Wstępne wyniki badań mikrofauny osadów cechsztynu

UK!D lHI3.'1i2 :515'1.. 7~5.W :002J543 :Gll2.541: 5'50.822(438-,17---.J.8)

stanisława WOSZCZYN"SKA

Wstepne wyniki badań mikrofauny osadów cechsztynu

WSTĘP

W nInIeJSzym opracowaniu przedstawiono wyniki badań mikropa- leontologiC'znych osadów cechsztynu. Próbki pobrane zostaly z ośmiu

otworów wiertniczych: Wejherowo IG 1, Lęlbork TG 1, Goł'dap IG 1,

Kętrzyn lIG 1, Kętrzyn IG 2, Olsztyn 1.0 1, Truszcz lIG 1 i Łuków IG 1.

lPrace wiertnicze wylkonane zostały przez Instytut 'Geologiczny. Prób- ki do analizy mikropaleontologicznej oraz opisy litologiczne rdz;ooiopra-

cowanezostały przez mgra R. Wagnera, mgr K. Pawłowską i mgr

J.Orską· ..

'Próbki pobrano przede wszystkim ze skał węgl~mowych, które w oma- wianych profilach stanowią nieliczne wkładki w cechsztyńskiej formacji

solonośnej. Utwory węglanowe wykształcone są jako dolomity zwięzł,e,

wapniste, wapienie dolomityczne, margle dolo:rnityczne lub mułowce względnie łupki ilasto .... dolomityczne.

Mikrofaunę stwierdzono w dolomitach oraz wapieniach dolomitycz- nych. Przeważnie Jest ona nieróWnomiernie roz,przestrzeniona, niekiedy bardzo obfita, dobrze zachowana. W zespole mikrofauny znajdują się ga- tunki przewodnie dla cechsztynu.

R021przestrzenienie stratygraficzne zespołu mikrofauny występującej

w osadach cechsztynu Polski północno-wschodniej przedstawia talbela 1.

PRZEiOLĄU DOTYCHCZASOWYCH BA1DAŃ MIKROFAUNY CECHSIZTYNU NA OBSZAR'ZJE POIJSKl

lPierwsze wzmianlki na temat występowania mikrofauny w osadach doln,ego cechsztynu znajdujemy w pracach J. Czarnockiego (1:9213) i J.

Samsonowicza I(IM. Ksią21kiewicz, J. Samsonowicz, 1915¹2). J. Czarnocki wy- mienia z dolnego cechsztynu Gór Świętokrzyskich otwornicę. - Nodo- saria geinitzi oOraz ma~żoraczki - Cythere inornata M' C' 00 y. J. Sam- sonowicz wspomina również o częstym występowaniu w dolnym cech- sztyni,e niecki grodzieckiej (Sudety) otwornicy - Trochammina pusilla

Kwartalnik .Geologiczny, t. 12, nr 1, 1'968 r.

Mikrofauna, osadów cechszty.nu 93

(q e i n.), zaś w marglu

w

zachodniej części Gór Swiętokrzyskich - ob- fite występowanie skorupek małżoraczków Cythere inornata M' C o y.

Badaniem otwornic z warstw wę.glanowych cechsztynu zajęła się

H. Wolań'ska {19&9). Autorka ta Zlbadała rozprzestrzenienie gatunku Aga- thammina pusilla (G e i n i t z) w dolnym cechsztynie Sudetów ~Grodziec)

i Gór Swiętokrzysikich «Kajetanów). Głównie zajęła się ona badaniem bu- dowy wewnętrznej Agathammina pusilla (G e i n i t z).

E. Odrzywolska-oBieńkowa ,~1961a) opracowała otwornice i małżoracz­

ki z osadów serii cechsztyńskiej otworu Mielnik. Pr~bki z Miel'rlika do-

starczyły kllka gatunków otwornic i małż ora c 2'Jków', niestety, w więk­

szości uszkodzonych . okazów oraz kolców produiktusów i ułamków mszy-

wiołów. .

.E. Odrzywolska-'Bieńikowa {1961b) badała także w cienkich płytkach

otwornice cechsztyńskie z Sieroszowic. Metoda ta ,pozwoliła tylko. na

określenie rodzajowe otwornic. Nie udało się ustalić stratygrafii tych osadów z braku form przewodnich oraz małej ilości materiału dowodo- wego.

H. Jurki,ewicz (119(ji2~ cytuje listę otwornic i małżoraczków dolnego cechszty:nuz obszaru Gałęzie 9raz podaję (H. Jurkiewicz, 196'6:) opisy otwornic i wyni!ki badań mikrofaunistycznych z dolnego cechsztynu oko-- lic Gałęzie, Bolechowk i Kaj,etanowa.

SlTRlA'TY'ORA!FI:A OSAlDOW CECHSZTYNU -OM1AlWIfAlNYCH WI:DEiRJCEŃ Otwory wiertnicze, z których pobrano próbki do badań mikropaleon- - tologicznych, usytuowane są w Polsce północnej i póŁnocno-wschodniej.

Cechsztyńska formacja solna na Niżu Polskim uważana jest w przewa-

żającej części za morską. W facji morskiej wykształcone są osady piętra

Z'l i 122 oraz znaczna część piętra Z3. W pewnych regionach Polski osa- dy górnej części piętra Z3 i całego piętra Z4 są wykształcone w facji

lądowej (J. !Poborski, 19'612).

