IV Niedziela Adwentu rok B czytania mszalne IV NIEDZIELA ADWENTU PIERWSZE CZYTANIE Czytanie z Drugiej Księgi Samuela

(1)

{youtube}3lZc0fVM2tI{/youtube}

IV NIEDZIELA ADWENTU

Czytania mszalne, komentarz, homilia, video

PIERWSZE CZYTANIE

Czytanie z Drugiej Księgi Samuela

Gdy Król Dawid zamieszkał w swoim domu, a Pan poskromił wokoło wszystkich jego wrogów, rzekł król do proroka Natana: „Spójrz, ja mieszkam w pałacu Cedrowym, a Arka Boża mieszka w namiocie”. Natan powiedział do króla: „Uczyń wszystko, co zamierzasz. W sercu, gdyż Pan jest z tobą”. Lecz tej samej nocy skierował Pan do Natana następujące słowa:

"Idź i powiedz mojemu słudze, Dawidowi: To mówi Pan: Czy ty zbudujesz mi dom na

mieszkanie? Zabrałem cię z pastwiska spośród owiec, abyś był władcą nad ludem moim, nad Izraelem. I byłem z tobą wszędzie, dokąd się udałeś, wytraciłem przed tobą wszystkich twoich nieprzyjaciół. Dam ci sławę największych ludzi na ziemi. Wyznaczę miejsce mojemu ludowi, Izraelowi, i osadzę go tam, i będzie mieszkał na swoim miejscu, a nie poruszy się więcej, a ludzie nikczemni nie będą go już uciskać jak dawniej. Od czasu, kiedy ustanowiłem sędziów nad ludem moim izraelskim, obdarzyłem cię pokojem ze wszystkimi wrogami. Tobie też Pan zapowiedział, że ci zbuduje dom. Kiedy wypełnią się twoje dni i spoczniesz obok swych przodków, wtedy wzbudzę po tobie potomka twojego, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utwierdzę jego królestwo. Ja będę mu Ojcem, a on będzie Mi synem. Przede Mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki".

2 Sm 7,1-5.8b-12.14a.16

Wyrocznia Natana i modlitwa Dawida (7,1-29) (= 1 Krn 17,1-27).

Rozdział ten łączy wyrocznię (ww. 1-17) z modlitwą Dawida (ww. 18-29). Perykopa ta ma fundamentalne znaczenie dla mesjanizmu królewskiego, czy to izraelskiego i

żydowskiego, czy chrześcijańskiego. Szereg starannie zniuansowanych nawiązań do motywów domu, dynastii i świątyni łączy ją z opowiadaniami wcześniejszymi i

(2)

późniejszymi. W obecnym miejscu mogli umieścić perykopę redaktorzy deuteronomiczni (lub wcześniejsi z okresu bezpośrednio po Dawidzie). (D. McCarthy JBL. 84 [1965]

131-138).

1-7. Rozbudowany motyw domu służy połączeniu z linią narracji w rozdz. 6. Osoba Natana, znanego skądinąd tylko z epizodów z Batszebą i Salomonem (por. rozdz. 12; 1 Krl 1), wskazuje na motyw dynastii.

10-17. Zakaz wzniesienia świątyni, będącej znakiem rozwarstwienia społecznego i politycznej centralizacji, odzwierciedla plemienny opór jahwistyczny przeciwko monarchii.

Katolicki Komentarz Biblijny,

prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

7,2-3. Prorok jako doradca.

Przed czasami Samuela prorocy sprawowali władzę polityczną z racji urzędu

prorockiego. Wraz z wprowadzeniem władzy królewskiej prorocy zaczęli odgrywać rolę doradczą. Zamiast prowadzić lud jako odbiorcy Bożego przesłania, dostarczali

wskazówek królowi, który mógł ich radę przyjąć lub odrzucić. Na temat dodatkowych informacji zob. komentarz do Pwt 18,14-22.

7,2. Mieszkanie w pałacu cedrowym a mieszkanie w namiocie.

Zwycięscy królowie Bliskiego Wschodu okazywali często wdzięczność, wznosząc

świątynie opiekuńczemu bóstwu. Pierwsze przykłady tej praktyki pochodzą już z połowy III tysiąclecia przed Chr. - była ona wówczas stosowana przez Sumerów, później zaś przez Asyryjczyków, Babilończyków, a nawet Persów. Świątynia (rozumiana jako dom bóstwa) gwarantowała królowi i jego ziemi opiekę bogów. Trwałe, okazałe mieszkanie (wykonane z cedrów) miało zapewnić Izraelitom obecność i przychylność Pana. W literaturze ugaryckiej bóg-ojciec, El, zamieszkiwał w przybytku będącym namiotem (podobnie jak wiele innych bóstw kananejskich). W przeciwieństwie do niego, Baal wzniósł sobie piękny pałac.

