Aktywa inwestycyjne
dr Tomasz Gabrusewicz www.gabrusewicz.pl
tomasz.gabrusewicz@ue.poznan.pl
Aktywa inwestycyjne
Istota i klasyfikacja inwestycji
Inwestycje stanowią niezbędny warunek rozwoju każdej jednostki gospodarczej.
Działalność inwestycyjna jest bowiem rozumiana jako nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych w celu pozyskania określonych korzyści, przy czym wspomniane aktywa nie są wykorzystywane w działalności operacyjnej jednostki gospodarczej, lecz znajdują się pod jej kontrolą, w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości bądź uzyskiwania z nich przychodów w postaci odsetek, czynszów, tantiem, udziałów w zyskach itp.
Definicja inwestycji:
Inwestycje są to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści2 dr Tomasz Gabrusewicz
Aktywa inwestycyjne
Ze względu na przedmiot inwestycji wyróżnia się:
- inwestycje w nieruchomości,
- inwestycje w wartości niematerialne i prawne, - aktywa finansowe,
- inne inwestycje.
Inwestycje w nieruchomości to grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budynki i budowle oraz stanowiące odrębną własność jednostki lokale, a także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które zostały nabyte w celu osiągania korzyści ekonomicznych (np. wzrost wartości) i nie są wykorzystywane do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej przez jednostkę (właściciela).
Inwestycje w wartości niematerialne i prawne są to prawa majątkowe i inne prawa spełniające kryteria wymagane dla tej grupy aktywów trwałych, które nie są wykorzystywane do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej, lecz zostały nabyte w celu uzyskania korzyści ekonomicznych.
dr Tomasz Gabrusewicz 3
Aktywa inwestycyjne
Aktywa finansowe są to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach
W ramach aktywów finansowych wyróżnia się:
- aktywa pieniężne,
- instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki,
- prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.
Przez aktywa pieniężne rozumie się aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz.
Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych
dr Tomasz Gabrusewicz 4
Instrumenty kapitałowe to kontrakty, z których wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na akcje własne lub warranty
Podział inwestycji ze względu na przedmiot
aktywów pieniężnych wymiany instrumentów finansowych
Inwestycje niefinansowe Inwestycje (aktywa) finansowe INWESTYCJE
dr Tomasz Gabrusewicz 5
Aktywa inwestycyjne
W rachunkowości istotne znaczenie ma podział inwestycji ze względu na okres inwestowania i ich prezentację w bilansie.Biorąc pod uwagę powyższe kryterium rozróżnia się:
- inwestycje długoterminowe, - inwestycje krótkoterminowe.
Inwestycje długoterminowe oznaczają „zamrożenie aktywów jednostki na okres dłuższy niż rok w zamian za spodziewane korzyści ekonomiczne”. W bilansie w ramach inwestycji długoterminowych wyróżnia się:
1. Nieruchomości,
2. Wartości niematerialne i prawne,
3. Długoterminowe aktywa finansowe w podziale na posiadane w jednostkach powiązanych i pozostałych:
- udziały lub akcje,
- inne papiery wartościowe, - udzielone pożyczki,
- inne długoterminowe aktywa finansowe, 4. Inne inwestycje długoterminowe.
dr Tomasz Gabrusewicz 6
Aktywa inwestycyjne
Inwestycje krótkoterminowe są dokonywane zazwyczaj po to, aby „zamrożone" w nich aktywa można było uwolnić w okresie nie przekraczającym roku obrotowego.
Struktura bilansowa inwestycji krótkoterminowych przedstawia się następująco:
1. Krótkoterminowe aktywa finansowe:
a) z podziałem na posiadane w jednostkach powiązanych i pozostałych:
udziały lub akcje,
inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki,
inne krótkoterminowe aktywa finansowe, b) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne:
środki pieniężne w kasie i na rachunkach, inne środki pieniężne,
inne aktywa pieniężne.
2. Inne inwestycje krótkoterminowe.
dr Tomasz Gabrusewicz 7
Aktywa inwestycyjne
Kolejnym kryterium podziału inwestycji jest rodzaj nabytych praw poprzez dokonaną inwestycję.
Zgodnie z tym kryterium inwestycje dzieli się na:
- inwestycje o charakterze lokat kapitałowych (udziałowe),
- inwestycje o charakterze lokat wierzytelności pieniężnych (wierzytelnościowe), - pozostałe inwestycje.
Inwestycje udziałowe są aktywami finansowymi reprezentującymi prawo własności inwestora do aktywów netto jednostki, w której dokonano inwestycji.
Przykładem inwestycji udziałowych mogą być akcje i udziały w spółkach nieemisyjnych.
Inwestycje wierzytelnościowe są to aktywa finansowe, które reprezentują wierzytelności inwestora wobec drugiej strony kontraktu.
Z kolei pozostałe inwestycje mogą ujmować zarówno aktywa pozostałe finansowe (niezaliczone do dwóch poprzednich grup), jak i aktywa inwestycje niefinansowe.
dr Tomasz Gabrusewicz 8
Istota inwestycji niefinansowych
Inwestycje niefinansowe obejmują zarówno nieruchomości inwestycyjne, jak i wartości niematerialne i prawne, utrzymywane w formie inwestycji.