W omawianych profilach na podstawie wyników badań mikrofauny

można było stwierdzić obecność osadów pięter Z1, Z2, Z3. Typowy zes-

pół gatunków o,twornic ,piętra Zł występuje we wszystkich wymienio- nych otworach wiertniczych, z wyjątkiem otworu Kętrzyn 10 2. W tym to otworze dopiero na gł~bokości 13-&2;0+1383,10 m znaleziono bardzo liczne gatunki otwornic. R. Wagner zalicza ooady występująee w otwo- rze Kętrzyn IG 2 na głębokości 135\3,.0+1387,0 m do piętra Z3. W profilu

Kętrzyn IG 1 i Olsztyn lIG 1, prócz typowych ga'tunlków .otwornic dla

piętra 'Zl, stwierdzono takż-e obecność -otwornic charakterystycznyoh dla

pięter Z2 i Z3.

Mikrofauna cechs21tynu występująea w poszczególnych profhlach lito- logicznych omawianych otworów wier1mic'zych przedstawiona jest na ta'beli 1.

W otworze Lębork ID 1 na głębokości 985,00 m w zielon.oszarym mal'lglu dolomi'tycznym stwierdzono obecność otwornic i małżoraczków

(tab. 1), tj. milkrofaunę charakterystyczną dla piętra 'Zł. Cytowaną jest ona z dolnego cechsztynu "IUryngii (IR. Paalzow, 1006), z północno-za­

chodnich Niemiec (H. SclheTip, 196¹2) ·oraz z Gór Swię1;okrzyskich (H. Jur.,.

kiewicz, 1 '9t:rl, 1966).

,.

stan.isława W.osz,czyńska

94 ---~---~---

Tabela 1 Rozprzestrzenienie stratygrid'iczne mikrofanny cechsztynu w Polsce północno-wschodniej

Lę- wejhe-j

Goł-

Tłuszcz Łuków 01- Kę- Kę-

Nazwy gatunków Piętro bork rowo dap _IG 1 IG 1 ^sztyn trzyn trzyn IG 1 101 lIG 1 ^IG 1 IG 1 102

Pachyphloia schwageri

Civ. et Des.

+

Geinitzina ichnousa Civ.

et Des.

+

Geinitzina postcarbonica

Spand. Z3

+

Ichtyolaria latilimbata

Civ. et Des. .+

Ii:htyolaria primitiva Civ.

J

et Des.

+ +

Frondinodosaria pyrula

Civ. et Des.

+ + +

Frondina permica Civ. et

Des.

+ + +

- -

---

^{- -- -}

- - -

^{- -}

- -

^{- -}

- -

Hyperammina compressa

PaaI.

+

+

I

Glomospira regularis

hemisphaerica Scherp

+ + + +

Glomospira spiralis

Scherp

+ + + + + +

Ammodiscus bradynus

I

PaaI.

+

Ammodiscus roessleri

I

(Schmid)

+ + + + +

Agathamminą pusilla

I

(Oeinitz)

+ + + + +

Spandelinoides geinitzi

(Reuss) Z 1

+ + + .+ + +

Geinitzina cuneiformis

(J ories)

+ + + +

⁺

Bairaia glennensis

Harlton

+ + + + +

Bairdia cf. ardmorensis

Harlton

+ + + +

Cytherella berwynensis

Bradf. +

Bythocypris cf. cook;

Bradfield

+ + +

Bairdia pommeriana

Krommelb.

+ +

Cytherella ottervillica

var. obessa Bradfield

+ +

Mikrofau~a osadów cechsztynu 95 W otworze Wejherowo lG 1 w dolomitach na głębokości 1182,3 m znaleziono otwornice reprez,entowane przez gatunki typowe (ta/b. 1) dla Z1.

W otworze Kętrzyn IlG 1, w dolnych partiach !profilu, w próbce po- branej z dolomi'tu drabnoziarnistego z głębokości 1431,5 m, znaleziono pojedyncze Spandelinoides geinitzi (R e u s s) i Glomospira spiralis S c h er p. Nieco wy:rej; 'w wapieniu mikroporowatym, na .głębokości

1405,5 in znaleziono Spandelinoides geinitzi ItR e u s s) oraz Geinitzina cuneiformis (J o n e s). !PrObka pochodząca z wapienia mikroziarnistego z głębokości 13/9'7,4 m zawierała jeszcze dość liczne gatuniki otwornic ty- powych dla piętra Zl. Spośród otwornic wyróżniono tu: Spandelinoides geinitzi (Re u s s), Agathammina pusilla /~G e i n i t z), aeinitzina cunei··

dormis (J o n e s), Ammodiscus roessleri eS c h m i d). Powyższy zęspół

znany jest z dolnego cechsztynu Niemiec 1~. Paalzow, 1.9316; H. Scherp, 19¹62) oraz Polski (H. Jurkiewicz, 196'2, 1'9'66). Spośród małżoraczków wy-

stępowały Bairdia' pommeriana K r 6 fi m e 'l b e i n, Bairdia glennensis H a r l t o n i Bythocypris cf. cooki B r a d f ie l d. 'Próbka poochodząca

z dolomitu marglistego barwy szarej z głębokości 1'3'3¹5,1 m OIbd:itowa-

ła w gatunki char~t~rystyczne dla piętra Z2. Stwierdzono tu Frondina pernica C i v r i ,e u x et [) ,e s s a u v a g i ,e .oraz Ichtiolaria primitiva C i v r i e u x 'et D e s s a u v a

, g

i e. Te dwa gatunki cytowane są

z permu górnego Turcji (J. M. S. Civrieux, T. F. J. Dessauvagie, 19'65).

