■■eBhia Górą, I^egri^BBMhrzvch
■ Wroclaw. Zielona Góra 1 !lllll
I—
illliiiiiiIM STATYSTYCZNE I
XjCIbX.
' ' F .'
S4
TiRYSTYlAIlY MAKkORFGIONTF
WALBRHMB ii«
ZNAKI UMOWNE:
Zero (0) - zjawisko istnieje, jednakże w ilościach mniejszych od liczb które mogłyby być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymi, np. jeżeli produkcja wyrażona jest w tys. t (w liczbach całkowitych znak „0” oznacza, że produkcja w danym przypadku nie osiągnęła 0,5 tys. t).
Kropka (•) - zupełny brak informacji, albo brak informacji wiarygodnych.
Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło.
Znak (x) - wypełnienie rubryki jest niemożliwe lub niecelowe.
„W tym” - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.
Przy publikowaniu danych Urzędu Statystycznego prosi się o podanie źródła.
URZĘDY STATYSTYCZNE
Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych Wrocław, Zielona Góra
INFORMACJE
I OPRACOWANIA STATYSTYCZNE
TURYSTYKA W MAKROREGIONIE POŁUDNIOWO-ZACHODNIM
W LATACH 1996-1997
WAŁBRZYCH 1998
Publikację od strony koncepcyjnej i redakcyjnej opracował Urząd Statystyczny w Wałbrzychu przy współpracy urzędów w:
Jeleniej Górze Legnicy
Wrocławiu
Zielonej Górze
Redakcja publikacji:
Zespół w składzie: Izabela Bigosińska, Maria Czekaj, Janina Jarząbek, Anna Jaskulska, Teresa Jurczyńska, Barbara Kozłowska, Irena Nowacka-Fimowicz, Emilia Rapciak, Małgorzata
Sadowska, Halina Urbanek, Ewa Wilczyńska, Ewa Zastrowska, Jolitta Zawisza
Skład i łamanie komputerowe: Wydział Koordynacji Badań i Opracowań US w Wałbrzychu - zespół pod kierunkiem Jarosława Suchockiego
Druk: Wydział Poligrafii - Urząd Statystyczny w Legnicy zam. 174/98, nakład 170 egz. Cena 10,00 zł
PRZEDMOWA
„Turystyka w makroregionie południowo-zachodnim” jest kolejną informacją opracowaną wspólnie przez Urzędy Statystyczne w Jeleniej Górze, Legnicy, Wałbrzychu, Wrocławiu i Zielonej Górze, ale pierwszą z zakresu turystyki. Zestawienie danych dla
makroregionu ogółem i dla poszczególnych województw pozwala na przedstawienie szerszego zakresu zagadnienia, a także na ukazanie różnic i podobieństw pomiędzy województwami.
Publikacja składa się z części zawierającej uwagi metodyczne i komentarz analityczny oraz z części tabelarycznej podzielonej na trzy działy tematyczne.
W dziale I znajdują się informacje o liczbie obiektów noclegowych turystyki i ich wykorzystaniu według województw makroregionu.
Dział II przedstawia sezonowość wykorzystania obiektów noclegowych turystyki oraz dane 0 turystach zagranicznych przebywających na terenie makroregionu według obywatelstwa.
W dziale III zawarto informacje o obiektach noclegowych turystyki i ich wykorzystaniu według miast i gmin oraz o osobowym ruchu granicznym.
Dane prezentowane w publikacji pochodzą z badań statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego i dotyczą lat 1996 i 1997.
Autorzy mają nadzieję, że niniejsze opracowanie będzie użyteczne dla wielu osób 1 instytucji, liczą też na uwagi i sugestie pozwalające na wzbogacenie ewentualnych kolejnych edycji.
Dyrektor
Urzędu Statystycznego w Jeleniej Górze Kazimierz Żurawski
Dyrektor
Urzędu Statystycznego w Legnicy Stanisław Kubicz
Dyrektor
Urzędu Statystycznego w Wałbrzychu Elżbieta Małecka
Dyrektor
Urzędu Statystycznego we Wrocławiu Bożena Kodeniec
Dyrektor
Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze
Stefan Ogrodowicz
SPIS TREŚCI
Przedmowa ...
Uwagi metodyczne...
Turystyka w 1997 r...
Walory turystyczne makroregionu...
Ogólne dane o obiektach noclegowych turystyki w latach 1991, 1994-1997 ...
I. Obiekty noclegowe turystyki i ich wykorzystanie według województw makroregionu południowo- zachodniego
Obiekty noclegowe turystyki według rodzajów obiektów...
Pokoje w obiektach noclegowych turystyki według rodzajów obiektów...
Miejsca noclegowe w obiektach noclegowych turystyki...
Korzystający z obiektów noclegowych turystyki...
Turyści zagraniczni korzystający z obiektów noclegowych turystyki...
Wynajęte pokoje i udzielone noclegi oraz stopień wykorzystania...
Obiekty noclegowe turystyki i ich wykorzystanie według gestorów...
Placówki gastronomiczne w obiektach noclegowych turystyki według rodzajów obiektów...
II. Sezonowość wykorzystania obiektów noclegowych turystyki oraz turyści zagraniczni według obywatelstwa*
Wykorzystanie obiektów noclegowych turystyki według miesięcy...
Struktura wykorzystania obiektów noclegowych turystyki według miesięcy...
Turyści zagraniczni w obiektach noclegowych turystyki według obywatelstwa ...
Struktura wykorzystania obiektów noclegowych turystyki przez turystów zagranicznych według
obywatelstwa ...
Struktura udziału turystów zagranicznych według obywatelstwa w obiektach noclegowych turystyki ...
III. Obiekty noclegowe turystyki i ich wykorzystanie według miast i gmin oraz osobowy ruch graniczny według przejść granicznych
Obiekty noclegowe turystyki według miast i gmin...
Obiekty noclegowe turystyki i ich wykorzystanie w miejscowościach o znaczeniu turystycznym
międzynarodowym i ogólnokrajowym w okresie X 1996 r. - IX 1997 r...
Osobowy ruch graniczny według przejść granicznych w 1997 r...
Spis wykresów i map
Obiekty noclegowe turystyki i ich wykorzystanie w makroregionie południowo-zachodnim (Polskami00)....
Obiekty noclegowe turystyki i ich wykorzystanie w makroregionie południowo-zachodnim (1991 r.= 100)....
Korzystający z obiektów noclegowych według miesięcy...
Obywatele wybranych krajów korzystający z noclegów w województwach...
Miejscowości o znaczeniu turystycznym międzynarodowym i ogólnokrajowym w makroregionie
południowo-zachodnim...
UWAGI METODYCZNE
Baza noclegowa turystyki
Informacje o stanie i wykorzystaniu bazy noclegowej turystyki w Polsce pochodzą ze stałych badań statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego. Raz w roku obiekty świadczące usługi noclegowe dla turystów są zobowiązane do sporządzania sprawozdania na formularzu oznaczonym symbolem K-Tl. Obejmuje ono okres od 1 października roku poprzedniego do 30 września roku badanego. W sprawozdaniu tym dla każdego obiektu podaje się dokładną jego lokalizację, rodzaj obiektu, a dla niektórych jednostek także kategorię, właściciela, gestora obiektu, liczbę pokoi ogółem oraz liczbę pokoi z własną łazienką i wc, a także miejsc noclegowych (całorocznych i sezonowych) oraz liczbę placówek gastronomicznych. Ponadto podaje się dane o wykorzystaniu obiektu w poszczególnych miesiącach, tj. o liczbie dni działalności obiektu, nominalnej liczbie noclegów lub pokoi, a także o liczbie osób zameldowanych oraz udzielonych noclegów i wynajętych pokoi (z wyodrębnieniem turystów zagranicznych). Od 1994 r podawane są także dane o obywatelstwie turystów zagranicznych nocujących w obiekcie. Informacje te podawane są zbiorczo dla całego okresu sprawozdawczego (X-IX). Oprócz podstawowego okresu sprawozdawczego przy publikowaniu danych z turystyki naj częściej używanym przedziałem czasowym j est okres styczeń-wrzesień. Innym okresem,
dla którego publikowane są niektóre dane, jest okres roku kalendarzowego (styczeń-grudzień), dla którego informacje powstają z połączenia danych z dwóch kolejnych okresów sprawozdawczych.
Począwszy od 1994 roku zaostrzono kryteria klasyfikacji takich obiektów jak: hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe oraz schroniska. Opracowano listę minimalnych standardów, jaką obiekt musiał spełniać aby został zaklasyfikowany do tego rodzaju obiektu jak i kategorii. Przyjęto, że:
Hotel - to obiekt posiadający stałe urządzenia ogrzewcze, dysponujący co najmniej 9 pokojami.
Liczba miejsc noclegowych na 1 pokój nie jest większa niż 2,8. Hotele 3-, 4- i 5-gwiazdkowe ponadto posiadają pokoje z własną łazienką i wc oraz restaurację. Hotele 2-gwiazdkowe posiadają pokoje z własną łazienką i wc oraz inną placówkę gastronomiczną (inną niż restauracja). Hotele 1-gwiazdkowe to obiekty, które nie posiadają pokoi z własną łazienką i wc lub żadnej placówki gastronomicznej.
