URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE STATISTICAL OFFICE IN KRAKÓW
BIULETYN
STATYSTYCZNY
13:
WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
X )
l
/
STATISTICAL
BULLETIN
OF
MAŁOPOLSKIE VOIVODSHIP
2004
ZNAKI UMOWNE SYMBOLS
Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło.
magnitude zero.
Zero (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5;
magnitude not zero, but less than 0,5 of a unit;
(0,0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05.
magnitude not zero, but less than 0,05 of a unit.
Kropka (.) - oznacza zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych.
data not available or not reliable.
Znak (x) - oznacza, że wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe.
not applicable.
Znak (*) - oznacza, że dane zostały zmienione w stosunku do już opublikowanych.
data revised.
Znak (A) - oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji.
categories of applied classification are presented in abbreviated form.
„W tym” - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy ogólnej.
„Of which” indicates that not all elements of the sum are given.
WAŻNIEJSZE SKRÓTY MAJOR ABBREVIATIONS
m2 - metr kwadratowy square metre
tys. m3 - metr sześcienny
thousand cubic metre
- milion - dekametr sześcienny
million cubic dekametre
- decytona deciton
piece, unit
- metr bieżący - Polska Klasyfikacja Działalności
NACE classification current metre
PKWIU - Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług PRODCOM
Prosimy o podanie źródła przy publikowaniu danych US Please indicate source when publishing data SO
URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE STATISTICAL OFFICE IN KRAKÓW
BIULETYN
STATYSTYCZNY
WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
STATISTICAL
BULLETIN
OF
MAŁOPOLSKIE
VOIVODSHIP /^BIBLIOTEKA
v\
yr 373 kU J
Sr 2004
KRAKÓW, MAJ 2004
I
URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE INFORMACJA SYGNALNAKraków, styczeń 2004 r. Nr 1
POWSZECHNY SPIS ROLNY 2002
WYBRANE ELEMENTY SYTUACJI EKONOMICZNEJ GOSPODARSTW ROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
DOCHODY Z DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ I ICH UDZIAŁ W DOCHODACH GOSPODARSTW DOMOWYCH
W województwie małopolskim w 2002 roku w ramach powszechnego spisu rolnego spisano 373,5 tys. gospodarstw domowych zamieszkujących wspólnie z użytkownikiem gospodarstwa rolnego, wśród których 71% (265,4 tys.) prowadziło działalność rolniczą tworząc indywidualne gospodarstwa
Wysokość dochodów z działalności rolniczej osiągana przez wyżej wymienione gospodarstwa była zróżnicowana. Najwięcej gospodarstw (43%) uzyskało dochody z działalności rolniczej wynoszące do 10% wszystkich osiągniętych dochodów; od 10-30% uzyskało 30% gospodarstw; 30-50%
- 9% gospodarstw; 50-67% - 5% gospodarstw; 67-90% - 3% gospodarstw. Tylko 10% gospodarstw prawie całe swoje dochody uzyskiwało z działalności rolniczej.
Ponad 78,6 tys. (94%) gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą na po
wierzchni do 1 ha UR (użytków rolnych) uzyskiwało dochód z tej działalności, który nie przekraczał 30%
ogólnego dochodu gospodarstwa domowego. Wśród nich w 75% gospodarstw udział dochodów z rolnictwa w dochodach ogółem nie przekraczał 10%.
W gospodarstwach rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR osiągano wyższe udziały docho
dów z rolnictwa; do 30% dochodów z rolnictwa uzyskiwało 63% gospodarstw, a w 28% gospodarstw dochód ten wynosił do 10%. W gospodarstwach należących do grupy obszarowej 1-2 ha UR (37%
opisanej zbiorowości) w 80% z nich prowadzona działalność rolnicza przyniosła dochód nie przekra
czający 30% ogólnych dochodów. Blisko 3% gospodarstw prowadziło działalność rolniczą na obszarze 10 i więcej ha UR, z których co drugie osiągnęło udział dochodów z rolnictwa mieszczący się w przedziale 90-100%. Najwięcej gospodarstw (61%) o najwyższym udziale dochodów z rolnictwa znajdowało się w grupie obszarowej 20-30 ha UR, a biorąc pod uwagę liczebność gospodarstw - w gospodarstwach jednoosobowych (17%).
STRUKTURA GOSPODARSTW DOMOWYCH Z UŻYTKOWNIKIEM GOSPODARSTWA INDYWIDUALNEGO WEDŁUG GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA DOCHODU
Praca najemna i działalność rolnicza
Analiza głównych źródeł utrzymania gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego wykazała, że dochody z rolnictwa stanowiły podstawę utrzymania dla 11% gospodarstw, praca najemna - dla 31%, pozarolnicza działalność gospodarcza - dla 6%, a z emerytury i renty utrzymywało się prawie 36% gospodarstw. Najwięcej (19%) gospodarstw uzyskujących większą część dochodów z działalności rolniczej należało do grupy gospodarstw o powierzchni użytków rolnych 1-2 ha, następnie 5-7 ha (ponad 15%).
Gospodarstwa, dla których głównym źródłem dochodu była działalność rolnicza przeważały wśród gospodarstw o powierzchni 20-30 ha DR i stanowiły ponad 79% tej zbiorowości. W grupie 30-50 ha UR - gospodarstw tego typu było 77%, w przedziale 15-20 ha UR - prawie 73%. Najmniej
szy udział takich gospodarstw charakteryzował gospodarstwa domowe z użytkownikiem gospodarstwa rolnego o powierzchni do 1 ha UR (prawie 2%) i 1-2 ha UR (niespełna 9%).
Produkcja rolnicza skierowana głównie na potrzeby własne miała miejsce w 38% gospodarstw indywidualnych prowadzących działalność rolniczą, a głównie na rynek produkowało 21%. Spośród 158,2 tys. gospodarstw sprzedających produkty rolne, 65% uzyskiwało przychody roczne mieszczące się w najniższym przedziale 0-3 tys. zł, a tylko w 8% tych gospodarstw wartość sprzedaży przekroczyła 15 tys. zł. Dopiero w co drugim gospodarstwie osiągającym wartość sprzedaży w granicach 25-50 tys. zł dochód z działalności rolniczej był równy dochodowi ogółem, a w przypadku przychodów 100 tys. zł i więcej dochód z rolnictwa był jedynym źródłem utrzymania dla 75% gospodarstw miesz
czących się w tej grupie sprzedaży.
Ogólna wartość towarowej produkcji rolniczej w 2001/2002 roku w gospodarstwach indywidu
alnych wynosiła 794,9 min zł, w tym 95% wytworzyły gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 1 ha UR. Gospodarstwa dysponujące glebami o najwyższym wskaźniku jakości uzyskały wartość sprzedaży stanowiącą ponad 62% ogólnej wartości towarowej produkcji rolniczej.
W przeliczeniu na 1 ha UR wartość sprzedaży produkcji w grupie obszarowej do 1 ha UR była przeszło 1,5-krotnie większa niż przeciętna ogółu gospodarstw indywidualnych.
W przeliczeniu na 1 gospodarstwo produkcja w gospodarstwach rolnych o powierzchni użyt
ków rolnych powyżej 1 ha była niemal pięciokrotnie większa od uzyskanej w gospodarstwach do 1 ha.
W zależności od wielkości gospodarstwa, wartości towarowej produkcji rolniczej w przeliczeniu na jednego pełnozatrudnionego i na jedno gospodarstwo rosły wraz z wielkością powierzchni użytków rolnych osiągając najwyższy poziom w grupie 50 ha i więcej. Jedynie w przeliczeniu na 1 ha UR uzy
skane wartości sprzedaży wzrastały do przedziału 20-30 ha UR osiągając wielkość zbliżoną do wypra
cowanej w gospodarstwach posiadających do 1 ha UR. Następnie wraz ze wzrostem powierzchni go
spodarstw wartość towarowej produkcji spadała.
Z ogólnej wartości towarowej produkcji rolniczej osiągniętej w gospodarstwach indywidualnych prawie 75% wartości sprzedaży uzyskano w gospodarstwach posiadających zwierzęta. W 99% sprze
daż ta pochodziła z gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR. W przeliczeniu na 1 ha UR wartość produkcji rolniczej wzrastała wraz ze wzrostem liczby posiadanych zwierząt gospo
darskich. Najwyższe przychody osiągnęły gospodarstwa zgrupowane w przedziale 100 szt. dużych i więcej. Sprzedaż w przypadku tych gospodarstw była czterokrotnie większa od sprzedaży dotyczącej gospodarstw o obsadzie zwierząt poniżej 1 szt. dużej i 1-2 szt. dużych.
W gospodarstwach indywidualnych przeważającą liczbę użytkowników stanowili mężczyźni.
Z ogólnej wartości towarowej produkcji rolniczej gospodarstwa prowadzone przez mężczyzn wytworzy
ły 80%, a prowadzone przez kobiety - 20%. Najlepsze wyniki produkcyjne w przeliczeniu na 1 pełnozatrudnionego, na 1 ha UR oraz na 1 gospodarstwo rolne uzyskiwano w gospodarstwach gdzie użytkownikami byli mężczyźni w wieku 25-34 lata, a najniższe wartości towarowej produkcji rolniczej dotyczyły użytkowników z grupy wiekowej 65 lat i więcej. Wśród kobiet prowadzących gospodarstwo indywidualne najlepsze wyniki uzyskały należące do grupy wiekowej poniżej 25 lat, a najniższe podobnie jak w przypadku mężczyzn - w wieku 65 lat i więcej.
Blisko połowę, bo 44% towarowej produkcji wypracowano w gospodarstwach, w których użyt
kownik posiadał wykształcenie na poziomie zasadniczym zawodowym. Gospodarstwa użytkowników z wykształceniem wyższym wytworzyły 4% ogólnej wartości produkcji towarowej. Uzyskały one jednak najwyższe wartości w przeliczeniu na 1 ha UR i na 1 gospodarstwo - 1,5 raza więcej od wielkości średnich uzyskanych w województwie, a w przeliczeniu na 1 pełnozatrudnionego niemal 2,5-krotnie więcej. Dobre wyniki uzyskano również w gospodarstwach prowadzonych przez osoby z wykształce
niem średnim. Wartości sprzedaży z tej grupy gospodarstw były prawie 1,5 raza większe od wartości średnich.