W mułowcu słabo dolomitycznym na głębokości .1312¹5,8 m r(piętro Z3) znaleziono nieliczne Frondinodosaria pyrula. C i v r i e u xet D e s s a u- va g i e, ga,tunek znany również z górnego permu Turcji eJ. M., S. Ci- vrieux, T. F. J. Dessauva,gie, 1965).

JW otworze Kętrzyn IG 2, otwornice występowały wyłącznie w dolo- mitach wapnistych. Osady pochodzące z d.olnydh partii profilu pozba- wione (były mikrofauny, dopiero na głę'bokości 13812,8 'fi stwierdzono licz- ne gatunki otwornic typowe dla piętra Z3 (tab. 1:). Stw1erdzone gatun- ki występują w górnym permie Turcji (J. M. S. Civrieux, T. F. J. De- ssauvagie, 1966).

W otworze Gołdap ilG l 'W wapieniach dolomitycznych (głęb. 1054,0 m) znaleziono zespół otwornic charakterystyczny dla piętra ZI1 {tab. 1).

W otworze Olsztyn 110 1 w dolomitach mikrokrystalicznych na głę­

bakości 198'1,8+19'7¹9,5 m stwierdzono typowy zespół mikrofauny dla

piętraZI (Agathammina pusilla ^~G e in i t z), Cytherella berwynensis, B r a d f i e l d, Bairdia glennensis H a r l t o n, Bythocypris d. cooki B r a d f i e l d, Bairdia cf. ardmorensis H a r l ,t .o n, Bairdia pommeriana K r 6 m m e l b e i n ora,z Cytherella ottervillica var. obessa B r a d f i e l d), a na głębokOści 1912,O-:-i1913,O m w dolomita:ch szarych gatunki otwor- nic charakoterystyczne dla piętra ,Z2 (Frondinodosaria pyrula Civrieux et D e s s a u v a g i e' i Frondina permica C i v r i e

li

x et D e s s a u v a- gi e). W próbce pobranej z, dolomitu szarego z głęb~kości 189¹1,2 m

(piętro' Z3) stwierdzono nieliczne Frorvdina permica C i v r i e u x et

D e ss a u v a g i e. '

W wierceniach Tłuszcz 110 1 (głęb. 1618,20 m) i Łuków lG 1 (głęb.

BIQIl,O+800,O m:) położonych na obniżeniu podlaskim występowały maso- W.o otwornice' i małżoraczki (tab. 1) charakterystyczne dhi piętra Zł.

96 Stanisława Wosz.czyńska

ZESPÓŁ OTWORNIC CHARA'KTERYSITYC~NY DL'A OSADÓW CECHSZTYNU [PlO:uSKI· PółmlOCINE'J

Z dotychczasowy~h badań nad mikrofauną z ,osadów cechsztynu IPol- ski północnej można ,przedstawić następujące obserwacje. Wśród otwor- nic można wyróżnić dwa odrębne zespoły. Zespół pierwszy jest charak- terystyczny dla niższej części osadów cechsztynu. Jego zasięg pionowy ograniczony jest do piętra Z1. Drugi zespół charakterystyczny jest dla

skał pochodzących z wyższych części osadów, mianowicie dla pięter Z2 i Z3.

W zespole otwornic rpiętra

:m

,zanotowano otwornicę wapienną re-

prezentowaną tylko przez jeden gatunek Agathammina pusilla (G e i- n i t z). Otwornice zlepi,eńcowate stanowią pokaźną listę gatunków, są

to Spandelinoides geinitzi iCR e u s s), Ammodiscus roessleri(S c h m i d), Ammodiscus bradynus (S rp a n d e l), Glomospira regularis hemisphaerica . S c h e r p, !Jlomospira spiraUs S c h e r p, Hyperammina compressa p a a l z o w i Geinitzina cuneiformis (J o one s). Otwornice występują­

ce w piętrze :Z1 nie przechodzą wyżej z wyjątkiem Geinitzina cunei- formis (J o n e s), którą stwierdzono również w piętrze Z3 w otworze

Kętrzyn lIG 2.

Drugi zespół otwornic charakteryzuje się jeidnoseryjnym typem bu- dowyskorupki oraz wapienną strukturą ścianlki. W zespole tym zano- towano na:stępujące gaJtunki:· Frondina permica oC i v r i e u x et D e s- s a u v a g i e, Ichtyolaria primitiva C i v r i e u x et D e s s a u v a .g i e, Geinitzina ichnousa C i v r i e u x et D e s s a u v a 'g i e, Pachyphloia schwageri C i v r i e u x ·et D e s s a u v a g i e, Frondinodosaria pyrula C i v r i e u x et D e 's s a u v a g ie i Geinitzina postearbonica S p a n- deI.

OPIIS SYiSTEMATYIO~NY Rząd Fo r a m i n i

f

e r a

Rodzina A m m o d i s c i d a e R h u m b l e r, 18i95 Rodzaj G l o m o s P i r a R z e h a Ik, 1'81815

Glomospira spiralis S c h e r p

(Tab!. I, fig. 3)

19612 Gą;omospira sptraLts IS c h e rp; Schel"JP H.: Fol'tschr. Geol. IRhe'in1d. u 'WtElSItf., p. 2811.

talbl. VI, !fig. 10 a, b, c, !fig. 11; flig. ,1~, 'b; fdg. 13.

M a te r i ał: 22 okazy.