7,5. Zgoda bóstwa na zbudowanie mu mieszkania.

(3)

W starożytności za istotne uważano zdobycie zgody bóstwa na rozpoczęcie budowy świątyni. Gdyby król rozpoczął prace zdany na własne siły, bez wskazówek na temat jej położenia, orientacji, wielkości i materiałów, mógłby się spodziewać jedynie

niepowodzenia. W okresie neobabilońskim Nabonid opowiada o królu, który rozpoczął takie przedsięwzięcie bez zgody bogów, co doprowadziło do zawalenia się świątyni. W sumeryjskim utworze Przekleństwo Akkadu Naram-Sin zabiega o znak, który pozwoliłby mu na rozpoczęcie budowy świątyni. Chociaż go nie otrzymuje, i tak rozpoczyna roboty.

Później obwiniano go, że swoim postępowaniem spowodował upadek dynastii Akkadu.

7,8-11. Bóstwo jako królewski sponsor.

Tradycyjnym elementem retoryki Bliskiego Wschodu było przypisywanie sobie przez króla szczególnej opieki narodowego bóstwa. Teksty chetyckie i mezopotamskie wyrażają się jasno na ten temat. Wierzono, że to bogowie osadzili króla na tronie, obdarzyli ziemią i ustanowili jego królewskie panowanie. Bogowie mieli też chronić władcę, dawać mu zwycięstwo nad wrogami i umacniać jego dynastię, determinując w ten sposób los króla.

7,14. Związek między Bogiem i królem przypominający więź ojca z synem.

Szczególnie wymowna była pod tym względem sytuacja królów egipskich, faraonów uważano bowiem za postacie boskie. Wierzono, że faraon jest synem boga słońca, Ra. W literaturze ugaryckiej Keret, król Kubur, podawany jest za syna Ela, głównego bóstwa Kananejczyków. W przypadku królów aramejskich określenie to zawarte było nawet w imionach koronacyjnych (Ben-Hadad znaczy „syn Hadada"). W Mezopotamii,

począwszy od Gilgamesza z połowy III tysiąclecia przed Chr., po takich władców jak Hammurabi, Tukulti-Ninurta i Asurbanipal, przypisywanie sobie boskiego pochodzenia było jedną z królewskich prerogatyw.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,

Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Na wieki będę sławił łaski Pana.

(4)

Na wieki będę sławił łaski Pana,

moimi ustami będę głosił Twą wierność przez wszystkie pokolenia.

Refren.

Albowiem powiedziałeś:

"Na wieki ugruntowana jest łaska", utrwaliłeś swą wierność w niebiosach.

Refren.

"Zawarłem przymierze z moim wybrańcem, przysiągłem mojemu słudze Dawidowi:

Utrwalę twoje potomstwo na wieki'

i tron twój umocnię na wszystkie pokolenia".

Refren.

On będzie wołał do Mnie: "Ty jesteś moim Ojcem, moim Bogiem, opoką mego zbawienia".

Na wieki zachowam dla niego łaskę i trwałe będzie moje z nim przymierze.

Refren.

Ps 89(88)

Ps 89. w obecnej formie ten skomplikowany psalm jest lamentacją królewską,

wypowiedzią króla po klęsce militarnej. Król występuje jako reprezentant ludu, dlatego Ps 89 można zaliczyć do lamentacji o charakterze wspólnotowym lub narodowym.

Hymn (ww. 2-19), wyrocznia (ww. 20-38) i lamentacja (ww. 39-52) mają wspólne słownictwo i motywy.

2. ”łaski Pana”: Dzieła miłosierdzia i dobroci, obejmujące stworzenie (w. 12) i ustanowienie dynastii Dawida jako części stworzonego porządku.

4-5. Por. 2 Sm 7,16; Ps 132,11.

6-19. Zainteresowanie psalmu przechodzi od ustanowienia dynastii do kosmogonii.

Rozpoczyna i kończy go uwielbienie: w ww. 6-9, wielbienie Jahwe przez zastępy

niebieskie; w ww. l6-19, wielbienie przez Jego lud na ziemi. Ten chór uwielbienia z nieba i ziemi tworzy kosmogonię, która odzwierciedla starożytny bliskowschodni mit o walce i zwycięstwie nad siłami chaosu (morzem w ww. 10-11) toczonej przez boga, który

stworzył zamieszkany świat (ww. 12-13).

(5)

6-8. ”w radzie świętych”: Rada niebieska jest izraelskim odpowiednikiem

bliskowschodniego panteonu; monoteizm izraelski „zdegradował” byty boskie do członków królewskiego otoczenia Jahwe. Por. Ps 29,1.