Zgodnie z MSR nr 40 „Nieruchomości inwestycyjne" nieruchomość inwestycyjna jest to nieruchomość (grunt, budynek, lub część budynku lub też oba te elementy), którą właściciel lub leasingobiorca w leasingu finansowym traktuje jako źródło przychodów z czynszów lub utrzymuje w posiadaniu ze względu na przyrost jej wartości, względnie obie te korzyści, przy czym nieruchomość taka nie jest:
a) wykorzystywana przy produkcji, dostawach towarów, świadczeniu usług lub czynnościach administracyjnych, ani też
b) przeznaczona na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki.
dr Tomasz Gabrusewicz 9
Aktywa inwestycyjne
Zatem aktywa w postaci nieruchomości, do których zgodnie z przepisami Ustawy zalicza się: grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego, są klasyfikowane do inwestycji wówczas, gdy celem ich nabycia było osiągnięcie korzyści ekonomicznych.
Nie mogą być więc używane przez jednostkę do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej, muszą natomiast spełniać funkcję lokaty kapitału, która przynosi określoną korzyść ekonomiczną.
Taką korzyścią może być:
• wzrost wartości rynkowej nieruchomości,
• osiąganie innych pożytków (np. czynsz z tytułu wynajmu).
Natomiast, nie zalicza się do inwestycji takich nieruchomości, które:
- spełniają warunki przypisane środkom trwałym,
- stanowią towary lub produkty będące przedmiotem dalszej sprzedaży, - są w trakcie budowy lub ulepszenia i zaliczane są do „środków trwałych w budowie",
- częściowo użytkowane są przez jednostkę, częściowo zaś - przy niepełnym wykorzystaniu jako środków trwałych - wynajmowane są innym jednostkom.
dr Tomasz Gabrusewicz 10
Aktywa inwestycyjne
Do inwestycji niefinansowych zalicza się również inwestycje poczynione w wartości niematerialne i prawne.
Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe, a w szczególności:
- autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
- know-how.
Powyższe wartości mogą być uznane za inwestycje tylko wówczas, gdy nabyto je w celu uzyskania korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości.
Nie są natomiast inwestycjami prawa nabyte w celu:
- wykorzystania ich do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej przez jednostkę gospodarczą,
- odsprzedaży w ramach prowadzonej działalności.
dr Tomasz Gabrusewicz 11
Aktywa inwestycyjne
Wycena inwestycji niefinansowych
W momencie wprowadzenia inwestycji niefinansowych do ksiąg rachunkowych ich wartość ustala się w wartości ceny nabycia lub kosztu wytworzenia albo w wartości ceny
rynkowej bądź w wartości godziwej.
W okresie sprawozdawczym wartość początkowa inwestycji niefinansowych może być powiększona o koszty ich ulepszenia,polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tej inwestycji po zakończeniu ulepszenia przewyższa dotychczasową jej wartość użytkową mierzoną m.in.
okresem używania lub kosztami eksploatacji.
Wartość początkową inwestycji niefinansowych zmniejszają odpisy
amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Jeżeli przedsiębiorstwo określi w swojej polityce rachunkowości, iż stosuje do ewidencji inwestycji w nieruchomościach takie same zasady, jak w odniesieniu do środków trwałych lub wartości
niematerialnych i prawnych dr Tomasz Gabrusewicz
12
Wycena wartości początkowej inwestycji niefinansowych
WARTOŚĆ POCZĄTKOWA Sposób pozyskania inwestycji
odpłatny wytworzone nieodpłatny + wymiana
Cena nabycia
Inaczej ustalona wartość godziwa Cena rynkowa
Koszt wytworzenia
Nie istnieje aktywny rynek dla
danej inwestycji Istnieje aktywny
rynek dla danej inwestycji
dr Tomasz Gabrusewicz 13
Aktywa inwestycyjne
TRWAŁA UTRATA WARTOŚCI ma miejsce wówczas, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości, przewidywanych korzyści ekonomicznych.
Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości inwestycji obciążają pozostałe koszty operacyjne.
Jednak istnieje możliwość „przywrócenia" części lub całości odpisanej wartości, jeżeli ustały przyczyny dla której dokonano uprzednio takiego odpisu, wówczas uznaje siępozostałe przychody operacyjne.
Przepisy ustawy o rachunkowości stanowią, iż koszty lub przychody związane z utrzymaniem lub zbyciem inwestycji niefinansowych zalicza się do pozostałych kosztów lub przychodów operacyjnych.
Art. 3 ust. 1 pkt 32b UoR
dr Tomasz Gabrusewicz 14
Na dzień bilansowy inwestycje niefinansowe wycenia się według zasad stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub według ceny rynkowej bądź inaczej określonej wartości godziwej (art. 28 ust 1, pkt 1a UoR).