Motel - to obiekt posiadający stałe urządzenia ogrzewcze i dysponujący co najmniej 9 pokojami. Liczba miejsc noclegowych na 1 pokój nie jest większa niż 3,3. Motele o kategorii 5-, 4- i 3 gwiazdkowej ponadto posiadają pokoje z własną łazienką i wc oraz restaurację. Motele 2-gwiazdkowe posiadają pokoje z własną łazienką i wc oraz inną (niż restauracja) placówkę gastronomiczną. Motele 1-gwiazdkowe to obiekty z pokojami bez własnej łazienki i wc lub nie posiadające żadnej placówki gastronomicznej.
Pensjonat - to obiekt posiadający stałe urządzenia ogrzewcze oraz przynajmniej jedną placówkę gastronomiczną zapewniającą całodzienne wyżywienie. Pensjonaty I i II kategorii wyposażone są ponadto w pokoje z własną łazienką i wc, natomiast pensjonaty kategorii III ich nie posiadają. Pensjonatem jest obiekt spełniający wyżej wymienione wymagania nawet wtedy, gdy posiada mniej niż 7 pokoi.
5
Dom wycieczkowy - to obiekt posiadający stałe urządzenia ogrzewcze, placówkę gastronomiczną oraz dysponujący co najmniej 20 miejscami noclegowymi. Liczba miejsc na 1 pokój nie jest większa niż 4,3. Jeżeli obiekt nie posiadał placówki gastronomicznej to otrzymał kategorię III.
Schronisko - to obiekt posiadający stałe urządzenia ogrzewcze, placówkę gastronomiczną oraz dysponujący co najmniej 8 miejscami noclegowymi. Jeżeli obiekt nie posiadał placówki gastronomicznej został zaklasyfikowany do kategorii ID.
Wprowadzone zmiany klasyfikacji obiektów powodują, że dane od 1994 r. mogą nie być w pełni porównywalne z danymi z lat ubiegłych.
W statystyce bazy noclegowej przyjęto następujące rozwiązania:
-za gestorów obiektów noclegowych turystyki uznaje się jednostki dysponujące bezpośrednio obiektem. Do opracowań statystycznych przyjmuje się podział gestorów według specjalnej listy (23 gestorów), w której wyodrębnione są m in. imiennie przedsiębiorstwa turystyczne o zasięgu ogólnokrajowym (np. Orbis, Gromadą Turysta), przedsiębiorstwa o lokalnym zasięgu działania (np. wojewódzkie przedsiębiorstwa turystyczne), prywatne obiekty, prywatne biura podróży, Fundusz Wczasów Pracowniczych, kluby sportowe, ośrodki sportu i rekreacji, MON i MSW.
W niniejszej publikacji wymieniono 11 podstawowych gestorów, których obiekty reprezentowane są najliczniej na terenie makroregionu południowo-zachodniego,
-dane dotyczące obiektów i miejsc noclegowych obejmują wszystkie obiekty czynne w dniu 31 VTI oraz obiekty nieczynne w tym dniu, ale czynne w okresie sprawozdawczym,
-przez obiekt czynny rozumie się obiekt, którego co najmniej część była dostępna dla turystów lub wczasowiczów (niezależnie od tego czy był on faktycznie wykorzystywany w okresie sprawozdawczym),
-w przypadku pokoi gościnnych liczba obiektów oznacza liczbę biur zakwaterowań i innych jednostek wynajmujących pokoje gościnne dla turystów, a także liczbę obiektów, które nie
spełniają wymogów klasyfikacyjnych,
-obiekt całoroczny - jest to obiekt wykorzystywany bez względu na warunki klimatyczne (tzn. posiadający stałe urządzenia ogrzewcze) co najmniej przez 5 miesięcy w roku,
-miejsce całoroczne - jest to miejsce w obiekcie całorocznym wykorzystywane co najmniej przez 5 miesięcy w roku,
- stopień wykorzystania obiektu - wyrażony w procentach wynika z porównania faktycznie udzielonych noclegów do nominalnej liczby tych noclegów (liczby noclegów przygotowanych dla turystów w całym okresie działalności obiektu), a dla hoteli, moteli i pensjonatów (od 1994 r.) z porównania faktycznie wynajętych pokoi do nominalnej liczby pokoi,
-restauracja to zakład gastronomiczny z pełną obsługą kelnerską oferujący całodzienne wyżywienie o szerokim asortymencie potraw i napojów,
-do barów i kawiarni zaliczono także winiarnie, piwiarnie, jadłodajnie itp.,
-do punktów gastronomicznych zaliczono także smażalnie, pijalnie, lodziarnie, bufety itp., -podziału według województw dokonano na podstawie lokalizacji jednostek.
Z uwagi na dotychczasowy brak wojewódzkich komisji kategoryzacyjnych, a także prawnie ustalonej ewidencji obiektów noclegowych, statystyka publiczna ma poważne problemy związane
6
z ustaleniem wykazu obiektów noclegowych działających na terenie Polski. Do ustalenia tego wykazu wykorzystywane są inne źródła informacji, w tym głównie rejestr REGON, informacje publikowane w prasie, reklamy i ogłoszenia, foldery wydawane przy współudziale urzędów wojewódzkich. Z tego powodu dane zebrane przez urzędy statystyczne nie ujmują wszystkich obiektów noclegowych działających na terenie województwa. Problem ten powinna rozwiązać ustawa o świadczeniu usług turystycznych. Ten akt prawny wprowadzi obowiązek rejestracji każdego obiektu noclegowego w odpowiednim organie administracyjnym (wojewody lub burmistrza czy wójta). Akty wykonawcze do tej ustawy określą również jednoznacznie wymagania, jakie powinny spełniać rejestrowane obiekty aby zostały zakwalifikowane do odpowiedniego rodzaju i kategorii.
Turystyka zagraniczna
Dane o zagranicznym ruchu turystycznym opracowywane są na podstawie rejestracji ruchu granicznego prowadzonej przez Straż Graniczną. Jest to prowadzona w sposób ciągły ewidencja osób i środków transportu odprawionych na wszystkich polskich przejściach granicznych. Dane statystyczne opracowywane są w okresach miesięcznych dla każdego przejścia granicznego imiennie. Zawierają informacje o liczbie osób przekraczających granicę w podziale na Polaków i cudzoziemców-według kierunków (do i z Polski) i rodzajów ruchu (paszportowy, mały ruch graniczny, obsługa środków transportu, uproszczony i inne). Dla cudzoziemców wjeżdżających do Polski określa się ich obywatelstwo (na podstawie kraju, który wydał dokument podróży) i deklarowane przez nich cele pobytu w Polsce. Ponadto zbierane są informacje o liczbie środków transportu według właścicieli (polscy, obcy), rodzaju (np. samochód osobowy, ciężarowy, pociąg, samolot) oraz kierunków (do i z Polski), a także obserwuje się ruch pojazdów kołowych na poszczególnych przejściach granicznych. Informacje na temat tego ruchu cieszą się dużym zainteresowaniem zarówno w kręgach badających zjawiska związane z szeroko rozumianą turystyką jak i innych sferach działalności gospodarczej.
W statystyce ruchu granicznego przyjęto następujące rozwiązania:
-dane dotyczące przyjazdów i wyjazdów zagranicznych obejmują ruch osób przekraczających granicę na podstawie paszportów oraz na podstawie innych dowodów tożsamości - w przypadku obywateli Polski, Niemiec, Czech i Słowacji mieszkających w rejonach przygranicznych,
-w liczbie wyjazdów Polaków za granicę uwzględnione są także osoby posługujące się paszportami konsularnymi i dyplomatycznymi oraz osoby wyjeżdżające na stałe za granicę,
-liczba cudzoziemców przybyłych do Polski obejmuje również osoby przyjeżdżające na stałe.
7
TURYSTYKA W 1997 R.
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Turystyki (WTO) termin turystyka oznacza czynności osób podróżujących i pozostających poza swoim codziennym środowiskiem nie dłużej niż
1 rok w celach wypoczynkowych, służbowych oraz innych.
Podstawową jednostką statystyczną są osoby uprawiające turystykę i określane mianem odwiedzających. W grupie tej wyróżnia się turystów, tj. osoby, które spędziły co najmniej jedną noc w miejscu odwiedzanym oraz tzw. odwiedzających jednodniowych, których podróż nie wymagała noclegu poza miejscem zamieszkania.
Zmiany ustrojowe w Polsce mają swe odbicie również w turystyce. Analiza danych dla makroregionu za ostatnie siedem lat pokazuje, że wzrosła zarówno liczba obiektów turystycznych, jak również liczba miejsc noclegowych i osób korzystających. W 1997 r. działało 1213 obiektów turystycznych (wzrost o 39,4% w stosunku do roku 1991). Najwięcej przybyło ich w woj ewództwie jeleniogórskim (wzrost o 70,2%) oraz kolejno we wrocławskim i zielonogórskim (o 34,3% i 32,5%).