19. Tłumaczenie: „Rzeczywiście Jahwe jest naszą tarczą, Święty Izraela jest naprawdę naszym królem”.

20-38. Wyrocznia Boża po powrocie ze zwycięskiej walki wyznacza Dawida (i jego potomstwo) na swego ziemskiego wiceregenta. Por. 2 Sm 7,11-17.

20. ”do świętych”: „Twego wiernego” (= Dawida).

27-28. Co do Bożej formuły usynowienia por. Ps 2,7; 2 Sm 7,14.

27. Jahwe, który swoim możnym ramieniem odniósł zwycięstwo nad morzem (ww. 10-11), teraz wznowi prawicę i ramię króla nad pokonane morze i rzeki.

29-38. Odrzucenie boskiego prawa przez królów będzie ukarane (ww. 31-32), lecz nigdy nie będzie oznaczać końca dynastii.

37-38. Tron utwierdzony wiecznie oznacza dynastię sprawującą najwyższą władzę, której nie podważą ziemscy przeciwnicy.

39-52. Końcowa lamentacja królewsko-wspólnotowa. Obietnica wiecznej dynastii i przymierza z Dawidem (2 Sm 7) została podważona z powodu nieokreślonej klęski historycznej, prawdopodobnie wojskowej porażki.

(6)

45. „Blask” jest promieniującą jasnością charakteryzującą bóstwa, osoby i rzeczy (królów, świątynie), które są z nimi blisko powiązane a: (Ps 8,6; 21,6).

53. Błogosławieństwo kończące III Księgę Psałterza.

89,1. Tytuł. Etana Ezrachity.

Imię Etana Ezrachity wymienia się wśród mędrców izraelskich żyjących w czasach Salomona (1 Krl 5,31); Etan należał być może do lewickich muzyków w okresie panowania Dawida (1 Krn 15,17.19). Nie wiadomo na jego temat nic więcej.

89,8. Rada świętych.

W kręgu kultury Bliskiego Wschodu wszystkie ważne decyzje zapadały podczas

zgromadzenia bogów. Bóstwa radziły się siebie nawzajem oraz wymieniały informacje i opinie. Znany obraz niebieskiego tronu otoczonego zgromadzonymi bogami często pojawia się w tekstach ugaryckich (najwyraźniej w epiosie o Kerecie), chociaż owa kananejska rada składała się z bogów panteonu. Wśród innych przykładów można wymienić inskrypcję Jehimilka umieszczoną na budowli z Byblos oraz stelę

Azitawadda z Karatepe. W akadyjskim eposie Enuma Elisz to właśnie zgromadzenie bogów wybiera na swojego przywódcę Marduka. W skład owego zgromadzenia

wchodziło pięćdziesięciu bogów, z których siedmiu stanowiło wewnętrzny krąg. W systemie religijnym Izraelitów bóstwa zostały zastąpione przez anioły lub duchy -synów Bożych lub zastępy niebieskie.

89.10. Ujarzmiasz pyszne morze, poskramiasz jego wzdęte bałwany.

W Biblii oraz w kręgu kultury Bliskiego Wschodu morze symbolizuje chaos i nieład, podobnie jak morski potwór, który w nim mieszka. Wyraźne fizyczne zmagania morza z ziemią oraz gwałtowna, niepowstrzymana energia wzburzonych fal przyczyniły się do powstania kosmicznych mitów Bliskiego Wschodu. W Enuma Elisz Marduk pokonuje Tiamat, boginię wodnego chaosu, występującą pod postacią smoka. Większość

opowieści z ugaryckiego cyklu o Baalu opisuje jego legendarne zmagania z Jammem, bogiem morza. Podobnie w epice ugaryckiej Anat i Baal ogłaszają zwycięstwo nad Litanem, siedmiogłowym smokiem, oraz swoje panowanie nad morzami. Władanie morzami wskazuje zatem na suwerenną kontrolę Jahwe nad siłami chaosu stale

(7)

zagrażającymi ładowi panującemu w kosmosie. Panowanie to wyrażono za pomocą obrazu ujarzmienia morza (zob. komentarz do Ps 65,7 i 107,29).

89.11. Rahab.

Rahab to jeden z potworów morskich zabitych przez Boga (zob. Hi 26,12; Ps 89,10; Iz 51,9). W babilońskich i ugaryckich mitach o stworzeniu główne bóstwo (Marduk w Babilonie, Baal w Ugarit) walczy z morskim potworem oraz jego zastępami i unicestwia ich, podobnie jak to czyni Jahwe. W innych kontekstach Rahab jest symbolem Egiptu (Iz 30,7; Ps 87,4). Imię Rahab nie zostało dotąd odnalezione w źródłach pozabiblijnych.

89,13. Stworzyłeś północ i południe.

