STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO GMINY UŁĘŻ NA LATA

(1)

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO GMINY UŁĘŻ

NA LATA 2015-2020

Gmina Ułęż Ułęż 168, 08-504 Ułęż

tel. 81 866 71 06; fax 81 866 70 28

e-mail: gmina@ulez.eurzad.eu

(2)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

tel. 81866 71 06; fax 81 866 70 28 e-mail: gmina@ulez.eurzad.eu

Strona

2 Spis treści

I. Wstęp ... 3

II. Cel i metodologia Strategii Rozwoju Gminy Ułęż ... 9

III. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Ułęż ... 11

3.1.Informacje ogólne o gminie ... 11

3.2. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego ... 11

3.2.1. Położenie geograficzne ... 11

3.2.2. Klimat ... 13

3.2.3. Wody powierzchniowe i podziemne ... 13

3.2.4. Gleby... 14

3.2.5. Walory turystyczne gminy ... 14

3.2.6. Demografia i sieć osadnicza ... 16

3.2.7. Rynek pracy, zatrudnienie i struktura bezrobocia ... 18

3.2.8. Sytuacja mieszkaniowa ... 20

3.3.Rolnictwo ... 20

3.4. Infrastruktura społeczna ... 21

3.4.1. Infrastruktura edukacyjna ... 21

3.4.3. Infrastruktura sportowa i kulturalna ... 24

3.5.Infrastruktura techniczna ... 25

3.5.1 komunikacja ... 25

3.5.2 infrastruktura wono-kanalizacyjna ... 26

3.5.3 gospodarka odpadami ... 27

3.5.4 gospodarka cieplna i gazyfikacja ... 27

3.5.5 efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii... 28

IV. Analiza SWOT ... 29

V. Rozwój strategiczny Gminy Ułęż w latach 2015-2020 ... 32

5.1Wizja i misja Gminy Ułęż ... 32

5.2 Cele strategiczne i operacyjne ... 33

5.2.1.cele stratrgiczne ... 33

Wdrażanie i finansowanie Strategii ... 39

Monitoring i ocena realizacji Strategii ... 42

Załączniki: ... 44

Załącznik nr 1: Wieloletni Plan Inwestycyjny ... 44

Załącznik nr 2: Wykaz wskaźników monitorujących realizację celów strategicznych ... 48

Załącznik nr 3: Dane statystyczne………49

(3)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

3 I. Wstęp

Strategia Rozwoju Gminy Ułęż na lata 2015-2020 jest kluczowym dokumentem, w ramach którego została opracowana koncepcja rozwoju gminy, zidentyfikowane zadania inwestycyjne oraz wypracowane założenia prowadzące do wzmocnienia jej potencjału gospodarczego, kulturowego i społeczno-ekonomicznego. Strategia rozwoju określa również elementy przewagi konkurencyjnej gminy Ułęż w stosunku do innych gmin.

Konieczność tworzenia gminnych dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym nie wynika wprost z przepisów prawa. Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, wśród dokumentów strategicznych opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego wymienia jedynie strategie rozwoju województw oraz strategie ponadregionalne. Katalog ten pozostawia jednak otwarty, a wśród podmiotów odpowiedzialnych za prowadzenie polityki rozwoju wymienia samorząd gminny. Stąd też podstawą prawną do sporządzenia strategii jest art.18 ust.2 pkt.6 ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (Dz.U. z 2015 r. poz.1515), która nadaje wyłączne kompetencje samorządowi gminnemu do uchwalenia programów gospodarczych.

Zintegrowane podejście do rozwoju gminy Ułęż jest podstawowym elementem do stworzenia kompleksowej oferty gospodarczej i inwestycyjnej. Strategia Rozwoju Gminy Ułęż uwzględnia jej potencjał rozwojowy oraz plany inwestycyjne, a także respektuje preferencje i aspiracje mieszkańców. Celem opracowania przedmiotowej Strategii jest budowanie konkurencyjnej rynkowo oferty dostosowanej do zdefiniowanych i rozpoznanych potrzeb konkretnych grup odbiorców, wykorzystującej istniejące walory społeczno-gospodarcze oraz funkcjonującą infrastrukturę, umożliwiającą przyciągnięcie potencjalnych inwestorów.

Niniejszy dokument określa w sposób spójny cele i kierunki rozwoju gminy Ułęż w kontekście polityki inwestycyjnej oraz wyznacza sposoby ich realizacji. Założenia zamieszczone w dokumencie poprzedzone zostały analizą potencjału społeczno-gospodarczego Gminy Ułęż.

Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Ułęż składa się z następujących trzech części:

1. wnikliwej analizy i diagnozy strategicznej wraz z analizą mocnych i słabych stron gminy oraz szans i zagrożeń dla jej rozwoju (SWOT);

2. opracowania założeń strategicznych zawierającej: wizję, misję i cele strategiczne, kierunki rozwoju, a także listę szczegółowych zadań do realizacji w przyjętej perspektywie czasowej;

3. systemu realizacji, monitorowania i ewaluacji założonych celów strategicznych, w tym ram finansowych oraz wykazu projektów kluczowych ujętych w formie Wieloletniego Planu Inwestycyjnego.

Opracowanie Strategii pozwoli na wykorzystanie potencjału społeczno-gospodarczego gminy, a także rozwój usług w oparciu o kompleksową ofertę gospodarczą i inwestycyjną. Głównym założeniem instytucji zaangażowanych w opracowanie Strategii jest tworzenie zrównoważonych produktów oraz budowanie przewag konkurencyjnych.