Inwestycje niefinansowe wyceniać można według:
- ceny nabycia lub kosztów wytworzenia lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
- ceny rynkowej, - wartości godziwej.
Jeżeli inwestycje zaliczane do aktywów trwałych są wyceniane według wartości rynkowej i ich wartość na dzień bilansowy ulega zwiększeniu, to skutki tego wzrostu zwiększają kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.
Obniżenie wartości inwestycji uprzednio przeszacowanej do wysokości kwoty, o którą podwyższono z tego tytułu kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny zmniejszaten kapitał (fundusz),w pozostałych przypadkach skutki obniżenia wartości inwestycji zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych.
Natomiast wzrost wartości danej inwestycji bezpośrednio wiążący się z uprzednim obniżeniem jej wartości (zaliczonym do pozostałych kosztów operacyjnych), ujmuje się do wysokości tych kosztów jako pozostałe przychody operacyjne.
dr Tomasz Gabrusewicz 15
Aktywa inwestycyjne
Ewidencja inwestycji niefinansowych
Ewidencję inwestycji niefinansowych prowadzi się na koncie bilansowym:
- Inwestycje długoterminowe - Nieruchomości,
- Inwestycje długoterminowe - Wartości niematerialne i prawne, - Inne inwestycje długoterminowe.
Do kont bilansowych Inwestycji prowadzi się również konta korygujące:
- Umorzenie długoterminowych inwestycji niefinansowych, - Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych.
- Ewidencja księgowa prowadzona na kontach korygujących przybiera następującą postać:
• odpisy amortyzacyjne:
Dt (Wn) - Amortyzacja
Ct (Ma) - Umorzenie długoterminowych inwestycji niefinansowych,
• odpisy z tytułu trwałej utraty wartości:
Dt (Wn) - Pozostałe koszty operacyjne
Ct (Ma) - Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych.
dr Tomasz Gabrusewicz 16
Przykład praktyczny
Wycena według ceny nabycia pomniejszona o odpis z tytułu trwałej utraty wartości
Założenie:
Jednostka nabyła budynek wartości 635 000 zł, który stanowi dla niej inwestycję długoterminową, - Opłaty związane z nabyciem budynku (notarialne, skarbowe) wyniosły 9 580 zł
- Koszty związane z przystosowaniem budynku do „roli" inwestycji 27 300 zł
- Na dzień pierwszy bilansowy mający miejsce w roku zrealizowania zakupu budynku dokonano odpisu z tytułu trwałej przez niego utraty wartości w wysokości 25 000 zł,
- Po dwóch latach jednostka zdecydowała się sprzedać budynek za 690 000 zł.
dr Tomasz Gabrusewicz 17
Aktywa inwestycyjne
Lp. Treść operacji Wartość Dekretacja
Dt Ct
1. Zakup inwestycji 635 000,-
Długoterminowe inwestycje niefinansowe
Rozliczenie zakupu
2. Opłaty związane z nabyciem inwestycji 9 580- Długoterminowe inwestycje niefinansowe
Rachunek bankowy
3. Koszty związane z przystosowaniem nieruchomości do „roli" inwestycji
27 300-
Długoterminowe inwestycje niefinansowe
Rozliczenie zakupu
4. Odpis amortyzacyjny 10 580- Amortyzacja Umorzenie
długoterminowych inwestycji niefinansowych 5. Odpis z tytułu trwałej utraty wartości 25 000 -
Pozostałe koszty operacyjne Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych
6. Sprzedaż inwestycji a) rozchód inwestycji
671 880-
Umorzenie długoterminowych inwestycji niefinansowych (10 580)
Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych (25 000)
Pozostałe koszty operacyjne (636 300)
Długoterminowe inwestycje niefinansowe (671 880)
7. b) wartość sprzedaży 690 000 -
Rozrachunki z
odbiorcami Pozostałe przychody
operacyjne
Rozwiązanie:
dr Tomasz Gabrusewicz 18
Aktywa inwestycyjne
Przykład praktyczny
Wycena według wartości rynkowej
Założenie:
Jednostka posiada inwestycję w nieruchomości wartości 66 000 zł,
W pierwszym roku jej posiadania wartość rynkowa inwestycji wzrosła o 5 000 zł W drugim roku wartość rynkowa inwestycji zmniejsza się o 9 000 zł,
W trzecim roku wartość rynkowa wzrosła o 8 000 zł,
Na początku czwartego roku jednostka decyduje się sprzedać inwestycję za 80 000 zł.