WAŻNIEJSZE WYDATKI PONIESIONE PRZEZ GOSPODARSTWA ROLNE NA CELE INWESTY
CYJNE I PRODUKCYJNE
W czasie spisu 2002 od osób prawnych oraz użytkowników gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha UR zebrano informacje na temat poniesionych wydatków. Na 216,7 tys.
spisanych gospodarstw indywidualnych wydatki na cele inwestycyjne poniosło 35,0%, a na bieżącą produkcję rolniczą- 77,5%.
Wydatki poniesione przez gospodarstwa rolne na cele inwestycyjne i bieżącą produkcję rolną wyniosły 1066,6 min zł, w tym w gospodarstwach indywidualnych 1024,5 min zł. Średnio na jedno go
spodarstwo rolne wydatki te wyniosły 6271 zł, natomiast na jedno gospodarstwo indywidualne 6028 zł. W przeliczeniu na 1 ha UR dało to odpowiednio kwoty - 1769 zł i 1746 zł. W gospodarstwach indywidualnych poziom wydatków na 1 ha UR był najwyższy w gospodarstwach o powierzchni 1-2 ha UR - 2660 zł, 30-50 ha UR - 2070 zł, 20-30 ha UR - 2013 zł, a najniższą wartość osiągnął w gospodarstwach o powierzchni 4-5 ha UR - 1363 zł.
W roku gospodarczym 2001/2002 w gospodarstwach rolnych 52,3% wydatków przeznaczono na inwestycje, a 47,7% na bieżącą produkcję rolniczą. Ogółem na 1 ha UR nakłady inwestycyjne wy
niosły 1823 zł, a w gospodarstwach indywidualnych - 1865 zł; natomiast wydatki produkcyjne odpo
wiednio 851 i 822 zł. W gospodarstwach indywidualnych nakłady inwestycyjne na 1 ha UR wyraźnie zmniejszały się w miarę wzrostu obszaru gospodarstwa od 4206 zł w gospodarstwach o powierzchni 1-2 ha UR do 953 zł w gospodarstwach o powierzchni 50 ha i więcej UR. Poziom wydatków na bieżą
cą produkcję rolniczą w przeliczeniu na 1 ha UR nie był całkowicie powiązany z wielkością gospodar
stwa. Na 1 ha UR najmniej wydatkowano w gospodarstwach o wielkości 4-5 ha - 683 zł, a najwięcej, bo około 1200 zł w gospodarstwach użytkujących od 20 do 30 ha UR.
W gospodarstwach rolnych ogółem wydatki inwestycyjne i produkcyjne przekroczyły dochody z rolniczej produkcji towarowej o 218,5 min zł, tj. o 25,8%, a w gospodarstwach indywidualnych o 36,7%. W gospodarstwach o powierzchni 1-2 ha UR wydatki inwestycyjne przekroczyły wartość to
warowej produkcji rolniczej prawie czterokrotnie - po czym w miarę wzrostu powierzchni gospodarstw przewaga ta stopniowo obniżała się.
Najwyższym poziomem wydatków (inwestycyjnych i produkcyjnych) na 1 ha UR charakteryzo
wały się gospodarstwa indywidualne realizujące w skali roku sprzedaż produktów rolnych o wartości powyżej 100 tys. zł (5552 zł), zaś prawie czterokrotnie niższym gospodarstwa o wielkości sprzedaży 3- 5 tys. zł (1421 zł).
W gospodarstwach indywidualnych produkujących głównie na własne potrzeby wydatki ponie
sione w ciągu roku przekroczyły wartość produkcji towarowej prawie pięciokrotnie, natomiast w gospodarstwach produkujących głównie na rynek były niższe o około 15% od dochodów uzyskanych ze sprzedaży własnej produkcji.
W gospodarstwach indywidualnych nakłady na 1 ha UR związane z pozarolniczą działalnością gospodarczą były o 18,2% wyższe niż nakłady na produkcję rolniczą. Dotyczyło to przede wszystkim nakładów na zakup środków trwałych; pozostałe wydatki inwestycyjne na cele związane z pozarolniczą działalnością gospodarczą były znacznie niższe. Wyższe nakłady na zakup środków trwałych do pozarolniczej działalności gospodarczej wystąpiły w gospodarstwach produkujących głów
nie na własne potrzeby oraz w gospodarstwach o małej skali towarowej produkcji rolniczej i zmniejsza
ły się stopniowo w kolejnych klasach sprzedaży.
W przeliczeniu na 1 ha UR nakłady na środki trwałe związane z działalnością rolniczą wykazy
wały również tendencję spadkową przy zwiększaniu skali wartości sprzedaży, jednak różnice między grupami skrajnymi nie były tak duże jak w przypadku inwestycji związanych z działalnością pozarolni-
Wyraźnie więcej inwestowali użytkownicy z wyższym wykształceniem. W grupie tych użytkow
ników na 1 ha UR poniesiono nakłady w wysokości 3686 zł. Najmniej inwestowali rolnicy, którzy ukoń
czyli szkołę podstawową i bez wykształcenia - 1419 zł. Biorąc pod uwagę nakłady na zakup środków trwałych związanych z pozarolniczą działalnością gospodarczą (na 1 ha UR) użytkownicy z wykształceniem policealnym ponieśli 34% więcej wydatków niż posiadający wykształcenie wyższe.
W roku 2001/2002, 14,2 tys. gospodarstw indywidualnych (około 8% gospodarstw prowadzą
cych działalność rolniczą) poniosło nakłady na środki trwałe o łącznej wysokości 157,9 min zł (ogółem 165,8 min zł), w tym 2,2 tys. gospodarstw dokonało zakupu ziemi, a 11,2 tys. gospodarstw zakupiło ciągniki, inne środki transportu oraz maszyny i urządzenia. Wydatki na zakup środków transportowych, maszyn i.urządzeń stanowiły 70,1% nakładów inwestycyjnych na środki trwałe, z czego na zakup cią
gników skierowano 19,0% nakładów. Na zakup ziemi gospodarstwa indywidualne przeznaczyły 15,5%
nakładów na środki trwałe. Najwyższy udział wydatków na zakup ziemi (ponad 20%) miały gospodar
stwa o powierzchni 10 ha i więcej.
STRUKTURA WYDATKÓW PONIESIONYCH PRZEZ GOSPODARSTWA INDYWIDUALNE POWYŻEJ 1 HA UR
Ogólna wartość pozostałych wydatków inwestycyjnych (bez wydatków na zakup środków trwa
łych) poniesionych przez gospodarstwa indywidualne wyniosła 387,9 min zł, a w całym sektorze 391,9 min zł. W kwocie tej dominowały koszty związane z budową remontem lub modernizacją budyn
ków - 88,5%, z tego 71,6% dotyczyło budynków mieszkalnych, a 16,9% gospodarczych.
Wydatki związane z infrastrukturą gospodarstw indywidualnych stanowiły 5,0%, a na zwięk
szenie stada podstawowego, nowe nasadzenia i zmianę kierunku produkcji przeznaczono po około 3%
tych wydatków. Niewielki odsetek, bo tylko 0,3% przypadł na zalesienia i dotyczył głównie gospodarstw o powierzchni UR od 3-7 ha. W gospodarstwach użytkujących 1-3 ha UR na zalesienie przeznaczono 0,2% pozostałych wydatków. Wskaźnik ten ukształtował się na poziomie 0,8% w gospodarstwach o powierzchni powyżej 50 ha UR. Zalesień dokonało 1345 gospodarstw indywidualnych, co stanowiło 0,6% ogólnej ich liczby. Poniżej 5% swojej powierzchni ogólnej zalesiło 43,3% gospodarstw. W miarę wzrostu udziału powierzchni zalesionej w powierzchni ogólnej gospodarstwa zmniejszał się odsetek liczby gospodarstw, które dokonały zalesień. Tylko jedna trzecia gospodarstw dokonała zalesień na glebach słabych (poniżej 0,4 wskaźnika jakości), a co czwarte gospodarstwo pod zalesienia przezna
czyło gleby dobre jakościowo.
STRUKTURA WYDATKÓW PONIESIONYCH NA CELE INWESTYCYJNE PRZEZ GOSPODARSTWA INDYWIDUALNE POWYŻEJ 1 HA UR
Pozostałe nakłady przeznaczone do prowadzenia
Zakupu ziemi dokonało 2,2 tys. gospodarstw indywidualnych, tj. 1,0% ogólnej ich liczby.
Wzrost udziału gospodarstw zakupujących ziemię w ogólnej liczbie gospodarstw indywidualnych o powierzchni UR powyżej 1 ha następował wraz ze wzrostem powierzchni użytków rolnych, zwłaszcza powyżej 15 ha, gdzie zakupu ziemi dokonało 259 gospodarstw.
Przeciętnie 75,5% gospodarstw poniosło wydatki na zakup materiałów i usług na bieżącą pro
dukcję rolniczą, w tym 77,5% gospodarstw indywidualnych.
W gospodarstwach indywidualnych - 69,3% gospodarstw poniosło wydatki na zakup nawozów, wapna i środków ochrony roślin, 50,2% na usługi rolnicze, 43,0% na zakup paliwa, a na dzierżawę ziemi tylko 3,4% gospodarstw. Udział gospodarstw ponoszących wydatki na dzierżawę wzrastał wraz ze zwiększaniem się powierzchni użytków rolnych.
Wydatki na bieżącą produkcję rolniczą stanowiły 64,0% towarowej produkcji rolniczej (ogółem 60,1%). W grupie gospodarstw od 1-2 ha przekraczały o prawie 32% wartość produkcji towarowej, a w gospodarstwach o powierzchni 2-3 ha stanowiły ponad 92% jej wartości.
Wybrane wydatki poniesione na bieżącą produkcję rolniczą na 1 ha UR w gospodarstwach in
dywidualnych wyniosły średnio 822 zł (ogółem 851 zł), na nawożenie i ochronę roślin - 271 zł, na usługi rolnicze 263 zł i na paliwo 327 zł.
Najniższe bieżące wydatki na produkcję rolniczą na 1 ha UR ponosiły gospodarstwa produku
jące głównie na własne potrzeby - 564 zł, najwyższe produkujące głównie na rynek - 1122 zł; wydatki te wzrastały wraz ze wzrostem wartości sprzedaży rynkowej.