Wyznaczanie kierunku w świecie starożytnym nie dawało dokładnego wyniku. W tym okresie Gwiazda Północna oddalona była o około dwanaście stopni od rzeczywistej północy, posiłkowano się więc torami gwiazd i konstelacjami. W sytuacjach codziennych posługiwano się stałymi topograficznymi punktami odniesienia. W Mezopotamii

wschodni wiatr był nazywany wiatrem górskim, bowiem szczyty gór znajdowały się na wschodzie. W terminologii stosowanej przez Izraelitów pomoc była czasami nazywana Safon, od góry w Syrii (zob. komentarz do Iz 48,2).

89,13. Tabor i Hermon.

Są to dwa najwyższe szczyty Izraela. Góra Hermon (o wysokości 2759,5 m n.p.m., znajdująca się w paśmie gór Antylibanu) była położona przy północnej granicy kraju, zwykle pokryta czapą śniegu. Góra Tabor wznosi się na północno-wschodnim krańcu doliny Jizreel. Chociaż ten liczący 579 m n.p.m. szczyt jest znacznie niższy od Hermonu, posiada imponujący wygląd, gdyż wyrasta samotnie na równinie. Jeśli te dwie góry mają stanowić metaforę północy i południa, autor musiał znajdować się w rejonie Galilei.

89,15. Podstawą tronu sprawiedliwość i prawo.

Idea sprawiedliwości i poszanowania prawa jako najbardziej podstawowych obowiązków króla jest typowa dla całego obszaru Bliskiego Wschodu. Przedstawiono ją graficznie w sztuce egipskiej, gdzie symbol Maat (bogini sprawiedliwości i prawdy) jest piedestałem tronu faraona.

89,21. Namaściłem go świętym olejem.

Namaszczenie króla było powszechną praktyką w niektórych częściach Bliskiego Wschodu. Egipcjanie i Chetyci wierzyli, że namaszczenie chroni człowieka przed mocą

(8)

podziemnych bóstw. Wiele informacji czerpiemy ze źródeł chetyckich opisujących ceremonię koronacyjną. Nie ma dowodów wskazujących, że namaszczano królów Mezopotamii. W Egipcie faraon nie otrzymywał namaszczenia, lecz udzielał go swoim urzędnikom i wasalom. Obrzęd namaszczenia czynił ich poddanymi faraona i

wskazywał, iż znajdują się pod jego ochroną. W tekstach z Amarna czytamy, że król Nuhasse (dzisiejszej Syrii) został namaszczony przez egipskiego władcę. Wyobrażenie to pasuje do koncepcji namaszczenia Dawida jako wasala Boga. W 2 Sm 2,4 to lud

udziela namaszczenia Dawidowi. Namaszczenie owo wskazuje na jakąś umowę zawartą przez Dawida i lud, nad którym miał panować. W Nuzi ludzie zawierający umowę

handlową namaszczali się wzajemnie oliwą. W Egipcie olej do namaszczania był

używany podczas uroczystości ślubnych. Na temat dodatkowych informacji dotyczących koronacji królewskich zob. komentarz do 1Sm 11,15. Wonnościami używanymi do

sporządzania olejków do namaszczania była mirra, cynamon, trzcina i kasja (zob. skład w Wj 30,23-25). Oliwa symbolizuje dary Boga dla Jego ludu, zaś namaszczenie nią wyrażało złożenie odpowiedzialności za lud na barki przywódcy. W praktyce izraelskiej

namaszczenie było znakiem wybrania, często blisko związanym z udzieleniem Ducha.

Oprócz tego w świecie starożytnym namaszczenie symbolizowało awans społeczny.

Obydwie koncepcje ochrony i zmiany statusu zbiegają się w uroczystości namaszczenia króla gest ten zapewniał bowiem bezpieczeństwo jego tronowi oraz łączył władzę ze sferą boską.

89,36-38. Tron jego będzie przede Mną jak słońce jak księżyc, co pozostaje na wieki.

W błogosławieństwie udzielonym asyryjskiemu Asurbanipalowi jeden z dworzan modli się, by panowanie król; było tak trwałe jak księżyc i słońce na niebie W pochodzącej z obszaru Lewantu inskrypcji Azitawadda powiada się, że imię króla będzie trwałe na wieki jak imiona słońca i księżyca. Inne błogosławieństwo dane królowi asyryjskiemu głosi

„Jak niebo i ziemia trwają na wieki, niech imii króla, mojego pana, pozostanie w Asyrii na wieki: (CAD Q: 123). Myśl ta pobrzmiewa echem w hymnie na cześć boga Sina, w którym prosi się bóstwo o uczynienie panowania Sargona (króla Asyri z VIII w. przed Chr.) tak trwałym jak niebo i ziemia. Na koniec Asurbanipal prosi boga Ea, by udzielił mu długiego życia, zdrowia i pomyślności by podstawy jego tronu były bezpieczne i trwałe jak niebo i podziemny świat.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,

Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE

(9)

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia: Temu, który ma moc utwierdzić was zgodnie z Ewangelią i moim głoszeniem Jezusa Chrystusa, zgodnie z objawianą tajemnicą, dla dawnych wieków ukrytą, teraz jednak ujawnioną, a przez pisma prorockie na rozkaz odwiecznego Boga wszystkim narodom obwieszczoną, dla skłonienia ich do posłuszeństwa wierze, Bogu, który jedynie jest mądry, przez Jezusa

Chrystusa, niech będzie chwała na wieki wieków. Amen.