dr Tomasz Gabrusewicz 19
Aktywa inwestycyjne
Lp. Treść operacji Wartość
Dekretacja
Winien Ma
1. Przeszacowanie wartości inwestycji do wartości
rynkowej 5 000,- Odpisy aktualizujące wartość
inwestycji niefinansowych
Kapitał z aktualizacji wyceny
2. Obniżenie wartości rynkowej inwestycji
5 000-
4 000-
Kapitał z aktualizacji wyceny Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych
Pozostałe koszty operacyjne Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych
3. Wzrost wartości rynkowej
inwestycji 4 000 –
4 000 -
Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych
Pozostałe przychody operacyjne
Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych
Kapitał z aktualizacji wyceny
4. Sprzedaż inwestycji
a) rozchód inwestycji 70 000 -
Pozostałe koszty operacyjne Długoterminowe inwestycje nie-finansowe
b) wartość sprzedaży 80 000,- Rozrachunki z
odbiorcami
Pozostałe przychody operacyjne
5. Przeksięgowanie nadwyżki wartości inwestycji w cenie rynkowej nad wartością w cenie nabycia (dot. op.3)
4 000 - Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe przychody operacyjne
Rozwiązanie:
dr Tomasz Gabrusewicz 20
Zakwalifikowanie składnika majątkowego jako inwestycji może dotyczyć tylko określonego okresu czasu, po upływie którego inwestycja zostaje
przekwalifikowana albo do środków trwałych albo do zapasów.
Jeżeli inwestycja niefinansowa zostaje przekwalifikowana do środków trwałych, to jej wartość godziwa na dzień przekwalifikowania będzie stanowiła wartość początkową środka trwałego.
Zatem w księgach rachunkowych zapis będzie miał postać:
Dt (Wn) - Środki trwałe,
Ct (Ma) - Długoterminowe inwestycje niefinansowe,
Dt (Wn) - Umorzenie długoterminowych inwestycji niefinansowych, Ct (Ma) - Umorzenie środków trwałych,
Dt/Ct - Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych, Ct/Dt - Środki trwałe.
dr Tomasz Gabrusewicz 21
Aktywa inwestycyjne
Zapisy przy przekwalifikowaniu inwestycji niefinansowych do zapasów.
Jedyna rozbieżność dotyczy umorzenia, które w tym przypadku skoryguje (zmniejszy) wartość zapasów.
Przekwalifikowanie składników majątkowych może nastąpić również w drugą stronę, tzn. aktywo użytkowane jako środek trwały zostaje przekwalifikowany na inwestycję.
W takim przypadku należy ustalić różnicę pomiędzy wartością netto środka trwałego a szacowaną wartością godziwą tegoż obiektu.
Różnica ta jest traktowana jako przeszacowanie, czyli trwała zmiana wartości, którą interpretuje się następująco:
• jeżeli wartość godziwa obiektu jest niższa od jego wartości księgowej netto, to różnica miedzy tymi wartościami wpływa na wynik finansowy lub - częściowo - na zmniejszenie stanu kapitału własnego z aktualizacji wyceny;
lub
• jeżeli wartość godziwa obiektu jest wyższa od jego wartości księgowej netto, to różnica między tymi wartościami „odwraca" ewentualne poprzednie odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości tego obiektu, a więc wpływa na wynik finansowy w tym okresie, a pozostała część różnicy zwiększa stan kapitału własnego z aktualizacji wyceny.
dr Tomasz Gabrusewicz 22
Aktywa inwestycyjne
Istota i podział inwestycji finansowych
Inwestycje finansowe inaczej aktywa finansowe dzielą się na:
- długoterminowe aktywa finansowe, - krótkoterminowe aktywa finansowe.
Długoterminowe aktywa finansowe są to aktywa płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie powyżej 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego.
W podziale na:
- udziały lub akcje
- inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki
- inne długo- / krótko- terminowe papiery wartościowe
dr Tomasz Gabrusewicz 23
Aktywa inwestycyjne
Wycena inwestycji finansowych
Na dzień nabycia lub powstania, aktywa finansowe ujmuje się w księgach rachunkowych według ceny nabycia lub ceny zakupu, jeżeli koszty związane z przeprowadzeniem i rozliczeniem transakcji nie są istotne.
Natomiast na dzień bilansowy poszczególne pozycje długoterminowych aktywów trwałych wycenia się według:
- ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, - wartości godziwej,
-ceny rynkowej.
W przypadku wyceny według ceny rynkowej skutki przeszacowania - podobnie jak przy inwestycjach niefinansowych - odnosi się na konto „Kapitał z
aktualizacji wyceny".
dr Tomasz Gabrusewicz 24
Krótkoterminowe aktywa finansowe na dzień bilansowy wycenia się według:
- ceny rynkowej,
-niższej z cen: nabycia lub rynkowej,
- wartości godziwej określonej w inny sposób, jeżeli na dany składnik aktywów finansowych nie istnieje aktywny rynek.
W przypadku, gdy aktywa finansowe są wyrażane w walucie obcej, to na dzień bilansowy należy dokonać ich wyceny po obowiązującym na ten dzień średnim
kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski.
dr Tomasz Gabrusewicz 25
Aktywa inwestycyjne
Ewidencja inwestycji finansowych
Do ewidencji obrotu długoterminowymi inwestycjami finansowymi służą konta:
• bilansowe - „Długoterminowe aktywa finansowe", „Kapitał z aktualizacji wyceny"
• korygujące - „Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe ,
• wynikowe - „Przychody finansowe", „Koszty finansowe".