STRUKTURA WYDATKÓW PONIESIONYCH NA BIEŻĄCĄ PRODUKCJĘ ROLNICZĄ PRZEZ GOSPODARSTWA INDYWIDUALNE POWYŻEJ 1 HA UR
SPŁATY KREDYTÓW I POŻYCZEK ORAZ STAN ZADŁUŻENIA GOSPODARSTW ROLNYCH
Informacje odnośnie powyższego zagadnienia, podobnie jak w poprzednim rozdziale, dotyczą osób prawnych oraz gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha UR.
W okresie od 21 maja 2001 r. do 20 maja 2002 r. kredyty i pożyczki spłacało prawie 20 tys.
gospodarstw rolnych. Z ogólnej liczby gospodarstw spłacających kredyty 99,8% to gospodarstwa indy
widualne o powierzchni powyżej 1 ha UR. Najwięcej zadłużonych gospodarstw (22 %) znajdowało się w grupie obszarowej 1-2 ha UR. Udział jednostek zadłużonych w ogólnej liczbie gospodarstw zwięk
szał się wraz ze wzrostem ich obszaru i wynosił od 5,0% w grupie obszarowej od 1-2 ha UR do 46,1%
w gospodarstwach o powierzchni 50 ha i więcej.
Według celu produkcji, gospodarstw zadłużonych, które produkowały głównie na rynek było trzykrotnie więcej od produkujących wyłącznie na potrzeby własne. Gospodarstwa rolne produkujące głównie na potrzeby własne stanowiły natomiast blisko 31% ogółu gospodarstw indywidualnych spłaca
jących kredyty i pożyczki.
W podziale na wielkość rocznych spłat kredytów i pożyczek największy odsetek (30%) stano
wiły gospodarstwa spłacające rocznie 2-4 tys. zł, 26% gospodarstw spłacało 1-2 tys. zł, a 25%
- 4-15 tys. zł. Poniżej 600 zł raty rocznej spłacało co dwunaste zadłużone gospodarstwo.
W podziale na płeć użytkowników gospodarstw rolnych mężczyźni stanowili blisko 70% użyt
kowników gospodarstw spłacających kredyty, z których 42% to mężczyźni w wieku 45-64 lat.
Według poziomu wykształcenia blisko połowa użytkowników spłacających kredyty i pożyczki to użytkownicy z wykształceniem zasadniczym zawodowym.
W roku 2001/2002 z ogólnej liczby indywidualnych gospodarstw spłacających kredyty ponad 71% wykazało produkcję towarową. W co trzecim gospodarstwie wielkość rocznych rat spłaty stanowi
ły od 15-50% wartości produkcji towarowej, a w prawie co drugim - 50% i więcej. Odsetek gospo
darstw w przedziale 15-50% zwiększał się wraz ze wzrostem ich obszaru do grupy obszarowej 7-10 ha, w której wyniósł 43,1%; w dalszych grupach ulegał obniżaniu i w przedziale 50 ha i więcej odsetek ten wynosił 29,4%, zaś w przedziale 50% i więcej obniżał się do grupy obszarowej 20-30 ha. Z ogólnej liczby 14 tys. gospodarstw wykazujących wartość produkcji rolniczej sprzedanej przeszło 72% przypa
dało na gospodarstwa produkujące głównie na rynek. W strukturze według wartości sprzedaży 29%
stanowiły gospodarstwa uzyskujące obroty roczne od 5-15 tys. zł, natomiast w strukturze obszarowej - najwięcej kredytobiorców występowało w przedziale 5-7 ha UR.
W 2001/2002 r. wydatki poniesione na spłaty kredytów i pożyczek przez gospodarstwa indywi
dualne sprzedające produkcję wyniosły ponad 70 min zł. Spłaty kredytów w przeliczeniu na 1 gospo
darstwo zadłużone wyniosły prawie 5 tys. zł, zaś na 1 ha użytków rolnych 0,8 tys. zł. Wysokość tych wydatków była ściśle powiązana z powierzchnią gospodarstwa rolnego. W przeliczeniu na 1 ha użyt
ków rolnych najwyższe wydatki ponoszone były przez małe gospodarstwa rolne, o powierzchni 1-2 ha użytków rolnych, i wyniosły 3,4 tys. zł, zaś w gospodarstwach o powierzchni powyżej 50 ha kwota ta wynosiła tylko 599 zł. Przeciętny udział wydatków poniesionych na spłaty kredytów i pożyczek przez indywidualne gospodarstwa rolne w 2002 r. w wartości towarowej produkcji rolniczej wyniósł
Według stanu w dniu 20 V 2002 r. zadłużonych było ponad 20,5 tys. gospodarstw rolnych, co stanowiło 9,5% ogólnej liczby gospodarstw powyżej 1 ha UR, w tym 9,4% gospodarstw indywidualnych.
Im większa powierzchnia gospodarstw tym udział zadłużonych gospodarstw w poszczególnych gru
pach obszarowych był wyższy.
Najwyższy odsetek wystąpił w gospodarstwach o wysokości zadłużenia 4-15 tys. zł i wynosił ponad 27%. Zadłużenie powyżej 50 tys. zł miało tylko 0,5 tys. gospodarstw. Spośród zadłużonych go
spodarstw indywidualnych co trzecie obciążone było z tytułu kredytów inwestycyjnych, natomiast w ogólnej liczbie gospodarstw stanowiły one 3,3%. Tutaj również najwyższy odsetek (34,9%) stanowiły gospodarstwa o zadłużeniu 4-15 tys. zł.
Co szóste spośród 7 tys. gospodarstw obciążonych zadłużeniem z tytułu kredytów inwestycyj
nych produkowało wyłącznie na potrzeby własne; co czwarte głównie na potrzeby własne, a przeszło połowa głównie na rynek.
Gospodarstwa rolne obciążone zadłużeniem z tytułu kredytów bieżących stanowiły prawie 6%
ich ogólnej liczby i 61% wszystkich gospodarstw zadłużonych. Najwyższy odsetek (29%) stanowiły gospodarstwa, których zobowiązania z tytułu kredytów bieżących wynosiły 2-4 tys. zł.
Zadłużenie indywidualnych gospodarstw rolnych ogółem wynosiło 176,4 min zł i w przeliczeniu na jedno gospodarstwo średnio przypadało 8619 zł, zaś na 1 ha użytków rolnych 1626 zł. Z ogólnego zadłużenia na zobowiązania z tytułu kredytów inwestycyjnych przypadało 104,0 min zł, tj. 59,0%, a z tytułu kredytów bieżących 30,6%. Pozostałe 10,4% to zaległości w opłatach. Zadłużenie jednego gospodarstwa wyniosło średnio 8619 zł, w tym z tytułu kredytów inwestycyjnych - 14767 zł.
Najwyższe zadłużenie posiadały gospodarstwa produkujące na rynek (11463 zł), a w szczególności dokonujące sprzedaży w wysokości 100 tys. zł i więcej (111924 zł).
W ogólnych rozmiarach zadłużenia najwięcej (35,5%) przypadało na gospodarstwa indywidu
alne, w których użytkownik legitymował się wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz średnim.
Na gospodarstwa, w których użytkownicy posiadali wykształcenie wyższe przypadało 11,2% wartości zadłużenia, z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia - 16,0%, a z policealnym - 2,5%.
Wyniki spisu potwierdziły trudną sytuację ekonomiczną gospodarstw rolnych. Dochody z działalności rolniczej w niewielkim stopniu zaspokajały potrzeby gospodarstw domowych; tylko 11%
z nich jako główne źródło utrzymania deklarowało działalność rolniczą. Emerytury i renty stanowiły główne źródło utrzymania dla 36% gospodarstw domowych. Trwa proces dzielenia gospodarstw i rozdrabniania gruntów. W ciągu ostatnich sześciu lat przybyło 15,2 tys. gospodarstw. Najbardziej, bo aż o 21,0 tys., tj. o 15,5% wzrosła liczba gospodarstw o powierzchni UR mniejszych niż 1 ha oraz 0 4,7 tys., tj. o 5,7% liczba gospodarstw o powierzchni 1-2 ha, a przeciętna powierzchnia jednego go
spodarstwa w porównaniu do 1996 r. zmniejszyła się o 0,41 ha. Wiele gospodarstw zaprzestało pro
dukcji, a grunty rolne przeznaczało na inne cele. Powierzchnia UR zmniejszyła się o 50,4 tys. ha, tj. o 6,0%, nastąpił również prawie 4,5 krotny wzrost areału ugorów i odłogów.
Korzystniej przedstawiała się sytuacja gospodarstw prowadzonych przez ludzi młodych 1 o wyższym poziomie wykształcenia, o czym mogą świadczyć informacje zestawione w tablicach we
dług wieku i wykształcenia. Wynika z nich, że w gospodarstwach tych wystąpiła zarówno wyższa wy
dajność produkcji rolniczej, jak i większa chęć do inwestowania i zaciągania kredytów.
Opracowanie: Józefa Wójcik, Halina Zelek, US Kraków - Oddział w Limanowej.
i
URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE INFORMACJA SYGNALNA
Kraków, styczeń 2004 r. Nr 2
POWSZECHNY SPIS ROLNY 2002
SYSTEMATYKA I CHARAKTERYSTYKA GOSPODARSTW ROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
Opracowanie powstało na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. i dotyczy systematyki i charakterystyki gospodarstw rolnych województwa małopolskiego dokonanej według grup obszarowych gospodarstw oraz według powiatów.
Dominującym sposobem gospodarowania w województwie małopolskim byty gospodarstwa indywidualne, których w 2002 roku było 373506. Zajmowały one 758627 ha użytków rolnych. Stanowi
ły 99,9% wszystkich gospodarstw rolnych w Małopolsce i obejmowały 96,8% całkowitej powierzchni jej użytków rolnych. Średnia wielkość gospodarstwa indywidualnego wynosiła 2,50 ha (w Polsce 5,73 ha), co dawało Małopolsce przedostatnią lokatę w kraju w zakresie tej cechy. W przekroju terytorialnym największe średnie gospodarstwa zlokalizowane były w północnej, najbardziej produkcyjnej rolniczo części województwa, tj. w powiatach: miechowskim (5,45 ha), proszowickim (4,57 ha), dąbrowskim (3,96 ha). Najmniejsze gospodarstwa stwierdzono natomiast w powiatach: chrzanowskim (0,87 ha), m.
Nowy Sącz (1,20 ha), m. Kraków (4,25 ha) i wielickim (1,42 ha). Średnia powierzchnia użytków rolnych w jednym gospodarstwie województwa małopolskiego wynosiła tylko 2,03 ha i była to 15 lokata na 16 województw (w Polsce przeciętna powierzchnia użytków rolnych wynosiła 5,07 ha).