(4)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

4

Rozwój Gminy Ułęż, podobnie jak zdecydowanej większości ośrodków gminnych w Polsce, będzie mocno uzależniony od szeregu czynników zewnętrznych. Niektóre z nich będą miały pozytywny wpływ na rozwój gminy, natomiast inne mogą w sposób istotny powodować ograniczenia rozwojowe. W niniejszej analizie zaprezentowano charakterystykę najważniejszych pozytywnych i negatywnych zjawisk i determinant rozwojowych, które mogą mieć wpływ na rozwój gminy.

Do głównych czynników zewnętrznych, mogących wpłynąć na rozwój Gminy, należy z pewnością zaliczyć:

1. Przemiany w wymiarze przestrzennym, społecznym, gospodarczym i technologicznym dokonujące się na poziomie regionalnym. Województwo lubelskie, pomimo ogólnego postępu gospodarczego notowanego w ostatnich latach, nadal zaliczane jest do regionów słabych strukturalnie. Z licznych analiz oceniających możliwy wpływ innowacji na rozwój całego województwa wynika, że w dłuższej perspektywie czasu należy spodziewać się szeregu pozytywnych zjawisk związanych z rozwojem proinnowacyjnej gospodarki, napływem inwestycji i nowych technologii, rozwojem przedsiębiorczości, a także wzrostem potencjału OZE. Należy przypuszczać, że również Gmina Ułęż będzie objęta częścią pozytywnych procesów rozwojowych zachodzących na obszarze Polski Wschodniej i województwa lubelskiego.

2. Transfer do regionu znacznych środków finansowych związanych z realizacją przez Polskę programów współfinansowanych przez Unię Europejską. Województwo lubelskie charakteryzuje się niższą wartością wielu wskaźników w porównaniu do średnich wartości w Polsce oraz UE, również wskaźników kluczowych wskazanych w Strategii Europa 2020. Od wielkości i efektywności wykorzystania tych środków będzie między innymi w dużej mierze zależał rozwój społeczności lokalnych, w tym również Gminy Ułęż.

3. Zwiększenie potencjału wiedzy, zaawansowania technologicznego ma następować w sposób selektywny, tj. z wyraźną preferencją dla dziedzin związanych z regionalnymi inteligentnymi specjalizacjami. Rozwój sektora odnawialnych źródeł energii to mocny impuls rozwojowy dla kraju

i poszczególnych regionów. W dłuższej perspektywie czasowej należy się spodziewać napływu nowych technologii i rozwiązań, a popyt na odnawialne surowce energetyczne stworzy dla wielu gmin wiejskich alternatywę dla modernizacji rolnictwa oraz dodatkowe szanse na różnicowanie działalności gospodarczej na wsi.

Wyzwaniami horyzontalnymi dla rozwoju gmin województwa lubelskiego są przede wszystkim:

1. niekorzystne zmiany demograficzne (starzenie się społeczeństwa, migracje mieszkańców), które oddziałują na edukację, rynek pracy oraz usługi publiczne,

2. konieczność zmiany struktury gospodarki, co będzie wymagało znacznego wysiłku na rzecz rozwoju przedsiębiorstw oraz dostosowania kwalifikacji mieszkańców do wymagań nowoczesnego rynku pracy,

3. niedostatki infrastrukturalne, które warunkują podniesienie atrakcyjności regionu jako miejsca do inwestowania i zamieszkania.

(5)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

5

Efektywne wykorzystanie planowania strategicznego powinno zakładać system ścisłego związku i spójności opracowań na wszystkich poziomach zarządzania czyli województwa, powiatu i gminy, tak pod względem metody sporządzania, jak i struktury problematyki. Taka konstrukcja systemu umożliwia zachowanie spójności i ciągłości polityki rozwoju, wpisanie ustaleń strategicznych w proces podejmowania decyzji, wprowadzenie zasad zintegrowanego planowania strategicznego oraz stworzenie mechanizmu doskonalenia metod opracowań planistycznych.

Opracowanie Strategii Rozwoju Gminy Ułęż wymagało podejścia zintegrowanego, obejmującego zachowanie zgodności z dokumentami planistycznymi na poziomie województwa lubelskiego, ze szczególnym uwzględnieniem: Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030), Regionalnej Strategii Innowacji.

Proces planowania rozwoju gminy odbywa się nie tylko w kontekście uwarunkowań lokalnych, ale również opiera się na czynnikach zewnętrznych obejmujących rozwoju regionu, kraju czy regulacjach wspólnotowych. Uwarunkowana te to: wieloletnie programy formułowane przez Zarząd Województwa Lubelskiego (na szczeblu regionalnym), jak również przez poszczególne ministerstwa i Radę Ministrów (na szczeblu centralnym) oraz na poziomie Unii Europejskiej.

 DOKUMENTY KRAJOWE

Dokument Strategii Rozwoju Gminy Ułęż wpisuje się w obszary strategiczne i jest powiązany jest z tematyką zawartą w głównych dokumentach strategicznych i planistycznych na poziomie krajowym.

 Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SRK) to najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dla określenia działań rozwojowych, w tym możliwych do sfinansowania w ramach perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020. Podstawowym warunkiem realizacji celów rozwojowych kraju jest przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego uwzględniającego potrzeby społeczne, gospodarcze, środowiskowe i kulturowe. Celem głównym SRK jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Realizację celu zapewnić mają działania w trzech głównych obszarach strategicznych: sprawne i efektywne państwo, konkurencyjna gospodarka i spójność społeczna i terytorialna.

