Seria: ENERGETYKA z. 34 Nr kol. 279
Prof. dr hab. inż. Stanisław Ochęduszko Dr h. c. Politechniki Śląskiej
1899-1969
W dniu 17.XII.1969 r. zmarł profesor Stanisław Ochęduszko, wybitny uczony, nauczyciel i wychowawca młodzieży akademickiej)
licznej rzeszy inżynierów i dużego grona pracowników naukowych.
4
Prof. dr inż. Stanisław Ochęduszko nrodził się w dniu 29 kwietnia 1899 r. w Lesku w zaborze austriackim,« rodzinie nau
czycielskiej« Wykształcenie podstawowe zdobył w Lesku, szkołę średnią ukończył w Sanoku.
Mimo zainteresowania studiami technicznymi, studia wyższe rozpoczął w 1917 roku na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskie
go, co umożliwiło mu przebywanie do końca wojny w rodzinnym Lesku« Dopiero w 1921 roku rozpoczął studia na Wydziale Mecha
nicznym Politechniki Dworskiej« Podczas tych studiów został za
angażowany przez prof. Witkiewicza w roku 1925 na stanowisko zastępcy asystenta w Katedrze Pomiarów Maszyn«
Po zakończeniu studiów S. Ochęduszko przeszedł w roku 1928 do Katedry Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej, gdzie do roku 193^- pełnił obowiązki adiunkta« W tym czasie uzyskał stypendia naukowe, które pozwoliły mu na odbycie studiów za
granicznych« Po półrocznym pobycie w Zurychu i 1,5 -rocznych sta
diach w Monachium u prof. Nusselta, uzyskał stopień doktora nauk technicznych, nostryfikowany we Lwowie w roku 1936« W tym samym roku uzyskał habilitację na Wydziale Mechanicznym Poli
techniki Lwowskiej«
W latach od 1934- do 1937 był zastępcą profesora w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych« Po uzyskaniu nominacji na profesora nadzwyczajnego w roku 1937 kierował tą katedrą do roku 1941«
W czasie Okupacji prof« Ochęduszko uczył w szkole rzemieślni
czej, a następnie wykładał na tzw« "Państwowych Technicznych Kursach Zawodowych". Pod tą nazwą były w warunkach okupacji
prowadzone wyższe studia techniczne«
Po wyzwoleniu w latach od 1944 do 1946 kierował Katedrą Ter
modynamiki i Techniki Cieplnej w Lwowskim Instytucie Politech
nicznym. W lipcu 1946 przyjechał do Gliwic i tu podjął trud kształcenia młodzieży na Politechnice śląskiej«
23 lata kierował Katedrą Teorii Haszyn Cieplnych Politechniki śląskiej. T pierwszych latach powojennych był równocześnie kie
rownikiem Katedry Pomiarów Haszyn Cieplnych i prowadził wykła
dy w Politechnice Wrocławskiej. Był pierwszyn dziekanem utwo
rzonego z Jego inicjatywy^Wydziału Meehaniczno-Energetycznego.
T latach od 1936 do 1939 piastował godność Rektora Politechni
ki śląskiej. W roku 1960 został powołany w poczet członków ko- respondentów Polskiej Akademii Hauk.
Okres działalności profesora Stanisława Ochęduszki na Poli
technice śląskiej stanowi najdłu&szy i najbardziej owocny od
cinek Jego 4-3-letniej pracy naukowo-dydaktycznej. Politechnika śląska powstawała od podstaw opierając się na przystosowanych budynkach oraz na inicjatywie i doświadczeniu profesorów przy
byłych z istniejących wcześniej ośrodków akademickich. Profe- ąor Ochęduszko organizował od podstaw Katedrę Teorii Haszyn Cieplnych i Katedrę Pomiarów Haszyn Cieplnych. Skupił wokół sie
bie zespół młodych pracowników nauki, którym przekazywał swą wiedzę i doświadczenia. Podjął pracę nad organizacją niezbęd
nych laboratoriów. Szczególnie gorąco zajął się zorganizowa
niem i rozwojem ruchowo-energetycznego kierunku studiów.Specjar liści tego kierunku byli niezbędnie potrzebni do kierowania procesami cieplnymi w zakładach przemysłowych oraz do projek
towania i badania tych procesów w biurach projektowych i in
stytutach naukowych. Absolwenci tej specjalności wykonali z i»
nicjatywy profesora Ochęduszki kilkaset prac dyplomowych w za
kładach przemysłowych, gdzie rozwiązywali zagadnienia powie
rzane dziś instytutom lub wyspecjalizowanym przedsiębiorstwom naukowo-badawczym. Kierując tymi pracami nawiązał prof. Ochę- duszko ścisły kontakt z przemysłem i wprowadził do dydaktyki
6
oraz pracy naukowej zagadnienia praktyczne wynikające z po
trzeb przemysłu.
