DEFICYT BUD ETOWY A DEFICYT NA RACHUNKU OBROTÓW BIE CYCH BILANSU P ATNICZEGO W WYBRANYCH PA STWACH EUROPY RODKOWEJ

Pełen tekst

(1)Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu. ZESZYTY NAUKOWE nr 137, rok 2010. Ilona Kijek* Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu. DEFICYT BUDETOWY A DEFICYT NA RACHUNKU OBROTÓW BIECYCH BILANSU PATNICZEGO W WYBRANYCH PASTWACH EUROPY RODKOWEJ. Wst p Wysokie decyty na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego wystpujce jednoczenie z decytami bud etowymi s zjawiskiem tak czsto wystpujcym we wspóczesnych gospodarkach, e w latach osiemdziesitych ubiegego wieku zaczto je traktowa

(2) jako bli niaków, a niekiedy wrcz braci syjamskich1. Ju od poowy lat siedemdziesitych XX wieku, to jest od momentu ukazania si artykuu R. Barro (1974), problem „decytów bli niaczych” jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów wspóczesnej ekonomii2. Mimo e powstao na ten temat wiele prac naukowych, aden konsensus nie zosta wypracowany i nadal otwarte pozostaje pytanie: czy decyt bud etu pastwa powoduje powstanie luki na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego? Celem artykuu jest próba odpowiedzi na to pytanie na przykadzie czterech pastw Europy rodkowej: Czech, Polski, Sowacji i Wgier.. * Ilona Kijek, dr, adiunkt, Katedra Finansów Publicznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. 1 M. Feldstein, The Budget and Trade Decits Aren’t Really Twins, NBER Working Papers, Series nr 3966, National Bureau of Economic Research, Cambrige 1992, s. 1. 2 R.J. Barro, Are Government Bonds Net Wealth? „The Journal of Political Economics” vol. 82, 1974, nr 6, s. 1095-1117..

(3) 38. Ilona Kijek. 1. Zale noci mi dzy de cytem bud etowym a de cytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego Mo na wskaza

(4) na cztery hipotezy dotyczce zale noci zachodzcej midzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Po pierwsze, zgodnie z ricardiask teori równowa noci, decyt bud etowy i decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego s wielkociami od siebie niezale nymi. Rzd mo e pokrywa

(5) w danym okresie wydatki publiczne przez obci anie podatników podatkami lub te zwikszajc decyt bud etowy, który zostanie pokryty emisj skarbowych papierów wartociowych (zacignicie dugu publicznego). A to, wedug Barro i Ricardo, spowoduje wzrost podatków w przyszoci, z czego podatnicy zdaj sobie spraw. Obywatele oczekujc, e w przyszoci pastwo podniesie podatki, aby spaci

(6) zacignity dug, oszczdzaj ca kwot, któr „otrzymali” dziki ni szym podatkom – nastpuje wzrost prywatnych oszczdnoci o przewidywany przyrost obci enia podatkowego w przyszoci. „Zabieg” obni enia podatków nie wpywa wic na konsumpcj indywidualn oraz krajowe oszczdnoci, a wic tak e na krajow produkcj, stopy procentowe i saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego3. Po drugie, pomidzy tymi dwoma decytami mog istnie

(7) powizania dwustronne:. GHILF\WEXGĪHWRZ\. GHILF\WQDUDFKXQNXREURWyZ ELHĪąF\FKELODQVXSáDWQLF]HJR. Po trzecie, przyczynowo

(8) mo e przebiega

(9) od decytu na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego do decytu bud etowego. Gro ba kryzysu i niewypacalnoci pastwa wynikajca z gbokiego i chronicznego decytu na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego mo e wywoa

(10) konieczno

(11) wydatkowania znaczcych rodków nansowych na ratowanie sytuacji w gospodarce, co spowoduje pojawienie si (lub wzrost) decytu bud etowego4. Po czwarte, mo emy mówi

(12) o decycie bli niaczym: chroniczny decyt bud etowy powoduje powstanie luki na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Hipoteza ta jest przedmiotem naszych dalszych rozwa a. 3 R.J. Barro, The Ricardian Approach to Budget Decits, „The Journal of Economic Perspectives” vol. 3, 1989, s. 38. 4 CH.-H. Kim, D. Kim, Does Korea have twin decits? „Applied Economics Letters” 2006, nr 13, s. 676..