W y m ia r y: średnica dwóch skorupek w mm: O,3016, 0,216.

o

P il s. ,slmrupka W zarysie .zaokrąglona lub nieco ·owalna. Komora rurkowata, zwinięta początkowo w różnych płaszczyznach,os,tatnie skrę­

ty tworzą spiralę. W miarę wzrostu rurkowata komora minimalnie

zwiększa iSWOją średnicę. Ujście zaokr.ąglone na końcu rurkowatej ko- mory.

U wag i. Glomospira spiralis S c h·e r p podobna jest do G. regula- ris hemisphaerica S c h e r p, różnica polega na ułożeniu skrętów spirali.

Mikrofauna osadów cechsztynu 97 U opisaneg.o gatuIllkuzewnętrzne skręty tworzą typową spiralę, której brak jest'u G. regularis hemisphaerica Sche rp.

W y s t ę p.o w a n i e. Gatunek ten znany jest z dolnego ce,chsztynu Niemiec, w polsce znaleziony został W u~.orach dolnego cechsztynu (:211) w wierceniach Tłuszcz lIG 1 {głęb. 16!18,:2 m), Gołdap lIG 1 (głęb.

1054,0 m), 'Lębork IG l (głę\b. 9"8'5 m), Wejherowo 'f G l (1182,3 m), Kę­

trzyn IG 1 (14'31 m}.

Glomospira regularis hemisphaerica S c h e r ip 1Taibl. I, fig. 2)

,19112 GZomos.ptra reguZaris he71lllsphaerica S e h e r p; IScherp H.; Fortschr. Geol. Rheinl'd.

u Westlf., lP. 1.187, talbl. VI, fig. 7a, b; Ba, b; 9a, ,b.

M a t

e

r i a ł: 7 okaz6w.

W y m i a r y: średnica dw6ch okaz6w w mm: 0~2 i 0,234.

o

^{p i s. Komora ,}rul"kowata, początkowo jest zwinięta w różnych pła,szczyznach,ostatni zaś skręt prawie planispiralny. Ujście owalne na

końcu rurkowatej komory. ,

U wag i. Gatunek ten podobny jest do G. spiralis S c h e rp. Róż­

nica polega na uł.ożeniu .skrętów. U opisanego gatunku skręty tworzą

nieregula!rny kłębek, u

G.

spiralis IS c he r iP - spiralę.

W y s t ęp o w a n i e: Ga tunek ten cytowany jest z dolnego cech- s2'1tynu Nieznłec. W !Polsce występuje w utworach dolnego cechsztynu

C~1) z wierc~fl Gołdap IG 1 (głęb. 1054 m), Lębork IG 1 (głęb. 985 m),

Tłuszcz IG 1 (głęb.H)18, 2 m), Łuków 1 ,(-głęb. 80H-802 m).

Rodzina N o d o s a r i i d a e E h 'r e n b e r g, 1838 Rodzaj IG e-i n i t z i n a S:p a n d ,e l, 1901

Geinitzina ichnousa C i v r i e u x et D e s s a u v a g,i e

(Ta'pl. r, fig. lil) ,

1966 Ge4n4tztna i<;hnousa C'i vr l e u x et 'D e os s a -u v a g i e; Ci'll'liieux J. iM. S., Dessauvagle T. F. ^J.; iMaden Tetklk ve Arama Enstlttl:stl:, p. 31i-ia, taN. II, fig. 5, 6; ,ta'bł. ur, ilg. 5.

M a t e r i a ł: 4() okaz6w dobrze zachowanyc;h.

W y m i a r y trzech okaz6w w mm: 'długość 0,234 0,234 0,.216

szerokość

n"li6,2

O,mi 0;1~

o

P i s.· Skorupika w zarysie trójkątna, spłaslzczona, jednoseryjna;

Proloculus zaokrltglony, komory w miarę w,zrostu szybko zWiększają swoją ,objętość. Iiość komór od 5 do 7. Komory szerotkie, niskie,Spłasz­

czone. Sżwy lekko wgłęlbione, pośrodku skorupki zaznacza się 1ekkie

wgłębienie (bruzda~. Ujście szczelinowate, tenninalne.

U w a og i. G. ichnousa C i v r i e u x et D e s s a u v a g i e rÓŻni się kształtem skorupki od G. cuneiformis (J o n e s), skorupika opisanego ga- tunku jest trójkątna, krótsza i szersza; od G. postearbonica S p a n de 1

"Kwartalnik Geolog'iczny - 7

98 stanIsława W.oszczyńska

różni się tym, iz komory ma bardziej spłaszczone, znacznie szersze' .oraz

bruzdę pośrodku skorupki.

W y s t ę P .o w a n i e. Gatunek ten znany jest z górnego permu Turcji, w PollSCe ^występuje w utworach cechsztynu~Z;3) w wierceniu

Kętrzyn lIG 2 ^<głęb. 1.382,7 m). .

Geinitzina postcarbonica S iP a n d e l, 1901

{TaIbł. l, fjg. 13)

1001 Geimt2ll.na postcaTbonica S p a n d e l; !Spandel E. (ftd.e iEllis B. iF., iMessina A. !H., Cata- oloque of F.oraminid'era).

1005 Geinitzina postcaTbonica S'P a n d e i; Ciwieux J. iM. S., DessauvagieT. F. J.: Maden Te'tkik ve Arama EnstlJt'l1s11, lP. ,3ł-;35, tabl. l, fig. 11-~3, '16, 1'7, ~, ~7--,30; taba. II.

fig. ,1-4, '7-'10, 13; tta.bi. Ul, ~. '1'-<4; tab!. VII, fig. 2.

