
7 - NEbounda-ry of the .fore-mlOuntalnegr,aben filled with ild ,red sediments; 8 - boun- dary OIf the Jur,assic depressi10n (in the s,oUlthern ,part - So caUed Stryj depression); 9 - NE boun,dary of the 'Cretaceous Lublin-LvOIv trough; str1uctural elements: I - Ko- ma'rów-Ra,chani,e zone, II - Uhlówek zone, In - Małochwiej hOr'st; IV - Trawniki horst, V - ,s Świdnik horst, VI - N Świdna.k ho:rst, VII - Abramów h O'f:st , VIII -
Dęblin zone, IX - Kaz.ilmi'er:zówka depressio,n, X - WHczopoile-Zemborzy'ce horst, X:I - K,ręż,nica depression, XII - ŁukOIW Nock, X.III - Łomazy b1ocik, XIV - G,ra- bowsz,czyzna block; XV - Holeszów-Wisznice' block; XV'I - Lvov depres's'ion, XVII -- Stryj - Pieremyszlany fault, XVIH - Rawa Husik.a-':Ruda Lubycka fault
'112 Andrzej W. Chiżniakow, Antoni M. Zelichowski
łyńs'ko-orszań,skie ot1wiera
z pogrążoną strefą rnerv!Jk:rcłit'O!l1i(;'Zr:le~:,o stanowiąc, być może,
Jednakże rozpoznanie
materiał nie wyklucza runku jggo o'8'i -- NW. W takim
równol egł e do brzegu ,,';-~",rvY'"Y'Y>"'" 1-'.1. ''"'',,>.' ... J.J. ,,'').''' .. ' ' ' ' ' ' <"~,.., Brzeżna, pogrążona ,część zalcn:()Gf]11E~gO
podłoże krystaliczne zapadlisko lwowskie. W
doproteroziczne i staropaleoz'Oiczne, a 'także dewonu i
są 'Osadami mez'Ozoiku. Za wschodnią granicę lwowskiego umownie wschodni zasięg dew'Onu,co :ma podkreślać
intensywny 'Okres formowania się obniż,enia. Założenie linii uwarun- kovvane było znacznymi obniżeniami brzeżnej części w wałda-
kambrze i sylurze, stanowiącymi obniżenie perykra!toniczne, a także
utworzeniem w dolny;m de'wonie zapadliska W. Chiż-
1971). Granicę północną zapadliska lwowskiego stanowi uskok
W ołyńskiego, od
łyńskiego. Od SW do zapadliska lwowskiego przylega ~~r--.I~~~"~
'przedkarpackie, któreczęśdowo na nim rozwinięte. W
gicznej zapadliska l'wowskiego zazna'cza się wyraźnie dwudzielność na
północno-wschodnią i
Szeroka i połoga północno-wschodnia część od- dzielona jest od południowo-zachodniej systemem submeridionalnych us- koków wzdłuż linii Korczmin - - Milatyń. Miąższ'Ość
osadowej ll10noklinalnie zapadająoej ku SW -- wzrasta od 1500 do 3500 m. W wzrasta główniemiąższ,olść osadów
zachodzie. W obrębie części
/"'/V''-''-.H./,wa krystalicznego na podstawie
około km. Miąższość
1200 m, a dewonu i karbonu
Północno-wschodnia część
przez A. M. L-I"".L-'-'-·.I.LV
M. Żelichowski,
Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego
ZA:P ADLISKO
RÓW MAZOWIECKO-LUBELSKO-DNIESTRZAŃSKI
Obszar zapadliska
belsko-dniestrzańskim, w Ir.1-r ... .,..",("\'
'Obrębie dniestrzańskiego i
713
wonie kilku ciągów istruk'trua1ny<ch - Belza
(brzeżny), i Zaszkowa,
stref jest terebińsko-so-
dyslokacyjne lub eo ___ " ________ ,, uskoków odwróconych i zak'Orzeni'One sąw krystalicznym. czę- ści górnej jednemu uskoko:wi kilka uskoków r'Oz- szczepionych, 'o st'Osunkowo \/\1 ystępuj ącewzdłuż usko- ków zręby (lub ibloki), zbudowane z utworów dewonu i karbonu, miejsca- mi przemieszczone są do 1 km ku NE. W południowo-zachodnich
istnieją brachyantykliny Q od 3 do 100 km2 X 3 km do 4 X 25 km). Amplituda tych wzrasta z NE na SW - 'od 70 mw strefie bełsk'O-milatyńskiej do 300 m w strefie nie,- stier'Owsko-zaszkowskiej. Skrzydła południowo-zachodni,e maj ą 'Od 12-15 ° do 25-30°, a skrzydła północno-wschodnie, które, mim'O że
,0"'1,'rn""" wyrażone, 'mają upady bardziej stron1e -od 20-25° do
fałdy te pozbawione są całkowicie północno-wschod-
nich.