(13) Decyt bud etowy a decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. 39. 2. Mechanizm powstawania de cytu bliniaczego Mechanizm powstawania decytów bli niaczych obejmuje trzy kanay. W przypadku pierwszego mamy do czynienia z pynnym kursem walutowym i swobod przepywu kapitau w otwartej gospodarce5. W gospodarce tej wzrost stóp procentowych wywoany decytem bud etowym powoduje wzrost popytu na dan walut narodow, co sprzyja jej aprecjacji wzgldem innych walut. Oznacza to realny spadek cen importowanych towarów i usug przy jednoczesnym zmniejszeniu si opacalnoci eksportu, co przekada si na wzrost wartoci importu przy jednoczesnym spadku wartoci eksportu. W konsekwencji, gdy gospodarka pastwa jest mao konkurencyjna wobec zagranicy, nansowanie decytu bud etowego napywem kapitau ze róde zagranicznych mo e skutkowa

(14) pojawieniem si decytu bli niaczego, zgodnie z cigiem zdarze6: deficyt EXGĪHWRZ\. Z\VRNLH VWRS\ SURFHQWRZH. Z\VRNLNXUV ZDOXWRZ\. GHILF\WQDUDFKXQNX REURWyZELHĪąF\FK ELODQVXSáDWQLF]HJR. Drugi kana czcy decyt bud etowy z decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego obejmuje inwestycje i oszczdnoci krajowe. Konieczno

(15) snansowania decytu bud etowego powoduje spadek oszczdnoci krajowych7, co zwiksza luk pomidzy inwestycjami a oszczdnociami. Pojawia si wic konieczno

(16) jej pokrycia za pomoc kapitau zagranicznego – wzrasta decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego8. Trzeci kana wi e si z tym, e wydatki publiczne pokrywane rodkami z emisji skarbowych papierów wartociowych przyczyniaj si do kreowania dodatkowego popytu konsumpcyjnego. Przyrost wydatków konsumpcyjnych, bdcy wynikiem decytu bud etowego, powoduje wzrost zakupów towarów importowanych lub krajowych, które w innym wypadku zostayby wyeksportowane9, 5. Zale no

(17) ta wynika z modelu Mundell-Fleming. Szerzej na temat modelu patrz: A. Rzoca, Czy Keynes si pomyli? Skutki redukcji decytu w Europie rodkowej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2007, s. 93-103. 6 A. Wotyna, Nowoczesne pastwo kapitalistyczne a gospodarka. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 174; M. Romatowski, Twin Decits – czy to rzeczywi cie bli niacze decyty, „Bank i Kredyt” 2005, nr 1, s. 18. 7 Pastwo emitujc skarbowe papiery wartociowe „ciga” z rynku oszczdnoci i przeznacza je na bie ce potrzeby. 8 M. Romatowski, wyd. cyt., s. 18. 9 N.S. Fieleke, The Budget Decit: Are the International Consequences Unfavourable? w: A Nation in Debt: Economists Debate the Federal Budget Decit, R. Fink, J. High, University Publications of America, Maryland 1987, s. 173-174, za: A.S. Saleh, The Budget Decit and Economic Performance: A Survey, Economics Working Paper Series, University of Wollongong, Australia 2003, s. 13..