Nieco inaczej kształtują się zmiany w liczbie miejsc noclegowych. W 1997 r. (według stanu w dniu 31 VII) liczba ta w makroregionie była wyższa o 5733 (o 9,2%) od tej, jaką zarejestrowano w 1991 r., jednak w poszczególnych województwach wyglądało to różnie. Liczba miejsc noclegowych wzrosła
w województwie jeleniogórskim (o 12,4%), wrocławskim (o 34,0%) i zielonogórskim (o 24,6%), zmalała natomiast w województwie legnickim (o 1,5%) i wałbrzyskim (o 16,0%). Liczba osób korzystających z obiektów noclegowych wzrosła blisko o 300 tys. (tj. o 27,7%), w tym najwięcej w województwie legnickim (o 74,0%), a najmniej w województwie jeleniogórskim (o 17,8%).
W 1997 r. w odniesieniu do poprzedniego przybyły w makroregionie 34 obiekty, w tym najwięcej w województwie jeleniogórskim i zielonogórskim (38 i 20 obiektów). W województwach legnickim i wrocławskim ich liczba utrzymała się na poziomie sprzed roku, a w wałbrzyskim zmalała o 23.
Przybyło najwięcej obiektów o wyższym standardzie, tj. z grupy hoteli, moteli i pensjonatów - łącznie 42, w tym w samym województwie jeleniogórskim - 27.
Z grupy pozostałych obiektów ubyło w stosunku do roku minionego łącznie 8 obiektów, z czego na podobnym poziomie utrzymała się liczba schronisk, w tym także młodzieżowych, wzrosła liczba ośrodków kolonijnych, obiektów noclegowych do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i pokoi gościnnych (kwater prywatnych), zmniejszyła się natomiast liczba ośrodków wczasowych (o 22 obiekty) i zespołów ogólnodostępnych domków turystycznych (o 32).
Najkorzystniej sytuacja ta wygląda w województwie jeleniogórskim i zielonogórskim, gdzie obiektów z grupy pozostałych przybyło odpowiednio 11 i 5.
Wszystkie obiekty dysponowały w 1997 r. 24402 pokojami, w tym w województwie jeleniogórskim było ich najwięcej - blisko 9,0 tys., a w legnickim najmniej - nieco ponad 1,0 tys.
W pozostałych województwach liczba ta była bliska 5,0 tys.
Z ogólnej liczby pokoi w makroregionie własną łazienkę posiadało ok. 45%. Najwyższy wskaźnik posiada tu województwo wrocławskie - 55,6%, a najniższy wałbrzyskie - 38,3%.
W pozostałych województwach makroregionu wynosi on od 42,3% do 52,7%.
Najkorzystniejsza sytuacja jest w grupie hoteli, moteli i pensjonatów. Łącznie w makroregionie 82,6% pokoi posiadało własną łazienkę, w tym w legnickim 100,0% i w wałbrzyskim 92,5%.
8
OBIEKTY NOCLEGOWE TURYSTYKI I ICH WYKORZYSTANIE W MAKROREGIONIE POŁUDNIOWO-ZACHODNIM ( Polska = 100 )
Obiekty turystyczne —Miejsca noclegowe (stan w dniu 31 VII)
OBIEKTY NOCLEGOWE TURYSTYKI I ICH WYKORZYSTANIE W MAKROREGIONIE POŁUDNIOWO-ZACHODNIM (1991 r. = 100)
%
Obiekty turystyczne Miejsca noclegowe (stan w dniu 31 VII) —-Ar Korzystający w okresie I-IX
9
Obiekty noclegowe turystyki dysponowały w 1997 r. (według stanu w dniu 31 VII) nieco ponad 68 tys. miejsc noclegowych, z czego 66,6% to miejsca całoroczne. Najwięcej miejsc całorocznych występuje w hotelach, motelach i pensjonatach (98,1%), przy czym w województwie legnickim i wałbrzyskim 100%. Równie wysoki wskaźnik wystąpił w domach pracy twórczej. W pozostałych obiektach wskaźnik ten spada w zależności od typu obiektu: w domach wycieczkowych wyniósł 93,8%, w schroniskach 87,2%, w schroniskach dla młodzieży 63,5%, w ośrodkach wczasowych 73%, w ośrodkach kolonijnych 37,2%.
KORZYSTAJĄCY Z OBIEKTÓW NOCLEGOWYCH WEDŁUG MIESIĘCY
□ X 95-1X 96 BX 96-1X97
Specyfika województw makroregionu powoduje, że stopień wykorzystania poszczególnych typów obiektów jest różny. W województwie jeleniogórskim wystąpił duży wskaźnik wykorzystania schronisk młodzieżowych (42%), ośrodków kolonijnych (51,4%), ośrodków szkoleniowo- wypoczynkowych (41%) i domów pracy twórczej (49,5%).
W województwie legnickim najwyższy wskaźnik wykorzystania obiektu wystąpił w obiektach noclegowych przeznaczonych do wypoczynku sobotnio-niedzielnego (68,8%), a także w zespołach ogólnodostępnych domków turystycznych (39,1%) i w domach wycieczkowych (38,8%).
W Wałbrzyskiem natomiast najwyższy wskaźnik wykorzystania dotyczy ośrodków wczasowych (36,3%), ośrodków kolonijnych (34,9%) oraz ośrodków szkoleniowo-wypoczynkowych (34,2%).
Wrocławskie duży stopień wykorzystania obiektów notuje także (poza hotelami, gdzie wyniósł on 43,9%) w domach wycieczkowych (50,4%), ośrodkach kolonijnych (48,4%) i obiektach przeznaczonych do wypoczynku sobotnio-niedzielnego (40%). Jeszcze inaczej sytuacja ta wygląda w województwie zielonogórskim, gdzie ośrodki kolonijne wykorzystano w 67,4%, domy pracy twórczej w 45,1%, ośrodki wczasowe w 44,9% oraz inne obiekty wykorzystywane dla turystyki w 51.3%.
Podsumowując ocenę stopnia wykorzystania obiektów w 1997 r. w makroregionie hotele najpełniej wykorzystane były w województwie wrocławskim (45%), podobnie motele (35,1%), domy wycieczkowe (33,2%) i schroniska (24,3%). Natomiast w Zielonogórskiem najpełniej wykorzystano
10
ośrodki wczasowe (44,9%) i kolonijne (67,4%), a także zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych (42,6%), pola biwakowe (15,4%) i inne obiekty wykorzystywane dla turystyki (51,3%).
W Jeleniogórskiem najlepiej wykorzystano ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe (41%) i domy pracy twórczej (49,5%), a w województwie legnickim campingi (38,3%), obiekty noclegowe wyłącznie do wypoczynku sobotnio-niedzielnego (68,8%) i pokoje gościnne (kwatery prywatne 37%).
W wałbrzyskiem stopień wykorzystania poszczególnych typów obiektów kształtował się w 1997 r.
w przedziale od 7,6% do 36,3% i był jednym z niższych w makroregionie.
W 1997 r. w okresie od stycznia do września z obiektów noclegowych turystyki skorzystało blisko 1350 tys. osób, w tym turyści zagraniczni stanowili około 285 tys. (21,2%). Z hoteli, moteli i pensjonatów skorzystało 47,4% turystów, a z pozostałych 52,6%. W okresie tym największy odsetek turystów zagranicznych odnotowano w województwie wrocławskim (30,3%) i legnickim (27,1%), a najniższy w wałbrzyskim (10,7%). Podobnie było rok wcześniej.
Turyści zagraniczni w większości korzystali z hoteli, moteli i pensjonatów (81,3%), a w grupie pozostałych obiektów najchętniej przybywali do domów wycieczkowych (4,3%), kwater prywatnych (3,5%) i innych obiektów wykorzystywanych dla turystyki (3,4%). Najmniej turystów zagranicznych skorzystało z obiektów przeznaczonych wyłącznie do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i świątecznego. W województwie jeleniogórskim turyści zagraniczni nie korzystali z ośrodków kolonijnych, w wałbrzyskim z pól biwakowych i innych obiektów wykorzystywanych dla turystyki, we wrocławskim z ośrodków wczasowych i kolonijnych, a w zielonogórskim z kolonijnych.
W województwie legnickim nie korzystali z zespołów ogólnodostępnych domków turystycznych.
Z ogółu korzystających z obiektów noclegowych turystyki w okresie od października 1996 roku do września 1997 roku turyści zagraniczni stanowili, podobnie jak w okresie I-IX 1997 r. 21,2%, przy czym w ogólnej liczbie korzystających z hoteli, moteli i pensjonatów stanowili oni 35,2%, a wśród korzystających z pozostałych obiektów 7,8%.