Rozwijając ruchowo-energetyczny kierunek studiów doprowa
dził prof. Ochęduszko do utworzenia Wydziału Mechaniczno-Ener- getycznego Politechniki Śląskiej, kształcącego oprócz energe
tyków cieplnych równiei konstruktorów aaszyn i urządzeń ener
getycznych, konstruktorów aparatury przemysłu chemicznego i specjalistów energetyki jądrowej.
Prof. Ochęduszko dużo pracy i wysiłku poświęcił przygotowa
niu podręczników i skryptów dla młodzieży studiującej .Już w ro->
ku 1 9 ^ biorąc pod uwagę najpilniejsze potrzeby, opublikował 3 tłumaczenia podręczników niemieckich. Przez kilka lat przygo
towywał do druku 3-tomowe dzieło pt.: "Teoria maszyn cieplnych"
którego druk ukończono w roku 1955. Był współautorem obszer
nego zbioru zadań z termodynamiki technicznej wydanego drukiem w roku 1960. W roku 1964- wydał książkę pt.: "Termodynamika Sto
sowana", wznowioną w roku 1967.
W pracy dydaktyczno-wychowawczej prof. Ochęduszkę cechowała duża żyezliwość dla młodzieży akademickiej połączona ze sta
wianiem jej dużych wymagań wynikających z dążenia do przekaza
nia uczniom jak największych zasobów wiedzy i do zaszczepie
nia im zasad pracowitości, systematyczności i obowiązkowości.
Był znany jako znakomity wykładowca, obdarzony talentem przy
stępnego przekazywania trudnej wiedzy termodynamicznej. Mło
dzież akademicka zawsze wysoko ceniła Profesora i dawała nie
jednokrotnie temu wyraz. Również uczniowie, którzy dawno już opuścili mury uczelni szczycą się tym, że byli Jego wychowan
kami, gdyż przekonali się, że zostali znakomicie przygotowani do wykonywania swego zawodu.
Wytężona praca dydaktyczno-wychowawcza i organizacyjna nie przeszkodziła Profesorowi Ochęduszce rozwijać ożywionej dzia
łalności naukowej. Opublikował On ponad ?0 oryginalnych prae naukowych, W pracach tych zajmował się głównie zagadnieniami bilansowania energii, problemami zastosowań technicznych dru
giej zasady termodynamiki i zagadnieniami z dziedziny spala
nia, Liczne publikacje poświęcił prof. Ochęduszko sprawie wdra
żania międzynarodowego układu jednostek miar SI i sprawie po
prawnego nazewnictwa technicznego.
Prof. Ochęduszko szczególnie zasłużył się dla rozwoju kadry naukowej, czego dowodem jest liczba 16 promowanych przez niego doktorów nauk technicznych. Spośród nich, trzech posiada już tytuły profesora a siedmiu tytuły docenta. Uczniowie profeso
ra Ochęduszki działają dziś niemal we wszystkich polskich u- czelniach technicznych. Najliczniejsza grupa wychowanków Profe
sora i wychowanków Jego wychowanków pracuje w Politechnice Ślą
skiej. Dzięki umiejętności budzenia zainteresowań naukowych i dzięki przykładowi systematycznej wytężonej pracy.stworzył Pro
fesor Ochęduszko śląską szkołę termodynamiki.