(18) 40. Ilona Kijek. co pociga za sob pojawienie si decytu na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Zale no

(19) midzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego przedstawia nastpujce równanie: C + I + G + X – M – R = C + SD + T, gdzie: C – konsumpcja indywidualna, I – inwestycje prywatne, G – wydatki pastwowe, X – eksport, M – import, R – zagraniczne transfery netto, SD – krajowe oszczdnoci prywatne, T – podatki pastwowe. Przeksztacajc równanie tak, aby otrzyma

(20) zale no

(21) pomidzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego, otrzymujemy równanie o nastpujcej postaci: G – T = SD – I + M + R – X. Z zale noci tej wynika, e decyt bud etowy (G – T) mo e by

(22) snansowy nadwy k krajowych oszczdnoci prywatnych nad inwestycjami prywatnymi (SD – I) oraz ujemnym saldem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego (M + R – X). Saldo na tym rachunku równa si sumie importu i zagranicznych transferów netto pomniejszonych o eksport. Ujemne saldo rachunku bie cego musi zosta

(23) pokryte przez kapita zagraniczny netto, a wic zagraniczne oszczdnoci netto (SF). Równanie mo e wic by

(24) zapisane nastpujco: G – T = SD – I + SF. Wynika z niego, e decyt bud etowy mo e zosta

(25) snansowany poprzez wzrost krajowych oszczdnoci netto (SD – I) i/lub zagraniczne oszczdnoci netto (SF): G – T + I= SD + SF. Posta

(26) tego równania daje podstawy do stwierdzenia, e decyt bud etowy i inwestycje krajowe musz by

(27) równe oszczdnociom krajowym oraz oszczdnociom zagranicznym netto10. 10. D. Salvatore, Twin Decits in G-7 Countries and Global Structural Imbalances, „Journal of Policy Modelig” 2006, nr 6, s. 702-703; por: F. Islam, Brasil’s Twin Decits: An Empirical Examination, „Atlantic Economic Journal” vol. 26, 1998, nr 2, s. 122..

(28) Decyt bud etowy a decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. 41. 3. Wyniki bada empirycznych W cigu ostatnich 30 lat powstao wiele prac dotyczcych relacji zachodzcych midzy decytem bud etowym a ujemnym saldem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Zjawisko decytów bli niaczych byo przedmiotem bada zarówno w pastwach wysoko rozwinitych (najwicej prac dotyczy gospodarki USA), jak i rozwijajcych si (tabela 1, s. 42, 43). Wyniki tych bada byy jednak rozbie ne.. 4. Zale no

(29) mi dzy de cytem bud etowym a de cytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w wybranych pastwach Europy rodkowej Saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w roku t zale y od wysokoci salda bud etu pastwa w roku t, jak równie w roku poprzednim (t–1). Niewtpliwie jest ono tak e uzale nione od sytuacji danego pastwa i caej gospodarki wiatowej. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w danym pastwie sprzyja napywowi towarów i usug z zagranicy, co wpywa na pogorszenie salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Natomiast zagraniczny wzrost gospodarczy stymuluje krajowy eksport i sprzyja poprawie salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Zale noci te mo na zapisa

(30) w nastpujcy sposób: CAt = 0 + 1St + 2St–1 + 5PKBt + 6PKBRt + , gdzie: CA – saldo na rachunku obrotów bie cych jako procent PKB, S – wynik bud etu pastwa (decyt lub nadwy ka) jako procent PKB, PKB – realny wzrost PKB kraju, PKBR – realny wzrost PKB wiata, – skadnik losowy, t – rok bie cy. Model11 ten zostanie wykorzystany do zbadania zale noci midzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w wybranych pastwach Europy rodkowej. Na rysunku (s. 44) przedstawiono salda bud etu pastwa i rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w czerech pastwach Europy rodkowej: Czechach, Polsce, Sowacji i na Wgrzech. Wynika z niego, e od poowy lat dzie11. Podstaw do skonstruowania modelu by model ekonometryczny zaproponowany przez D. Salvatore, w: D. Salvatore, wyd. cyt., s. 708-710..