ŚREDNIA POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH W GOSPODARSTWACH INDYWIDUALNYCH
Najmniejsze gospodarstwa indywidualne, z grupy obszarowej poniżej 1 ha użytków rolnych, stanowiły 42,0% tych gospodarstw w województwie (w Polsce 33,4%). Gospodarstwa o powierzchni UR 1-2 ha stanowiły 23,7% (w Polsce 17,6%), gospodarstwa z grupy obszarowej 2-3 ha oraz 3-5 ha UR stanowiły po 13,0% (w Polsce odpowiednio 9,6% i 11,9%), gospodarstwa o powierzchni 5-10 ha UR obejmowały 7,0% ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych (w Polsce 14,6%), gospodarstwa liczące 10-15 ha UR stanowiły tylko 1,0% (w Polsce 6,2%), a gospodarstwa największe, o powierzchni użytków rolnych powyżej 15 ha stanowiły zaledwie 0,4% ogólnej liczby gospodarstw indywidualnych (w Polsce 6,7%). W układzie powiatowym największy udział gospodarstw o powierzchni poniżej 1 ha UR w ogólnej liczbie gospodarstw był w powiatach: chrzanowskim (78,4%), m. Nowy Sącz (71,6%), m. Tarnów (69,1%) i oświęcimskim (66,0%). Największy udział gospodarstw największych, o powierz
chni UR powyżej 15 ha, był w powiatach: miechowskim (4,2%), proszowickim (1,6%) i dąbrowskim (1,2%).
Grunty gospodarstw małopolskich to ziemie dobrej jakości. Ponad 45% małopolskich gospo
darstw indywidualnych posiadało użytki rolne o najwyższym wskaźniku jakości: 1,0 i więcej (w Polsce 36,1%). Najwięcej gospodarstw z gruntami o tym wskaźniku było w gospodarstwach najmniejszych, o powierzchni UR poniżej 1 ha (60,0%) i w największych, powyżej 15 ha UR (59,4%), najmniej w gospo
darstwach z grupy obszarowej 3-5 ha (31,0%).
Co czwarte gospodarstwo indywidualne składało się z 4 i więcej odrębnych działek, w tym 7,0% składało się z co najmniej 10 działek. W Polsce tak bardzo rozdrobnionych gospodarstw (10 i więcej działek) było tylko 4,0%. Udział najbardziej rozdrobnionych gospodarstw wzrastał od 0,3%
w grupie obszarowej poniżej 1 ha użytków rolnych, poprzez 18,3% w grupie obszarowej 5-10 ha, 21,4% w grupie 10-15 ha do 39,5% w grupie gospodarstw największych ponad 15 ha UR. W blisko 66% gospodarstw odległość od siedziby gospodarstwa do najdalej położonej działki przekraczała 2 km, w tym w 5,8% przekraczała 5 km. Także pod względem tej cechy najmniejszy udział, zaledwie 3,0%, miały gospodarstwa najmniejsze. W grupie obszarowej gospodarstw 5-10 ha było to 12,3%, w grupie 10-15 ha 18,6% a w grupie gospodarstw największych, o powierzchni ponad 15 ha UR, udział gospodarstw, których siedlisko oddalone było od najdalszej działki o ponad 5 km przekraczał 30%.
Tylko 2,3 tysiąca gospodarstw indywidualnych w województwie prowadziło w 2002 roku ra
chunkowość rolną. Stanowiło to zaledwie 0,6% ogólnej liczby tych gospodarstw. Odsetek gospo
darstw prowadzących księgi rachunkowe wyraźnie wzrastał w miarę zwiększania się powierzchni go
spodarstwa; od 0,2% w gospodarstwach najmniejszych (do 1 ha UR), poprzez 2,2% w grupie 5-10 ha aż do 17,4% gospodarstw o powierzchni większej jak 15 ha UR.
Działalność rolniczą prowadziło tylko 69,6% gospodarstw indywidualnych (w Polsce średnio 74,2%), w tym 27,2% prowadziło ją wyłącznie na własne potrzeby. Łącznie prawie 58% gospodarstw w ogóle nie produkowało na rynek. Najwyższy udział gospodarstw nieprowadzących działalności rolni
czej był w grupie gospodarstw najmniejszych, poniżej 1 ha UR i wynosił 48,7%. Najmniej takich gospo
darstw było w grupie obszarowej 10-15 ha UR - zaledwie 4,1%. W grupie 3-5 ha stanowiły one 9,9%, a w grupie 5-10 ha UR 6,0%. Największy udział gospodarstw prowadzących działalność rolniczą był w powiatach: proszowickim (96,6%), miechowskim (93,6%), dąbrowskim (86,0%) i tarnowskim (83,5%).
Wśród małopolskich gospodarstw indywidualnych sprzedających swoją produkcję rolniczą na rynek dwie trzecie (65,2%) szacowało wartość produkcji sprzedanej na symbolicznym poziomie, poniżej 3 tys. zł rocznie. Najwyższy udział takich gospodarstw, ponad 94%, był w najmniejszej grupie obszarowej. W grupie 5-10 ha stanowił 23,7%, w grupie 10-15 ha wynosił 6,8% a w grupie gospo
darstw największych, o powierzchni UR powyżej 15 ha, było takich gospodarstw zaledwie 3,3%.
Działalność pozarolniczą prowadziło 12,9% gospodarstw indywidualnych ( w Polsce 12,3%).
Blisko 60% użytkowników gospodarstw indywidualnych stanowili mężczyźni. Najmniej użytkowników - mężczyzn, tylko 54,1%, stwierdzono w grupie obszarowej gospodarstw poniżej 1ha UR. Najwięcej, prawie 87%, w grupie obszarowej 10-15 ha UR. Blisko 42% mężczyzn będących użytkownikami gospodarstw nie ukończyło 45 lat, kolejne 27,2%, to mężczyźni w wieku 45-54 lat, a 30,9% ukończyło 55 lat, w tym 15,0% przekroczyło 65 lat. Kobiety były użytkownikami przede wszystkim małych gospodarstw. Wśród użytkowników - kobiet aż 42,0% ukończyło już 55 lat, a w tym 25,3% było w wieku ponad 65 lat.
Spośród użytkowników gospodarstw indywidualnych 97,0% bezpośrednio kierowało produk
cją w swoim gospodarstwie. Blisko 59% kierujących prowadziło swoje gospodarstwo ponad 10 lat, w tym 35,6% ponad 20 lat.
Tylko 32,8% kierujących gospodarstwami indywidualnymi posiadało wykształcenie rolnicze, ale 68,0% wśród nich miało ukończony zaledwie kurs rolniczy. Średnim lub wyższym wykształceniem rolniczym legitymowało się 10,9% wśród posiadających wykształcenie rolnicze, czyli zaledwie 3,6%
ogółu kierujących gospodarstwami indywidualnymi.
GOSPODARSTWA INDYWIDUALNE WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA ROLNICZEGO OSOBY KIERUJĄCEJ
kurs rolnicz
zasadnicze zawodowe rolnicze
!Z wykształcenia rolniczego
średnie zawodowe rolnicze policealne i wyższe
Spośród 373,5 tys. małopolskich gospodarstw indywidualnych 99,8% posiadało użytki rolne, 32,3% lasy i grunty leśne. Wśród 372,8 tys. gospodarstw posiadających użytki rolne 88,1% miało grunty orne (w tym 62,9% prowadziło na nich uprawy), 8,8% posiadało sady, 54,0% łąki trwałe, a 17,4% pastwiska trwałe. Najwyższy udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gospodarstw odno
towano w powiatach: proszowickim (93,6%) i miechowskim (92,8%) oraz w gorlickim (84,5%) i tatrzańskim (83,8%). Najwyższy udział lasów i gruntów leśnych w ogólnej powierzchni gospodarstw odnotowano w powiecie suskim (28,4%) i limanowskim (26,4%) oraz w powiecie bocheńskim (14,4%).
Najwyższy udział sadów w ogólnej powierzchni użytków rolnych odnotowano w gospodar
stwach powiatu limanowskiego (5,3%) i w m. Tarnów (4,6%).
Odłogi i ugory stanowiły 26,3% gruntów ornych w gospodarstwach indywidualnych i był to je
den z najwyższych wskaźników w kraju. Średnio w Polsce udział odłogów i ugorów wynosił 16,0% po
wierzchni gruntów ornych. Najwyższy udział odłogów i ugorów w ogólnej powierzchni gruntów ornych stwierdzono (poza powiatami miejskimi) w powiatach: chrzanowskim (67,1%), tatrzańskim (54,9%) i suskim (50,4%).
Ponad 234 tys. gospodarstw indywidualnych w Małopolsce, tj. blisko 63% ich ogółu posiadało powierzchnie pod zasiewami (w Polsce 68,8%). Średnio na jedno gospodarstwo przypadało 1,58 ha powierzchni zasianej (w Polsce trzykrotnie więcej, tj. 4,81 ha). Z ogólnej ilości gospodarstw posiadają
cych grunty pod zasiewami najliczniejszą była grupa obszarowa 2-5 ha UR. Grupowała ona 34,2%
gospodarstw i 142,0 tys. ha zasiewów, czyli 38,2% powierzchni zasiewów. W gospodarstwach naj
mniejszych, poniżej 1 ha UR, stanowiących 28,4% gospodarstw uprawiano 5,4% całej powierzchni pod zasiewami.
Uprawę zbóż prowadziło w województwie małopolskim 191,2 tys. gospodarstw indywidual
nych, tj. 51,2% ich ogółu. Przeciętnie w jednym gospodarstwie rośliny zbożowe uprawiano na po
wierzchni 1,30 ha (w Polsce 4,52 ha). Prawie 115 tys. gospodarstw (czyli 60,4% gospodarstw posiada
jących uprawy roślin zbożowych) uprawiało zboża na powierzchni nie przekraczającej 1 ha (w Polsce 31,5%). Najwięcej takich gospodarstw było w grupie obszarowej 1-2 ha UR (37,8%). Plantacje towaro
we zbóż, o powierzchni przekraczającej 5 ha upraw, prowadziło tylko 6,4 tys. małopolskich gospo
darstw, czyli zaledwie 3,3% uprawiających zboża (w kraju ten odsetek wynosił prawie 26%). Prawie 48% z nich to gospodarstwa z grupy obszarowej 5-10 ha użytków rolnych. Najwyższy udział upraw roślin zbożowych w zasiewach ogółem odnotowano w powiatach: oświęcimskim (79,5%), wielickim (76,7%) i w powiecie wadowickim (71,1%). Największą powierzchnię upraw odnotowano natomiast w powiatach: krakowskim (29,9 tys. ha), tarnowskim (29,7 tys. ha) i miechowskim (29,0 tys. ha).