Do konta „Długoterminowe aktywa finansowe"powinna być prowadzona ewidencja analityczna w przekroju poszczególnych rodzajów aktywów
finansowych.
dr Tomasz Gabrusewicz 26
Aktywa inwestycyjne
Lp. Treść operacji Dekretacja
Dt Ct
1. Nabycie składnika długoterminowych aktywów finansowych
Długoterminowe aktywa finansowe
Rachunek bankowy lub Pozostałe rozrachunki 2. Nabycie udziałów lub akcji w zamian za wkład
rzeczowy
Długoterminowe aktywa finansowe
Pozostałe przychody operacyjne 3. Przekwalifikowanie inwestycji krótkoterminowych do
długoterminowych
Długoterminowe aktywa finansowe
Krótkoterminowe aktywa finansowe
4. Wycofanie udziałów
Rachunek bankowy
Długoterminowe aktywa finansowe a) w postaci pieniężnej
b) w formie zadeklarowanego zwrotu Rozrachunki z wspólnikami
c) w postaci rzeczowej Środki trwałe
5. Sprzedaż aktywów finansowych
Koszty finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe a) rozchód
b)wartość sprzedaży Rachunek bankowy Przychody finansowe
6. Przekwalifikowanie inwestycji długoterminowych do
krótkoterminowych Krótkoterminowe
aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe
Ewidencja długoterminowych aktywów finansowych
dr Tomasz Gabrusewicz 27
Aktywa inwestycyjne
Dokonując wyceny bilansowej długoterminowych aktywów finansowych niejednokrotnie wykorzystuje się konto „Odpisy aktualizujące wartość aktywów finansowych".
Saldo tego konta koryguje wartość bilansową inwestycji.
L p. Treść operacji Dekretacja
Dt Ct
1 Wzrost ceny rynkowej długoterminowych aktywów finansowych
Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych
Kapitał z aktualizacji wyceny
2
Zmniejszenie wartości długoterminowych aktywów finansowych do wysokości uprzednio podwyższonej wartości
Kapitał z aktualizacji wyceny
Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych
3
Zmniejszenie wartości długoterminowych aktywów finansowych z tytułu trwałej utraty wartości lub różnica pomiędzy zmniejszeniem wartości a zmniejszeniem wartości odniesionym na kapitał z aktualizacji wyceny
Koszty finansowe
Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych
4.
Przywrócenie całości lub części uprzednio utraconej wartości długoterminowych aktywów finansowych
Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych
Przychody finansowe
5.
Korekta ceny nabycia długoterminowych aktywów finansowych w przypadku ich sprzedaży lub innej formy zmian własności o uprzednio dokonany odpis z tytułu trwałej utraty wartości
Odpisy aktualizujące wartość długoterminowych aktywów finansowych
Długoterminowe aktywa finansowe
dr Tomasz Gabrusewicz 28
Do ewidencji aktywów finansowych, których „upłynnienie" nastąpi w ciągu 12 miesięcy służy konto„Krótkoterminowe aktywa finansowe".
Podobnie jak w przypadku długoterminowych aktywów finansowych, jednostki gospodarcze powinny w stosunku do krótkoterminowych aktywów finansowych prowadzić ewidencję analityczną, która uwzględniałaby podział tych aktywów na poszczególne rodzaje.
W przypadku, gdy aktywa finansowe wyrażone są w walucie obcej, to różnice kursowe powstałe na tych aktywach odnosi się na konta„Koszty finansowe"lub
„Przychody finansowe",w zależności od charakteru ekonomicznego tych różnic.
Wszelkie koszty związane z obrotem krótkoterminowych aktywów finansowych odnosi się na konto„Koszty finansowe", natomiast korzyści wynikające z tego obrotu na konto„Przychody finansowe".
dr Tomasz Gabrusewicz 29
Aktywa inwestycyjne
Lp. Treść operacji Dekretacja
Dt Ct
1. Nabycie krótkoterminowych aktywów finansowych w cenie nabycia Krótkoterminowe
aktywa finansowe Rachunek bieżący
2. Skapitalizowane oprocentowanie (odsetki) Krótkoterminowe
aktywa finansowe Przychody finansowe
3. Otrzymane odsetki Rachunek bieżący Przychody finansowe
4.
Sprzedaż krótkoterminowych aktywów finansowych a) wartość sprzedaży
Rachunek bieżący lub
Pozostałe rozrachunki Przychody finansowe
b) rozchód aktywów w cenie sprzedaży Koszty finansowe Krótkoterminowe
aktywa finansowe
c) prowizja maklerska Koszty finansowe Rachunek bieżący
5. Umorzenie własnych udziałów lub akcji w ciężar kapitału zapasowego Kapitał zapasowy Krótkoterminowe aktywa finansowe 6. Umorzenie własnych udziałów lub akcji w ciężar zysku Rozliczenie wyniku
finansowego
Krótkoterminowe aktywa finansowe
7.Dodatnie różnice kursowe krótkoterminowych aktywów finansowych wyrażonych w walucie obcej
Krótkoterminowe
aktywa finansowe Przychody finansowe
8.Ujemne różnice kursowe krótkoterminowych aktywów finansowych
wyrażonych w walucie obcej Koszty finansowe Krótkoterminowe
aktywa finansowe
9.