Strategie Zintegrowane

Wśród uchwalonych dziewięciu strategii zintegrowanych, realizujących średnio- i długookresową strategię rozwoju kraju oraz z punktu widzenia lokalnej polityki rozwoju, kluczowe miejsce zajmuje dokument „Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) 2010 –2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie” (KSRR). KSRR wyznacza cele rozwoju regionalnego o wyraźnym terytorialnym zorientowaniu na politykę wobec obszarów wiejskich i miejskich. Celem strategicznym polityki regionalnej jest efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Adresatem przedsięwzięć rozwojowych są obszary funkcjonalne

(6)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

6

w kontekście wykorzystania ich potencjałów. Spośród strategii zintegrowanych szczególnie ważne dla lokalnej polityki rozwoju jest uwzględnienie wytycznych płynących z tych strategii, które w istotnym stopniu dotyczą obszarów związanych z zakresem zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Wśród nich należy wymienić następujące dokumenty:

 „Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020” – m.in. wskazuje działania na rzecz poprawy sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, wzrostu poziomu zatrudnienia mieszkańców, wydłużenia aktywności zawodowej i zapewnienie lepszej jakości funkcjonowania osób starszych, podniesienia poziomu kompetencji oraz kwalifikacji obywateli, oraz kreowania polityki edukacyjnej zmierzającej do podniesienia poziomu kompetencji i kwalifikacji obywateli.

 Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki. „Dynamiczna Polska 2020” – wskazuje m.in. na działania zmierzające do realizacji celów jak: dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej gospodarki, stymulowania innowacyjności poprzez wzrost efektywności wiedzy i pracy oraz wspieranie napływu innowacyjnych i odpowiedzialnych inwestycji.

 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 - koncentruje się w szczególności na działaniach zmierzających do wzmocnienia partycypacji obywatelskiej w procesie kreowania lokalnej polityki rozwoju, wzmacniania wzajemnego zaufania obywateli oraz zaufania obywateli do instytucji i organów państwa), a także wzmacniania gotowości mieszkańców do działania na rzecz społeczności lokalnej.

 Strategia Rozwoju Transportu do 2020 (z perspektywą do 2030)- głównym celem krajowej polityki transportowej jest zwiększenie dostępności terytorialnej oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu. Wymaga to zarówno dynamicznej rozbudowy brakujących elementów infrastruktury transportowej, jak i wykorzystania nowoczesnych, inteligentnych systemów transportowych usprawniających funkcjonowanie transportu oraz poprawiających bezpieczeństwo użytkowników ruchu. Konieczny jest również stały monitoring ruchu i właściwe nim zarządzanie.

 Strategia "Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko" - Perspektywa 2020 r. - obejmuje dwa niezwykle istotne obszary: energetykę i środowisko, wskazując m.in. kluczowe reformy i niezbędne działania, które powinny zostać podjęte w perspektywie do 2020 r. Kwestią zasadniczą dla jakości życia ludzi i funkcjonowania gospodarki są stabilne, niczym niezakłócone dostawy energii. Celem strategii jest ułatwianie „zielonego” (sprzyjającego środowisku) wzrostu gospodarczego w Polsce przez zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dostępu do nowoczesnych, innowacyjnych technologii, a także wyeliminowanie barier administracyjnych utrudniających „zielony” wzrost.

 „Strategia rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa do 2020 r.” – w dokumencie określone zostały kluczowe kierunki rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa w perspektywie do 2020 r., co pozwoli właściwie skierować zakres interwencji publicznych finansowanych ze środków krajowych i wspólnotowych. Jako cel główny, przyjęto poprawę jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów dla zrównoważonego rozwoju kraju.

(7)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

7

Pozostałe Strategie tj. Strategia Sprawne państwo; Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2011-2022 - powiązane są ze KSRR hierarchią celów i kierunków interwencji na obszarze kraju. Strategie te kładą szczególny nacisk na spójność terytorialną i zrównoważony rozwój, które winny być zharmonizowane z wyznaczonymi celami.

Najważniejszym krajowym dokumentem strategicznym dotyczącym zagospodarowania kraju, określającym ramy przestrzenne dla prowadzenia polityki rozwoju jest „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK 2030)”. KPZK wiąże planowanie strategiczne z programowaniem działań w ramach programów rozwoju i programów operacyjnych współfinansowanych ze środków UE, określa działania państwa dla wzmocnienia efektywności planowania przestrzennego i działań rozwojowych (w tym inwestycyjnych) ukierunkowanych terytorialnie. W KPZK wskazano m.in. obszary funkcjonalne, w tym obszary wiejskie i miejskie, obszary koncentracji problemów o charakterze społeczno– gospodarczym. Zintegrowane podejście do zagadnień rozwoju powoduje, że przestrzeń kraju postrzegana jest jako obszar różnicowania przebiegu i efektów procesów spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie.

 DOKUMENTY REGIONALNE

Najważniejszym dokumentem, będącym bazą dla programowania regionalnego jest Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do roku 2030) (SRWL).