Na. podstawie danych grawimetrycznych przypuszcza się, że :Inłodsza platf'Orma istnieje w skrajnej południ'Owo-zachodniej części odcinka dnie-
strzań'Skiego rowu, tzn. w strefie nies'tierowsko-zaszkow-
wobec czego występujące w mogą być
l1ami potomnymi, rozwiniętymi na Opisane wyżej strefy antyklinalne synklinalne. W obrębie wschodniej częśd
Jliewielka ilość małych p'Odniesień, częst'O mających zarnknięć.
ich w zachodniej części obniżonej (w rowie dniestrzańskim).
W tektonice fałdowo-Iblokowej zachodniej obniżonej części f,JU,L\.-c..,L"V.l.\,..L.,-
zapadliska lwowskiego zaznacza podłużna wzdłuż kie- NW -SE oraz poprzeczna (i w postaci uskoków.
Mechanizm strefowości pows!tawania fałdowo-blokowych
utworach dew'Onu i karbonu nie całkiem vVydaje że szechniewystępujące uskoki odwrócone świadczą 'O
zgniataniu brzeżnej po ,okresi,e karbońskim, vv re-
,C",+-:,x,,",,,,fYI1C'<:lY1'''I:Tnh mas Przemieszcze-
ku NE
J.',:;;. ... -.,,''-'1.C; 'Osadów f,J<A.,L\"'V"L"'J,\'v'-'J..A.
W 'czeg'O w strefie
\"A,0\.Aii'''t,J,CC osady karbonu i znaczną dewonu.
P'Odobna sytuacja 'Obserwowana ski. Strefa czerwonogradzka Oszcz'Owa. W
714 Andrzej W. Chiżniakow, Antoni M. Żelichowski
ze strefą Korczmin - Terebiń, strefa butY/Iska ze strefą Ulhówka, strefa niestierowska ze 'strefą K01TI'arów Rachanie, a strefa zaszkowska ze
strukturą IvIachnowa.
W~iększa część rowu ;mazowiecko-lubelskiego oddzielona jest od rowu
dniestrz,ańskiego zachodnim przedłużeniem uskoku Włodzimierza W ołyń
skieg'O i ma 'Odmienną budowę. Rozwinięte są tu uskoki podłużne i po- przeczne do osi rowu oraz uskoki tworzące wąskie zręby i rowy.
W części NE róvv mazowiecko-lubelski ograniczony jest brzeżnyiTI zrębeITI Kock Lubartów {strefa Kocka). W obrębie rowu istnieje sze- reg ciągów antyklinalno-zrębowych (od NE ku SVV): Dęblin Świdnik,
vVilczopole, Zemborzyce i Bełżyce - Niedrzwica, w których pod karbo- nem występują osady dewonu górnego. W okolicach Krasnegostawu vv podniesionych elementach bezpośrednio pod jurą leżą osady dewonu dol- nego.
Na
powierzchni podkarbońskiej w rowie mazowiecko-lubelskim btniejecharakterystyczna strefa pozbawiona osadów młodszych od de- wonu dolnego, występująca na południowo-zachodnim przedłużeniu zrębukumowskiego. Południowa granica tej strefy związana jest z zachodnin1
przedłużenieITI uskoku vVłodzirnierza Wołyńskiego.
Z danych geofizycznych M. Żelichowski, 1972) wynika, że w po-
łudniowo-z8_chodniej części rowu ;mazowiecko-lubelskiego podłoże krysta- liczne spoczywa na głębokości 6000 ,m, a w 'części centralnej na głębo
kości 8000-9000 m, co jest związane ze zwiększaniem się w tym kierunku
miąższości osadów dewonu i karbonu. Starsze osady nie są rozpoznane Vol
szerszym zakresie.