Przekwalifikowanie aktywów finansowych Krótkoterminowe
aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe a) długoterminowych na krótkoterminowe
b) krótkoterminowych na długoterminowe Długoterminowe aktywa finansowe
Krótkoterminowe aktywa finansowe
Obrót krótkoterminowymi aktywami finansowymi
dr Tomasz Gabrusewicz 30
Aktywa inwestycyjne
Dokonując bilansowej wyceny krótkoterminowych aktywów finansowych, efekt tej wyceny odnosi się w ciężar kosztów
finansowych lub na dobro przychodów finansowych w korespondencji z kontem:
- „Krótkoterminowe aktywa finansowe" - w przypadku, gdy wyceny dokonuje się według wartości rynkowej,
-„Odpisy aktualizujące krótkoterminowe aktywa finansowe" - gdy wyceny dokonuje się według cen nabycia, nie wyższych jednak od cen rynkowych.
W drugim przypadku podwyższenie wartości rynkowej aktywów finansowych jest możliwe po ich wcześniejszym obniżeniu i to tylko do wartości uprzedniej
obniżki.
dr Tomasz Gabrusewicz 31
Aktywa inwestycyjne
Przykład praktyczny Założenia:
Jednostka gospodarcza ART-Bis posiada długoterminowe aktywa finansowe w postaci akcji spółki TRZOS S.A. w cenie nabycia 357 500,- zł.
Na dzień bilansowy dokonano odpisu z tytułu trwałej utraty wartości w wysokości 31 400- zł.
Jednostka podjęła decyzję o sprzedaży akcji w najbliższym czasie, a zatem dokonała przekwalifikowania akcji spółki TRZOS S.A. do pozycji krótkoterminowych aktywów finansowych.
Wartość rynkowa akcji spółki TRZOS S.A. na dzień przekwalifikowania wynosi:
- I przypadek - 332 700, - II przypadek- 317 600,-
Wycena krótkoterminowych aktywów netto odbywa się według ceny nabycia nie wyższej od ceny rynkowej.
dr Tomasz Gabrusewicz 32
Rozwiązanie
Lp. Treść operacji Wartość Dekretacja
Dt Ct
I przypadek 1. Przekwalifikowanie długoterminowych
aktywów finansowych na krótkoterminowe
a) korekta z tytułu trwałej utraty wartości 31 400 Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe
b) przeniesienie składnika aktywów 326 100 Krótkoterminowe aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe II przypadek
1. Przekwalifikowanie długoterminowych aktywów finansowych na krótkoterminowe
a) korekta z tytułu trwałej utraty wartości 31 400
Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe
b) przeniesienie wartości aktywa finansowego w cenie rynkowej
317 600 Krótkoterminowe aktywa finansowe
Długoterminowe aktywa finansowe
c) przeniesienie nadwyżki wartości w cenie nabycia nad wartością rynkową
8500 Koszty finansowy Długoterminowe aktywa finansowe
dr Tomasz Gabrusewicz 33
Aktywa inwestycyjne
Aktywa pieniężne
Istota i struktura aktywów pieniężnych
Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości aktywa pieniężne to aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz.
Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych.
W ramach aktywów pieniężnych wyróżnia się:
- środki pieniężne w kasie i na rachunkach, - inne środki pieniężne,
- inne aktywa pieniężne.
dr Tomasz Gabrusewicz 34
Aktywa inwestycyjne
Inne środki pieniężne Weksle obce
Pojęcie weksla
Weksel jest dokumentem o charakterze papieru wartościowego stanowiący bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie, w określonym terminie i miejscu, przez wystawcę weksla lub osobę przez niego wskazaną, określonej na wekslu sumy pieniężnej.
Zobowiązanie wekslowe ma charakter:
- bezwarunkowy - oznaczający, iż każdy weksel powinien zawierać bezwarunkowe polecenie zapłaty lub przyrzeczenie zapłaty,
- pieniężny - przez który należy rozumieć, że przedmiotem zobowiązania może być wyłącznie świadczenie pieniężne,
- abstrakcyjny - gdyż podpisanie weksla zobowiązuje osobę podpisującą niezależnie od przyczyn wystawienia weksla,
- solidarny - oznaczający, iż zarówno ta osoba która weksel wystawiła jak i ta która go przyjęła, indosowała lub poręczyła, odpowiada wobec posiadacza weksla solidarnie.
dr Tomasz Gabrusewicz 35
Aktywa inwestycyjne
Prawo wekslowe wyróżnia następujące rodzaje weksli:
- weksel trasowany, zwany również ciągnionym, obcym lub tratą, - weksel własny, zwany prostym, solo lub suchym,
- weksel niezupełny - „in blanco".
Weksel trasowany jest papierem wartościowym zawierającym polecenie bezwarunkowe zapłacenia określonej sumy pieniężnej skierowane przez wystawcę do trasata na rzecz lub na zlecenie wskazanej osoby (remitenta).
W wekslu trasowanym występują:
- trasant - wystawca weksla,
- trasat - osoba, która ma dokonać zapłaty,
- remitent - osoba na rzecz której wystawiany jest weksel.