Strategia wraz z Planem zagospodarowania województwa lubelskiego tworzą spójny system planowania strategicznego w regionie. SRWL stanowi dokument określający wizję i cele rozwoju społeczno-gospodarczego województwa, a także działania służące ich realizacji. Należy podkreślić, że strategia zawiera tylko te kierunki działań, które są ważne z punktu widzenia całości województwa, pomija natomiast te, które są ważne jedynie dla poszczególnych powiatów czy gmin. Będąc głównym narzędziem kształtowania polityki regionalnej, SRWL wskazuje na konieczność wzmacniania i lepszego wykorzystania potencjałów rozwojowych tkwiących w regionie oraz skumulowanych w wyodrębniających się obszarach funkcjonalnych. Na potencjały te składają się zasoby występujące w sferze gospodarczej, społecznej i przestrzennej. Tym samym osiągnięcie spójności w rozwoju na poziomie regionalnym (spójność terytorialna) uzyskane zostanie poprzez rozwój zrównoważony i spójny gospodarczo, społecznie i ekologicznie. Zaplanowane działania w Strategii Rozwoju Gminy wpisują się w przyjęte strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego, których realizacji będą służyły działania samorządu tj.:

 wzmacnianie urbanizacji regionu;

 restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich;

 selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu;

 funkcjonalna, przestrzenne, społeczna i kulturowa integracja regionu.

W SRWL wyodrębnione zostały Obszary Strategicznej Interwencji (OSI), które stanowią przestrzenne odzwierciedlenie potencjałów i problemów rozwojowych, zidentyfikowanych na obszarze województwa o znaczeniu priorytetowym dla samorządu województwa. Wyróżnionych zostało

(8)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

8

7 Obszarów Strategicznej interwencji, Gmina Ułęż z jej potencjałami i problemami rozwojowymi wpisuje się do OSI tj. „Nowoczesna wieś”.

 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 (RPO WL) jest dokumentem o charakterze bardziej szczegółowym niż SRWL. Zakres RPO WL jest odpowiedzią na wyzwania rozwojowe, ustalone dla województwa lubelskiego zarówno ze SRWL, PZPWL i Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego do 2020 roku i uwzględnia te obszary interwencji, których realizacja przyniesie największe efekty. W dokumencie RPO WL wskazane są kwestie dotyczące zintegrowanego podejścia do rozwoju terytorialnego. Interwencja RPO WL koncentrować się będzie na obszarach, na których nagromadzenie barier o charakterze infrastrukturalnym, społecznym i ekonomicznym prowadzi do trwałej marginalizacji, a w efekcie do wykluczenia znacznej grupy mieszkańców. Nastąpi koncentracja wsparcia w niektórych osiach priorytetowych wynikająca z kryteriów innych niż terytorialne. Zgodnie z dokumentami programowym dla województwa lubelskiego obszary miejsko-wiejskie, pomimo nagromadzenia negatywnych zjawisk dysponują wewnętrznymi potencjałami. Interwencja RPO WL 2014-2020 koncentrować się będzie na obszarach, na których bariery o charakterze infrastrukturalnym, społecznym i ekonomicznym prowadzą do trwałej marginalizacji, a w efekcie do wykluczenia znacznej grupy mieszkańców. W Strategii zwrócono szczególną uwagę na rozwój obszarów wymagających:

 rozwoju przedsiębiorczości i lepszego wykorzystania kapitału ludzkiego, w tym reorientacja zawodowa rolników;

 rewitalizacji społecznej i infrastrukturalnej;

 infrastruktury technicznej.

Strategia Rozwoju Gminy Ułęż wpisuje się we wszystkie działania zapisane w RPO WL obejmujące przedsięwzięcia wynikające z osi priorytetowych:

 Badania i innowacje;

 Cyfrowe Lubelskie;

 Konkurencyjność przedsiębiorstw;

 Energie przyjazna środowisku;

 Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna;

 Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów;

 Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego;

 Mobilność regionalna i ekologiczny transport;

 Rynek pracy;

 Włączenie społeczne;

 Edukacja, kwalifikacje i kompetencje;

 Infrastruktura społeczna.

(9)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

9 II. Cel i metodologia Strategii Rozwoju Gminy Ułęż

Strategia Rozwoju Gminy Ułęż jest kluczowym elementem planowania rozwoju lokalnego. Jest to dokument, którego celem jest wskazanie wizji oraz strategicznych kierunków rozwoju. Strategia jest podstawowym instrumentem długofalowego zarządzania. Pozwala na zapewnienie ciągłości i trwałości w poczynaniach władz Gminy, niezależnie od zmieniających się uwarunkowań politycznych.

Strategia umożliwia również efektywne gospodarowanie własnymi zasobami, takimi jak: środowisko kulturowe i przyrodnicze, zasoby ludzkie, infrastruktura techniczna i społeczna, potencjał turystyczno-rekreacyjny.

Dobrze zorganizowany proces opracowania Strategii umożliwia zaangażowanie władz lokalnych oraz mieszkańców gminy w planowanie swojej przyszłości. Uwzględnienie zgłaszanych opinii, pomysłów i postulatów pozwala na wypracowanie Strategii, z którą społeczność lokalna będzie się utożsamiała, co stanowi niezbędny warunek jej skutecznej realizacji.

Konieczność posiadania aktualnej Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy podyktowana jest nie tylko względami praktycznymi „dobrego rządzenia”, ale wynika również z uregulowań prawnych, zawartych między innymi w ustawie o samorządzie gminnym i ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, w której strategie gmin i powiatów zostały zaliczone – obok strategii rozwoju kraju, strategii sektorowych oraz strategii wojewódzkich – do kluczowych dokumentów planistycznych, na podstawie których powinna być prowadzona polityka rozwoju kraju. Strategia Rozwoju Gminy stanowi również formalną podstawę do przygotowania i oceny wniosków o finansowanie zadań ze źródeł zewnętrznych zarówno krajowych, jak i zagranicznych.