OBYWATELE WYBRANYCH KRAJÓW KORZYSTAJĄCY Z NOCLEGÓW W WOJEWÓDZTWACH
JELENIOGÓRSKIE
63.5 62,2 10
8
4
m/ y s / s
I I
i
AV///TSzwedzi Niem cy Czesi
□ X 95-IX 96
Rosjanie
i
Ukraińcy Białorusini
@ X 96-IX 97
11
LEGNICKIE
46,1 41,5
I mm
i I
m
Szwedzi Niemcy Czesi Rosjanie Ukraińcy Białorusini
0 X 95-IX 96
m
X 96-IX 97WAŁBRZYSKIE
%
10
8
Szwedzi
64,7 63,9
Niem cy Czesi Rosjanie Ukraińcy Białorusini
0 X 95-IX 96
m
X 96-IX 9712
WROCŁAWSKIE
Szwedzi
52,5 47,1
Niem cy Czesi Rosjanie Ukraińcy Białorusini
0 X 95-IX 96 B X 96-IX 97
ZIELONOGÓRSKIE
29,2 30,8
1
M
m
m
Szwedzi Niemcy Czesi Rosjanie Ukraińcy Białorusini
0 X 95-IX 96 a X 96-IX 97
13
W ogólnej liczbie turystów zagranicznych, jaka skorzystała z noclegów w okresie od października 1996 r. do końca września 1997 r., najwięcej przebywało w województwie wrocławskim (37,4%) oraz kolejno jeleniogórskim (23,8%) i zielonogórskim (20,9%). Najwięcej z nich skorzystało z miejsc w hotelach, motelach i pensjonatach (81,2%). W 1997 r. najliczniejszą grupę (podobnie jak rok wcześniej) stanowili obywatele Niemiec (48,3%) oraz kolejno przybysze z Ukrainy (5,8%), Rosjanie (5%), Holendrzy (4,5%), Francuzi (4,1%) i Duńczycy (3,5%). Hotele, motele i pensjonaty wybierali głównie Niemcy (86,5%), Rosjanie (78,4%), Holendrzy (74,1%), Francuzi (85,1%) i Duńczycy (79,9%) a obywatele Ukrainy (50,5%) częściej zatrzymywali się w pozostałych obiektach. Natomiast najrzadziej z pozostałych obiektów korzystali Norwegowie (3,1%) i Japończycy (5,8%). Turyści zagraniczni,
podobnie jak i wszyscy korzystający najchętniej wybierali okres od maja do sierpnia (od 9,7% do wyniósł Ogólnie najmniejszy odsetek korzystających notuje się w miesiącach listopad, grudzień
i mniej korzystających). W 1996 r. najwyższy odsetek korzystających był w lipcu a w 1997 r. w maju (11,7%), na co mogła mieć wpływ lipcowa powódź.
Zaplecze gastronomiczne obiektów noclegowych w makroregionie według stanu w dniu 31 VII 1997 r. w stosunku do roku poprzedniego powiększyło się o 3 restauracje, a zmalało o 1 bar i kawiarnię, 0 7 stołówek i o 59 punktów gastronomicznych. Restauracji ubyło w województwach wałbrzyskim 1 wrocławskim (o 15 i 6 placówek), a przybyło w jeleniogórskim (o 11), legnickim (o 3) i zielonogórskim (o 10).
Barów i kawiarni ubyło w legnickim (o 4), wałbrzyskim i wrocławskim (po 7), a przybyło w jeleniogórskim (o 10) i zielonogórskim (o 7). Stołówek ubyło w województwie wałbrzyskim (o 9) i wrocławskim (o 5), a przybyło w legnickim (o 1) i zielonogórskim (o 6).
Punktów gastronomicznych mniej było w j eleniogórskim (o 9), wałbrzyskim (o 12), wrocławskim (o 34) i zielonogórskim (o 4).
WALORY TURYSTYCZNE MAKROREGIONU
Różnorodność klimatyczna i przyrodnicza, ukształtowanie terenu i zasobność w dobra kultury i sztuki czynią każde z województw makroregionu południowo-zachodniego atrakcyjnym pod innym względem, przy czym niektóre miejscowości mają szczególne znaczenie turystyczne międzynarodowe, uzdrowiskowe lub krajowe.
A. Województwo jeleniogórskie
Położenie województwa jeleniogórskiego na obszarach górskich i podgórskich Karkonoszy czyni je atrakcyjnym pod względem turystycznym. Wśród miast i miejscowości o szczególnym znaczeniu dla tego regionu są Jelenia Góra, Bogatynia, Bolków, Karpacz, Kowary, Lwówek Śląski, Szklarska Poręba i Świeradów Zdrój.
Jelenia Góra
Jelenia Góra - zwana „Perłą Karkonoszy”, to pięknie położone miasto, z okazałymi budynkami w dolinie, otoczone wzgórzami ze wszystkich stron, ze wspaniałym widokiem na Karkonosze. Poza krajobrazem ogromną atrakcją jest nagromadzenie zabytków architektury i sztuki, dających pełny obraz
z najpiękniejszych rynków, nie tylko na Śląsku, ale i w Polsce, który nosi nazwę Placu Ratuszowego. Wytyczono go w XHI wieku, podobnie jak cały układ
14
przestrzenny Starego Miasta. O urodzie powyższego miejsca przesądzają kamieniczki mieszczańskie zabudową okalające cały rynek.
Jedną z części Jeleniej Góry jest uzdrowisko Cieplice. Według legend tutejsze źródła zostały odkryte w 1175 r. przez księcia Bolesława Wysokiego. Położone jest pośrodku Kotliny Jeleniogórskiej na wysokości 350 m npm. Klimat miejscowości charakteryzuje się gwałtownymi zmianami, skokami temperatury i ciśnienia oraz siły wiatru, co ma hartujący wpływ na organizm. Już w XVII wieku były
Cieplice znanym i modnym w Europie uzdrowiskiem.
Bogatynia
Jest wysuniętym najdalej na południowy zachód miastem Polski. Leży w dolinie rzeki Miedzianki. Od południa otaczają ją Góry Łużyckie, od wschodu Izerskie, od północy Wyniosłość Działoszyńska. Decydujący wpływ na rozwój Bogatyni miało odkrycie niezwykle bogatych mioceńskich pokładów węgla brunatnego oraz iłów i glinek, co pociągnęło za sobą powstanie kopalni
i elektrowni.
W mieście dominuje turystyka tranzytowa. Możliwości wypoczynku stwarza ośrodek rekreacyjny zwany Zalewem. Dużą atrakcję stanowi usytuowany wzdłuż rzeki Miedzianki Zespół 62 Domków Łużyckich.
Bolków
Bolków wyróżniają nie tylko wartości artystyczne zabudowy, ale także wybitne walory krajobrazowe lokalizacji. W rynku miasta istnieje do dzisiaj charakterystyczna dla całego Podsudecia zabudowa podcieniowa. W mieście zobaczyć można jeden z najstarszych i najbardziej interesujących zabytków średniowiecznego budownictwa obronnego w Polsce. Zamek usytuowany został na grzbiecie stromego wzgórza, położonego nad przepływającą obok Nysą Szaloną.
Karpacz
f
Położony u stóp najwyższej góry Karkonoszy - Śnieżki jest miastem składającym się z kilku wcześniejszych osad górniczych i pasterskich. Ruch turystyczny, wywodzący się tutaj z ruchu
r
pielgrzymkowego do wzniesionej w 1681 r. na Śnieżce Kaplicy św. Wawrzyńca, przynosił Karpaczowi dochody już w XVII wieku. Jednak prawdziwy rozwój turystyki nastąpił w tym rejonie po 1895 r., kiedy do Karpacza doprowadzono linię kolejową. Miejscowość ta szybko przekształciła się w znany ośrodek wczasowo-wypoczynkowy oraz sportów zimowych. Karpacz posiada bogatą bazę noclegową i liczne obiekty sportowe (krzesełkowa kolej linową skocznie i wyciągi narciarskie, nartostrady, tor saneczkowy, basen kąpielowy, kort tenisowy). Miasto stanowi też dobry punkt wypadowy w Karkonosze Wschodnie.
Kowary
Miejscowość ta położona jest u podnóża Karkonoszy, otoczona z trzech stron górami.
W Kowarach znajduje się filia sanatorium w Cieplicach. Pacjentów ze schorzeniami kardiologicznymi i reumatycznymi leczy się za pomocą inhalacji radonowych. Sanatorium urządzono w nieczynnych sztolniach kopalni uranu. Istnieje tu również pięknie położone i wysoko cenione sanatorium, przeciwgruźlicze na Wysokiej Łące oraz w Bukowcu.
15
r
Lwówek Śląski
Miasto charakteryzuje się pięknym położeniem, niezwykłym bogactwem przyrodniczym i kulturowym. Są tu wzgórza z ciekawymi formami skalnymi, lasy z przenikającymi się wieloma gatunkami drzew - szczególnie piękne jesienią.
Lwówek Śląski należy do nielicznych miast śląskich, które zachowały linie fortyfikacji oraz sylwetkę Starego Miasta. Stare Miasto posiada swój pierwotny układ urbanistyczny.
Szklarska Poręba
Miejscowość wypoczynkowa i turystyczna położona w malowniczej dolinie rzeki Kamiennej, u podnóża Szrenicy, w legendarnej krainie Ducha Gór - Karkonoszach. Już od stuleci prowadzi tędy
Z
szlak handlowy łączący Dolny Śląsk z Czechami. Turystyczna renoma Szklarskiej Poręby sięga i klimat umożliwiają uprawianie turystyki i sportu przez cały rok.