(31) 1973-1991 1959-1993 1969-1996 1986-1998 1948-1992. Brazylia. USA. Indie, Pakistan, Meksyk Australia. USA. Islam (1998). Kasibhatla i inni (2001) Kulkarni, Erickson (2001) Kaufmann i inni (2002) Leachman, Francis (2002). 1948-1993. Okres 1972-1987. okresy zmieniajce si zale nie od dostpnych informacji. Pastwo USA. Vamvoukas (1997, Grecja 1999) Anoruo, Ramchan- Indie, Indonezja, der (1998) Korea, Malezja, Filipiny. Autorzy Zietz, Pemberton (1990). w latach 1948-1973 wystpowanie zjawiska decytu bli niaczego nie zostao potwierdzone; natomiast od roku 1974 istniej podstawy, aby stwierdzi

(32) , e zjawisko to wystpowao. Gówne rezultaty bada w latach osiemdziesitych XX wieku ujemne saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego nie mogo by

(33) efektem decytu bud etowego; decyt bud etowy móg wpyn

(34) na ujemne saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w wikszym stopniu przez dochody i konsumpcj ni przez stopy procentowe i kursy walutowe zosta uzasadniony jednokierunkowy wpyw decytu bud etowego na decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w przypadku Indii, Indonezji, Korei i Filipin stwierdzono, e decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego wpywa na decyt bud etowy; w odniesieniu do Malezji hipoteza decytu bli niaczego nie zostaa odrzucona, co wicej mo na wskaza

(35) , e przyczynowo

(36) jest dwukierunkowa midzy dwoma decytami zostaa potwierdzona dwustronna przyczynowo

(37) w sensie Grangera midzy dwoma decytami zostaa potwierdzona dwustronna przyczynowo

(38) w sensie Grangera zjawisko decytu bli niaczego nie zostao potwierdzone w odniesieniu do Meksyku; w przypadku Indii i Pakistanu decyty s skorelowane przyczynowy zwizek pomidzy dwoma decytami nie zosta potwierdzony. Tabela 1. Wyniki niektórych bada zale noci pomi dzy de cytem bud etowym a de cytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego.

(39) 1990-2005 1974-2003. Korea. USA. Egipt. Kim, Kim (2006). Bartolini, Lahiri (2006) Marinheiro (2008). rezultaty bada nie s jednoznaczne; wystpowanie zjawiska decytu bli niaczego zostao potwierdzone w przypadku Izraela, w Korei zale no

(40) biegnie od salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego do decytu bud etowego. w przypadku Tajlandii przyczynowo

(41) jest dwukierunkowa, w odniesieniu do gospodarek wysoko rozwinitych jedynie w przypadku Woch zostaa potwierdzona przyczynowo

(42) : od salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego do decytu bud etowego zale no

(43) biegnie od salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego do decytu bud etowego uzasadniony zosta jednokierunkowy, saby wpyw decytu bud etowego na decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego ujemne saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego nie byo efektem wystpowania decytu bud etowego; udowodniono, e zale no