T uznaniu zasług dla nauki i Polski Ludowej prof. Stanisław Ochęduszko został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odro
dzenia Polski. Za dzieło pt.: "Teoria maszyn cieplnych" uzy
skał nagrodę państwową oraz honorową nagrodę PTT. Dwukrotnie u- zyskał nagrodę indywidualną I stopnia Ministra Szkolnictwa Wyż
szego , za szczególne osiągnięcia w dziedzinie dydaktycsnonry- chowawczej, organizacji procesu dydaktycznego oraz prac związa
nych z kształceniem młodej kadry naukowej.
Zasłużonym wyrazem uznania władz Politechniki śląskiej dla wkładu profesora Ochęduszki w dzieło rozwoju naszej Uczelni,dla jego osiągnięć w dziedzinie dydaktyczno-wrychowawczej.naukowej,
8
organizacyjnej i na polu kształcenia kadr naukowych było nada
nie mu w dniu 1.X.1969 r. zaszczytnego tytułu doktora honoris causa Politechniki śląskiej*
śmierć profesora Ochęduszki napełniła głębokim smutkiem licz
nych Jego uczniów, współpracowników i przyjaciół. Oby jego w y tężona i owocna działalność znalazła licznych kontynuatorów.
Jan Szargut i Józef Folwarczny
WAŻNIEJSZE PUBLIKACJE
Prof. dra inż. Stanisława Ochęduszki
Książki
1. Teoria Maszyn Cieplnych - w trzech tomach FWT, cz. 1,1 wyd.
1953, 2 wyd. 1957, cz. II, 1 wyd. 1953, 2 wyd. 1961, cz.
III 1955.
2. Termodynamika stosowana, podręcznik akademicki, WNT, 1 w y d 1964, 2 wyd. 1967.
3. Zbiór zadań z termodynamiki technicznej (współautorzy J.
Szargut, A. Guzik, H. Górniak, Sł. Wilk), PWN, 1 wyd.1960, 2 wyd. 1968.
4. Zastosowanie międzynarodowego układu jednostek miar w ener
getyce cieplnej (współautorzy: W. Gundlach. H. Górniak)PWN, 1 wyd. 1966, 2 wyd, 1968.
Artykuły naukowe
1. "Wpływ warunków pomiarowych na ciepło spalania gazów"
Czasopismo techniczne, 1933,
2. "Wartość opałowa gazów z teoretycznego punktu widzenia", Czasopismo techniczne, 1933,
3. "Krytyka kompensacji w analizatorach gazów", Czasopismo Techniczne, 1933,
4. "Kwadrat Buntego, przyczynek do kontroli spalania, Czasopismo techniczne, 1934,
5. "Pomiary ciepła spalania gazu ziemnego w Borysławiu"
(współautorzy: dr Jurkiewicz i inż. Rosner) Przemysł Naftowy, 1934,
6. "Z teorii palników gazowych", Życie Techniczne, 1934, 7. "Der Zund-und Verbrennungsvorgang der mittels Druckluft
Zerstriubten Treib&le im Dieselmotor"
(praca'doktorska), Monachium, 1935,
10
8. "Nowa charakterystyka kotła", Czasopismo Techniczne, 1933*
9. "Pomiar wydatku sprężarki metodą napełniania zbiornika"
(praca habilitacyjna, Czasopismo Techniczne 1936,)
10. "Sposoby oznaczenia czasu spalenia się oleju w silniku Die- sela",
Przegląd Mechaniczny, 1936»
11. "Osobliwości termodynamiczne przy wysokich ciśnieniach"
Czasopismo Techniczne, 1936,
12. "Krytyka metod oznaczania wilgoci paliw stałych"
(współautorzy: Błaszkiewicz, Jarema), Przegląd Technicz
ny, 1937,
13. "Przemysłowe atmosferyczne palniki gazowe",
(Współautor: inż. Ines, Czasopismo Techniczne, 1939, 14. "Przepływomierze pływakowe typu "Rota",
Prace Gł.Inst.Met. 1951,
15. "Badania kalorymetryczne gazu ziemnego"
(współautor: inż. Żwirski) Nafta, 1951, 16. "Bilanse energetyczne reakcji chemicznych"
(współautor: J. Szargut), Przegląd Mechaniczny 1952, 17. "Metody wyznaczania stosunku niecałkowitego spalania"
(współautor: J. Szargut), Energetyka Przemysłowa 1953, 18. "Sprawność ekonomiczna siłowni powietrznej"
(współautor: J. Folwarczny) Energetyka 1956,
19. "Nowe ujęcie zagadnienia adiabatycznego przepływu gazu w przewodzie rurowym.",
(współautor: J. Folwarczny), Sbornik...,tom III, Praha, 1958,
20. "Termodynamiczny sens tzw. depresji cieplnej w aerologii górniczej"
Ar.Bud.Masz. PAN, 1959,
21. "Wypływ adiabatyczny płynu ze zbiornika", Sprawozd. z pos.
