Zakończenie
Kazimierz Krzemień
Koryta rzek i potoków, szczególnie górskich, charakteryzują się złożoną strukturą, która jest wypadkową właściwości litologicznych i tektonicznych podłoża oraz reżimu hydrolo- gicznego cieków, historii geomorfologicznej danego obszaru, a także antropogenicznych zmian w środowisku przyrodniczym zlewni i w samym korycie. Złożona struktura koryt rzecznych wyraża się występowaniem w profilu podłużnym odcinków morfodynamicz- nych. Poznanie struktury tych koryt jest niezwykle ważne, aby zrozumieć właściwe funk- cjonowanie całych systemów korytowych. Jest to niezwykle istotne nie tylko dla celów naukowych, lecz i praktycznych, szczególnie, gdy istnieje konieczność jakiejkolwiek inge- rencji w ich system, np. regulacji jakiegoś odcinka koryta. W niniejszym opracowaniu zaprezentowano metodykę zbierania podstawowych informacji o wybranych odcinkach koryt lub o całych systemach fluwialnych. Przy pomocy tej metodyki skutecznie opraco- wano już wiele systemów korytowych, co zaznaczone jest w zestawieniu literatury. W roz- działach 5 i 6 zaprezentowano jako przykłady dwa opracowania systemów korytowych stosunkowo mało przeobrażonych i uregulowanych, dosyć typowych dla polskich Karpat.
Autorzy zdają sobie sprawę z tego, że zaprezentowane postępowanie metodyczne może być jednym z wielu. Inne podejścia badawcze zostały zaprezentowane w rozdziale 9.
Z dotychczasowych doświadczeń autorów i z literatury wynika, że zależnie od celu badań metodykę badań można zmieniać i dostosowywać do potrzeb. Zaprezentowane materiały powinny inspirować badaczy, a nie ich ograniczać i zbytnio formalizować zamierzenia badawcze. Niniejsze studium metodyczne od samego początku miało na celu umożliwie- nie badań w dużych obszarach, całych dorzeczach lub jednostkach administracyjnych.
W podejściu tym zakładano, aby zebrane materiały były porównywalne, niezależnie od tego, jaki zespół będzie dokonywał badań terenowych. Drugim ważnym celem była troska o prowadzących badania terenowe, aby nie mieli oni zbyt dużo wątpliwości podczas zbie- rania informacji, stąd w instrukcji- kluczu zaproponowano gotowe odpowiedzi.
Kazimierz Krzemień
132
Przedstawiona metodyka postępowania badawczego nastawiona jest na przeglądowe opracowywanie systemów korytowych w stosunkowo dużych obszarach. W opracowa- niach dotyczących krótkich systemów korytowych, możliwe jest uszczegółowienie badań i rozwinięcie np. instrukcji, formularzy czy dodatkowych pomiarów terenowych. Takie rozszerzenia badań stosowano już z powodzeniem w wybranych obszarach, szczególnie koryt rzek karpackich.
Koryta rzek i potoków sprzężone są z układem stoków w zlewni. Stąd też w profilu doliny można wyodrębnić dwa równorzędne odcinki należące do różnych systemów:
denudacyjnego i fluwialnego. Odcinek denudacyjny o długości 2‒8% ogólnej długości doliny rzecznej może przechodzić w odcinek fluwialny. Aktualnie trwają prace nad pre- cyzyjnym wydzielaniem tych dwu członów. Ponadto odcinek denudacyjny jest już przed- miotem odrębnych badań. W ostatnich latach nastąpiło znaczne przyspieszenie poznania tego ciekawego subsystemu dolinnego. Hierarchiczna struktura koryt rzecznych wyraża się występowaniem w profilu podłużnym odcinków morfodynamicznych o różnej długo- ści i o różnych właściwościach. Lepsze poznanie tej struktury, jak to wykazano powyżej, umożliwia zaprezentowana metodyka badań.