PODNIESIENIE RADOMSKO-KRAŚNICKIE
Do rowu n1azowiecko-lubelsk,o-dni'estrzańskiego przylega od SW 'mło
da platforma rozdzielona poprzecznymi uskokami na szereg bloków. Naj- bardziej podniesione są bloki położ'One skrajnie na SE: blok Biłgoraj - Rawa Ruska i bl'ok nikołaje:wski. VV blokach tych pod pokrywą osadów
m,ezozoicznych występują silnie sfałdowane ,osady syluru i kambru o nie- znanej ImiążS'zości. Osady starszego palelO'zoiku ujęte sąwostre :monokli- nalne fałdy niekiedy nasunięte ku NE i p,ozba'wione w zasadzie pokrywy osadów dewonu. Osady mezozoiczne tworzą poł'Ogie struktury. A. W.
Chiżniakow uważa, że oblekają one erozyjne ostańce podłoża kaledońskie
go, A. M. Ż.elkhO'wski natomiast uznaje antykliny mez'ozoiczne za pot'Omne na starych założeniach.
Odmiennie przedstawia się budowa p'Ozostałej części podniesienia ra-
domsko-kraśnickieg'O. Na 'Obszarze od Biał'Obrzegów do Zam'Ościa p'Od po-
krywą 'Osadó'wmezO'zoiku (do 1500 m miąższości) znajduj,e się pokrywa luIo- ciej platfonmy epikaledońskiej, którą rozpoczynają ut~W'OTy dewonu dolnego.
Leżą 'One ,transgresywnie, z przerwą sedymentacyjną przypadającą w dol- nym zigenie, na silnie sfałdowanych utworach ż,edynu, syluru i ordowiku.
Brak jest na podniesieniu radomsk'O-kraśnickim osadów karbonu i per- 1'nu. Główne dyslokacje występujące w dewonie mają kierunek NW i NE,
są również !wykazujące inny kiepunek. Na zachód od Wisły występują hrzeżne 'antykliny Pionek i Opola Lubelskiego z utworami dewonu dol- nego w osi (w facji oldredu). W osi synkliny 'Ograniczającej omawiane antykliny 'Od zachodu pojawiają się osady wyższego dewonu, a w Ciepie- lovvie istnieje antyklina dewońska utw'orzona z utworów oldredu.
Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego 715 Granica między platfor:mą prekambryjską i obrarnowującą ją platfor-
mą kaledońską przebieg.a prawdopodobnie na szwie tektonicznym na sty- ku rowu mazowiecko-lubelskiego i podniesienia radomsko-kraśnickiego.
W zdłuż linii Grój ec - Zam'Ość i dalej ku SE granica ta ciągnie się wzdłuż nasunięcia bloków Biłgoraj - Rawa Ruska i nikołajewskiego, aż do po- przeczneg'O uskoku stryjsk!o-pieriemyszlańskieg'O i dalej (tu już '\v 'Obrębie wewnętrznej strefy alpejskieg'O zapadliska przedkarpackiego) wzdłuż
szwu brzeżnego przechodzącego na zachód od Iwano-Frankowska i Koło
myji i dochodzi do :granicy ZSRR z Rumunią.
ROZWÓJ KOMPLEKSÓW STRUKTURALNYCH
W budowie zapadliska lwowskiego oraz rowumaz'Owieck'O-lulbelskiego i otaczających je platform prekambry.jskiej i kaledońskiej A. W. Chiż
niak!ow 'Vvydziela pięć głów/nych kompleksów strukturalnych: dolno- i gór- nobajkalski, kal'ed'Oński, waryscyjski oraz alpejski. Na platformie prekam- bryjskiej do kompleksu dolnobajkalskiego zaliczono serię poleską i praw- dopodobnie serię 'wołyńską, wypełniają'cą pogrzebane górnoproterozioiczne zapadlisko wołyńsko-orszańskie, a w brzeżnej części platformy obniżenie
perykra:toniczne, tworzące pogrążone zapadlisko przydniestrzańskie.
W sąsiedniej starej geosynklinie utworom tym odpowiadają prawdopo- dobnie zmetamorfizowane i sfałdowane osady stwierdzone w wewnętrznej
strefie zapadliska przedkarpackiego o konsolidacji bajkaiskiej, tworzące
'dolne piętro strukturalne orogenu kaledońskiego. Wyższe pię1tro struktu- ralne oddziela od dolnego przerwa sedymentacyjna i niezgodność. Do pię
tra wyższego należy seria wałdajska i ściśle związana z nią seria bałtycka
dolneg'O ka'mbru. Na platformie prekambryjskiej osady te wypełniają szeroką strefę obniżenia perykra<ionicznego o kierunku NW, obeJmującą skłon liasylwu ukraińskiego i rów !maz'Owiecko-lubelsko-dniestrzański,
a 'także ,częściowo podni'6sienie 'wołyńskie.