M a t e r i a ł: 30 okazów.

W y m i a r y trzech okazów w mm: długość

0,288 0,270 0,252

szerokość.

0,1062 0;144 . '0Jl44

o

^{p i s.} Skorupka jednoseryjna, wydłUŻoOna, nieco spłaszczona. Od 5 do 7 komór. Komory w miarę wzrqstu minimalnie zwiększają ,swoją objętość, na przekroju poprzecznym zaokrąglone. S71Wy wgłębione. Ujście

terminalne, owalne.

Z m i e n n ość. Większa il05ć skorupek ma szwy ,bardziej wgłęlbio­

ne, ;pozostałe nieco płytsze.

Uwagi. G. postearbonica S p a n d e l różni się odG. ichnousa.

C i ^V r i e u xet D e s s a u v a g i e tym, że skorupka jest smuklejsza. ko- mory krótsze, szwy lepiej wgłębione, od gatunku G. cuneiformis (J 0-

n e s) zaś mniejszym zróżnicowaniem komór {wszystkie prawie jednako- wo szerokie), ,bardziej wgłębionymi szwami, 'bruZda środkowa lekko zaznaczona.

Występowanie. Gatunek ten cytowany jest z permo-karbonu Ameryki .Półrl'ocnej {Kansas), górnego permu Turcji, w Polsce występu­

je w utworach c.echsztynu I(Z3) w otworze Kętrzyn IG 2 (głęb. 1382,7 m).

Rodzaj P a c h y p h l o i a L a n g e, 19125

Pachyphloia schwageri C i ^V r i e u x et D e s s a u v a g i e

(TaIbl. .I, fig. 5)

1986 Pachyphlola 3Ch~'IO.geTt C fv r i e u x et n es s·a u v a g.i e; Civrieux J. M. S., iDessa.uva- gie T.F. J.: Maden Tet.kik ve Arama EnstitllsU, 'P. aw-.31I, ta·bl. V, fig. 1, 3-7, "w-4lt, tli •

.M a t e r i ,a ł: 2 skorupki, w tym jedna. ułamana.

W y m i a r y: skorupki w mm: długość szerokośĆ

0,306 0,100

o

^{IP i s.} Skorupka jednoseryjna, . wielolkomorowa, spłaszczona . w

kształcie wydłużonego trójkąta, sześć do siedmiu komór. Komory plas-

kie, szerokie, niskie,priy proioktdusie krótsze,. w kierunku' ujścia znacz- nie poszerzają się. SkorUpka z jednej strony' jest !płaska, pośrodku'wzdłuż

skorupki zaznacza się wąskie wgłębienie .(!bruzda); Z drugiej strony sko- rupka jest wypukła, pośrodku ,skorupki ^każda kotnora tworzy kolec.

Szwy lekko wgłębione. Scianka wapienna. Ujście terminalne, podłużne.

W y

s

^{t ę P 'O W} a n i e. Gatunek ten znany jest z .górnego permu Tur- cji, w Polsce ^występuje w otworze ^Kętrzyn IG 2 ^(głE}b 1382,8 m).

Rodzaj F r o ⁿ d i n a C i v r i e u:X et D. e s s a u v a g i e, 19-65 Frondina permica C i v ri e u x et D e s s a u v a g i e

(Tabl. l, If'lg. 8)

1:005 Fro!J'ldina permtca Civrleux et DesiSauvagie; ICiiv.rieux J. IM. S., Dessauva.gle T. F. J.; Maden TetkU!: ve Arama Enstit11sU, p. 511---'110,. :tabl. V, fig. 17, 1141, 2J.-l2I3, ~, 32--34, 37.

Materiał: 6 okazów.

W y ID i a r y trzech okazów w mm: d~ugość

O,4i5I 0,288 0,252

szerakość

0,2'16 Q,il.18 0,18

o

^p i s. Skorupka jednoseryjna, płaska o romboidalnym .zarysie. Ko- mory bardzo·ściśle przylegają do siebie. Ilość komór od 5 d'O 7.ProZocu- Zus zaOlkrąglony. Szwy lekko łukowate, ciemniejsze, wyraźnie zaznacza-

ją się na białej powierzchni ścianki ,skoruPki. Ujście terminalne, zao-

krąglone.

W y st ^{ę p} o w a n i e. Frondina permica C i v. et D e s.cytowana jest z górnego permu Tureji.W Polsce znaleziona w utworach cechszty- nu (Z2 i Z3) w otworach ^Kętrzyn IG 1 ^(głęb. 1335,1 m), ^Kętrzyn IG 2

(głęb. 1382,7 m), .olsztyn lIG 1 (głęQ. 1891 m). .

Rodzaj F r o n d i n o d o s a r i a G i v rie u x et D e s s a uv a g i e, 196'5 Frondinodosaria pyrula C i v r i e li x et .D e s s a u v a g i e

·(Tabl. l, fig. 4)

lł&5 Frondtnodosarła pyTUla C i v r i e u x et D e s s a u v a g i e; Civ.rieux J. M. S., Dessau- vagie T. F. J.: :Maden Tet:kfk ve ATama iEnti:tl1st1 'P. 6a--&3, tabL V, fig. 35, 36.

M a t e r i a ł: 15 skorupek uszikodzOńych.