Założono, że zaktualizowana strategia będzie dokumentem średniookresowym, a okres jej realizacji przypadnie na lata 2015-2020. Przyjęcie takiego horyzontu czasowego jest zgodne z zaleceniami planistycznymi oraz pozwala na dostosowanie Strategii do wymogów wynikających z obowiązującej perspektywy finansowej Unii Europejskiej. Z uwagi na dość długi okres obowiązywania Strategii, przyjęto, że musi to być dokument uniwersalny, koncentrujący się na rozwiązaniu najważniejszych problemów rozwojowych gminy i jej mieszkańców.

Przy opracowywaniu niniejszego dokumentu przyjęto model ekspercko-partycypacyjny, polegający na możliwie szerokim udziale władz i społeczności lokalnej w pracach nad Strategią, przy jednoczesnym zaangażowaniu ekspertów zewnętrznych odpowiedzialnych m.in. za zorganizowanie i przeprowadzenie procesu konsultacji społecznych i przygotowanie ostatecznej wersji dokumentu.

Strategia powstała w wyniku prac Zespołu Strategicznego złożonego z przedstawicieli pracowników Urzędu Gminy, Rady Gminy, liderów społeczności lokalnej oraz doradców zewnętrznych. Została ona poddana także szerokim konsultacjom społecznym. Projekt Strategii został opublikowany na stronie ugulez.bip.lubelskie.pl i poddany został szerokim konsultacjom społecznym.

Każdy zainteresowany mógł wnieść uwagi zgodnie z formularzem załączonym do niniejszego dokumentu.

Prace nad aktualizacją Strategii obejmowały następujące etapy:

1. analizę obowiązujących w gminie dokumentów o charakterze strategicznym, w tym Strategii Rozwoju Gminy przyjętej w 2009 roku,

2. przygotowanie diagnozy stanu wyjściowego, czyli opisu sytuacji społeczno-gospodarczej gminy wraz z elementami analizy strategicznej,

(10)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

10

3. konsultacje społeczne, służące między innymi weryfikacji analizy strategicznej oraz wypracowaniu wizji i misji rozwoju Gminy oraz kierunków działań,

4. identyfikację kluczowych zadań i projektów przyczyniających się do realizacji strategii, 5. przygotowanie ostatecznej wersji strategii oraz jej zatwierdzenie przez Radę Gminy.

Bazę do opracowania niniejszego dokumentu stanowiła poprzednia wersja Strategii Rozwoju Gminy z 2009 roku. Dokument ten i stopień jego realizacji stanowił punkt wyjścia do dalszych prac analitycznych. Ponadto, niniejsza wersja opracowania opiera się na innych dokumentach planistycznych, które z mocy prawa zostały opracowane przez gminę Ułęż. Ważnym źródłem informacji były również dane statystyczne, uzyskane głównie z opracowań posiadanych przez gminę oraz z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.

(11)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

11 III. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Ułęż 3.1. Informacje ogólne o gminie

DANE O GMINIE

Województwo Lubelskie

Powiat rycki

Powierzchnia 84 km2

Status Gminy gmina wiejska

Liczba mieszkańców 3 245 (stan na 31.12.2014)

Gęstość zaludnienia 39 osób/km²

Liczba sołectw 13

Liczba miejscowości 12

Większe miejscowości Sobieszyn, Ułęż, Korzeniów

Liczba gospodarstw rolnych 1044

Użytki rolne 4859 ha

Lasy 2307 ha

3.2. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego

3.2.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE

Gmina Ułęż położona jest w północno-wschodniej części województwa lubelskiego, w powiecie ryckim i sąsiaduje z następującymi gminami: od południa gmina Baranów i Żyrzyn z powiatu puławskiego, od wschodu gmina Jeziorzany z powiatu lubartowskiego, od północy gmina Adamów z powiatu łukowskiego oraz gmina Nowodwór z powiatu ryckiego, od północnego zachodu i zachodu gmina Ryki. Odległość siedziby gminy od ważniejszych centrów wynosi:

 od Ryk – 20 km,

 od Puław – 30 km

 od Lublina – 65 km

 od Warszawy – 110 km

(12)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

12

Źródło: Zmiana Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego – Uwarunkowania wewnętrzne, Synteza, BPP, Lublin 2011.

Geograficznie gmina leży w szerokiej Pradolinie Wieprza oraz na Wysoczyźnie Żelechowskiej, na pograniczu Mazowsza, Podlasia i Małopolski, w regionie nazywanym Małym Mazowszem.

Południową granicę gminy, na odcinku ok.15 km, wyznacza rzeka Wieprz. Wysoczyzna Żelechowska stanowi część Niziny Południowopodlaskiej. Jest to falista równina z ostańcowymi wzniesieniami (ozy, kemy i morena), o odwodnieniu odśrodkowym, powierzchnia miejscami wznosi się do wysokości 180 m. Wysoczyzna poprzecinana jest wieloma rzekami w tym dopływami Wieprza. Pradolina Wieprza to szerokie na kilka kilometrów obniżenie dolinne, które oddziela położoną na południu Wysoczyznę Lubartowską od pozostałych wysoczyzn południowopodlaskich. Pradoliną odprowadzane były wody w czasie stadiału Warty.

Gmina Ułęż leży w obrębie jednostki tektonicznej zwanej rowem lubelskim. Wypełniony jest on osadami kredowymi, na których zalegają utwory trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Warstwa skał trzeciorzędowych w postaci plioceńskich mułków zalega na głębokości 90 - 100 m n.p.m. w obrębie doliny Wieprza, a na terenach wysoczyznowych sięga do 140 m n.p.m. Czwartorzęd reprezentowany jest tu przez skały plejstoceńskie piaszczysto gliniaste oraz holoceńskie aluwia, torfy oraz piaski rzeczne. Największa, bo 30 metrowa miąższość utworów holoceńskich notowana jest w dolinie Wieprza.