W przyległej starej geosynklinie na terenie Polski odpowiednikami utworów seriiwałdajskiej i bałtyckiej są według A. 'TV. Chiżniakowa sfał
dowane 'wars,t'wy k'OtusziOw,skie ti ut'wory dolno- i środkowokambryjskie
Gór Świętokrzyskich, :tworzC!'ce środkowe piętro strukturalne.
Ut1wory górnego ikam:bru, 'Ordowiku, :syluru i naj niższego dewonu two-
rzą górne piętro strukturalne, bardzo podobne d'O niższego, które ma jednak mniejsze rozprzestrzenienie. Utwory składające się na ,ten kompleks, tzn.
bez serii dniestrzańskiej dolnego dewonu (oldredu) na platformie prekam- bryjskiej, ,należą do obniżenia perykratonicznego. Dolny dewon w oIdrf'du wypełnia na obszarze lwowskim wąski rów przedgórski kaledo- nidów o kierunku NW.
W str1efie starych fałdowań, do zapadliska lwowskiego, kompleks kaledoński zbudowany jest z zdyslokowanych i skompry- lTIo'wanych osadów kambru, syluru i ry,o,rh:rr"l1 aw części obrzeżającej rów mazowiecko-lubelski znane są także Górotwór kaledoń.ski
pokryty jest m.łodszym kompleksem zł'Ożonym z 'osadów
wyższej ezęśd dolnego, środkowego i dewonu oraz karbonu. Na platformie prekambryjskiej te rów mazowiecko-Iubel-
sko-,dnies'trzań:ski. Struktury sr.()ld:l\:o\,volpalec»ZOlC2:ne powtarzają stTefę 'Ob-
niżenia peTykra toniczne g'O
716 Andrzej W. '-'HJ.L:"UUH"V Antoni M. Żelichowski
osadami karbonu istnieje regionalny hiatus i przy- na ten ,okres strukturalna. Jest ona słabiej wyra- zachodniej lwowskiego, objętego silną fałdOlwo- -bJ.OKO\i\Ta tektoniką W rowie lubelskim, gdzie według A. 'vV.
słabiej się waryscyjskie, niezgodność ta Karbon spoczywa transgresywnie na różnych ogniwach obszarze platformy epikaledońskiej (obszar podniesienia radom-
(..4u.L ... '~·..,.·,.'-'!"',v łącznie z blokiem nikołajewskim) osady dew'onu słabo
"synalpejski" , zlożony z
jury), górnokredowych, a niekie- liczne przerwy stratygraficzne i związa
,tV części północno-zachodniej
,i-'ur,r\1""" permu i triasu. Pokrywa
permsko-mezozoiczna z kątową i hiatusem spoczywa na utworach. W budowie elementów tektonicznych tej pokrywy ob-
kierunki południowe, które bardziej zbliżone ku NW .