Uprawę ziemniaków prowadziło 206,6 tys. gospodarstw indywidualnych, tj. 55,3% tych go
spodarstw na łącznej powierzchni 63,2 tys. ha. Jedno gospodarstwo uprawiające ziemniaki posiadało przeciętnie plantację o powierzchni 31 arów (w Polsce średnio 51 arów). Uprawą ziemniaków zajmo
wały się przede wszystkim małe i średnie gospodarstwa indywidualne, o powierzchni użytków rolnych do 10 ha. Skupiały one 92,3% wszystkich upraw ziemniaków, w tym gospodarstwa najmniejsze 11,1%
powierzchni. W gospodarstwach dużych, o powierzchni powyżej 15 ha UR zlokalizowane było tylko 2,8% upraw ziemniaków. Duże powierzchnie uprawy ziemniaków, przekraczające 5 ha na 1 gospodar
stwo rolne, zgrupowane były zaledwie w 85 gospodarstwach. Najwięcej ziemniaków uprawiano w powiatach: tarnowskim (8,1 tys. ha), krakowskim (7,0 tys. ha) i nowosądeckim (5,4 tys. ha). Najwyż
szy udział w ogólnej powierzchni zasiewów miała uprawa ziemniaków w powiatach: nowotarskim (27,9%) i suskim (27,6%) oraz w powiecie chrzanowskim (23,8%) i brzeskim (19,2%).
Uprawy przemysłowe w gospodarstwach indywidualnych prowadziło 1989 gospodarstw na powierzchni 3,4 tys. ha. Największe powierzchnie uprawy roślin przemysłowych zlokalizowane były w powiatach: proszowickim (967 ha) i miechowskim (643 ha). W gospodarstwach o powierzchni użyt
ków rolnych powyżej 15 ha uprawiających rośliny przemysłowe skupione było 52,6% powierzchni tych upraw. W gospodarstwach o powierzchni do 5 ha użytków rolnych uprawiano tylko 10,3% wszystkich roślin przemysłowych.
Powierzchnię 16576 ha pod warzywami jaką zajmowały gospodarstwa indywidualne uprawiało 67886 gospodarstw. Średnio na jedno z tych gospodarstw przypadało 24 ary powierzchni pod warzy
wami (w Polsce 27 arów). Uprawą warzyw zajmowały się głównie gospodarstwa z grup obszarowych 3- 10 ha UR. Stanowiły one jedną czwartą liczby gospodarstw zajmujących się produkcją warzyw grunto
wych, ale prowadziły tę działalność na powierzchni 9,1 tys. ha stanowiącej 55% ogólnej powierzchni przeznaczonej pod uprawę warzyw. Ponad 40% gospodarstw zajmujących się uprawą warzyw to go
spodarstwa z najmniejszej grupy obszarowej. Uprawiały one warzywa na raczej symbolicznej średniej powierzchni - 6 arów. Najwięcej warzyw uprawiano w powiatach: proszowickim (5,3 tys. ha), krakow
skim (4,5 tys. ha) i miechowskim (2,9 tys. ha). W tych trzech powiatach skupiło się prawie 77% po
wierzchni przeznaczonej pod uprawę warzyw gruntowych w całym województwie małopolskim.
Zwierzęta gospodarskie podstawowych gatunków utrzymywało w maju 2002 roku 134,6 tys.
gospodarstw indywidualnych tj. 36,0% ogółu tych gospodarstw. Znajdowało się w nich 98,3% ogółu pogłowia bydła, 96,3% trzody chlewnej, 98,8% owiec, 99,6% kóz i 98,2% koni.
STRUKTURA LICZBY GOSPODARSTW INDYWIDUALNYCH I POGŁOWIA ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W SZTUKACH PRZELICZENIOWYCH DUŻYCH WE
DŁUG SKALI CHOWU
:howu zwierząt gospodarskich sztukach przeliczeniowych
fTTTTI pogłowie zwierząt gospodarskich
Chów bydła prowadziło 117,8 tys. gospodarstw indywidualnych tj. 31,5% ogółu tych gospo
darstw (w Polsce 31,9%). W grupie gospodarstw najmniejszych, o powierzchni UR poniżej 1 ha, bydło utrzymywało tylko 4,5% gospodarstw. Najwyższy odsetek gospodarstw utrzymujących bydło odnoto
wano w grupie gospodarstw o powierzchni UR 10-15 ha, było to 79,8%. Najwięcej bydła, prawie 29%
pogłowia, utrzymywano w gospodarstwach o powierzchni UR 3-5 ha. Na 1 gospodarstwo w wojewódz
twie małopolskim utrzymujące bydło przypadało średnio 2,4 sztuki (w Polsce 5,6 szt.). Uwzględniając zarazem wielkość gospodarstw i skalę chowu bydła gospodarstwa najmniejsze, o powierzchni poniżej 1 ha, w zdecydowanej większości (80,2%) posiadały tylko jedną sztukę bydła. Także gospodarstwa o powierzchni 1-2 ha najczęściej (65,5%) utrzymywały tylko jedną sztukę bydła. Wśród gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha użytków rolnych największy odsetek (28,2%) charakteryzował się skalą chowu 5-9 sztuk bydła, ale 12,8% tych gospodarstw utrzymywało powyżej 20 sztuk bydła. W przekroju
terytorialnym najwięcej bydła spisano w powiatach: nowotarskim
(44,2 tys. sztuk) i nowosądeckim (32,7 tys. sztuk).
Krowy utrzymywało 109,9 tys. gospodarstw indywidualnych, tj. 29,4% ogółu tych gospodarstw (w Polsce 29,9%). Najwyższy odsetek gospodarstw utrzymujących krowy, wynoszący 77,9%, odnoto
wano w grupie gospodarstw o powierzchni 10-15 ha UR. Na 1 gospodarstwo utrzymujące krowy przy
padało średnio 1,6 sztuki (w Polsce 3,1 szt.). Uwzględniając równocześnie wielkość gospodarstw i skalę chowu krów gospodarstwa najmniejsze, o powierzchni poniżej 1 ha, w zdecydowanej większo
ści (93,6%) posiadały tylko jedną krowę. Także wśród gospodarstw o powierzchni 1-2 ha UR „jedno- krowich” gospodarstw było zdecydowanie najwięcej (86,1%). Wśród gospodarstw o powierzchni powy
żej 15 ha UR największy odsetek (22,3%) charakteryzował się skalą chowu 5-9 sztuk.
Chowem trzody chlewnej zajmowało się 65,0 tys. gospodarstw indywidualnych, czyli 17,4%
ogółu tych gospodarstw (w Polsce 25,9%) i 48,3% gospodarstw utrzymujących zwierzęta gospodarskie (w Polsce 66,3%). Posiadały one łącznie 522,3 tys. sztuk świń. Na 1 gospodarstwo utrzymujące trzodę chlewną przypadało średnio 8,0 sztuk (w Polsce 22,7 szt.). Uwzględniając wielkość gospodarstw a zarazem skalę chowu trzody chlewnej, gospodarstwa najmniejsze, o powierzchni UR poniżej 1 ha, w połowie utrzymywały tylko jedną świnię i łącznie spisano w nich zaledwie 1,9% pogłowia trzody chlewnej. Wśród gospodarstw o powierzchni 1-2 ha UR tylko jedna Świnia spisana została w 43,7% gospodarstw posiadających trzodę, ale łącznie gospodarstwa te utrzymywały blisko 6% po
głowia trzody. Najwięcej świń, bo 20,5% całego pogłowia spisano w gospodarstwach o powierzchni użytków rolnych 3-5 ha. Wśród gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha użytków rolnych największy odsetek (39,8%) charakteryzował się skalą chowu ponad 50 sztuk trzody, a w sumie w tych wysoko- produkcyjnych gospodarstwach utrzymywano 15,8% pogłowia trzody.
Chowem loch zajmowało się 21,5 tys. gospodarstw indywidualnych, czyli 5,8% ogółu tych go
spodarstw (w Polsce 15,4%) i 16,0% gospodarstw posiadających zwierzęta gospodarskie (w Polsce 39,4%). Utrzymywały one łącznie 62,9 tys. loch. Na 1 gospodarstwo utrzymujące lochy przypadało średnio 2,9 sztuki (w Polsce 3,9 szt.). Najmniejsze gospodarstwa, o powierzchni UR nie przekraczają
cej 1 ha, w 69,1% utrzymywały tylko jedną lochę i spisano w nich zaledwie 0,9% całego pogłowia loch.
W gospodarstwach o powierzchni 1-2 ha UR jedna locha spisana została w 60,1% tych gospodarstw.
Najwięcej loch, bo 21,8% ogólnego ich pogłowia utrzymywały gospodarstwa o powierzchni 3-5 ha UR.
Chów koni prowadziło 26,3 tys. gospodarstw indywidualnych, tj. 7,0% ogólnej liczby tych go
spodarstw (w Polsce 6,9%) i 19,5% gospodarstw utrzymujących zwierzęta gospodarskie (w Polsce 17,6%). Gospodarstwa te posiadały łącznie 32,7 tys. koni Średnio na jedno gospodarstwo utrzymujące konie przypadało 1,2 sztuki (w Polsce 1,6%). Prawie 87% gospodarstw utrzymujących konie posiadało tylko jednego konia i gospodarstwa „jednokonne” skupiały prawie 70% pogłowia koni. Dwie sztuki po
siadało 9,4% gospodarstw, trzy do dziewięciu koni spisano w 3,4% gospodarstw spośród wszystkich utrzymujących konie. W Układzie powiatowym najwięcej koni, bo 4,7 tys. sztuk czyli 14,3% pogłowia spisano w powiecie nowosądeckim, 4,1 tys. sztuk, tj. 12,6% w powiecie tarnowskim i 3,4 tys. sztuk, tj. 10,5% w powiecie nowotarskim.