Rozwinięta sieć wyciągów i nartostrad zadowoli zarówno początkujących jak i zaawansowanych narciarzy. Zalegająca od listopada do maja pokrywa śniegu oraz szczególne warunki klimatyczne powodują, że jest to jeden z najlepszych w Europie terenów do uprawiania narciarstwa biegowego.
Pozwala to na organizowanie masowych biegów narciarskich, z których najważniejszy „Bieg Piastów”
należy do „Euroloppet”. Liczna sieć szlaków turystycznych w Karkonoszach i Górach Izerskich oraz trasy rowerowe umożliwiają poznanie piękna tych gór.
ubiegłego wieku, gdyż jej położenie
r _
Świeradów Zdrój (Czerniawa)
Uzdrowisko położone jest w dolinie rzeki Kwisy na zalesionych stokach Gór Izerskich na wysokości 460-650 npm. Panuje tu górski klimat, silnie bodźcowy i hartujący organizm. Powietrze i gleba przesycone są radonem, gazem podnoszącym skuteczność kuracji. Świeradów jest kurortem o długiej i bogatej tradycji. Wody świeradowskie i ich niezwykłe właściwości znane były już w XVI wieku. Miasteczko ma do zaoferowania wiele atrakcji przez cały rok. W lecie można uprawiać turystykę pieszą i rowerową, a w zimie w górach korzystać z wyciągów orczykowych oraz tras zjazdowych i biegowych dla narciarzy.
B. Województwo legnickie
Województwo legnickie położone jest na północ od województw jeleniogórskiego, wałbrzyskiego i wrocławskiego na terenach nizinnych. Do miejscowości o znaczeniu turystycznym należy Legnica i Legnickie Pole.
Legnica
Początki miasta sięgają XIII wieku, jednak jego obecny kształt przestrzenny określony został w końcu XIX wieku, kiedy to Legnica stała się dużym ośrodkiem gospodarczym i administracyjnym
Z ____
Dolnego Śląska. Zachowały się jednak liczne zabytki z wieków minionych. Do najważniejszych należą:
-Zamek Piastowski wzniesiony przez Henryka Brodatego na przełomie XD i XIII wieku, nad portalem oglądać można herb z orłem piastowskim,
-neogotycka katedra p.w.św. Apostołów Piotra i Pawła,
-ewangelicki kościół Najświętszej Marii Panny, neogotycki z barokowymi rzeźbami biblijnych postaci i barokowym prospektem organowym,
16
- barokowy kościół św. Jana Chrzciciela, - Akademia Rycerska z 1708 r.,
- dawny dwór opatów klasztoru cysterskiego w Lubiążu, obecnie Muzeum Okręgowe, -Śledziówki, tj. zespół 8 kamieniczek, w których niegdyś magazynowano śledzie.
Legnickie Pole
Jest to niewielka miejscowość w odległości 8 km od Legnicy. Właśnie tu rozegrała się w 1241 r.
bitwa z Mongołami, w której zginął książę Henryk U Pobożny. Znajduje się tu jeden z najcenniejszych zabytków Dolnego Śląska - kościół św. Jadwigi i zespół klasztorny. Powstał w latach 1723-32 z inicjatywy zakonu benedyktynów, a przy jego budowie i wystroju pracowali wybitni artyści doby baroku działający w środkowej części Europy. Obiektem wartym obejrzenia jest również Muzeum Bitwy Legnickiej zawierające m in. makietę pola bitwy.
C. Województwo wałbrzyskie
Malowniczość krajobrazów, walory klimatyczne, bogate zasoby wód mineralnych i leczniczych czynią województwo wałbrzyskie atrakcyjnym pod względem uzdrowiskowym, a obecność wielu ciekawych budowli i zabytków przyciąga zwiedzających.
Do miejscowości o dużym znaczeniu turystycznym należą Wałbrzych, Bystrzyca Kłodzka, Duszniki Zdrój wraz z Zieleńcem, Jedlina Zdrój, Kłodzko, Kudowa Zdrój, Lądek Zdrój, Polanica Zdrój,
Szczawno Zdrój, Świdnica, Długopole Zdrój, Międzygórze, Przerzeczyn Zdrój, Karłów i Wambierzyce.
Wałbrzych
Największe miasto w Sudetach o znaczeniu turystycznym krajowym, aktualnie centrum administracyjne, przemysłowe i kulturalno-naukowe województwa wałbrzyskiego. Miejsca warte obejrzenia to:
-Zamek Książ - trzeci co do wielkości zamek w Polsce, budowla o ciekawej zabudowie usytuowana na masywie
-Palmiamia w Lubiechowie z bardzo ciekawą roślinnością z całego świata, jedna z najciekawszych palmiami w kraju.
Ponadto w mieście znajdują się dwie galerie: „Pod Atlantami” i „Sztuki Współczesnej” w Zamku Książ, teatry: Dramatyczny i Lalek, Filharmonia Sudecka, Muzeum Okręgowe oraz Oddział Muzeum Przemysłu i Techniki.
Bystrzyca Kłodzka
Turystyczne miasto o znaczeniu krajowym ze średniowiecznym układem urbanistycznym, z licznymi zabytkami oraz z Muzeum Filumenistycznym.
Duszniki Zdrój i Zieleniec
Miasto o znaczeniu turystycznym międzynarodowym i uzdrowiskowym wraz z ośrodkiem sportów zimowych w Zieleńcu i rezerwatem flory „Topieliska”. Ponadto jest w Dusznikach Muzeum Papiernicze, Park Zdrojowy i Pijalnia Wód Mineralnych z halą spacerową.
17
Jedną z ważniejszych imprez, które tu się odbywają, jest Międzynarodowy Festiwal Chopinowski.
Jedlina Zdrój
Miasto uzdrowiskowe wchodzące w skład kompleksu uzdrowiskowego Szczawno-Jedlina.
W mieście znajduje się Dom Zdrojowy, park miejski, zabytkowy kompleks pałacowy wraz z parkiem krajobrazowym. Z kalendarza imprez kulturalnych polecić można Festiwal Teatrów Ulicznych.
Kłodzko
Miasto o długiej historii, usytuowane na stokach doliny Nysy Kłodzkiej z licznymi zabytkami wpisanymi do Państwowego Rejestru Zabytków, a wśród nich Twierdza Główna - unikatowy zabytek architektury militarnej z XVIII wieku, kościół Wniebowzięcia NMP, dawne kolegium Jezuitów, średniowieczny most gotycki. Ponadto znajduje się tu Podziemna Trasa Turystyczna 1000-lecia Państwa Polskiego oraz Starówka z rynkiem. W mieście odwiedzić można Muzeum Ziemi Kłodzkiej, dwie galerie, co rok odbywają się tu Ogólnopolskie Zderzenia Teatrów.
Kudowa Zdrój
Znane miasto uzdrowiskowe o znaczeniu międzynarodowym z pięknym parkiem zdrojowym.
Znajduje się tu Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego, kaplica czaszek w Czermnej, sala koncertowa w parku Zdrojowym, Teatr Zdrojowy, ruchoma szopka, Galeria Cyganeria. Z ważniejszych imprez kulturalnych odbywa się tu Festiwal Moniuszkowski.
Lądek Zdrój
Miasto uzdrowiskowe o znaczeniu turystycznym krajowym z licznymi parkami, m in. Park Tysiąclecia, Park Centralny, Park im. Słowackiego, Park im. Moniuszki oraz Arboretum - leśny ogród drzew i krzewów egzotycznych. Wśród imprez kulturalnych odbywa się tu m in. Lądecki Festiwal Artystyczny.
Polanica Zdrój
Znane miasto uzdrowiskowe o znaczeniu międzynarodowym wchodzące w skład Zespołu Uzdrowisk Kłodzkich. W Parku Zdrojowym znajduje się muszla koncertowa i sala koncertowa.
W Polanicy Zdroju można odwiedzić Muzeum Kamieni Szlachetnych GEMUR, Etnograficzne Muzeum Misyjne, Galerię Sztuki Użytkowej. Odbywa się tu m in. Międzynarodowy Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych „Poi-8”, turniej szachowy o memoriał Akiby Rubinsteina.
Szczawno Zdrój
Miasto uzdrowiskowe pod Wałbrzychem u podnóża Chełmca z bogactwem wód mineralnych tzw. szczawów wodorowo-węglanowo-sodowo-magnezowych i wapniowych. Można tu spotkać ciekawą architekturę charakterystyczną dla uzdrowisk. Poza tym Park Zdrojowy z pijalnią wód mineralnych i halą spacerową oraz Park Szwedzki z aleją rododendronów, drzewami magnolii i żywotnika. Z budowli zabytkowych jest tutaj Dom Zdrojowy - jeden z najwspanialszych obiektów uzdrowiskowych w Polsce, Wieża Anny, Teatr Zdrojowy. Z ważniejszych imprez kulturalnych odbywa się tu Festiwal im. H. Wieniawskiego.
18
Świdnica
Miasto o dużym znaczeniu turystycznym krajowym położone na lewym brzegu Bystrzycy.