(13)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

13

Położenie administracyjne gminy Ułęż na tle Województwa Lubelskiego

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ułęż_(gmina)

3.2.2. KLIMAT

Teren gminy wg podziału klimatycznego Zinkiewiczów należy do bialsko- łukowskiej i lubartowsko- parczewskiej dziedziny klimatycznej. Warunki klimatyczne kształtowane są przez masy powietrza polarno-morskiego oraz polarnokontynentalnego. Dominują tu wiatry z sektora zachodniego, a ich średnia prędkość wynosi 3,5 m/s. Średnia temperatura powietrza dla omawianego obszaru wynosi 7,3°C, przy czym najcieplejszym miesiącem jest lipiec (średnia temperatura 17,8 °C), a najchłodniejszym styczeń (średnia temperatura to - 4,3 °C). Okres wegetacyjny trwa około 218 dni, a wielkość średnich rocznych sum opadów atmosferycznych nie przekracza 600 mm (z maksimum opadów notowanych w miesiącach letnich i minimum w zimowych). Obszarem szczególnie uprzywilejowanym pod względem nasłonecznienia jest eksponowana ku południowi krawędź Wysoczyzny Żelechowskiej i Pradoliny Wieprza. Warunki klimatu lokalnego w obrębie doliny Wieprza są dość specyficzne. W tej wklęsłej rozleglej formie terenu dochodzi do częstego zalegania chłodnych mas powietrza, co zwiększa wilgotność. Notuje się tam częstsze w porównaniu do obszarów wysoczyznowych powstawanie mgieł oraz występowanie inwersji termicznej, dlatego też bardziej sprzyjające człowiekowi warunki mikroklimatu występują w odznaczającej się dobrym nasłonecznieniem, i mniejszą wilgotnością powietrza strefie krawędziowej.

3.2.3. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

Gmina Ułęż leży w całości w dorzeczu dolnego Wieprza. Na terenie gminy Wieprz przyjmuje dwa dopływy - Świnkę i Zalesiankę i stanowi oś hydrograficzną gminy. Dolina Wieprza odznacza się tu szczególnie dużą obfitością zjawisk wodnych - obok silnie meandrującego Wieprza występują tu

(14)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

14

starorzecza, oczka wodne, torfianki oraz stawy. Te ostatnie skupione są w dwóch kompleksach Żabianka - Ułęż oraz Sobieszyn. Poza tym występują one również w Podlodowie w dolinie Świnki oraz w Sarnach w dolinie Zalesiania. Na obszarze gminy Ułęż znajdują się dwa niewielkie zbiorniki sztuczne o powierzchni 0,04 ha (objętość zmagazynowanej wody to 0.70 tys. m³), 8 stawów hodowlanych o powierzchni zalewu wynoszącej 252,85 ha (objętość zmagazynowanej wody to 1019,00 tys. m³) oraz trzy urządzenia piętrzące gromadzące 43,3 tys. m³ wody, co daje łączną powierzchnie wód otwartych na terenie gminy równą 549 ha i stanowi 6,7% jej powierzchni.

Na terenie gminy wody podziemne zalegają w utworach kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Eksploatacja wód podziemnych odbywa się z trzech pięter wodonośnych.

Najbardziej wydajne jest piętro kredowe, ale najintensywniej wykorzystywane są zasoby wód z utworów trzeciorzędowych (studnie wiercone) oraz czwartorzędowych (studnie gospodarskie). Ze względu na duże zróżnicowanie litologiczne na Wysoczyźnie Żelechowskiej wody podziemne występują w wielu oddzielnych zbiornikach, a głębokość do wód gruntowych wynosi nawet do 20 m.

W dolinie Wieprza zwierciadło wód podziemnych zalega blisko powierzchni ziemi (maksymalnie 2 m p.p.t., a miejscami ukazuje się na powierzchni). Wody czwartorzędowe są najbardziej narażone na zanieczyszczenia, a ich jakość jest zazwyczaj niska. Ponadto na obszarze wysoczyznowym spotykane są naglinowe wierzchówki oraz notowana jest niezgodność przebiegu działów wód podziemnych i powierzchniowych.

3.2.4. GLEBY

Pokrywę glebową tworzą gleby brunatne wyługowane (spotykane w całej gminie), pseudo bielicowe (dominujące w północnej części gminy), mady (w dolinie Wieprza). Dominują gleby średniej jakości i słabe (klasa bonitacyjna IV-VI). Gleby klasy I-III zajmują tylko 22,3% powierzchni użytków rolnych.