W y m i a r yskoru'P'ki w mm: długość szerokość

0,306 0,0190

o

p i s. Skorupka wyldłużona,. spłaszczona, jednoseryjna, prosta. Ko- mory zaokrąglone, nieco wydłużone, ściśle przylegają do siebie. Szwy

wgłębione, łukowate. Ujście terminalne, zaokrąglone.

Z ni i

e lin

ość. Komory ipOszczeg61nychokaz6w są mniej lub bar- dziej wypUkłe;

100 stanisława Wo:szczy:ńska.

Wys t ęp ow.a nie. Frondinodosaria pyrula C i v r i e u x et D e s- s a uv a g i e opisana była z ,górnego permu Turcji. W Polsce, wystę­

puj-e w utworach cechsztynu ,C~ i Z3) w otworze Kętrzyn ,DG l, Kętrzyn

I1G 2 i OlsZtyn I1G l.

Rodzaj lchtyolaria Wedekind, 100¹5 lchtyolaria . primitiva C i v r ie u x et D e s s a u v a g i e

'(Tabl. I, :&g. 9)

1005 Ichtyol.a.ria primttiva C i v'r i e u x et D e s s a u va g i e: Civrieux ;t. iM. S., Dessauvagie T. E'. ;t.: Maden Tetkik ve AlramB. EnstitUstL !p. 74, tabl. V, !fig. 311.

M a t e r i a ł: 1'5 okazów, kH.ka us2Jkodzonych.

W y m i a r y dw6ch skorUjpek w mm: długość o"tj14 0,288

szerokość

0;144 0,1100

o

^P i s. Skorupka jednoseryjna, prosta, wydłużona, sqlłaszczona,

o ^gładkim brzegu. Komory ^łukowate w ^ilości od 5 do 9, na przekroju poprzecznym eliptyczne, ściśle przylegają do siebie. .szwy lekik!o wgłę­

bione. ^Ujście terminalne, wydłużone.

Z m i e n n ość. Zlmienn,ość zaznacza ^się w kS2Jtałcie komór. Komory j:>oddbnie jak s~wy są mniej lulb Ibardziej łuikowate.

Uwagi. lchtyolaria primitiva C i ^V r i e u xet D e s s a u v a g' i e poddbna jest do I. latilimbata C i v r ie u x ,et D e s s a u v a g i e. Ma jednak ^skol'Ulpę ·bardziej spłaszczoną i wydłUJŻ'oną, komory krótsze i mniej

łukowate.

W y s t ę P o

w

a n i e. Otwornica ta znana jest z permu Turcji, w Pol- sce występuje w utworach cechsztynu (m i Z3) w otworze Kętrzyn

liG 1 i Kętrzyn IG 2.

Ichtyolaria latilimbata C iJ v r i e u x et D e s s a u v a g i e

(Ta bt 'l, !fig. 43)

196'5 Ichtyma.ria l.a.tutmbata ,Civr~eux et Dessauvagie; 'C[vrleux;t. M. S., iJJEI9sauVla- gle T. iF. J.: Maden ,Tetkik ve Arama En'stitUsU, p. 'lI5, tabl. V, fig. 4Il..

M a ,t e r i a ł: 15 okazów, w tyin kilka us2Jkodzonych.

W y m i a r y dwóch okazów w mm: długość szerOkość

0,32 0,180

9,27 0,1162

O p i s. Slkorupka jedn:oseryj-na, spła:szc'zona. Proloculus zaokrąglony,

komory ('5-7) łukowate. Szwy minimalnie wgniecione. Ujście szczeli- nowate, terminalne, na krótkiej szyjce. .

Z m ie n n ^ość. Ujście występuje ' przeważnie na ikTótikiej szyjce, lecz są skorupki u których brak szyjki.

U

w

a .g i. lchtyolaria latilimbata C i v r i e u x et D e s s a u v a g i e podobna jest do Geinitzina caseyi C r e s p i n (fide Catalogue of Fora-

· Milm'ofau'lla osadów' cechsztynu

minHeraj iB. F. Ellis, A. !R. Messina, 19(10), iktórej Skorupki mają jednak

szwy wgłębione, a ujście '~romieniste. . ' -

WY's't ępo w a ni,e;I. latilimbata C i v r ieu x et D e s s a u v a- g i e manaJest z g6rnego permu Tua-cji~-w !Polsce występuje w ^utw~

rach cee~ztynu ('Z31) w 'otw'Orze Kętrzyn IiG2, (głęb. 138~,8 m).

Rodzina M i l i o l i d a e d' O r b i g n y, 1839 Rodzaj Agathammina N:eumayr, 188'7

Agathammina pusilla ~G e i n i t z)

(Tabl. 7, fig. 7)

lllli'9 Agathammłna pusttla {G e i n lit z): Wolańska H.: AIOta !Palaantol. !Pol., lP. 27--i9J, rpl. r,

fig. '1-0, pl. r,r, fig. A-iC et sYnon1mica. .

lG62 Agathammtna puaiUa (G e 1. n i·t z); IScherp O.: FQr't,scbr. Geol iRheinkl, u. Westf., i). 304,

pl. Ii, fl!g. 1-10 . . , .

M a t e r i a ł:

.m

okazy dobrze zachowane.