.v.U",,'-"_.UJ."" na kontakcie dwóch
kredowe ohniżenie l:wowsko-lu-
zostało ostatecznie w czasie fał
NV\T. ,tV stadium dOilnobajkalskim
oddźwięki fałdowań saksagań
kierunek NE górnoproterozoicz-\
Orogeneza górnoproterozoiczna
geoS~tnl{llJCne strefę starych sfałdowań
u.""-J.,",\_.La, (położenie tej str,efymożna
genetycznie zwią'zana jest in-
działalność wulkaniczna wołyńskiego. Na platformie czasie głębokie rozła1my i związane z
łączy się strukturalnie z serią po-
""u.J'l.,.Jj .. "'~'",V.LLC:: zostało razem z utworzeniem abni-
trapowa jest typową formą plat- osadami. Na przełomie proterozoiku
++r,,,,,vn..-T wraz ze znaczną częścią 'Obniżenia
przydniestrzańską strefę obniżeń kwaśnych w warstwa'ch bronickich far-
!J1"'7"<Tf-'\n"l świadczyć może o działalności
bowiem skały wy lewneform.a-
się najbardziej wyraź
nie w sylurze i ~~~'.I.~~~"~.T dewonie z piętrem tiwersktm), kiedy ta obniżenie w obszarze spowodowało w brzeżnej części plat-
intensywne przydniestrzańskiej, stanowiącej ob- perykratoniczne. ;"'T,,,J','1'-"~l:7"''n strefy zewnętrznej późnokaledoń-
skiego orogenu miało '-'A.''''',,(7'''''' dewonie (pogranicze tiweru i serii
dniestrzańskiej, czy li i doprowadziło . do utlwoTz:enia na brzegu platformy brzeżnego (wału). Sfałdowanie Itej staropa- leozoicznej miogeosynkliny zanika ku SE. W obszarze granicz- nym z Rumunią :sylur i żedyn są zdyslokowane, choć mają
A-Pt2 +1 archaik i proteroQ:olik
~ naj'l1iŻ'szy dewotll - morski; Dtdn - ne,oge'l1; czwartor'zęd nie zaznacz'ony
A-Pt2+1 - and
Siluri,an and Lower
R O
/J
nIJ/ernow
re
górny - forma'cj,a wołyńska; Pt!jvd proterozoik górny formacja - dewon górny (fran i famen); C1V wizen górny; Cln namur dolny;
Jlkow/c/
o lubi/n \.
~ ~ o
PRL \ l -.
/ _ I !!
~
\ f.uf:k/.: !!!
/1
I _
;' II oLwow
/ -
\
!
la/oiszc!!
kambr; O ordowik; 18 - sylur;
(namur górny i wes<tf,al dolny); J -
NE
formatioln; Cm - Cambrian; O Ordovician; 8 - 8ilurlan; (D1-S2)tiv Uppe:r - Upper Visean; Cln L'ower Namurian; 'C2B Bashki.r1.an (Uppea: Narnur1an
w
Zarys tektoniki obszaru lubelsko-lwowskiego
fałdowań
Czerniow'ców powoduje cen-
głównych linii tektonicznych uskok Włodzimierza
PIŚMIENNICTWO
AREŃ B. (1964) - Geologia wgłębna w,scn()p.XJtleJ Polski na przekroju Fasty - Ty-·
szowice. Kwart. geol., 8$ p. 77--1818, nr 1. Warszawa.
MIŁACZEWSKI L., ZELICHOWSKI A. M. - Wgłębna budowa geologiczna obszaru radomsko-lubelskiego. Przew. XIII Zjazdu Pol. Tow. Geol., p.
7-1312. Wyd. Geol. Warszawa.
CZERMIŃSKI J., ZNOSKO J. ~1967) - Zum Problem der Kaledoniden im Slid-ost Polen. Ber. Geol. Ges. geol. DDR, GeoI. Paleont., 12, p. 141-148, z. 1-2 ..
Berlin.
'718 Andrzej W. Chiżniakow, Antoni M. Żelichowski
POŹARYSKI W. (1964) - Zarys tektoniki paleozoiku i mezozoiku Niżu Polskiego.
Kwart. geol., 8, p. 1-41, nr 1. Warszawa.
ŻELICHOWSKI A. M. (1972) - Rozwój budowy geologicznej obszaru między Gó- rami Świętokrzyskimi a Bugiem. BiuI. Inst. Geol., 263. Warszawa.
AHTHIIOB B. H., MEJ(BEJ(EB A. n. (1969) K Borrpocy o IOro-3arra,n;HOll: rpamlu:e Boc- TO'1HO-EBpOrrell:CKOrr rrJIaTq,opMbI. C6. reOJIOrH5I H reOXHMH5I rOpIO'lHX HCKorraeMbIX, Bbm. 20. KHeB.
EPYHC E. n. (1957) - CTpaTłlrpaq,HH ,n;peBmIX ,n;OOp,n;OBHKCKHX OTJIOJKeHHll: 3ana,n;HOll: 'laCH!
PYCCKOH nJIaTq,opMbI. COB. reon., 59. MocKBa.
rJ1YillKO B. B. (1968) TeKToHHKa H Heq,rera30HOCHOCTb Kapnar Ii nplłJIeraIOIll;Hx rrpom6oB.
H3,n;. HEJ(PA. MocKBa.