Komisji PANu w Krakowie, 1960, 22. "Izolacja cieplna w przemyśle",
Energetyka Przemysłowa, 1960 i 1961 (współautor: J. Si
kora) ,
23. ”W Obronie II zasady termodynamiki"
Energetyka Przemysłowa, 1962 (współautor J. Sikora),
24. "Zmierzch kalorii i grama-siły"
Gosp. Pal. i Energ., 1963 (współautor: H. Górhiak), 23. "Ocena termodynamiczna przenośników ciepła",
Archiwum Budowy Maszyn, PAN, 1964 r.
26. "Bilansowanie procesów cieplnych w silnikach spalinowych", CBKSS, Biuletyn Informacyjny, nr 8, 1965 r.
27. "Zastosowanie międzynarodowego układu jednostek miarwtech- nice cieplnej",
Normalizacja, nr 7/8, 1965 r.
28. "Racjonalne metody badania procesów technologicznych pod względem termodynamicznym"
Materiały Konferencji Energet. SEP, Bydgoszcz, 1965 r.
29. "OCHĘDUSZKO, W ILK : Cykl artykułów pt.: "Teoretyczne pod
stawy gospodarki cieplnej w przemyśle"
- opublikowany w miesięczniku
Gospodarka Paliwami i Energią w numerach: 7,8,9/1964 r.
14-12/1965 r. 14-5, 7,8,11,12/1966 r., 1 ,3,9,10,11/196?r.
30. "Wpływ dysocjacji gazów na pracę silników spalinowych", Silniki Spalinowe, nr 2/1966 r.
Tłumaczenia
1. "Termodynamika techniczna" (W. NUSSELT: Technische Thermo
dynamik, cz. I), Komisja Wydawnicza Bratniej Pomocy Pol.
51., 1948,
2. "Teoria maszyn cieplnych" (W. NUSSELTt Technische Thermody
namik, cz. II), Komisja Wyd.Brat.Pom.Pol.5l., 1948,
3. "Gospodarka cieplna w siłowniach parowych, wytyczne oszczęd1 nościowe", (R. BOY: Mehr Dampf-weniger Kohle),Min.Przem.
i Handlu, Dep. Kadr, Szkol. Zawodowe, 1948,
4. "Zbiór zadań i obliczeń z przepływu ciepła", WNT, 1965 r.
(tłum. z jęz. rosyjskiego).
Artykuły dotyczące zagadnień dydaktycznych i organizacyjnych 1. "Kierunek rozwoju Politechniki śląskiej im. W. Pstrowskiego
w Gliwicach", Ż.Sz.W. 1958, (współautor: prof. Janusz),
12
2. "Sesja egzaminacyjna w technicznej szkole akademickiej", Ż.S.W., 1958, (współautor prof. Janusz),
3. "Oświecona tyrania jako metoda pedagogiczno-dydaktyczna w uczelni wyższej", Ż.S.W., 1959, (współautor: prof.Januss).
4. "Organizacja laboratoriów cieplnych w Politechnice Śląskiej", Z.S.W., 1961 (współautor: inż. Pitułko).
5. "Rola termodynamiki w technice", Nauka Polska, PAN, 1960.