W y m i a r y trzech okazów w mm: ^długość 0,73 0,630 0,398

szerokość

0,400 0,36 0,216

u

wag i: W badanym materiale znaleziono eliptyczne komoryem- brionaln€ z małymi fragmentami rurkowatej komory. Są to połamane

skorupki Agathammina pusilla (Ge i n i ot 2l). R. IPaalzow (119~6) podob- ne fra'gmenty sk'Orupek 'Opisał jako nowy gatunek - Cormuspira ,span- delio H. Wolańska (195¹9¹⁾ opracowuj,ąc morfologię, skład chemiczny oraz

strulktruę ścianiki gatunku Agathammina pusilla (G e i~ i t z)z dolnego ce'chsrlynu Sudetów i Gór Swiętokrzyskich stwierdziła, iż rurkowata komora stanowi rynienkę 'kłębkowato zwiniętą. W badanym materiale na dobrze Izachowanych skorupikach obseDwuje ~ię, iż Komora tworzy

wyraźną rurkę kłębkowato zwiniętą z tym, ^że pOWierzchnia ściap,ki ko,,:, mory rurkowatej od strony przylegania skrętów -jest spłaszczona.

W y s t ę P -o 'w a n i e. A. pusilla (G e i n i t 'z:) ~ima je~t z dolnego cechsztynu Anglii i Niemiec, w !Polsce znaleziona w utworach dolneg'O cechsztynu niecki grodzieClkiej .{ISudety) z okolic Gałęzie i Kajetanowa (G. Swiętokrzyskie) oraz w osadach dolnego cechsztynu (Z.I) w otworach

Tłuszcz {głęb. 16113,2 m), Gołdap (głęb. 1054 m!); Kętrzyn· IG l (gł~b.

1'397,4

rol,

Olszityn lIG l (głęb. 1978,8-:-1981,9 m)l; Łuków IQ l (głęb.

801+800 m). .

WNIOSKI

W badanych osadaoh cechsztynu"otwornice występują przede wszyst- kim

w

dolomitach, w dolomitach wapnistyoh, wapieniach bądź marglach

dolomi~cznych. . .

. . Liein'y

zesp6ł: ot~ornic piętra 2)1 repreżentowany:był wsiedlniu oma- wianych wierceniach, tylko'

w

dwóCh otworach zanotowanI()' otwornice

piętra Z2, zaś w trzech - piętra Z3.

N.ajliczniejszy~ół ,mi$rcńauny malezion<> w ' osad~cłl;piętra Zł,

mnIeJ lic~e' ZeSpoły w osadach pię~:r,~~)

.7" "

Otwornice.występująCe 'Wc Qsadach:w:piętra ZJl: podobne<~~ dogatun-

.h;ów" ~alęzt'OnY,Gh ,w ,.G6.tA<ili,jS~ętoktzy~kk!t d .'w. ~Niemćze~i ,'na1;tomia~~

w osadach piętraZ2.i Z,3 do,~, gE!:t~~ów. ' ppi~nychz ,górnego :perlnU

Turcji. . .

P<>równując zespół gatunków otwornic {Polski północnej z gatunka- mi występującyniiiIlaobszlł,ize GÓil Swiętokrzyskich 'Zauważa się, iż

wspólnymi ga tunkac:rili są: Agathammina ,', 'pusilli.t ,(O ei n i t i), Spande- linoides geinitzi 1(iR e u ss), G.einitzina cuneiformis (J o n e s), Ammodis- cus bradynus (8 p a n d e 1), Am'1ł1.odisc~8, ~o~ssleri . ~S c h m i dl), H ype- rammina compressa P a a l z o w. Brak 3est przedstawicieli rodzajów Nodosaria, Dentalina, Frondicularia, Lingulina i Roephax.,

za.kłąd StratygrafU :tnsty,tutu Geologic;nego Warszawa, l11. Ralkowieckil 4

Nadesłano dnia e lutego 1967 r.

PIAMmNNIcrwo

C:WoR1lEUX J. M. S., DESSA:UVAGlE T.F. J. (1965} - Reclassification de quelques Nodosarridae, particulierement du Permi.en ,au Lias. Maden T,etkik

ve Arama Enstitiisu, nr l~. An'kara.

OZABNOCKII J. ,t100l3) - Cechsztyn W Górach SwiętokJl"'zyskich. Spraw. Państw;

Inst.' GeOl., . 2, nr 1, 2. Warszawa.

ELIJIS B. ,F.,~NA A. R. (119!40)- Catal'Oque 'of ForaminiLfera, Amer.Mus.

Nat. Hist. New York .

.J~IEW'ICZ H. Ql962~ - Mikrofauna , dOlIlego cechsztynu z obszaru Gałęzie.

Prz. geol., 10, p. 4131~, mi 8. Warszawa.

JUBKrEWrozH. (1966) - otWornice dolnego cechsżtynu

z

^{okolic Gałęzie i Ka-}

ietariowa~, BillI. Inst. Geol., '195, p. 1159--J186. WarszlllWa.'

KS~IOZ M., SAIMlSONOWICZ J. (19152) - Zarys geologii Polski. P.W.N., Warszawa.

ODBZYWQ[BK.A-'BIE~WIA' E. (UI6lia) - , M:ikrofaunacechsztynska z otworu Mielnik.'Krwari. :,geoL,5,p.~, nr 3. Warszawa;

ODRJZYWOUlIKA':'BTENLEK E. (1961 b)-Mikrofauna .perm,ska z Sieros~wic. BiuI.

, Dnst. Geol., 156, p.7g...m;Warszawa. .

PAAiI.1ZJOW R. {1936) - Die Foraminiferen im Zechstein des ostlichen 'Dhiiringen.

Jb. Preuss. Geol. L.-A., 56, nr 1, p. 2&-46. Berlin.

POBORSKI J. (J.962) - Bud-ow,a geelogiezna·na Niżu PolSkim (Perm). Pr. Inst.