,(PHJlbIlITHHCKI1M J1. E. (1970) K HCTOJIKOBaHHIO rpamUaD:HOHHbIX aHOMamIll: 3arra,n;HbIX OKpaIIH BOJIbIHII H nO,n;OJ1łIII. reo!j>H3Ii'IeCKHe IiCCJIe,n;oBamm Ha YKpmme. TeXHIIKa.
KIIeB.
XI1)KH5IKOB A. B. (1971) QHKJIbI oca,n;KOHaKOITJIemI5I B rr03,n;HeM npOTep030e Ii KeM6pIiH Ha IOrO-3ana,n;e BOCTO'lHO-EBponeHCKOll: rrJIarq,opMbl. Tp. YKp. HHrPH, 16, CTp. 70-92. v13,n;. HEJ(PA. MocKBa.
AH,n;peu B. XłiI)KH5IKOB, AHTomI M. )f{EJ1HXOBCKI1
,CXEIV[A TEKTOHMKM JlIOEJll1HCKO-JIbBOBCKOM: TEPPMTOP:mI (IOrO-BOCTO"-I- HAH ąACTb llOJlhlliM H 3AllA)l;HASI YKPAliHA)
Pe3fOMe
JI1D6JIHHCKo-J1bBoBCKa5I TeppHTopfIH pacrrOJIOJKeHa Ha 3ana,n;HOM 06paMJIeHHH YKpaHHCKoro 'rp:HTa, KKOTOpOMy Ha 3ana,n;e npHneraeT 60JIee MOJIo,n;aH Karre,n;OHCKaH rrJIaTCpopMa. KpoBrrH XpHCTaJIJIH'leCKOrO q,YH,n;aMeHTa rrorpyJKaeTCH B 3ana,n;HOM HanpaBrremIIi B BH,n;e pH,n;a C6pOCOB.
BBII,IIy pa3JIII'l~OH MOID:HOCTH OCa,Il,O'lHOrO rrOKpOBa, Ha 3TOll: TeppHTopfIH BbJ,Il,erreH pH,Il, TeKTO- HłPleCKHX 3JIeMeHTOB. lix paCIIOJIOJKeHHe ITJKa3aHO Ha qmr.
OCa,D:O'lHbIH nOKpOB Ha onIICbIBaeMOH: TeppIITopHII ,n;oKeM6pIIMcKOH rrJIaT$OpMhI, Cq,OpMH- pOBaBIIIeHCH B rOTCKI1M nepHO,Il" Ha ceBepe Ha'lllHaeTCH c oTJIoiKeHHM nOJIeCCKOH cepRll, B KOTopbIe BXO,Il,llJIH ra66pOBble HHTpy3HH. 3TO BonbIHCKo-OpIIIaHCKa5I Brra,Il,IIHa. Ha OCTaJIbHOH: TeppHTopllH pa3pe3 Ha'lIIHaeTCH c OTJIOJKeHHH BeH,Il,a, a Ha ceBepe JJW6JIHHCKOll TeppIITopEm ,Il,a)Ke c KeM6pllH:CKIIX OTJIOJKeHIIll:.
K 3ana,Il,y OT CKJIOHa YKpaHHCKoro llIHTa paCnOJIOiKeH TeKTOHllqecKllH: Ma30BeIIKo-J1f06- JIllHCKo-)J;HeCTpOBCKHll: rpa6eH, THHYIIXHH:C5l' B C3.:IOB HanpaBJIeHIJll. OH 3anorrHCH OTJIOJKeHIIHMH peBOHa Ii Kap6oHa, 3arrerafOID:IIl'vlll Ha ,Il,peBHeM rrarrC030e. rpa6eH 06pa30BanCH B KOHI~e Kap60Ha nOCJIe BeCTq,aJI5I, nepe,Il, rrepMhW, rro,Il; HarropOM Ha,Il;BI1raWJI.J:IIXC5I Ha rrJIaTq,opMy KaJIe,Il,OHII,Il,OB.
B,Il,OJIb ID3 Kphwa c6poca rpa6eHl npOBO,Il,HTCH J;paHHIIa ,n;OKeM6pIIHCKOll: fI rrarre030HCKOłr rrJIaT- q,OpM.
Ma30BeU:Ko-JJI06JIIIHCKo-J(HeCTpOBCKIIH: rpa6eH c ID3 3aMKHYT nOrrepe'lHOH 3 rreBaIIueH bYKOBHHbI, B CB5I3H c 'leM BbIKJIllHHBalOTClI OTJIOJKeHHH ,Il,eBOHa II Kap6oHa. B npe,Il,errax rpa6eHa BhI,Il,eJIeH pH,n; BbIT5IHyTbIX CTpyKTypHbIX 3JICMCHTOB ropCTOBo-aHTHKJIHHaJIbHOrO xapaKTepa.