(44) biegnie od salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego do decytu bud etowego. ródo: E. Anoruo, S. Ramchander, Current Account and Fiscal Decits: Evidence from Five Developing Economies of Asia, „Journal of Asian Economic” 1998, nr 9 (3), s. 487-501; L. Bartolini, A. Lahiri, Twin decits twenty years later, Current Issues in Economics and Finance, Federal Reserve Bank of New York vol. 7, 2006, nr 7, s. 1-7; F. Islam, wyd. cyt., s. 121-128; K.M. Kasibhatla, M.N. Johnson, J. Malindretos, A.C. Arize, Twin Decits Revisited, „Journal of Business & Economic Studies” vol. 7, 2001, nr 2, s. 52-63; S. Kaufmann, J. Scharler, G. Winckler, The Austrian Current Account Decits: Driven by Twin Decits or by Intertemporal Expenditure Allocation? „Empirical Economics” vol. 27, 2000, s. 529-542; CH.-H. Kim, D. Kim, wyd. cyt., s. 679; E. Kouassi, M. Mougoué, K.O. Kymn, Causality Tests of the Relationship Between the Twin Decits, „Empirical Economics” vol. 29, 2004, s. 503-525; G.K. Kulkarni, E.L. Erickson, Twin Decit Revisited: Evidence From India, Pakistan and Mexico, „The Journal of Applied Business Research” vol. 17, 2001, nr 2, s. 97-104; L.L. Leachman, B. Francis, Twin Decits: Apparition or Reality, „Applied Economics” vol. 34, 2002, s. 1121-1132; C.F. Marinheiro, Ricardian equivalence, twin decits, and the Feldstein-Horioka puzzle in Egypt, „Journal of Policy Modeling” vol. 30 (6), 2008, s. 1041-1056; G.A. Vamvoukas, Have Large Budget Decits Caused Increasing Trade Decits? Evidence from a Developing Country, „Atlantic Economic Journal” vol. 25, 1997, nr 1, s. 80-90; G.A. Vamvoukas, The Twin Decits Phenomenon: Evidence from Greece, „Applied Economics” vol. 31, 1999, s. 1093-1100; J. Zietz, D.K. Pemberton, The U.S. Budget and Trade Decits: A Simultaneous Equation Model, „Southern Economic Journal” vol. 57, 1990, s. 23-35.. 1970-2003. próbka 20 krajów okresy zmieniajce si, w wikszoci przypadków 1969-1998. Kouassi i inni (2004).

(45) 6áRZDFMDZODWDFK Z

(46). VDOGRQDUDFKXQNXREURWyZELHĪąF\FKELODQVXSáDWQLF]HJR GHILF\WEXGĪHWXSDĔVWZD. VDOGRQDUDFKXQNXREURWyZELHĪąF\FKELODQVXSáDWQLF]HJR GHILF\WEXGĪHWXSDĔVWZD. –12. –10. –8. –6. ±. –2. 0. 2 1 0 –1 –2 ± ± –5 –6 –7 –8 1995 . 3ROVNDZODWDFK Z

(47). :ĊJU\ZODWDFK Z

(48). VDOGRQDUDFKXQNXREURWyZELHĪąF\FKELODQVXSáDWQLF]HJR GHILF\WEXGĪHWXSDĔVWZD. 1996. VDOGRQDUDFKXQNXREURWyZELHĪąF\FKELODQVXSáDWQLF]HJR GHILF\WEXGĪHWXSDĔVWZD. . ródo: OECD Economic Outlook vol. 2, 2008, nr 84, tab. 1, s. 249, tab. 27, s. 275, tab. 51, s. 299. Saldo bud etu pastwa i rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w Czechach, Polsce, Sowacji i na W grzech. 6 2 0 –2 ± –6 –8 –10 –12 ±. –16. ±. –12. –10. 1995. . –8. 1996. 1995. –6. 1997. 1996. ±. 1998. 1997. 1997 1995. 0. 1996. 1999. 1998. 1998 1997. 2000. 1999. 1999 1998. 2001 2000. 2000 1999. –2. 2001. 2001 2000. 2002 2002. 2002 2001. . 2002. . . Czechy w latach 1995-2008 (w %). . 2005 2005. 2005 2005. 2006 2006. 2006 2006. 2007 2007. 2007 2007. 2008 2008. 2008 2008.