Dawna stolica księstwa świdnicko-jaworskiego. Ważniejsze zabytki to Gotycki Kościół im. Wacława i Stanisława, ratusz i zabytkowe kamienice w Rynku, Ewangelicki Kościół Pokoju z XVII wieku.
W Świdnicy odwiedzić można Muzeum Dawnego Kupiectwa, Galerię „Centrum” i Sztuki Współczesnej oraz Fotografii. Świdnica otoczona jest wieloma parkami.
Długopole Zdrój
Niewielkie malownicze uzdrowisko Sudetów Wschodnich z jedynym w Polsce ośrodkiem rehabilitacji dla chorych po wirusowym zapaleniu wątroby.
Międzygórze
Niewielkie wczasowisko o dużych walorach turystycznych położone w dolinie nad Wilczką u stóp Śnieżnika. Urocza zabudowa, w większości drewniana przypominająca stylem miejscowości
alpejskie. Atrakcją Międzygórza jest największy w Sudetach wodospad Wilczki (27 m) i Ogród Bajek.
Przerzeczyn Zdrój
Mała miejscowość uzdrowiskowa z ośrodkiem leczenia chorób reumatycznych i rehabilitacji pourazowej.
Karłów
Niewielka wieś z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi, gdzie przebiegają liczne trasy turystyczne, m in. początek jednej z tras na Szczeliniec Wielki.
Wambierzyce
Wieś położona u stóp Gór Stołowych. W centrum miejscowości znajduje się barokowa bazylika Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny i około 90 barokowych kapliczek Kalwarii. U podnóża Kalwarii usytuowana jest szopka ruchoma składając się z 800 figurek wykonanych z drewna lipowego przedstawiająca sceny biblijne.
D. Województwo wrocławskie
Województwo wrocławskie położone jest na Nizinie Śląskiej. O jego walorach turystycznych decyduje przede wszystkim miasto Wrocław, w mniejszym stopniu Trzebnica, a także masyw Ślęży, dość wysokiej samotnej góry usytuowanej na terenach nizinnych.
Wrocław
Jest miastem o znaczeniu międzynarodowym - leży w południowo-zachodniej Polsce, w centrum Niziny Śląskiej, nad rzeką Odrą i jej licznymi kanałami oraz dopływami. Położenie geograficzne zawsze było i jest jednym z atutów Wrocławia i jemu zawdzięcza swój rozwój. Miasto powstało bowiem i leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Jest ważnym węzłem komunikacji kolejowej, drogowej i lotniczej. Krzyżuje się tu 12 dróg międzynarodowych i państwowych. Lotnisko łączy Wrocław z kilkoma miastami Europy i Polski. Jest miastem o dużym potencjale różnorodnego
19
przemysłu, handlu i usług. Różnorodność ta stwarza możliwości współpracy gospodarczej.
Prywatyzacja i restrukturyzacja przemysłu otwierają atrakcyjne pola do inwestowania. We Wrocławiu co rok, w Hali Ludowej odbywają się targi i wystawy gospodarcze, w których biorą udział firmy krajowe i zagraniczne.
Wrocław to również centrum kultury i sztuki, największe w południowo-zachodniej Polsce (teatry, opera, operetka, filharmonia, galerie sztuki, kina, muzea - w tym Narodowe wraz z ekspozycją
„Panoramy Racławickiej”). Organizowane są tu liczne festiwale artystyczne, wśród których najbardziej Oratory) no-Kantatowy 3antans”. Niekwestionowaną pozycję me
Mieszczą się tu wydawnictwa, redakcje rozgłośnie radiowe i stacje telewizyjne. Jest tu Ogród Botaniczny i Ogród Zoologiczny. Znajdują się
liczne zabytki. Reforma podziału administracyjnego przywróci Wrocławowi tradycyjną rolę stolicy Dolnego Śląska. Wrocław jest zatem miastem o bardzo dużym potencjale społecznym, kulturalnym i gospodarczym. Ludność miasta (642 tys. mieszkańców - czwarte co do wielkości miasto w Polsce), wysoki poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych stanowią ważny czynnik rozwoju.
Sobótka
Jest miejscowością o znaczeniu ogólnokrajowym - położona około 30 km na południe od
Z e Z
Wrocławia u podnóży Slęży. Znana już była w średniowieczu. Masyw Slęży stanowi grupę wzniesień 0 różnej wysokości, zbudowany ze skał: gobra, granitu, amfobolitu i serpentynitu. Najwyższy szczyt - Góra Ślęża wznosi się 718 m n.p.m. Eksploatacja surowca kamiennego ma tu bardzo stare tradycje 1 trwa do dziś. Monumentalne rzeźby kultowe znajdujące się w obrębie góry zostały wykonane z granitu. Z tego surowca wytwarzano tu przed wiekami znane na całym Dolnym Śląsku i daleko poza nim żarna ślężańskie. Masyw pokryty jest głównie lasami świerkowymi z domieszką jawora.
Przeszłość, w połączeniu z zabytkami archeologicznymi, bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu i unikatową roślinnością tworzą cenne środowisko przyrodniczo-krajobrazowo-historyczne. By uchronić je przed
Z
zniszczeniem i zachować utworzono na tym terenie w 1988 r. Slężański Park Krajobrazowy. Obecnie na terenie Ślężańskiego Parku Krajobrazowego wyodrębnionych jest 5 rezerwatów:
- flory styczny - Łąka Sulistrowicka, - flory styczny - Góra Radunia,
- krajobrazowo-geologiczny i historyczny - Góra Ślęża, -przyrodniczo-krajobrazowy - Skalna,
-archeologiczny w Będkowicach.
Trzebnica
Jest miejscowością uzdrowiskową o znaczeniu ogólnokrajowym. Posiada liczne zabytki architektury i sztuki. Dzięki Sanktuarium św. Jadwigi jest celem licznych pielgrzymek. Bazylika św. Jadwigi to najstarsze sanktuarium na Śląsku i jedna z ważniejszych nekropolii Piastów
Z
Śląskich. Odkrycia archeologiczne wpisały Trzebnicę do rejestru najstarszych siedlisk ludzkich w Europie. Zwiedzanie miasta i okolic ułatwiają cztery oznakowane trasy spacerowe. Punktem początkowym każdej z nich jest zabytkowy zespół klasztoru i bazylika. Walory rekreacyjno- wypoczynkowe zawdzięcza Trzebnica malowniczemu położeniu i cechom mikroklimatu. Miasto
20
położone jest w kotlinie i na stokach Wzgórz Trzebnickich o urozmaiconej konfiguracji i bogatej szacie roślinnej.
E. Województwo zielonogórskie
Województwo zielonogórskie położone jest w zachodniej części Polski, na obszarze Środkowego Nadodrza. Jest to kraina malowniczo położonych jezior, ukrytych wśród dużych obszarów leśnych.
Największe w Polsce zalesienie oraz znaczna liczba jezior, sprzyja rozwojowi funkcji turystycznej regionu. Atrakcją dla turystów jest możliwość polowań i uprawiania sportów wodnych. Na rzekach Bóbr i Pliszka wytyczone są szlaki kajakowe o znaczeniu krajowym. Zielonogórskie leży na trasie ważnych szlaków komunikacyjnych, łączących wschód i zachód Europy oraz Skandynawię
z południem kontynentu.
Do miejscowości turystycznych o znaczeniu ogólnokrajowym należą: Zielona Górą Sława, Świebodzin, Żagań, a także Łagów o znaczeniu uzdrowiskowym.
Zielona Góra
Miasto położone na wzgórzach Wału Zielonogórskiego, które jest częścią wzniesień śląsko- wielkopolskich. Leży przy starym szlaku handlowym łączącym Szczecin z Wrocławiem i Poznań zŁużycami. Okolice Zielonej Góry zachęcają turystów i mieszkańców do odbywania licznych wędrówek pieszych i rowerowych. Wśród przepięknego starego drzewostanu (drzewa liczące ponad 850 lat), są lasy bogate w runo i dziką zwierzynę. W niewielkiej odległości od Zielonej Góry wstępują liczne jeziora obfitujące w różne gatunki ryb.
Na terenie miasta znajduje się wiele parków i zieleńców. Dziś po licznych winnicach pozostał park winny położony na wzgórzu w samym centrum miasta. Na samym szczycie wzgórza znajduje się
domek winiarski, do którego po wojnie dobudowano pawilon - Palmiarnię.
Zielona Góra znana jest w całej Polsce i wielu krajach Europy z organizowanych co rok Dni Zielonej Góry - „Winobrania”. Ciekawa przeszłość miasta pozostawiła wiele zabytków, z których do najważniejszych zalicza się m in.: konkatedrę, ratusz z XIV w., Wieżę Głodową (Łazienną) z XV w., jedyne w Polsce domki winiarskie z początku XIX w.
Sława
Miasto leżące na skraju województwa zielonogórskiego, na pograniczu dwóch historycznych regionów Śląska i Wielkopolski. Miasto posiada charakter letniskowy i dzięki malowniczemu położeniu znane jest nie tylko w województwie, ale i w Polsce. Gmina słynie z wielu atrakcji turystycznych. Jedną z nich jest Jezioro Sławskie, które stanowi raj dla żeglarzy i wędkarzy. Przyjeżdżających tu turystów urzeka również bogaty świat rzadko spotykanych gatunków drzew, roślin i ptaków. Nad jeziorem zlokalizowane są ośrodki wypoczynkowe, gdzie na turystów czeka wiele atrakcji.