Geo:l. b.n., p. 148-160. Warszawa.

OOHJERP H.,{I1962)' - Foraminiferen ,aus dero ,Unteren und Mittle1'en Zechstedn 'NordweStdeutschiands FOa:tschr., Geol. ',BJheiritd. ,uW~stf,. 6, p. ,. 2ę5-

arJS. KrefeM. ' , " "

W~SK:A.~. (1~59~, ..".",Ag,~ithalI)~in~ pu~IUa,~9~ini1;~),;,z d'Qln~i.~,,~pnSft~]l.J,1 Su- det6w ·1' Qór, Swiętpkrzysklc~Aota"PalaeQ.nt. ppl. ".ł,,,l;U"; l. p.~7-:-49.

Wars_a. ' ' ',' ,," '

streszczenie 10'3

llPE,ZUJAPHTEJILHLIE PE3Y JILTATLI MHKPOcI»AYlUICI'WlECKUX HCC.JIE,lJ;OBAlIIIA OTJIOiICEHHR D;EXIIITEIDIA

Pe3lOMe

B pa60re npHBO,!J,1ITCH pe3YJIhTa:rw MBKponan:eoHTOJIOI1l'reClrnX HCCJIe,n;olllllm:il: I(exmreitHoBLIX OTJIO:ll!:eBHii: CeBePHOil: H CeBepo-BOCTO'l1l0it ITOJIhnm (6ypOBLIe CKBal!GIHLl JIeM60PK Mr-I, Beit- xepOBO Hr-I, KeHTnmH Mr-I, KeHTJIIBH Mr-2, rorr,n;an Mr-I, OJlbIllTBll Mr-I, T~ Mr-I

H JIyxYB Mr-t). I(exntreitHoBa1l MBKpocpayHa BCTpe'laeTCH, B OCHOBHOM, B ,n;OJIOMHTax H ,n;OJIO- MHTH3HPOBaHHLIX H3BeCTIDJXaX. B CHCreMaTH'1eCKOM OIlHcaHHH npHBO,ll;HTCH ^BlI,ll.DI CPOPaMHHHcpep He H3BeCTBlaIX ,n;o CHX nop Ha reppHTOpO ITOJIhWH. BwmrreBBLIil: cpoPaMHHHcpepoBLlil: KOMnJIeKC (Ta6JI. 1) aBJDIeTCH 1lIIDJ.1IHLIM ,n;JIH JIPYCOB Zl, Z2 H Z3. Cpe,ll.H cpoPaMHHHcpep m.r,n;emnoTCH ,n;Ba

KOMnJIexca - nepBldii xapaxrepm.:dt ,tOll! JIPyca ZI, BTOPOil: ,n;JIH JIPYCOB Z2 H Z3. BH,n;LI BCTpe- '1aIOIItHecH B JIPyce ZI HMelOT OrpaHH'leHlIoopaCnpoc1paHeHHe H pa.:3JIR'lm.le 'IlIIIL1 CTpoeHHH paxOBHH (H3BeCTXOm.re, arrmoTBHllpOBaHlIl.Ie). cIlopaMHBHcpepoBLlit xOMnJIexc, BLllIBJIeHlfLIit B HPYcax Z2 H Z3, npOaBJDIeT O,n;HopH,n;Bl.Ill: T.BII paxOBHH H H3BeCn:OBOe CTpoeiIHe CTeHXH. cIlo- paMHHHcpepoBLlit Ko!.mJIexc, pacnp~ B JIPyi::e. ZI cxo,n;eH ·CBH,n;aMH, BC1pe'lalOlUKMHcH B HH:ll!:HeI(exnrreitHoBLIX OTJIOxremmx CBeHToxinHcmx rop H repPHTOpHH repMaHHH, HO MeHee 0611JI1diL111:. BTOpoil: XOMnJIeXC npoHBiDIeT CXO,n;CTBO C BH,n;aMH OIlHcaHHI.IMH ,tOll! OTJIO:ll!:eHHit BepX- Heil: nepMH Typ~.

stanislawa WOSZOZYNSKA

PiRELIMINARY RESUL'.DS OF MICROI1AUNISTIC EXAMINATIONS OF Z'ECHSTEIN DEPOSITS

:summary

The present paper deals with the results of micropalaeontological examinations of the Zechstein deposits from the northern and north-eastern areas of Poland (bore holes L~bork IG It, Wejherowo IG 1, K~trzyn IG 11, iK~trzyn IG

a,

Goldap IG 'I, Olsztyn IG I" Tluszcz IG 1, and LIl'k6w IG il;). Zechstein microfauna occurs mainly in dolomites and dolomitic limestones. [n the taxonomic description are given foraminifer species that so far have not been found in the area of Poland.

The foraminifer assemblage ascertained in the bore holes mentioned above (Tab. 1) is typical of the sta·ges ZI',

zra

and Z3. Among the foraminifers two assemblages have been distinguished. The first one is characteristic Cif. the sta.ge Zll, the second one of the stages Z2 and 1Z3. The species that occur in the stage iZl are of restricted ex'tension ,and of va<rious types of foraminifer tests (calcareous and ·avenaceous tests). The assemblage of foraminifers encountered in the stages Z2 and Z3 shows a unLserial type of test structure and· calcareous structure of wall. The assemblage of the 'species found in the ·stage '~1· resembles those occurring in the Lower Zechstein of the Swi~tokrzyskie Mts., and, not so rich, in Germany; the second assemblage is similar to that from the Upper Permian of Turkey.