(49) 45. Decyt bud etowy a decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. wi

(50) dziesitych ubiegego wieku w badanych pastwach Europy rodkowej decytowi bud etowemu towarzyszy decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Daje to podstaw do podjcia próby zbadania, czy w pastwach tych wystpowao zjawisko decytu bli niaczego. W procedurze estymacji modelu ekonometrycznego w pierwszym etapie sporód potencjalnych zmiennych objaniajcych dobranych z uwzgldnieniem ich merytorycznego wpywu na saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego wyeliminowano zmienne cechujce si zbyt niskim wspóczynnikiem zmiennoci. W kolejnym etapie procedury wyczono zmienne objaniajce o zbyt niskim stopniu korelacji ze zmienn objanian oraz za wysoko skorelowane midzy sob. W trzecim etapie dokonano estymacji modeli z uwzgldnieniem zmiennych istotnych statystycznie. W tabeli 2 przedstawiono zale no

(51) ekonometryczn midzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w Czechach, Polsce, Sowacji i na Wgrzech. Tabela 2. Ekonometryczna zale no

(52) mi dzy de cytem bud etowym a de cytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w Czechach, Polsce, Sowacji i na W grzech Pastwo. Staa. St. PKBt. PKBRt. St–1. R2. Czechy. 3,074 (0,862). 0,712 (1,939). 0,08 (0,376). –0,982 (–1,273). 0,340 (2,187). 0,602. B d standardowy 1,501. Polska. –6,760 (–2,692). –0,840 (–1,976). 0,104 (0,324). –0,437 (–0,569). –0,066 (–0,151). 0,544. 1,407. Sowacja. –8,288 (–1,053). 0,653 (1,697). –0,494 (–1,00). 1,860 (1,55). –0,473 (–1,10). 0,316. 3,473. Wgry. –3,206 (–1,158). 0,038 (0,197). –0,647 (–1,827). –0,363 (–0,579). –0,048 (–0,189). 0,368. 1,538. =0,10. ródo: dane rysunku; Statistical yearbook 1999, United Nations Publications, Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division, New York 2002, s. 159; Statistical yearbook 2002-2004, United Nations Publications, Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division, New York 2005, s. 137; World Development Indicators 2006, The World Bank, Washington, USA 2006, s. 22; World Development Indicators 2007, The World Bank, Washington, USA 2007, s. 16; World Development Indicators 2008, The World Bank, Washington, USA 2008, s. 16.. W przypadku Czech i Polski model odpowiednio w 60 i 54% wyjania zamienno

(53) salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego, a dla dwóch pozostaych pastw – ponad 30%. Jednak wikszo

(54) zmiennych objaniajcych jest nieistotna statystycznie..

(55) 46. Ilona Kijek. W przypadku Polski zmienn objaniajc istotn statystycznie okazao si saldo bud etu w roku t, dla Wgier zmienn tak jest PKB. W odniesieniu do Czech mo na wskaza

(56) na dwie istotne zmienne objaniajce: saldo bud etu pastwa w roku t i roku t – 1. W odniesieniu do Sowacji, mimo relatywnie przecitnego dopasowania modelu wszystkie zmienne objaniajce s nieistotne statystycznie (dla ka dej zmiennej objaniajcej warto

(57) empiryczna statystyki t-Studenta jest ni sza ni warto

(58) krytyczna). Oznacza to, e zmienno

(59) decytu na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego nie zale y od zmiennoci decytu bud etowego w latach t i t – 1, zmian realnego PKB tak kraju, jak i wiata. Wyonienie zmiennych istotnych statystycznie pozwolio na zbudowanie modeli wyjaniajcych zmiany sald na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego dla Czech, Polski i Wgier. Modele te przedstawia tabela 3. Tabela 3. Modele opisuj ce zmiany sald na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego dla Czech, Polski i W gier Model. R2. Czechy. CAt = –0,618 + 0,468 St + 0,360St–1 + t (–0,512) (1,898) (2,380). 0,518. B d standardowy 1,476. Polska. CAt = – 7,539 – 0,903 St + t (–6,731) (–3,489). 0,525. 1,224. Wgry. CAt = –3,551 – 0,798 PKBt + t (–3,656) (–3,120). 0,428. 1,326. Pastwo. ródo: na podstawie danych tabeli 2.. Dla Polski i Czech model w 52% wyjania zmiany w saldzie na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego, a w przypadku Wgier – w 43%. Nale y uzna