Działania II wojny światowej oszczędziły miasto, dzięki czemu zachował się średniowieczny układ urbanistyczny i liczne zabytki świadczące o jego dawnym położeniu. Należą do nich m in.:
barokowy zespół pałacowy zbudowany w latach 1732-1735 z arkadową bramą wej ściową oraz kościoły parafialne: późnorenesansowy i późnoklasyczny.
21
Świebodzin
Miasto położone w północnej części województwa zielonogórskiego. W pierwszej połowie XłH w. należało do klasztoru cysterskiego w Paradyżu. Swój rozwój i rozkwit Świebodzin zawdzięcza głównie handlowi i rzemiosłu (tkactwo, garncarstwo, kuśnierstwo, browarnictwo).
W czasie n wojny światowej miasto nie zostało poważnie zniszczone, dzięki czemu zachowało się tu kilka cennych zabytków, do których należą m in.: renesansowy ratusz miejski z XTV w., zamek z XIV oraz mury obronne z basztą z XV w. otoczone fosą.
Najbliższe okolice miasta stanowią atrakcyjne obszary wypoczynkowe. Są to rejony Wilkowa, Mostek, Lubrzy, Kalinowa, Niesulic i Ołoboku oraz cenne zespoły krajoznawcze: poklasztomy zespół w Paradyżu oraz jedyny w swoim rodzaju rezerwat nietoperzy „Nietoperek”.
#
Żagań
Miasto położone w południowo-zachodniej części województwa zielonogórskiego, na pograniczu Niziny Śląskiej i Gór Kocich. Na południe od niego rozpościerają się Bory Dolnośląskie, skąd wypływają rzeki Czarna i Kwisa. Bogata historia Żagania pozostawiła liczne zabytki, które są dzisiaj
atrakcją turystyczną tej okolicy. Do najważniejszych z nich należą: pałac z XVII w. jedyny w województwie zabytek klasy „0” oraz Kaplica Bożego Grobu zbudowana w 1598 r., która jest wierną kopią Kaplicy Grobu Chrystusowego w Jerozolimie (na świecie istnieją tylko dwie takie kopie), fragmenty murów miej skich z XTV w.
Chlubą miasta jest park miejski, który obejmuje rozległą dolinę po obu brzegach Bobru z rezydencją książęcą, kościołem św. Krzyża i szpitalem, zajmując powierzchnię ok. 100 ha.
Dzięki dobrze zachowanemu układowi miejskiemu, monumentalnym założeniom urbanistycznym pałaców i budowli skalnych oraz bogatym tradycjom kultury, Żagań stanowi zabytkowy zespół krajoznawczy o zasięgu ogólnokrajowym.
Łagów
Jedna z piękniejszych miejscowości Ziemi Lubuskiej. Lasy, jeziora, czyste powietrze, charakterystyczna zabytkowa zabudowa i idealny spokój. Dodatkowym atutem jest jego położenie w pobliżu trasy E-30, w połowie drogi między Poznaniem a Berlinem oraz Zieloną Górą a Gorzowem.
Największą atrakcją okolicy jest wspaniała bujna przyroda, urozmaicony, niemal podgórski, morenowy krajobraz. Są tu malownicze, pełne ryb głębokie jeziora, a ich strome wzgórza porośnięte są gęstymi bukowymi lasami. W celu ochrony tak cennych terenów utworzono Łagowski Park Krajobrazowy i rezerwaty przyrody. Swym zasięgiem park obejmuje dwa duże jeziora: Łagowskie i Trześniowskie (Ciecz) oraz trzy rezerwaty przyrody: Buczyna Łagowska, Nad Jeziorem Trześniowskim i Pawski Ług.
Oprócz unikalnej przyrody Łagów może poszczycić się ciekawą, sięgającą średniowiecza historią. Na Sokolej Górze ciągle jeszcze widać ślady grodziska datowanego przez archeologów na przełom XII i XHI w. Sławę kurortu Łagów zdobywa sobie w XIX w. i staje się znaczącym miejscem wypoczynkowym. Turyści mogą podziwiać przyrodę na pieszych, rowerowych lub konnych wycieczkach. Zwiedzić zabytki, odwiedzić izbę muzealną, uczestniczyć w coraz liczniejszych imprezach rekreacyjnych, kulturalnych i sportowych, z których bardzo znanym w kraju i Europie jest coroczny przegląd filmowy „Lubuskie Lato Filmowe”.
22
MIEJSCOWOŚCI O ZNACZENIU TURYSTYCZNYM MIĘDZYNARODOWYM I OGÓLNOKRAJOWYM W MAKROREGIONIE POŁUDNIOWO-ZACHODNIM
Łagów
Świebodzin
Zielona Góra
Żagań
Sława
Legnica
Trzebnica
Lwówek Śląski
#
Jelenia G
Świeradów Zdr. •
Bolków,
°gatymaX Szklarska Poręba
e Kowary Karpac:
Legnickie
Pole
kWrocław
Sobótka Świdnica
Szczawno Zdr.
ałbrzych
Przerzeczyn w Jedlina Zdr. Zdr.Karło Kudowa Zdr.<
^Wambierzyce Kłodzko
Duszniki Zdr.
X
Polanica Zdr. lLądek Zdr.BystrzycNCłodzka Długopole Z
jędzy górze
23
OGÓLNE DANE O OBIEKTACH NOCLEGOWYCH TURYSTYKI W LATACH 1991, 1994 - 1997
WYSZCZEGÓLNIENIE Rok
Województwa
Makrore
gion jelenio
górskie legnickie wałbrzy
skie
wroc
ławskie
zielo- nogórs
kie
Polska
=
100
Obiekty turystyczne
Miejsca noclegowe stan w dniu 31 VII
Korzystający
w tym w okresie I-IX
1991 1994 1995 1996 1997
870 884 1060 1179 1213
1991 62397 1994 55309 1995 66123 1996 67523 1997 68130
1991 1308575 1994 1440336 1995 1689955 1996 1850679
1991 1054354
1994 1995
1122673 1314055 1996
1997
1502706 1345927
352 378 461 561 599
22137 17524 21056 23700 24881
421329 418139 493349 567049
335971
330397 376397
465217 395651
49 40 43 52 51
2673 2257 2281 2497 2632
64585
70858 86819 117996
50605
56640 61987 90492 88033
213 165 228 245
222
17365 13354 17501 17034 14588
253582 247133 328164 362827
211975
190647 269422 301281 262468
102
131 144 137 137
8834 10005 11602 10939 11840
353857 463355 514171 518858
280933
354085 393871 418578 354713
154 170 184 184 204
11388 12169 13683 13353 14189
215222
240851 267452 283949
174870
190904 212378 227138 245062
10,4
10,0
11,3
10,6 10.1
8,9 7,9 9,3 9.2 9,0
11,9
11,2
11,9 12.3
10,9 11.5
12.3
10.8
24
I. OBIEKTY NOCLEGOWE TURYSTYKI I ICH WYKORZYSTANIE WEDŁUG WOJEWÓDZTW MAKROREGIONU POŁUDNIOWO-
ZACHODNIEGO
TABU 1. OBIEKTY NOCLEGOWE TURYSTYKI WEDŁUG RODZAJÓW OBIEKTÓW
WYSZCZEGÓLNIENIE a-I-IX 1996
b - MX 1997
Makro
region
Województwa wałbrzys
kie
>o ikie
zielono
górskie
137 184
137 204
34 28
38 43
28 18
33 24
5 6
4 10
1 4
1 9
103 156
99 161
6 7
5 7
2 2
4 19
4 18
5 46
4 42
1 6
1 7
2 12
2 12
2 1
2 1
13 24
9 24
10 4
8 7
5 9
5 7
20 9
20 7
2 10
3 23
31 9
34 6
OGOŁEM a
b Hotele, motele, pensjonaty razem a b Hotele
Motele
Pensjonaty
Pozostałe obiekty razem Domy wycieczkowe
Schroniska
Schroniska młodzieżowe Ośrodki wczasowe
Ośrodki kolonijne
Ośrodki szkoleniowo- wypoczynkowe
Domy pracy twórczej
Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych Campingi
Pola biwakowe
Obiekty noclegowe wyłącznie do wypoczynku sobotnio-
niedzielnego i świątecznego Pokoje gościnne (kwatery
prywatne)
Inne obiekty wykorzystywane dla turystyki
b b b b b b b b b b a b b b b
b b a b
1179 1213 207 249
110 122
16 18 81 109 972 964 33 38 25 25 58 57 223
201
23 25 60 59
8
9 83 51 29 31 31 25 35 53 303 330
61 60
561 599
108 135 38 45 5 3 65 87 453 464 5
10
13
12 12
13 130
122
7 7 27 31
2 2
10 6
7 9 5
8
2
1 217 226 16 17
52 51
5
6
5
6
47 45
2
2
4 4
3 3
24
2
1 1 3 3
21 10
9
245
222
32 27
21
14 1
11
12
213 195 13 14
10 11
19 18 42
33 9
10
16
11
3 4
12
10
7
6
9
2
4 4 64 69 5 3
25
POKOJE W OBIEKTACH NOCLEGOWYCH TURYSTYKI WEDŁUG TABL. 2.