Rz 16,25-27

Końcowe błogosławieństwo

Zakończenia grecko-rzymskich listów są stosunkowo zróżnicowane, często jednak kończą się życzeniami zdrowia, po których następuje „pożegnanie”. W synagogach modlitwy, czytania i nabożeństwa kończono błogosławieństwem, Paweł zaś spodziewa się, że jego list będzie publicznie odczytywany Kościołach domowych podczas

nabożeństw.

25-26. Pewne starożytne teksty żydowskie, np. Księga Daniela i Zwoje znad Morza Martwego, mówią o Bogu, który odsłania to, co niegdyś było tajemnicą, wiedzą niedostępną, o ile nie została przekazana w Bożym objawieniu. Dla Pawła tajemnica włączenia pogan była już zawarta w Piśmie (Paweł cytuje wiele tekstów w Liście do Rzymian; por. też np. Iz 19,18-25; 56,3-8; Za 2,11), obecnie zaś stała się zrozumiała

”Temu, który ma moc utwierdzić was”: Paweł błogosławi Boga, który potwierdza Ewangelię o Chrystusie i umacnia chrześcijańskie życie.

”Ewangelią”: Dobra nowina, którą Paweł zwiastuje

”głoszeniem Jezusa Chrystusa”: Zwiastowaniem o Jezusie Chrystusie

”pisma prorockie”: Starotestamentowe i żydowskie pisma apokaliptyczne na temat owej tajemnicy.

(10)

”na rozkaz odwiecznego Boga wszystkim narodom obwieszczoną”: Paweł przyłącza się do tego głoszenia jako apostoł pogan, aby ową tajemnicę, teraz objawioną, uczy nić znaną wszystkim narodom,

”do posłuszeństwa wierze”:: Apozycyjny dopełniacz; zob. komentarz do 1,5.

27. Paweł nawiązuje do tradycyjnej żydowskiej doksologii używanej na zakończenie hellenistycznych żydowskich utworów religijnych (oczywiście, z wyjątkiem słów „przez Jezusa Chrystusa”). „Amen” to tradycyjne zakończenie modlitw, kończy też ono niektóre księgi żydowskie.

”Bogu, który jedynie jest mądry”: Kulminacyjny punkt doksologii (zob. 11,36; por. Jud 26; Ap 15,4). Paweł ponownie oddaje chwałę Bogu Ojcu przez jego Syna, Jezusa

Chrystusa.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,

Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Oto ja służebnica Pańska,

niech mi się stanie według twego słowa.

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Łk 1-38

EWANGELIA

(11)

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Bóg posłał anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: "Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą". Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: "Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego ojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca". Na to Maryja rzekła do anioła: "Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?" Anioł Jej odpowiedział: "Duch Święty zstąpi na Ciebie a moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego". Na to rzekła Maryja: "Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa". Wtedy odszedł od Niej anioł.

Łk 1,26-38

Zwiastowanie Maryi

Łukasz przedstawia tutaj kontrast pomiędzy prostą wiarą kilkunastoletniej dziewczyny, Maryi, a szczerą, lecz mniej głęboką wiarą sędziwego kapłana, Zachariasza (por. bardziej ostry kontrast pomiędzy Anną i Elim w 1 Sm 1-2; chociaż wątek jest całkiem inny, w obydwu przypadkach Bóg posługuje się pokornym i nieznanym sługą, by za jego

pośrednictwem wprowadzić postać niosącą duchowe ożywienie następnemu pokoleniu).

Fragment ten stanowi paralelę nie tylko zapowiedzi o narodzinach ze Starego Testamentu, lecz także starotestamentowych narracji powołania - Maryja została powołana do odpowiedzialnej roli Matki Jezusa.

Fakty historyczne, do których nawiązuje Łukasz, wskazują, że Maria poczęła, bez współżycia z Józefem. Ów historyczny opis był rozwijany na wiele sposobów.

(1) Wczesne wyznanie wiary sprzed 50 r. po Chr., cytowane w Rz 1,3-4, jest przykładem chrześcijańskiej refleksji nad Jezusem potomkiem Dawida, który w swoim

zmartwychwstaniu został przez Ducha Świętego ustanowiony Synem Bożym.