(60) , e skonstruowane modele w stopniu zadowalajcym opisuj badane zjawisko. Na podstawie modelu mo emy stwierdzi

(61) , e w przypadku Polski wzrost salda bud etowego (decyt/nadwy ka) o 1% PKB spowoduje zmniejszenie si salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego o 0,903% PKB. Oznacza to, e decyt bud etowy mo e spowodowa

(62) pojawienie si (wzrost) decytu na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. Na Wgrzech czynnikiem decydujcym o wysokoci salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego jest PKB. Wzrost realnego PKB o 1% powoduje zmniejszenie si salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego o 0,798% PKB. Wielkoci te s wic ze sob silnie powizane. W Czechach wzrost salda bud etu pastwa w roku t o 1% PKB zwiksza saldo na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego o 0,468% PKB. Wysoko

(63) salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego w roku t uzale niona.

(64) Decyt bud etowy a decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. 47. jest tak e od wyniku bud etu w roku t – 1. Oddziaywanie to jest jednak nieco sabsze – wzrost salda bud etowego o 1% PKB (w roku t – 1) powoduje wzrost salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego o 0,360% PKB.. Zakoczenie Od ponad 30 lat problem „decytów bli niaczych” jest jednym z najbardziej dyskusyjnych tematów ekonomicznych. Mimo e jest przedmiotem wielu bada zarówno teoretycznych, jak i empirycznych nie udao si jednoznacznie udowodni

(65) , e decyt bud etu pastwa powoduje powstanie luki na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. W artykule podjto prób zbadania zale noci midzy wynikiem bud etu pastwa a saldem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego na przykadzie pastw Europy rodkowej: Czech, Polski, Sowacji i Wgier. Z przeprowadzonego badania wynika, e zale no

(66) midzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego nie jest silna i bezporednia. Tylko w przypadku dwóch pastw udao si potwierdzi

(67) zale no

(68) decytu na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego od decytu bud etowego (Czechy i Polska). W przypadku Wgier czynnikiem najbardziej wpywajcym na wysokoci salda na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego okaza si PKB tego kraju. Natomiast w odniesieniu do Sowacji nie znaleziono elementu istotnego statystycznie, który by pozwoli na wycignicie wniosków. Mnogo

(69) czynników zarówno endo-, jak i egzogenicznych skania do sugestii, e nie mo na skonstruowa

(70) uniwersalnego dla wszystkich pastw modelu ekonometrycznego opisujcego zale no

(71) midzy decytem bud etowym a decytem na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. W przyszoci badanie omawianej zale noci bdzie wymaga

(72) zastosowania bardziej skomplikowanych metod ekonometrycznych.. Bibliogra a Literatura Anoruo E., Ramchander S., Current Account and Fiscal Decits: Evidence from Five Developing Economies of Asia, „Journal of Asian Economic” 1998, nr 9 (3). Barro R.J., Are Government Bonds Net Wealth? „The Journal of Political Economics” vol. 82, 1974, nr 6. Barro R.J., The Ricardian Approach to Budget Decits, „The Journal of Economic Perspectives” vol. 3, 1989..