3.2.5. WALORY TURYSTYCZNE GMINY

W szacie roślinnej w Gminie Ułęż dominują zbiorowiska leśne i łąkowe. W szacie roślinnej można wyróżnić dwie podstawowe jednostki: łęgowo -olsowa w dolinie Wieprza oraz borów Mieszanych na Wysoczyźnie Żelechowskiej w północno-wschodniej części gminy. Gatunkiem dominującym w lasach jest sosna, dąb i brzoza. Do gatunków występujących sporadycznie należą modrzew, świerk, klon zwyczajny, jesion, grab, olsza czarna, topola, osika, lipa i wiąz. Lasy zajmują 2307 ha powierzchni gminy. Duże zróżnicowanie środowisk oraz fragmenty dobrze zachowanych naturalnych lasów decydują o tym, że gmina należy do najbardziej interesujących pod względem faunistycznym w województwie lubelskim. Pod tym względem szczególnie wyróżniają się południowe i wschodnie rejony gminy, które są ważnymi terenami lęgowymi dla ptaków. Do cenniejszych rejonów pod względem faunistycznym należą:

 kompleksy stawów w Ułężu i Sobieszynie, stanowiące miejsca lęgu i bytowania wielu rzadkich i chronionych gatunków ptaków wodno-błotnych, a w Sobieszynie także żółwia błotnego;

 starodrzewy w Lasach Sobieszyńskich i partie lasów sąsiadujących ze stawami – strefy

(15)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

15

 występowania kilkudziesięciu cennych gatunków ptaków, w tym dzięcioła czarnego, bociana

 czarnego, samotnika, puchacza;

 dolina Wieprza, a w jej obszarze sama rzeka z towarzyszącymi jej starorzeczami, zakrzewieniami i zadrzewieniami łęgowymi, stanowiącymi naturalne środowisko życia dla ptaków łąkowych i zaroślowych.

Duże znaczenie doliny Wieprza w krajowym systemie obszarów chronionych wyznacza jego rolę również w systemie regionalnym. Na terenie gminy Ułęż dolina Wieprza objęta jest Obszarem Chronionego Krajobrazu „Pradolina Wieprza” – utworzonego w 1990 r. Obszar Chronionego Krajobrazu „Pradolina Wieprza” jest największym chronionym obszarem województwa lubelskiego a na terenie gminy obszar ten obejmuje 58,6% powierzchni. W krajobrazie „Pradoliny Wieprza”

wyróżniają się zróżnicowane ekosystemy, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcję korytarzy ekologicznych.

Stwarza on doskonałe warunki występowania wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. W OCK objęto ochroną dolny odcinek Wieprza oraz znajdujące się nieopodal kompleksy leśne.

Na obszarze gminy zachowało się szereg ciekawych zabytków kultury materialnej, przede wszystkim o charakterze rezydencjonalnym. Wśród nich najcenniejsze i dobrze zachowane, są niewątpliwie:

 Park dworski Osmolice,

 Dwór i park w miejscowości Podlodów,

 Zespół dworsko-parkowy w miejscowości Sarny,

 Zespół kościelny: kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, plebania, drzewostan w Sobieszynie,

 Zespół pałacowo-parkowy: pałac, dwie oficyny, brama wjazdowa z fragmentami dawnego ogrodzenia, kuźnia, zespół budynków folwarcznych, kuźnia, park ze śladami układu geometrycznego i stawem w Sobieszynie,

 Zespół przestrzenny Szkół Rolniczych: budynek szkolny, budynek mieszkalny (d.

„dyrektorówka), budynek internatu, budynek mieszkalny drewniany (d. „dworek myśliwski”), budynek gospodarczy, założenie parkowe z aleją dojazdową w Sobieszynie,

 Zespół pałacowo-parkowy: pałac, pozostałości muru oporowego i bramy, park krajobrazowy, figura Matki Boskiej w Ułężu,

 Kościół paraf. pw. Wniebowzięcia NMP, dzwonnica, teren cmentarza kościelnego w Żabiance.

Ponadto na terenie gminy znajduje się kilkanaście obiektów wpisanych do ewidencji zabytków z, których najciekawszymi są: wzgórze „Pięciu figur” w Ułężu z kaplicą grobową Janickich oraz układ urbanistyczny Drążgowa (najstarsza jednostka osadnicza na terenie gminy) - dawne miasto z uformowanym rynkiem. Ponadto w ewidencji dóbr kultury województwa lubelskiego figurują liczne kapliczki przydrożne^.

Przez teren gminy przebiega zielony szlak turystyczny im. gen. Franciszka Kleeberga. Szlak biegnie z Dęblina przez Bobrowniki, Sarny, Sobieszyn, Wolę Głowską, Białobrzegi do Kocka.

(16)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

16

Pomimo dużych walorów przyrodniczo- kulturowych baza noclegowo- gastronomiczna w gminie jest słabo rozwinięta. Obecnie prowadzą działalność cztery gospodarstwa agroturystyczne w Sobieszynie , Drążgowie oraz Białkach Dolnych. Brak pól namiotowych i kempingów. Jedyny obiekt hotelowo- gastronomiczny „Zajazd nad Wieprzem” znajduje się w miejscowości Sarny przy drodze krajowej S12/17. Na cele noclegowe istnieje możliwość wykorzystania internatu Zespołu Szkół w Sobieszynie.

Wydatki w Dziale 630 – Turystyka w Gminie Ułęż w 2014 roku wynosiły 55 868,97 zł.

3.2.6. DEMOGRAFIA I SIEĆ OSADNICZA 1. Sieć osadnicza

Badania archeologiczne ukazują, że obszar ten był zamieszkiwany przez ludzi już pod koniec paleolitu.

Istnieją też ślady osadnictwa z okresu neolitu, epoki brązu, epoki żelaza i okresu wczesnośredniowiecznego. W latach 1988- 1990 i 1996 prowadzone były wykopaliska przez prof. dr hab. Andrzeja Kokowskiego z UMCS w Lublinie w Drążgowie. Stwierdzono, że w Drążgowie istniał kompleks osadniczy kultury przeworskiej rozwijającej się między III a V wiekiem n.e. Wiedza o dawnym osadnictwie przetrwała w lokalnym nazewnictwie miejsc - teren, na którym prowadzono wspomniane wykopaliska, mieszkańcy Drążgowa od wielu pokoleń nazywali "grodziskiem". Drążgów, choć obecnie jest osadą wiejską, przez 276 lat posiadł prawa miejskie. Otrzymał je w 1544 r., dzięki staraniom Marcjana Kłoczowskiego. Drążgów stracił prawa miejskie w 1820 r. Spacerując ulicami Drążgowa można zobaczyć pozostałości po miejskim rynku i układ ulic, które wychodziły z jego narożników.