Stan
wdniu 31 VII
Wojewódz- Makroregion
WYSZCZEGÓLNIENIE jeleniogórskie legnickie
w tym z własną
łazienką i wc
w tym z własną
łazienką i wc
w tym z własną
łazienką i wc
razem
razem razem
a - I-IX 1996 b-I-IX 1997
OGÓŁEM 24120 9680 8795 3483 1066 538
24402 a
4017 1077 568
11054 8993 b
477 1142
2479 1829
6586 5411 Hotele, motele, pensjonaty
razem Hotele
a
493
2074 493
5990 2811
b
72561250 477 477
1579 5250 4513
a
1629 1375 493 493
4862
b
5498264 92 91
Motele a 314
294
88
53b
386634 808 488
Pensjonaty a
1022
1094 646
1372 834
b
589 61
4269 6316 1654
17534 17146 Pozostałe obiekty razem a
6182 584 75
5064 1943
b
83 4 36 7
701 92
Dorny wycieczkowe a
37 7
133 157 15
b
813173 3
307
6
Schroniska a
10 176 4
b
3028 74
1
331
Schroniska młodzieżowe a 449
3 36
480 8 82
I
b
2044 3371 955 Ośrodki wczasowe a 7637
1026 6939 2161 3154
b
158 10
616 63
Ośrodki kolonijne a
178 16
702 73
b
571 224 67 14
Ośrodki szkoleniowo- 540 wypoczynkowe
Domy pracy twórczej
a 1540
315
66
612 656 14
b 1500
28
20
96 a
b
107 3020
248 301
Zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych Campingi
1631 247 7
a
7 58
b
1407 404 160330 107
2
12a
b 363 113 12
a 190 Pola biwakowe
b
Obiekty noclegowe wyłącznie
do wypoczynku sobotnio- a niedzielnego i świątecznego b Pokoje gościnne (kwatery
prywatne)
Inne obiekty wykorzystywane a dla turystyki
436 56 21
630 81 8 252
22
2051 545 1251 339 140 32
a
b
2050 741 1116 320 123 311550 533 344 118
b
1853 698 475 23726
RODZAJÓW OBIEKTÓW
twa
WYSZCZEGÓLNIENIE wrocławskie zielonogórskie
wałbrzyskie
w tym z własną
łazienką i wc
w tym z własną
łazienką i wc
w tym z własną
łazienką i wc
a - I-IX 1996 b - I-IX 1997
razem razem
razem
a OGÓŁEM
4223 2290 4228
5808 1870 1499
5118 1962 4565 2539 4649 1968 b
1019 1818 1626 670
1142 460 a Hotele, motele, pensjonaty
razem a Hotele
956 885 2004 1822 992 716 b
912 1643 1496 544
1007 378
731 1840
773 1692 763 571 b
157 123 65 50 a Motele
20 20
146 123 132 98 b107 18 7
135 61 32 a Pensjonaty
163 134 18 7 97 47 b
4666 851 2405 664 3558 1039 a Pozostałe obiekty razem
1077 2561
4162 717 3657 1252 b
178
194 8 24
210
49 a Domy wycieczkowe248 18 161 44
210
49 b19
115 3 a Schroniska
3 18 3
108 b
118
6
56 168 a Schroniska młodzieżowe56
123
2
1832
b449 197 48 a Ośrodki wczasowe
2550 1519 592
2080 464 188 24 1517 647
10
20
b
a Ośrodki kolonijne b
259 43 7 192
270 37
6
248399 119 74 429 183 a Ośrodki szkolemowo-
b wypoczynkowe
a Domy pracy twórczej
247 61 74 457
222
26 19
48
2
958 28 19
2
10 b182 51 398 77 502
112
a Zespoły ogólnodostępnychb domków turystycznych a Campingi
293 78
138 79 758 240
3 252 104
64
102 15 249 98 b
190 a Pola biwakowe
b
Obiekty noclegowe wyłącznic a do wypoczynku sobotmo-
b niedzielnego i świątecznego a Pokoje gościnne (kwatery b prywatne)
a Inne obiekty wykorzystywane b dla turystyki
37 266 32 112 24
260 33
34 10 76 16
589 145
21
19 50 10690 359 23 9 98
22
355
lii
1
918 177 5964
1
1214 426 100 3427
MIEJSCA NOCLEGOWE W OBIEKTACH NOCLEGOWYCH TURYSTYKI TABL 3.
Stan w dniu 31 VII
Wojewódz- Makroregion
WYSZCZEGÓLNIENIE jeleniogórskie legnickie
w tym cało
roczne
w tym cało
roczne
w tym cało
roczne razem
razem razem
a-MX 1996 b - MX 1997
OGÓŁEM 20240
21349
2497 44614
45388
23700 24881 67523 1412
68130
a
2632 1607
b
12646 656 14693
5259 5092 656
12882 14978 Hotele, motele, pensjonaty
razem Hotele
a
6088 822 822
b 6306
9607 3037 2929 656 656
9765 a
3217 3141 822 822
10545 10469 b
697 656 226 185
Motele a
198
873 851 198
b
2420 2383 1996 1978
Pensjonaty a
2891 2749
3560 3373
b
31968 30695
18441 18575
15148 15261
1841 756
54641 53152 Pozostałe obiekty razem a
1810 785
b
1898 1786
221 221
100 100Domy wycieczkowe a
2226 2089 427 427 102 102
b
1149 701 639
Schroniska a 1231
1142 726 683
b 1310
2652 1882 595 496
201
191Scłironiska młodzieżowe a
2758 1750 609 473 214 204
b
14751 13465 20125
18445
8928 8011
Ośrodki wczasowe a
b 8544 8007
2451 838 545 192
Ośrodki kolonijne a
b
2733 1016 632 4834495 3299 1484 1366 171
Ośrodki szkoleniowo- wypoczynkowe
Domy pracy twórczej
a 171
b 4276 3610 1674 1528 178 178
217 217 51 51
a
b 256 256 53 53
4590 655 373
Zespoły ogólnodostępnych doników turystycznych Campingi
520 749
a
b 3795 134 506 51 126
3382 300 595
200
48a
b 3383 164 703 48
2967
Pola biwakowe a 350 260
b
2440 420 260Obiekty noclegowe wyłącznie do wypoczynku sobotnio-
niedzielnego i świątecznego b Pokoje gościnne (kwatery
prywatne)
Inne obiekty wykorzystywane a dla turystyki» •
1614 61
111
a
1962 109 28 28 581
5391 4594 3255 2828 312 294
a
b
5282 4711 2945 2641 301 3013628 2571 950 771
b 4286 2249 1308 887
28
twa
WYSZCZEGÓLNIENIE
wałbrzyskie wrocławskie zielonogórskie
w tym cało
roczne
w tym cało
roczne
w tym cało
roczne
razem razem
razem a - I-IX 1996
b - I-IX 1997
a OGÓŁEM b
13458 11712
10939 11840
5906 13353
14189 17034
14588
3598 6224 4496
2231 3538 3488 1198
2231 1179 a Hotele, motele, pensjonaty
razem a Hotele
1917 1917 4033 4033 1900 1833 b
1943 1943 3162 3112 967 967
1483 3676 3676 1347
1483 1347 b
326 326 145 145 a Motele
306 b
307 307
40 40 328
288 50 50
288
86
67 a Pensjonaty394 394 50 50 225 180
2419 2663
b
a Pozostałe obiekty razem b
11227 7401 2418
14803 12671
12155 12289
9795 7807 2191
511 463 463
623 491 491 a Domy wycieczkowe
679
816 390 390 491 491 b
477 457 53 53 a Schroniska
398 61
523 61 b
683 287 227
801 768 285
327
a Schroniska młodzieżowe
797 518 308 228 830 b
6400 6174 658 40 4139 526 a Ośrodki wczasowe
5237 5010 644 40 4020 408 b
852 646 40 1014 a Ośrodki kolonijne
929 533 40 1132 b
1092 882 419 209 1329 a Ośrodki szkoleniowo-
b wypoczynkowe
a Domy pracy twórczej 671
613 613 428 218 1383 1073
93 93 54 54 19 19
125 125 55 55 23 23 b
630 129 874 14 1682 a Zespoły ogólnodostępnych
b domków turystycznych a Campingi
4
526 79 768 1869 4
944 16 1075 84 720
804 64 999 100 829 b
850 480 1027 a Pola biwakowe
330 480 950 b
Obiekty noclegowe wyłącznie a do wypoczynku sobotnio- b niedzielnego i świątecznego a Pokoje gościnne (kwatery
b prywatne)
a Inne obiekty wykorzystywane b dla turystyki
128 38 984 23 391
114 58 966 23 273
1663 1348 32 32 129 92
1729 1590 41 41 266 138
250 250 1982 1219 446 331
128 128 2627 1035 223 199
29