Owce stanowiły „małopolską specjalność” produkcji zwierzęcej. W województwie skupiła się jedna czwarta krajowego pogłowia tego gatunku. Chów owiec prowadziło tylko 4,9 tys. gospodarstw indywidualnych, czyli 1,3% tych gospodarstw (w Polsce 0,6%) i 3,6% gospodarstw w ogóle utrzymują
cych zwierzęta gospodarskie (w Polsce 1,6%). Gospodarstwa te posiadały łącznie 82,8 tys. owiec.
Średnio na jedno gospodarstwo utrzymujące owce przypadało 17,0 sztuk (w Polsce 17,5 szt.). Najwię
cej owiec, 24,8% pogłowia, spisano w gospodarstwach o powierzchni UR 5-10 ha. Wśród gospodarstw utrzymujących owce co trzecie posiadało tylko 1-4 sztuk tych zwierząt. Blisko 20% gospodarstw posia
dało 5-9 sztuk owiec, ponad 20% gospodarstw posiadało 10-19 sztuk owiec. Również niewiele powy
żej 20% gospodarstw posiadało 20-49 sztuk owiec, ale te gospodarstwa skupiały łącznie ponad 33%
pogłowia. Gospodarstwa, które posiadały więcej niż 50 sztuk owiec stanowiły tylko 7,5% gospodarstw zajmujących się produkcją owczarską, ale skupiały prawie 40% pogłowia owiec. W przekroju terytorial
nym najwięcej owiec spisano w gospodarstwach powiatów nowotarskiego (35,4 tys. sztuk) i tatrzań
skiego (28,0 tys. szt). Tylko te dwa powiaty skupiły 76,6% pogłowia owiec Małopolski.
W gospodarstwach indywidualnych utrzymywano 95,6% pogłowia drobiu kurzego. Drób kurzy posiadało 143,5 tys. gospodarstw indywidualnych, tj. 38,4% ogółu tych gospodarstw (w Polsce 37,5%).
Utrzymywały one łącznie 8960 tys. sztuk. Średnio na jedno gospodarstwo utrzymujące ten drób przy
padało 62 sztuki (w Polsce 150 szt.), a blisko połowę pogłowia stanowiły brojlery. Najwięcej drobiu kurzego, po 17,3%, spisano w gospodarstwach o powierzchni użytków rolnych 3-5 ha i 5-10 ha.
w przekroju terytorialnym produkcja drobiu kurzego skupiona była przede wszystkim w powiatach:
krakowskim (1530 tys. sztuk, tj. 17,1%), bocheńskim (1200 tys. sztuk, tj. 13,4%) i tarnowskim (901 tys. sztuk, tj. 10,1%).
Blisko 70% małopolskich gospodarstw indywidualnych nie posiadało w 2002 roku na własność żadnej siły pociągowej (w Polsce 60,4%). Co czwarte posiadało wyłącznie ciągnik rolniczy (w Polsce 34,0%). Z koni, jako wyłącznej siły pociągowej, korzystało 3,5% gospodarstw (w Polsce 3,0%), a 2,2 % gospodarstw posiadało zarówno konie, jak i ciągniki rolnicze (w Polsce 2,6%). Wśród gospodarstw najmniejszych, o powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha, ponad 95% nie posiadało żadnej siły pociągowej, ciągniki posiadało 4,4% gospodarstw z tej grupy, konie jako jedyną siłę pocią
gową 0,4%, a zarówno konie jak i ciągniki 0,1%. W gospodarstwach o powierzchni UR powyżej 1 ha wraz ze wzrostem powierzchni wzrastał udział gospodarstw posiadających ciągniki jako jedyną siłę pociągową od 22,4% w grupie 1-2 ha, poprzez 53,8% w grupie 3-5 ha aż do 80,5% w grupie powyżej 15 ha UR.
Ciągniki posiadało 102,0 tys. gospodarstw indywidualnych, czyli 27,3% ich ogółu (w Polsce 36,6%). Spisano w nich 110,4 tys. sztuk ciągników rolniczych. Na 1 ciągnik rolniczy przypadało 6,9 ha UR (w Polsce 11,1 ha). Na 100 gospodarstw przypadało prawie 30 sztuk ciągników (w Polsce 46 sztuk). Udział gospodarstw posiadających ciągniki rolnicze wzrastał proporcjonalnie do wzrostu powierzchni ich użytków rolnych. W grupie gospodarstw o powierzchni 1-2 ha użytków rolnych ciągniki rolnicze posiadało 22,9% gospodarstw, w grupie 3-5 ha 59,8% gospodarstw, w grupie powyżej 10-15 ha UR 91,1% gospodarstw, a najwyższy wskaźnik w województwie, 91,7% gospodarstw posia
dających ciągniki rolnicze wystąpił w grupie obszarowej powyżej 15 ha UR.
TABU. MASZYNY ROLNICZE W PRZELICZENIU NA 100 HA POWIERZCHNI UPRAW W GOS
PODARSTWACH INDYWIDUALNYCH O POWIERZCHNI POWYŻEJ 1 HA UŻYTKÓW ROLNYCH
WYSZCZEGÓLNIENIE
Liczba maszyn w sztukach na 100 ha poszczególnych upraw
Rodzaj upraw
kombajny zbożowe ... 2,5 zboża i rzepak
kombajny ziemniaczane ... 6,2 ziemniaki
kombajny buraczane... 20,0 buraki kosiarki ciągnikowe... użytki zielone
kopaczki do ziemniaków... ziemniaki
sadzarki do ziemniaków... ziemniaki
przyczepy zbierające pokosy... 2,6 zboża, rzepak, zielonki i kukurydza
rozrzutniki obornika... 7,4 zasiewy ogółem prasy zbierające... 2,1 zboża, rzepak, zielonki i kukurydza
silosokombajny... 1,5 zielonki i kukurydza
opryskiwacze sadownicze... sady
W gospodarstwach indywidualnych znajdowało się 99,7% wszystkich budynków i budowli w województwie i ,co bardzo znamienne, prawie 10% wszystkich budynków i budowli zlokalizowanych w gospodarstwach indywidualnych w Polsce. Gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha UR, stano
wiące 58% wszystkich gospodarstw indywidualnych, posiadały 78,3% wszystkich budynków, a ich ilość wyraźnie rosła wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstwa. Gospodarstwa posiadające obory stano
wiły 17,0% ogółu tej grupy gospodarstw, ale wśród gospodarstw o powierzchni powyżej 10 ha użytków rolnych było to 26,8% gospodarstw. Chlewnie posiadało 5,2% gospodarstw powyżej 1 ha użytków rol
nych, w tym 23,8% gospodarstw powyżej 10 ha użytków rolnych. Całkowita powierzchnia użytkowa budynków i budowli w gospodarstwach indywidualnych wynosiła 33363 tys. m2, z czego na cele rolni
cze wykorzystano 77,3% powierzchni. Najlepiej wykorzystano powierzchnię w pomieszczeniach inwen
tarskich, w których wykorzystanie jej na cele rolnicze przekraczało 83%.
Nawozy mineralne stosowało 145,6 tys., tj. 67,2% gospodarstw indywidualnych o powierzchni użytków rolnych większej jak 1 ha. Najczęściej nawozy mineralne stosowano w gospodarstwach z grup obszarowych 10-15 ha i powyżej 15 ha UR. Nawozy wapniowe stosowało zaledwie 31,7 tys.
gospodarstw indywidualnych, czyli 14,6% gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych.
Najwyższy udział gospodarstw stosujących wapnowanie gleb wystąpił w grupie obszarowej powyżej 15 ha UR. Nawozy organiczne pochodzenia zwierzęcego stosowało 140,4 tys. gospodarstw indywi
dualnych, czyli 64,8% gospodarstw o powierzchni użytków rolnych większej od 1 ha. Najwyższy udział gospodarstw stosujących nawożenie organiczne był w grupach obszarowych powyżej 5 ha UR. Pesty
cydy stosowało 144,5 tys. gospodarstw indywidualnych, czyli 66,7% ogółu gospodarstw o powierzchni użytków rolnych większej jak 1 ha. Gospodarstwa stosujące pestycydy owadobójcze stanowiły 46,5%
tych gospodarstw. Pestycydy grzybobójcze i zaprawy nasienne stosowało 38,4%, a fakt stosowania pestycydów chwastobójczych potwierdziło 60,2% gospodarstw. Pestycydy gryzoniobójcze stosowało tylko 12,1% gospodarstw indywidualnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha.
Wydatki na zakup środków trwałych (tj. zakup ziemi, ciągników i innych środków transportu, maszyn i urządzeń) ponosiło w roku gospodarczym 2001/2002 łącznie 14,2 tys. gospodarstw indywi
dualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych, czyli 6,6% ich ogółu.
Pozostałe wydatki inwestycyjne (poza zakupem środków trwałych) w tym czasie poniosło 68,9 tys. gospodarstw indywidualnych, tj. 31,8%. Prawie 23% gospodarstw wykazało wydatki na budo
wę, remont lub modernizację budynków mieszkalnych, 6,7% na budowę lub remont budynków gospo
darczych. Zaledwie 2,1% gospodarstw poniosło wydatki na zwiększenie stada podstawowego zwierząt gospodarskich i zmianę kierunku produkcji zwierzęcej, a 3,3% na nowe nasadzenia i zmianę kierunku produkcji roślinnej. Niespełna 0,7% gospodarstw inwestowało w zalesienie gruntów w swoich gospo
darstwach. Prawie 6% gospodarstw poniosło wydatki na rozbudowę infrastruktury technicznej gospo
darstwa (tj. melioracje, gaz, wodociągi, kanalizację, telefon, reelektryfikację, utwardzanie dróg i podwórzy).
Wydatki na bieżącą produkcję rolniczą obejmowały zakup nawozów, wapna i środków ochrony roślin, paliwa, usług rolniczych, koszty dzierżawy gruntów. Poniosło je 77,5% gospodarstw indywidualnych o powierzchni użytków rolnych powyżej 1,0 ha.
Opracowała: Anna Seweryn, US Kraków - Oddział w Tarnowie
i
URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE INFORMACJA SYGNALNAKraków, styczeń 2004 r. Nr 3
NARODOWY SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ 2002
LUDNOŚĆ I GOSPODARSTWA DOMOWE ZWIĄZANE Z ROLNICTWEM INDYWIDUALNYM W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
Przeprowadzone w maju 2002 roku spisy wykazały, że ludność związana z rolnictwem indywi
dualnym w województwie małopolskim wyniosła 1410,9 tys. osób co stanowiło 43,6% ogółu ludności województwa. Wyższe wskaźniki wystąpiły w województwach: świętokrzyskim - 46,0%; lubelskim - 47,9% i podkarpackim - 56,2%. Najmniej ludności rolniczej jest w województwie pomorskim -13,0%
ogółu mieszkańców. W skali kraju ten wskaźnik wyniósł 27,4%.