Weksel własny jest pisemnym, bezwarunkowym przyrzeczeniem zapłaty określonej sumy pieniężnej przez wystawcę na rzecz osoby, która weksel posiada.
dr Tomasz Gabrusewicz 36
Weksel trasowany Weksel własny
Zawiera polecenie bezwarunkowego zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej skierowane przez wystawce do trasata na rzecz lub na zlecenie wskazanej osoby (remitenta) lub innej osoby
Zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie przez wystawcę zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz lub na zlecenie remitenta
Dłużnikiem głównym jest akceptant, którym staje się
trasat w momencie złożenia podpisu na wekslu Dłużnikiem głównym jest wystawca weksla
Wystawca może być remitentem lub tra-satem Wystawca nie może być remitentem, trasat przy wekslu własnym nie występuje
Weksel trasowany a własny
dr Tomasz Gabrusewicz 37
Aktywa inwestycyjne
Weksel niezupełny zawiera upoważnienie dla odbiorcy do jego wypełnienia przez wpisanie w nim kwoty na którą opiewa zabezpieczona wierzytelność — jako sumy wekslowej i dnia wymagalności -jako termin płatności weksla.
Posiadacz weksla (remitent) w każdej chwili może przenieść weksel na inną osobę. Wówczas to on staje się dłużnikiem wobec nowego posiadacza weksla.
Takie przeniesie weksla na inną osobę nazywa się indosem.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającym co najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę.
Osobą, która przenosi swoje prawa z weksla na inną osobę nazywa się indosantem, natomiast osobą, na którą przeniesiono prawa z weksla poprzez indos - indosatariuszem lub indosatem.
dr Tomasz Gabrusewicz 38
Aktywa inwestycyjne
Jeżeli weksel nie został wykupiony przez jego wystawcę w terminie wskazanym na wekslu, to posiadacz weksla może go oprotestować.
Protest weksla sporządza notariusz, który -pobiera opłatę ☺, stanowiącą dla składającego protest koszt.
W zależności od sytuacji, w której weksel jest wykorzystywany, może on spełniać w obrocie gospodarczym następujące funkcje:
- kredytową, oznaczającą, iż przyjmujący weksel (a nie gotówkę) jako formę regulowania płatności w rzeczywistości kredytuje wystawcę weksla,
- płatniczą, oznaczającą, że weksel jest formą regulowania płatności,
- obiegową, gdyż uprawnienia z weksla mogą być przenoszone na inne osoby,
- gwarancyjną, przez którą należy rozumieć, że weksel jest zabezpieczeniem otrzymania należności,
- refinansową polegającą na złożeniu weksla w banku do dyskonta.
dr Tomasz Gabrusewicz 39
Aktywa inwestycyjne
Złożenie weksla do dyskonta w banku umożliwia uzyskanie środków pieniężnych przez posiadacza weksla przed upływem płatności.
Bank wypłaca posiadaczowi sumę weksla pomniejszoną o dyskonto, tzn. odsetki naliczone od daty skupu weksla do dnia płatności obliczone według stopy dyskontowej jaką stosuje się w dniu przyjęcia weksla do dyskonta.
Bank, który przyjął weksel do dyskonta może z kolei złożyć go do redyskonta w NBP.
Dyskonto – sposób obliczania
D = [(Sw*d)/365]*t gdzie:
D - kwota dyskonta Sw- suma weksla d - stopa dyskontowa t — liczba dni dyskonta
dr Tomasz Gabrusewicz 40
Na dzień bilansowy weksle obce powinny być wykazane w bilansie jako:
- Inne środki pieniężne (Aktywa - póz. B.III Ic) - jeżeli są płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia,
- Inne papiery wartościowe (Aktywa - póz. B.III la lub b) - jeżeli są płatne w terminie powyżej 3 miesięcy od daty ich wystawienia), ale nie dłuższym niż 12 miesięcy.
dr Tomasz Gabrusewicz 41
Aktywa inwestycyjne
Czeki obce
Czek jest dokumentem zawierającym polecenie wypłaty określonej na czeku kwoty w ciężar rachunku wystawcy czeku. Zasady wystawiania, formy czeku oraz posługiwania się czekiem w obrocie gospodarczym zostały określone w przepisach ustaw: Prawo czekowe oraz Prawo bankowe.
Osoba, która jest upoważniona do odbioru środków pieniężnych może być, lecz nie musi być określona na czeku. Zatem wyróżnić można czeki imienne i czeki na okaziciela.
Ze względu na sposób realizacji czeku można wyróżnić czeki: gotówkowe i rozrachunkowe.
Czek gotówkowy jest dyspozycją wystawcy czeku udzielającą
bankowi polecenia wypłacenia oznaczonej na czeku kwoty w gotówce osobie uprawnionej, wymienionej na czeku lub okazicielowi przy jednoczesnym obciążeniu rachunku wystawcy czeku.