Ha HHX pa3BHTbI 6paXllaHTHKJIHHaJIII. IDro-3ana,lJ,Hble KpbIJIblI c MeHbIIIHM yrJIOM na,Il,eHH5l' Ha,n;Bll- HyTbI Ha 60rree KpyTble li crra6ee 0603HaQeHHbIC ceBepO-BOCTO'IHble KpbIJIMI. C IOrO-3arra,Il,a rpa6cH
Streszczenie
orpamrcreH 30HOH: nO,r(Me3030H:CKHX BbIXO,lJ;OB ,lJ;eBOHa, a B Tex 30Hax, fn:e 3P03H5! 6bIJIa 60JIee rJIy- 60KOH:, BhIXO,lJ;aMH CKJIa,lJ;'IaTbIX OTJIO.JKemrl! ,lJ;peBHero naJIe0305I. 3Ta TeppUTOpU5!, BbI,lJ;eJIeHHa5!
no.n; Ha3BamleM Pa,lJ;OMCKO-KpaCHeHCKoro nO,lJ;H5Inm, npO,lJ;OJI'lKaeTC5! Ha YKpaHHe B BH,lJ;e TaK Ha3bIBaeMoro HHKOJIaeBCKOro 6JIOKa. OH pa3BHT Ha 3ITHI{aJIen:OHCKOH: nJIaTIPopMe, BepXHHH: 5!pyc KOTOPOH: 6bIJI CM5!T B CKJIan:KH B BepXHeM 3HreHe. OCa,lJ;O'1HbIH: nOKpOB, oKoHcraTeJIbHO CIPOPMHPO- BaBIDUH:C5! B TpeTK'IHOe BpeMJI, 06pa30BaJ1CH B pJI;:J,e UUKJIOB, B pe3YJIbTaTe qero HeM BbI,lJ;eJI5!fOTC5I IJ5ITb KOMITJIeKCOB (IPn:r. 2),
Andrey KHIZHNYAKOV, Antoni M. 2ELICHOWSKI
OUTLINE OF THE TECTONICS OF THE LUBLIN-LVOV AREA (SE POLAND AND UKRAINE)
Summary
The Lublin-Lvov area is situated in the northern borderland of the Ukrainian massif bordered in the west by the younger Caledonian platform. The top of the crystalline basement submerges step-wise along a series of faults from the massif eastwards. In this area a number of tectonic units have been distinguished on the grounds of thickness differences of the sedimentary cover. Their distribution is demonstrated in Fig. 1.
In that part of the Precambrian platform which was formed during Gothide time the sedimentary sequence commences - in the north -:- with the Polesie series subsequently intruded by gabbros. In the remaining area the sequence commences with the Vendian and in the northern Lublin area even with the Cambrian.
West of the slope of the Ukraina in massif is the Mazovia-Lublin-DniesteT graben stretching in the NW - SE direction. It is filled with Devonian and Carbo- niferous sediments overlying the Older Palaeozoic. Its age is Post-Westphalian and Pre-Permian ,its origin having been due to the pressure ·of the Caledonides thrusted over the platform. The SW ;fault of the graben is regarded as the boundary between the Precambrian and the Palaeozoic platforms.
In the south-east the Mazovia-Lublin-Dniester graben is closed by the transversal Bukowina elevation responsible for the wedging out of the Carboniferous and Devonian sediments. Within the graben a number of elongated structural elements of horst-anticlinal character have been distinguished. Brachyanticlines developed in these elements. More gently dipping south-western limbs were thrust over steeper and less accentuated north-eastern limbs. In the s-outh-west the graben is bordered by Sub-Mesozoic Devonian outcrops and in areas where erosion reached deeper levels - by folded Older Palaeozoic rocks. This area, called the Radom- Krasnik elevation continues in Ukraine as the so called Nikolaev block. It is developed on the Epicaledonian platform whose upper stage was folded during Lower Siegenian time. The sedimentary cover, ultimately modelled during the Tertiary, was formed in a number of cycles that produced 5 complexes (Fig. 2),
Kwa,rta,lnik Geologiczny. HI, rrr -1, lS74 r.
4