W porównaniu do wyników uzyskanych w Powszechnym Spisie Rolnym w 1996 r. liczba ludno
ści związanej z rolnictwem zmniejszyła się o 28,8 tys. osób, czyli o 2%.
W poszczególnych powiatach ziemskich województwa małopolskiego odsetek ludności zwią
zanej z rolnictwem wykazuje duże zróżnicowanie.
UDZIAŁ LUDNOŚCI ZWIĄZANEJ Z ROLNICTWEM W LUDNOŚCI OGÓŁEM W 2002 R.
Wśród ludności związanej z rolnictwem 1159,9 tys. osób, czyli 82,2% mieszkało na wsi, a 251,0 tys., czyli 17,8% to mieszkańcy miast. W 1996 r. odsetek omawianej populacji mieszkającej na wsi był znacznie wyższy i wynosił 86,8%, a w liczbach bezwzględnych było to 1250,0 tys. osób.
Spisy wykazały, że w strukturze ludności związanej z rolnictwem według płci występuje niemal pełna równowaga - 705,1 tys. mężczyzn i 705,9 tys. kobiet, czyli na 100 mężczyzn przypada 100,1 kobiet. W 1996 r. relacje te były mniej korzystne, gdyż na 100 mężczyzn przypadało 101,5 kobiet.
Struktura ludności rolniczej według powierzchni użytków rolnych jest potwierdzeniem roz
drobnienia rolnictwa w województwie małopolskim. Z gospodarstwami rolnymi o powierzchni do 3 ha UR jest związane 3/4 ludności rolniczej województwa. Gospodarstwa domowe użytkowników więk
szych (ponad 5 ha UR) gospodarstw rolnych skupiają 147,2 tys. ludności, czyli niewiele ponad 1/10 ogółu ludności rolniczej województwa.
W porównaniu do 1996 r. rozdrobnienie gospodarstw rolnych mierzone liczbą ludności według grup obszarowych użytkowanych gospodarstw pogłębiło się.
LUDNOŚĆ ZWIĄZANA Z ROLNICTWEM WEDŁUG POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH W LATACH 1996 i 2002
I 1396 | | 2002 |
| I do 1 ha 1 - 3 ha 3-5ha E33 5-10ha
W skali kraju struktura ludności według powierzchni użytków rolnych w 2002 r. ukształtowała się bardziej proporcjonalnie
Ludność związana z rolnictwem jest relatywnie młodsza w porównaniu do mieszkańców woje
wództwa, ogółem. Analiza struktury tej populacji według ekonomicznych grup wieku wykazuje wy
raźnie wyższy niż wśród ludności ogółem, odsetek dzieci i młodzieży do lat 17 włącznie, czyli osób w wieku przedprodukcyjnym. Z drugiej strony ludność w wieku poprodukcyjnym w tej populacji ma mniejszy udział niż wśród ludności ogółem.
TABL.1. LUDNOŚĆ ROLNICZA WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU
WYSZCZEGÓLNIENIE
1996 rok I 2002 rok
razem | na wsi | razem | na wsi
w procentach OGÓŁEM ...
W wieku przedprodukcyjnym ..
W wieku produkcyjnym...
mobilnym ...
niemobilnym ...
55/
Eo
554 37,9 17,6
59,1
W wieku poprodukcyjnym...
W porównaniu do 1996 r. w strukturze wiekowej ludności związanej z rolnictwem nastąpiły po
ważne zmiany. Wyraźnie, bo o 2 punkty procentowe zmniejszył się odsetek dzieci i młodzieży do lat 17, a niewiele mniej, bo o 1,5 punktu - odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym. Znacząco, bo o ponad 3 punkty wzrósł natomiast odsetek osób w wieku produkcyjnym, w tym o 2 punkty - w wieku produkcyjnym niemobilnym.
Jak wcześniej wspomniano wśród ludności związanej z rolnictwem struktura płci jest bardzo zrównoważona, gdyż na 100 mężczyzn przypada minimalnie ponad 100 kobiet. Niemniej analizując strukturę płci według grup wieku obserwuje się, że w przedziale wieku 15-49 lat dysproporcja płci wśród ludności rolniczej jest znacznie większa niż w ludności województwa ogółem. W omawianym przedziale populacji ludności rolniczej występuje wysoki niedobór kobiet.
WSPÓŁCZYNNIK FEMINIZACJI WEDŁUG GRUP WIEKU I kobiety |
J mężczyźni I
Tak niekorzystny układ płci jest efektem ucieczki "z rolnictwa" młodych kobiet, które po ukoń
czeniu szkoły średniej znacznie częściej niż mężczyźni kontynuują naukę lub podejmują pracę poza miejscem zamieszkania.
Od przedziału 50-59 lat rozpoczyna się przewaga kobiet, która pogłębia się w kolejnych gru
pach wieku poprodukcyjnego podobnie jak w ludności ogółem.
Rozpatrując podział ludności rolniczej według ekonomicznych grup wieku i wielkości gospo
darstw rolnych można stwierdzić, że wraz ze wzrostem powierzchni użytkowanych gospodarstw wzra
sta odsetek dzieci i młodzieży do lat 17, a zmniejsza się odsetek ludności w wieku produkcyjnym.
Udział ludności w wieku poprodukcyjnym nie wykazuje jednolitej tendencji.
W NSP stan cywilny określano dla ludności w wieku 15 lat i więcej. Stan cywilny ludności rol
niczej w porównaniu do ogółu ludności województwa charakteryzuje nieco wyższy odsetek kawalerów i panien, minimalnie wyższy odsetek osób będących w związku małżeńskim oraz zdecydowanie niższy odsetek osób rozwiedzionych. Udział osób owdowiałych pozostaje na takim samym poziomie jak w populacji ogółem.
W łącznej liczbie 1117,4 tys. ludności rolniczej w wieku 15 lat i więcej, 651,8 tys., czyli 58,4%
było w związkach małżeńskich, z tego 57,8% faktycznie pozostawało w małżeństwie, a 0,6% było poza wspólnotą małżeńską. Małżeństwa ludności związanej z rolnictwem są zdecydowanie bardziej trwałe niż w populacji ogółem. Wśród ludności rolniczej 10,7 tys. osób, czyli 1,0% omawianej zbiorowości było rozwiedzionych, natomiast w ludności ogółem odsetek rozwiedzionych jest niemal 2,5-razy wyższy.
W strukturze stanu cywilnego ludności rolniczej występuje znaczne zróżnicowanie między mężczyznami i kobietami. Na zbliżonym poziomie w obu populacjach ukształtował się tylko odsetek będących w związku małżeńskim, około 58%.
Populację mężczyzn związanych z rolnictwem cechuje relatywnie wysoki odsetek kawalerów 37,6% i bardzo niski odsetek wdowców 2,7%. W populacji kobiet udział panien wynosi 26,0%, czyli jest niższy o niemal 12 punktów procentowych, a odsetek wdów wynosi 14,8%, czyli jest 5,5-razy wyższy niż wśród mężczyzn.
Tak odmienne wskaźniki struktury stanu cywilnego wśród mężczyzn związanych z rolnictwem w porównaniu do kobiet są spowodowane 2 przyczynami.
Wysoki odsetek kawalerów jest efektem wysokiego niedoboru kobiet w wieku 20-29 lat, czyli tego przedziału, w którym relatywnie najwięcej osób zakłada rodzinę.
LUDNOŚĆ W WIEKU 15 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG PŁCI I STANU CYWILNEGO
Mężczyźni Kobiety
Z drugiej strony tak duży odsetek wdów jest efektem zjawiska określanego w demografii „nad- umieralnością” mężczyzn, czyli relatywnie wyższą liczbą zgonów mężczyzn w wieku 50-65 lat.
Ludność związana z rolnictwem w porównaniu do ludności województwa ogółem jest słabiej wykształcona. Niemal 37% populacji, dla której określa się poziom wykształcenia, czyli osób w wieku 13 lat i więcej miało wykształcenie podstawowe ukończone, a dalsze 30% zasadnicze zawodowe. Wy
kształcenie średnie zawodowe posiadało 17,4% ogółu, a średnie ogólnokształcące - 4,8%. Poziom wykształcenia policealnego deklarowało 2,3%, a wykształcenie wyższe posiadało 5,0% omawianej populacji. Relatywnie wysoki - 3,9% był udział osób, które nie ukończyły szkoły podstawowej lub nie posiadają wykształcenia.
Niemniej systematyczny wzrost poziomu wykształcenia społeczeństwa (co potwierdzają wyniki spisów w 1988 i 2002 r.) jest zauważalny także wśród ludności związanej z rolnictwem. Analizując strukturę wykształcenia ludności w wieku 20 - 44 lat odsetek osób z wyższym wykształceniem w tej grupie wy
nosi 7,2%; z wykształceniem policealnym - 3,7%, a ze średnim - 33,7%. Na wykształceniu podstawo
wym poprzestało niespełna 12% ogółu 20-44-latków.
TABL.2. LUDNOŚĆ W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I GRUP OBSZAROWYCH GOSPODARSTW ROLNYCH
WYSZCZEGÓLNIENIE
Poziom wykształcenia
wyższe średnie i policealne
zasadnicze zawodowe
podstawo-
ukończone podstawowe nieukończo-
wykształce-
w procentach
OGÓŁEM ... 5,0 24,5 29,9 36,5 3,9 W gospodarstwach o powierzchni
0,1 -1,0 ha... 7,8 30,4 28,7 30,0 3,1
1-3 ha... 22,4 31,1 38,0 4,2
3-10 ha... 18,4 30,2 44,2
powyżej 10 ha... 24,4 40,3
Analizując poziom wykształcenia ludności rolniczej według grup obszarowych gospodarstw rol
nych można stwierdzić, że ludność związana z użytkownikami gospodarstw rolnych do 3 ha UR oraz powyżej 10 ha UR jest lepiej wykształcona niż ludność związana z gospodarstwami 3-10 ha UR.
Wzrost poziomu wykształcenia ludności związanej z rolnictwem będzie postępował. Wskazują na to dane o kontynuacji nauki. Rozpatrując populację 18-29-latków, która liczy niemal 270 tys. osób to 18,2% kontynuowało naukę w systemie dziennym (49 tys.), a dalsze 12,3% czyli 33 tys. w systemie wieczorowym lub zaocznym.