Czek rozrachunkowy jest dokumentem rozliczeń bezgotówkowych, w którym wystawca czeku zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą oznaczoną na czeku i uznanie tą kwotą rachunku osoby wskazanej na czeku lub posiadacza czeku.
dr Tomasz Gabrusewicz 42
Aktywa inwestycyjne
Czek powinien być zrealizowany w ciągu 10 dni od daty jego wystawienia, jeżeli był wystawiony i płatny w tym samym kraju.
Natomiast jeżeli czek był wystawiony w innym kraju niż ten, w ktorym jest płatny, to powinien zostać przedstawiony do zapłaty w ciągu 20 dni od daty
wystawienia - w przypadku gdy miejsce wystawienia
i miejsce płatności znajduje się w tej samej części świata, 70 dni od daty wystawienia - gdy kraj wystawienia i kraj płatności czeku znajdują się w różnych częściach świata.
Wszelkie roszczenia posiadacza czeku ulegają przedawnieniu po 6 miesiącach od dnia, w którym czek powinien zostać najpóźniej przedstawiony do zapłaty.
dr Tomasz Gabrusewicz 43
Aktywa inwestycyjne
Ewidencja czeków obcych odbywa się na koncie bilansowym „Czeki obce" lub „Inne środki pieniężne", w analityce „Czeki obce".
Czeki obce w bilansie wykazywane są jako:
- „Inne środki pieniężne" (Aktywa - póz. B.III l c) - jeżeli płatne są w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia,
- „Inne papiery wartościowe" (Aktywa — póz. B.III la lub b) — w przypadku czeków obcych w okresie realizacji powyżej 3 miesięcy, ale nie dłuższym niż 12 miesięcy od daty wystawienia.
Lp. Treść operacji Dekretacja
Dt Ct
1. Przyjęcie czeku jako spłata należ-
ności Czeki obce Rozrachunki z
odbiorcami 2. Oddanie czeku w banku do
realizacji
Środki pieniężne
w drodze Czeki obce
3. Realizacja czeku Rachunek bieżący Środki pieniężne
w drodze 4. Przedawnienie czeku obcego lub
uznanie za nieściągalny
Pozostałe koszty
operacyjne Czeki obce
5. Dodatnie różnice kursowe czeku obcego wyrażonego w walucie obcej
Czeki obce
Przychody finansowe
6. Ujemne różnice kursowe czeku obcego wyrażonego w walucie obcej
Koszty finansowe Czeki obce
dr Tomasz Gabrusewicz 44
Środki pieniężne w drodze
Pojęcie środków pieniężnych w drodze jest ściśle związane z problemem przekazania środków pieniężnych pomiędzy kasą i rachunkami bankowymi.
Środkami pieniężnymi w drodze są:
- środki wpłacone z kasy do banku, gdy potwierdzenie wpłaty przez bank ma miejsce w dniu następnym,
- środki pieniężne przekazywane między rachunkami bankowymi jednostki gospodarczej,
- czeki rozrachunkowe złożone w banku do realizacji,
-utargi gotówkowe wpłacone za pomocą trezora bankowego, poczty lub inkasentów.
dr Tomasz Gabrusewicz 45
Aktywa inwestycyjne
Ewidencja środków pieniężnych w drodze odbywa się na koncie bilansowym
„Środki pieniężne w drodze", które może być prowadzone:
- bieżąco, tzn. że na koncie jest księgowana każda operacja dotycząca środków pieniężnych w drodze,
- tylko na przełomie okresów sprawozdawczych, gdy na dzień bilansowy brak potwierdzenia wpływu kwoty, która została przekazana.
Konto „Środki pieniężne w drodze" może wykazywać saldo debetowe, które oznacza przekazane środki pieniężne, których wpływ potwierdzony zostanie w następnym okresie sprawozdawczym.
Saldo tego konta wykazuje się w pozycji bilansowej - Inne środki pieniężne (Aktywa - póz. B.III Ic).
dr Tomasz Gabrusewicz 46
Aktywa inwestycyjne
Lp. Treść operacji Dekretacja
Dt Ct
1.Wpłata gotówki do banku nie potwierdzona przez bank w bieżącym dniu
Środki pieniężne w
drodze Kasa
2.Potwierdzenie wpłaty własnej przez bank w dniu
następnym Rachunek bieżący Środki pieniężne w
drodze
3.Przelew środków z rachunku bieżącego na rachunek pomocniczy
Środki pieniężne w
drodze Rachunek bieżący
4.Potwierdzenie wpływu środków na rachunek
pomocniczy Inne rachunki bankowe Środki pieniężne w
drodze
5.Oddanie czeku rozrachunkowego do banku do realizacji
Środki pieniężne w
drodze Czeki obce
6. Potwierdzenie wpływu środków z realizacji czeku Rachunek bieżący Środki pieniężne w drodze
7.Wpłata utargu gotówkowego ze sprzedaży detalicznej
Środki pieniężne w drodze
Przychody ze sprzedaży detalicznej towarów
Ewidencja środków pieniężnych w drodze
dr Tomasz Gabrusewicz 47
Aktywa inwestycyjne
dr Tomasz Gabrusewicz 48