(73) 48. Ilona Kijek. Bartolini L., Lahiri A., Twin Decits Twenty Years Later, Current Issues in Economics and Finance, Federal Reserve Bank of New York vol. 7, 2006, nr 7. Feldstein M., The Budget and Trade Decits Aren’t Really Twins, NBER Working Papers, Series nr 3966, National Bureau of Economic Research, Cambrige 1992. Fieleke N.S., The Budget Decit: Are the International Consequences Unfavourable? w: A Nation in Debt: Economists Debate the Federal Budget Decit, R. Fink, J. High, University Publications of America, Maryland 1987. Islam F., Brasil‘s Twin Decits: An Empirical Examination, „Atlantic Economic Journal” vol. 26, 1998, nr 2. Kasibhatla K.M., Johnson M.N., Malindretos J., Arize A.C., Twin Decits Revisited, „Journal of Business & Economic Studies” vol. 7, 2001, nr 2. Kaufmann S., Scharler J., Winckler G., The Austrian Current Account Decits: Driven by Twin Decits or by Intertemporal Expenditure allocation? „Empirical Economics” vol. 27, 2000. Kim CH.-H., Kim D., Does Korea have Twin Decits? „Applied Economics Letters” 2006, nr 13. Kouassi E., Mougoué M., Kymn K.O., Causality Tests of the Relationship Between the Twin Decits, „Empirical Economics” vol. 29, 2004. Kulkarni G.K., Erickson E.L., Twin Decit Revisited: Evidence From India, Pakistan and Mexico, „The Journal of Applied Business Research” vol. 17, 2001, nr 2. Leachman L.L., Francis B., Twin Decits: Apparition or Reality, „Applied Economics” vol. 34, 2002. Marinheiro C.F., Ricardian Equivalence, Twin Decits, and the Feldstein-Horioka Puzzle in Egypt, „Journal of Policy Modeling” vol. 30 (6), 2008. Romatowski M., Twin Decits – czy to rzeczywi cie bli niacze decyty, „Bank i Kredyt” 2005, nr 1. Rzoca A., Czy Keynes si pomyli? Skutki redukcji decytu w Europie rodkowej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2007. Saleh A.S., The Budget Decit and Economic Performance: A Survey, Economics Working Paper Series, University of Wollongong, Australia 2003. Salvatore D., Twin Decits in G-7 Countries and Global Structural Imbalances, „Journal of Policy Modelig” 2006, nr 6. Vamvoukas G.A., Have Large Budget Decits Caused Increasing Trade Decits? Evidence from a Developing Country, „Atlantic Economic Journal” vol. 25, 1997, nr 1. Vamvoukas G.A., The Twin Decits Phenomenon: Evidence from Greece, „Applied Economics” vol. 31, 1999. Wotyna A., Nowoczesne pastwo kapitalistyczne a gospodarka. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Zietz J., Pemberton D.K., The U.S. Budget and Trade Decits: A Simultaneous Equation Model, „Southern Economic Journal” vol. 57, 1990. Inne róda OECD Economic Outlook vol. 2, 2008, nr 84. Statistical yearbook 1999, United Nations Publications, Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division, New York 2002..

(74) Decyt bud etowy a decyt na rachunku obrotów bie cych bilansu patniczego. 49. Statistical yearbook 2002-2004, United Nations Publications, Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division, New York 2005. World Development Indicators 2006, The World Bank, Washington, USA 2006. World Development Indicators 2007, The World Bank, Washington, USA 2007. World Development Indicators 2008, The World Bank, Washington, USA 2008.. BUDGET DEFICIT VS. CURRENT TURNOVER ACCOUNT DEFICIT IN THE BALANCE OF PAYMENTS IN THE CHOSEN CENTRAL EUROPEAN COUNTRIES Summary Decits in a current turnover account in the balance of payments occurring simultaneously along with budget decits are the common phenomenon in contemporary economies. In spite of the fact that much research on the phenomenon has been conducted, the following question needs to be answered: is a budget decit responsible for a gap in the current turnover account in the balance of payments? In the article there has been made an attempt at answering the question with reference to four countries in Central Europe: the Czech Republic, Poland, Slovakia and Hungary. In order to achieve this, an econometric model has been constructed, the estimation of which has conrmed that in the Czech Republic and in Poland current turnover account in the balance of payments depends on how high a budget decit is. In the case of Hungary, the factor mostly inuencing the balance amount in a current turnover account in the balance of payments is that country’s GDP. As far as Slovakia is concerned, variable statistically signicant has not been found, which makes it impossible to draw a conclusion..

(75)