W łącznej liczbie mieszkańców województwa 18,2% to osoby niepełnosprawne. W liczbach bezwzględnych w maju 2002 roku było to ponad 589 tys. ludności. W tej zbiorowości 266,1 tys., to osoby niepełnosprawne związane z rolnictwem. W stosunku do ogółu ludności rolniczej odsetek osób niepełnosprawnych wyniósł 18,9%, czyli był wyższy w porównaniu do odpowiedniego wskaźnika dla ogółu mieszkańców województwa o 0,7 punktu.
W populacji osób niepełnosprawnych wyróżnia się niepełnosprawność prawną potwierdzoną właściwym orzeczeniem oraz biologiczną czyli odczuwanie ograniczenia wykonywania podstawowych dla danego wieku czynności - przy braku właściwego orzeczenia.
Niedościgłą zasadą jest nakładanie się niepełnosprawności prawnej na biologiczną. Wyniki spisu wykazały, że tylko niespełna 55% osób niepełnosprawnych ma niepełnosprawność prawną i bio
logiczną.
Relatywnie wysoki, wynoszący niemal 12% w populacji niepełnosprawnych jest udział osób z niepełnosprawnością tylko biologiczną czyli niepotwierdzoną właściwym orzeczeniem.
Z drugiej strony 1/3 niepełnosprawnych prawnie w ich subiektywnej ocenie nie odczuwała ograniczenia sprawności i te osoby określono jako niepełnosprawne tylko prawnie.
OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE WEDŁUG KATEGORII NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Struktura związanych z rolnictwem osób niepełnosprawnych według rodzaju niepełnosprawno
ści kształtuje się niemal tak samo jak w całej populacji niepełnosprawnych w województwie. Większe zróżnicowanie między obu porównywanymi populacjami występuje w zakresie stopnia niepełnospraw
ności orzekanego dla osób w wieku 16 lat i więcej.
W łącznej liczbie 213 tys. związanych z rolnictwem niepełnosprawnych, dla których określono stopień niepełnosprawności, 29,9% miało ustalony znaczny stopień, 35,5% - umiarkowany, a 34,6% - lekki stopień niepełnosprawności. W populacji niepełnosprawnych ogółem udziały osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności były wyższe i wyniosły odpowiednio 33,5% oraz 6,8%.
Zjawisko niepełnosprawności jest ściśle związane z wiekiem.
TABL.3. LUDNOŚĆ ROLNICZA OGÓŁEM I OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE WEDŁUG GRUP WIEKOWYCH
WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem W wieku
60 lat i więcej Ludność rolnicza razem w tys.
w tym niepełnosprawni:
Udział niepełnosprawnych w ludności rolniczej razem (w grupie wieku) w %...
1410,9 318,1 499,4 253,2 234,8
ioo!o 6.42.4 2,6
1,0 105
88,6
33,3 1s°;|
2,0 2,5 35,0 60,0
W populacji niepełnosprawnych związanych z rolnictwem niemal 53% to osoby w wieku 60 lat i więcej, a 1/3 jest z przedziału wieku 45-59 lat. Co 10 niepełnosprawny to 20-44 latek.
Jeszcze bardziej widać powiązanie niepełnosprawności z wiekiem analizując udziały niepełno
sprawnych w ludności poszczególnych grup wiekowych. Wśród dzieci i młodzieży do lat 19 odsetek niepełnosprawnych wynosi około 2%, w grupie 20-44-latków zbliża się do 6%. Wśród ludności w wieku 45-59 lat jest niepełnosprawna 1/3 a wśród osób w wieku 60 lat i więcej - 3/5.
W łącznej liczbie 1404,3 tys. ludności rolniczej, dla której ustalono źródła utrzymania 841,9 tys. czyli 60,0% posiadało własne źródła, a 569,0 tys. pozostawało na utrzymaniu. W skali wojewódz
twa odsetek posiadających własne źródła był nieznacznie niższy i wynosił 59,4%.
Struktura według głównego źródła utrzymania populacji związanej z rolnictwem nie różni się zasadniczo od struktury ogółu ludności województwa.
W populacji ludności rolniczej posiadającej własne źródła utrzymania blisko 458 tys., czyli po
nad 54% tej grupy jako główne źródło miało dochody z pracy. W tej liczbie 122,5 tys., czyli niespełna 15% omawianej populacji podało jako główne źródło utrzymania dochód z pracy w rolnictwie, a 335,1 tys. - dochód z pracy poza rolnictwem. Zatem na każde 4 związane z rolnictwem osoby, dla których podstawowym źródłem utrzymania był dochód z pracy, to dla prawie 3 był to dochód z pracy poza rolnictwem.
Odsetek posiadających własne niezarobkowe źródła w populacji związanych z rolnictwem wy
niósł 45,6%.
LUDNOŚĆ ROLNICZA POSIADAJĄCA WŁASNE ŹRÓDŁA UTRZYMANIA WEDŁUG RODZAJU GŁÓWNEGO ŹRÓDŁA lozostałe niezi
robkowe
body z pracy poza sw jospodarstwem rolnyn
Struktura ludności rolniczej według głównego źródła utrzymania i według grup wieku wykazuje w niektórych grupach większe zróżnicowanie w porównaniu do odpowiednich wskaźników struktury ludności województwa ogółem.
Ze względu na pracę w gospodarstwie rolnym rodziców znacznie więcej osób w wieku do 24 lat podało jako główne źródło utrzymania dochód z pracy, także więcej osób utrzymuje się z pracy poza rolnictwem. Odsetek osób pracujących w populacji ludności związanej z rolnictwem do lat 24 wynosi 10,6%. W tej zbiorowości zaznacza się także odsetek osób posiadających własne niezarobkowe źródło utrzymania - 2,3%. Jednakże 87,1% populacji pozostaje na utrzymaniu.
W przedziale wieku 25-44 lata relatywnie wysoki przekraczający 19% jest odsetek pozostają
cych na utrzymaniu. W tym przedziale zapewne w większym stopniu pozostawanie na utrzymaniu do
tyczy kobiet, które zajmują się opieką nad dziećmi. Odsetek 25-44-latków posiadających dochody z pracy przekracza 71%, w tym mniej niż 1/3 jako główne źródło podała dochód z pracy we własnym gospodarstwie rolnym. W tej grupie wieku występuje już śladowy udział posiadających jako główne źródło utrzymania - emeryturę. Blisko 4% sięga odsetek utrzymujących się głównie z renty z tytułu niezdolności do pracy, a z pozostałych niezarobkowych źródeł - 5,4%.
W zbiorowości związanej z rolnictwem ludności w wieku 45-59 lat mniej niż połowa utrzymuje się głównie z pracy, w tym 14% z pracy we własnym gospodarstwie rolnym. Co 10 osoba z tego prze
działu utrzymuje się głównie z emerytury, a niemal 28% - głównie z renty z tytułu niezdolności do pracy.
Ponadto 7% tej grupy utrzymuje się z pozostałych niezarobkowych źródeł. Ponad 8% tej grupy pozo
staje na utrzymaniu.
W populacji ludności w wieku 60 lat i więcej 56% utrzymuje się głównie z emerytury, blisko 30% z renty z tytułu niezdolności do pracy, a dalsze 10% z pozostałych niezarobkowych źródeł. Dla 3%
głównym źródłem utrzymania była praca, a 1,5% pozostawało na utrzymaniu.
Opracowała: Antonina Setlak, US Kraków - Oddział w Tarnowie.
PUBLIKACJE Z WYNIKAMI SPISÓW POWSZECHNYCH 2002 Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań Wydane w 2003 roku
✓ RAPORT Z WYNIKÓW SPISÓW POWSZECHNYCH - WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE / ZAMIESZKANE BUDYNKI W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
/ MIESZKANIA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
/ LUDNOŚĆ. STAN ORAZ STRl RA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNO- -EKONOMICZNA W WOJ DZIWIE MAŁOPOLSKIM / GOSPODARSTWA DOMOWE I RODZINY W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM / LUDNOŚĆ I GOSPODARSTWA DOMOWE ZWIĄZANE Z ROLNICTWEM
W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
/ PODSTAWOWE INFORMACJE ZE SPISÓW POWSZECHNYCH 2002 W GMINIE ... WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
Przewidziane do wydania w 2004 roku
■ WARUNKI MIESZKANIOWE GOSPODARSTW DOMOWYCH I RODZIN W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
■ AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
" MIGRACJE LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
■ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
Wydane w 2003 roku
V UŻYTKOWANIE GRUNTÓW, POWIERZCHNIA ZASIEWÓW I POGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODAR
SKICH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
/ BUDYNKI I WYPOSAŻENIE TECHNICZNE GOSPODARSTW ROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
/ WYBRANE ELEMENTY SYTUACJI EKONOMICZNEJ GOSPODARSTW ROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
/ SYSTEMATYKA I CHARAKTERYSTYKA GOSPODARSTW ROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
Przewidziane do wydania w 2004 roku
■ CELE PRODUKCJI W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM
Publikacje można zamówić lub nabyć
Powszechny Spis Rolny
W URZĘDZIE SIRZĘDZIE STĄP IZA WYKI 3, TEL
rYSTYCZNYM W KRAKOWIE EL. (12) 415-60-11, FAX: (12) 415-40-58 UL. KAZIMIER/
WYDAWCA
31-223 Kraków
Statistical Office in Kraków 3 Kazimierza Wyki St 31-223 Kraków
Tel. (0-12) 415-38-84, fax (0-12) 415-40-58
E-mail: sekretariatuskrk@stat.gov.pl
ZESPÓŁ REDAKCYJNY EDITORIAL BOARD
PRZEWODNICZĄCY PRESIDENT
Marian Schab
CZŁONKOWIE
Andrzej Binda Mieczysław Kurnik
Cecylia Okólska Barbara Oremus Krzysztof Pawlaczek
Roman Podorski Helena Sienniak Bogumiła Skowronek
Anna Stefan Anna Talarek
SKŁAD KOMPUTEROWY
Wydział Analiz
TYPESETTING
Analysis Division
PROJEKT OKŁADKI COVER DESIGN
[ Sylwester Jabłoński |
DRUK I OPRAWA PRINTING AND BINDING
Zakład Wydawnictw Statystycznych Zakład Poligraficzny nr 2 Radom, ul. Planty 39/45
ISSN 1508-3373