Chrystologiczna refleksja, którą implikuje 1,31-35 jest bardziej rozwinięta od tej związanej z Rz 1,3-4 – głosi ona, że Jezus, potomek Dawida, od chwili poczęcia jest Synem Bożym za sprawą Ducha Świętego –Jezus został poczęty z dziewicy za sprawą Ducha Świętego.

(12)

(2) Za po mocą schematu ZNIP zastosowanego w 1,5-25 i 1,26-38 Łukasz porównuje i przeciwstawia Jana i Jezusa, szczególnie w części P: Jan miał być wielki w oczach Pana (1,15), zaś Jezus jest Synem Najwyższego, dziedzicem tronu Dawida, który będzie

panował na wieki (1,33). Narodziny Jana mogły się wydawać niezwykłe, ponieważ narodził się ze starych rodziców; narodziny Jezusa są jeszcze bardziej niezwykłe, ponieważ narodził się z dziewicy.

(3) Postać Gabriela łączy obydwa zwiastowania i zachęca do refleksji nad znaczeniem narodzin Jezusa, będących wypełnieniem Dn 9,24-27: wypełniło się 70 tygodni (490 dni) w jednym roku (po 180. dniu ciąży Elżbiety następuje trwająca 270 dni ciąża Maryi, zaś po dodatkowych 40 dniach Jezus zostaje przyniesiony do świątyni); rozpoczyna się okres panowania sprawiedliwości. Ostatecznie wiara Maryi jest godna najwyższego uznania – Łukasz, czerpiąc z tradycji 8,19-21, ukazuje Maryję jako wzór człowieka wierzącego. We fragmencie 1,26-38 Łukasz mocno podkreśla temat „tylko przez łaskę”.

26-27.. Ponieważ Józef pochodził z linii Dawida, zaś Jezus był jego prawowitym

potomkiem, można było zaliczyć Go do królewskiego rodu Dawida. W judaizmie mianem

"dziewicy" określano zwykle młode dziewczęta, czternastoletnie lub młodsze. Słowo, którego Łukasz używa tutaj na oznaczenie "dziewicy", wskazuje, że nie miała kontaktów seksualnych z mężczyzną (Łk 1,34-35). W tym okresie Nazaret był niewielką wioską, liczącą od 1600 do 2000 mieszkańców. Na temat Gabriela zob. komentarz do Łk 1,19.

”Nazaret”: Nazwa tej mieściny (zob. J 1,45), liczącej wówczas może około 150 mieszkańców, dobrze harmonizuje z Łukaszowym tematem suwerennej Bożej łaski działającej w ludzkiej historii.

”Józef”: Imię to oznacza „Oby Jahwe przydał”.

”Maryja”: Imię to znaczy „Doskonałość”

28-29. Bóg często dodawał otuchy swoim sługom mówiąc, że jest "z" nimi (np. Jr 1,8).

Pozdrowienia (np. "Bądź pozdrowiona") były oczywiste, lecz pozycja i status społeczny zajmowany przez człowieka w społeczeństwie wyznaczał, kto kogo powinien witać i jakich słów używać. Jako kobieta i młoda osoba (licząca być może dwanaście lub czternaście lat), która nie wyszła jeszcze za mąż, Maryja nie miała żadnej pozycji społecznej. Ani tytuł ("pełna łaski"), ani obietnica ("Pan z tobą") nie były elementarni tradycyjnej formuły pozdrowienia, nawet gdyby Maryja była osobą posiadającą wysoki

(13)

status społeczny.

”pełna łaski”: Z czterech zwrotów pozdrowienia skierowanych do Marii najważniejsze jest właśnie kecharitōmenē. Skłania ono Marię do zadania pytania (w. 29), w jakim sensie znalazła łaskę i błogosławieństwo u Boga. Gabriel udziela odpowiedzi w ww.30-33.

30. Słowa "nie bój się" (por. Łk 1,13) pojawiają się też często w starotestamentowych objawieniach (np. Joz 1,9; Sdz 6,23; Jr 1,8; Dn 10,12; por. Rdz 15,1). Maryja zostaje włączona do grona tych postaci Biblii, które znalazły łaskę u Boga (Rdz 6,8; 19,16.19; Wj 33,13).

31. Werset ten odpowiada swoją budową typowemu starotestamentalnemu zwiastowaniu narodzin, przypomina szczególnie Iz 7,14, gdzie pojawia się obietnica Emmanuela (zob.

na ten temat Mt 1,23).

”Jezus”: Jego imię znaczy „Jahwe zbawia”.

32-33. Autor nawiązuje do słownictwa 2 Sm 7,12-16, łączy też przyszłego syna Maryi z

"Bogiem Mocnym", Mesjaszem z Iz 9,5-6 ("Bóg Mocny" to wyraźnie tytuł Boży; por. Iz 10,21). Na temat wiecznego królestwa, por. też Dn 2,44; 4,3; 6,26; 7,14.

W dalszej części Ewangelii Łukasz wyjaśnia, jakim królem jest Jezus. Zob. szczególnie w jakim znaczeniu Jezus jest ucieleśnieniem królestwa, które przyszło do ludzi

odrzuconych, oraz jak często jest nazywany królem (np. 23,3.37-38) w opisie jego męki, gdy jego władza była najbardziej znikoma

34-35. W tradycji żydowskiej słowo "osłoni" (dosł. "okryje cieniem") oznacza Bożą obecność pośród Jego ludu.

(14)

”Jakże”: pytanie Maryi odpowiada pytaniu Zachariasza (1,18), stanowiąc Łukaszowi sposób przejścia do następnego aktu dramatu.

36-37. Sens jest następujący: Skoro Bóg postąpił z Elżbietą podobnie jak z Sarą, to znaczy, że może wszystko uczynić. Na temat Łk 1,36, por. Rdz 18,14 (o zapowiedzi, że Sara będzie miała dziecko). Maryja miała więcej wiary od swojej poprzedniczki (Rdz 18,12-15).

”krewna”: Łukasz łączy dwa zwiastowania i tworzy dodatkowy pomost z wydarzeniami opisanymi w 1,39-56. Czyniąc wzmiankę na temat miesiąca ciąży Łukasz zachęca do refleksji nad wypełnieniem obietnicy z Dn 9,24.37. W wersecie tym pobrzmiewa aluzja do zwiastowania narodzin Izaaka (Rdz 18,14), powraca w nim też inny z Łukaszowych

tematów – temat Boga stwarzającego coś z niczego.

38. Maryja wyraża swoją uległość wobec woli Bożej w tradycyjnym starotestamentowym języku uległości lub milczącej zgody (np. 1 Sm 1,18; 25,41; 2 Sm 9,6.11; 2 Krl 4,2; por. Bel i smok 9; zob. szczególnie 2 Sm 7,25).

Maryja z Nazaretu jest wzorem wierzącego i poddaną, która całym sercem przyjmuje Boży plan; otwiera Łukaszowi galerię ludzi prostych, tj. kobiet, grzeszników, maluczkich, o których nikt nie pomyślałby, że przychylnie przyjmą Boże objawienie.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,

Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

HOMILIA

Czy stać nas na rozważanie woli Bożej?, ks. Janusz Mastalski

(15)

Przed świętami w 2003 roku Jan Paweł II mówił do zebranych w auli św. Pawła:

Każdy człowiek marzy o świecie bardziej sprawiedliwym i solidarnym, w którym godne warunki życia i pokojowe współistnienie przyczyniałyby się do kształtowania harmonijnych relacji

pomiędzy ludźmi i narodami. Często bywa jednak inaczej. Przeszkody, konflikty i trudności różnej natury pojawiają się w naszym życiu, a niekiedy niemal je wypełniają. Siły i odwaga potrzebne do zaangażowania się w to, co dobre, mogą ustąpić złu, niekiedy bowiem zdaje się, że zdobywa ono przewagę. W takich właśnie chwilach przychodzi nam z pomocą nadzieja.

Tajemnica Bożego Narodzenia, którą za kilka dni przeżyjemy na nowo, daje nam pewność, że Bóg jest Emmanuelem – Bogiem z nami. Dlatego nigdy nie powinniśmy czuć się osamotnieni.

On jest nam bliski, stał się jednym z nas, przyjmując ciało w dziewiczym łonie Maryi. Dzieląc nasz pielgrzymi los na tej ziemi, sprawił, że możemy osiągnąć radość i pokój, których

pragniemy w głębi naszego serca.

Te słowa w obecnych czasach są jak balsam, bowiem tak wielu ludzi jest smutnych,

sfrustrowanych i rozczarowanych. Adwent jest rzeczywiście czasem oczekiwania na Nadzieję.

Sposób tego oczekiwania ukazuje nam dziś Maryja, która w chwili zwiastowania „zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie” (Łk 1). Kluczem do twórczego wyglądania Pana jest słowo „rozważać”. Cóż ono w kontekście zbliżających się świąt może oznaczać? Odpowiedzi poszukajmy w pewnym autentycznym wydarzeniu.

Córka starszego człowieka zapytała lokalnego duszpasterza, czy zechciałby przyjść i pomodlić się z jej ojcem. Kiedy duszpasterz przybył, znalazł starszego mężczyznę leżącego w łóżku z głową podpartą na poduszkach. Przy jego łóżku stało puste krzesło. Duszpasterz pomyślał, że starszy człowiek został zawiadomiony o jego wizycie i zagadnął: „Przypuszczam, że

spodziewałeś się mnie”. Odpowiedział: „Nie. Kim jesteś?”. Przybyły przedstawił się i rzekł:

„Widzę puste krzesło. Myślałem, że wiedziałeś, iż przyjdę porozmawiać”. „Ach, tak, krzesło...” – powiedział złożony chorobą człowiek. „Czy zechce ksiądz zamknąć drzwi?” Zaintrygowany duszpasterz zamknął drzwi. „Nigdy nie mówiłem o tym nikomu, nawet mojej córce – powiedział mężczyzna – ale przez całe życie nie wiedziałem, jak się modlić. W kościele byłem

przyzwyczajony słuchać księdza mówiącego o modlitwie, ale to mi się gdzieś w życiu rozmyło.

Zaniedbałem się całkowicie w modlitwie aż do pewnego dnia, kiedy to cztery lata temu mój najlepszy przyjaciel powiedział: „Janie, modlitwa jest właściwie prostym sposobem rozmowy z Jezusem. Coś ci podpowiem. Usiądź na krześle oraz ustaw drugie krzesło przed tobą i w wierze zobacz na tym pustym krześle Jezusa. To nie jest zjawa, ponieważ on obiecał: «Będę z tobą zawsze». I wtedy rozmawiaj z Nim w ten sam sposób, w jaki to robisz teraz ze mną”. Więc spróbowałem tego i polubiłem to tak bardzo, że robię to po parę godzin każdego dnia”.

(16)

Rozważać wolę Bożą, odczytywać znaki, oznacza przede wszystkim rozmawiać z Bogiem. Ma to być rozmowa w cztery oczy, bardzo osobista i szczera. Tak przecież modliła się Maryja, choć w pierwszym momencie zmieszana, później próbowała wgłębić się w Boże zamysły. Trzeba zatem, zgłębiając wolę Bożą, odczytywać znaki, które Pan nam daje na dzisiejszej adwentowej drodze. Trzeba ustawić puste krzesło, aby mógł na nim „zasiąść” prawdziwy Przyjaciel. A później zapytać: Co mogę jeszcze zrobić, aby dobrze przygotować się na noc betlejemską?

Wskaż mi, Panie!

Jest jednak jeszcze drugi sposób rozważania słowa Bożego. Maryja nie tylko modliła się po powołaniu, ale nade wszystko zabrała się do pracy. Poszła do św. Elżbiety, pomagała jej, a potem starała się usłyszane na modlitwie słowa zamieniać w czyn. Zatem rozważać znaczy także działać. Nie jest to jednak łatwe, szczególnie wtedy, gdy nasze intencje są źle odbierane, a zacietrzewienie innych krzywdzi i zniechęca do dalszego działania. Pięknie ten stan opisywała Matka Teresa z Kalkuty, która była przekonana, że warto służyć mimo wszystko:

Ludzie są nieracjonalni, nielogiczni, egocentryczni. Nieważne – KOCHAJ ICH!

Jeśli czynisz dobro, przypiszą Ci ukryte, egoistyczne cele. Nieważne – CZYŃ DOBRO!

Jeśli będziesz realizować swoje cele, spotkasz fałszywych przyjaciół i prawdziwych wrogów.

Nieważne – REALIZUJ JE!

Dobro, które uczyniłeś zostanie zapomniane. Nieważne – CZYŃ DOBRO!

Uczciwość i szczerość uczynią Cię bezbronnym. Nieważne – BĄDŹ SZCZERY i UCZCIWY!

To, co budowałeś przez lata, może być zniszczone w jednej chwili. Nieważne – BUDUJ!

Jeśli pomożesz ludziom, będą urażeni. Nieważne – POMAGAJ IM!

Jeśli służąc światu, dasz z siebie wszystko, potraktują Cię kopniakiem. Nieważne – DAWAJ Z SIEBIE WSZYSTKO!

Dziś przeżywamy czwartą niedzielę Adwentu. Stoimy niejako na progu świąt Bożego

Narodzenia. Nie możemy pozwolić sobie na to, aby był to tylko czas jedzenia, picia i spotykania się z najbliższymi. Przeżywanie tych dni musi wynikać z osobistych zamyśleń adwentowych.

Skutki tych rozważań powinni dostrzec najbliżsi.

Czy jednak stać nas na rozważanie słowa Bożego przemieniającego nasze serca i umysły? Czy stać nas na konsekwentne pełnienie woli Bożej?

(17)

{youtube}YnJLn3cPMok{/youtube}

{youtube}9ih1BsEpWGI{/youtube}

{youtube}07fFKQAB144{/youtube}