Wieś Sobieszyn ma także długą historię i jego powstanie związane jest z kulturą przeworską. Został założony przez przybyłych z północnego zachodu Wandalów, należących do grupy plemion wschodniogermiańskich, na początku II w. p.n.e. Osada szybko rozrosła się, w okresie szczytowym zajmowała powierzchnie ok. 4,5 ha. Wandalowie zajmowali się rolnictwem, garncarstwem, na własny użytek wytapiali żelazo w prymitywnych piecach. Utrzymywali się także z handlu wymiennego. Podczas prowadzonych prac archeologicznych odnaleziono cmentarzysko, jak również fragmenty prymitywnych pieców metalurgicznych, narzędzia rolnicze, np. motykę rogową oraz przedmioty codziennego użytku- fragmenty ceramiki, noże, krzesiwa. Ziemie Sobieszyna zaczęły pustoszeć pod koniec II w. p. n. e., prawdopodobnie w wyniku wielkiej wędrówki ludów germańskich.

We wczesnym średniowieczu na tereny Sobieszyna przybyli Słowianie. Jednak pierwsze wzmianki o powstaniu miejscowości pochodzą dopiero z pierwszej połowy XIV w. Wieś stała się kolebką rodu Sobieskich, herbu Janina, z których wywodzi się osławiony zwycięstwem pod Wiedniem, król Jan III Sobieski. Potomkowie rodu żyli tam jeszcze w XVIII w. W 1886 r. do Sobieszyna przeniesiona parafię z Drążgowa.

Pierwszą wzmiankę o Ułężu możemy odnaleźć na kartach Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae („Roczników, czyli kroniki Królestwa polskiego”) Jana Długosza. W roku 1439 miejscowość była własnością Stanisława Rogali. W wieku XVI przeszła w ręce starosty stężyckiego Jacentego Bentkowskiego, który wybudował pierwszy dwór w Ułężu. W pierwszej połowie XIX wieku powstał w Ułężu pałac, stworzony na wzór Belwederu, według projektu Jakuba Kubickiego. Pozostałe

(17)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

17

miejscowości w Gminie Ułęż takie jak Żabianka, Osmolice, Sarny, Podlodów także zostały założone w XV i XVI.

2. Demografia

Na terenie gminy Ułęż mieszka 3 245 osób. Ludność gminy stanowi 5,59% ludności powiatu ryckiego i 0,15 % ludności województwa lubelskiego. Średnia gęstość zaludnienia na obszarze gminy wynosi 39 osób na km², dla porównania średnia gęstość zaludnienia dla województwa lubelskiego wynosi 85 os/km². Największymi miejscowościami pod względem ludności są: Sobieszyn, Ułęż i Korzeniów.

Stan ludności gminy w latach 1995-2015

Rok Liczba ludności ogółem Kobiety Mężczyźni

1995 4203 2167 2036

2000 3853 1965 1888

2005 3576 1821 1755

2010 3395 1704 1691

2014 3245 1604 1641

źródło: Bank Danych Lokalnych

Ludność w Gminie Ułęż w latach 1995-2014

Ludność Gminy Ułęż. Wskaźnik modułu gminnego 2006 – 2014

Wskaźnik modułu gminnego Gmina Ułęż

jednostka 2006 2008 2010 2012 2014

ludność na 1 km2 osoba 43 42 41 40 39

kobiety na 100 mężczyzn osoba 104 101 101 97 98

Małżeństwa zawierane na 1000 ludności para 5,4 7,5 3,5 7,5 7,3

urodzenia żywe na 1000 ludności osoba 11,0 9,0 9,6 8,7 7,9

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

1995 2000 2005 2010 2014

Liczba ludności ogółem Kobiety

Mężczyźni

(18)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

18

zgony na 1000 ludności osoba 12,42 13,87 20,09 16,22 13,44

przyrost naturalny na 1000 ludności osoba -1,4 -4,9 -10,5 -7,5 -5,5

W porównaniu do poprzednich lat liczba ludności stale maleje i jednocześnie można zaobserwować proces starzenia się społeczeństwa gminy. Przyrost naturalny w gminie jest ujemny i w roku 2014 wynosił - 18.

Liczba mieszkańców w gminie Ułęż

Lp. Miejscowość Mieszkańcy

1 Białki Dolne 306

2 Białki Górne 176

3 Drążgów 267

4 Korzeniów 498

5 Lendo Ruskie 150

6 Podlodów 125

7 Podlodówka 127

8 Sarny 285

9 Sobieszyn 704

11 Ułęż 646

12 Zosin 153

13 Żabianka 123

Struktura ludności wg podziału na płeć i grupy ekonomiczne

Rok Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny

M K M K K M

2002 341 327 1238 1082 518 257

2011 237 224 1235 1012 440 212

2014 215 202 1205 950 452 221

Powyższy wykres obrazuje liczbę mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. Na szczególną uwagę zasługuje liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Jednocześnie w wyniku zmiany miejsca zamieszkania (przenoszenia się osób do miasta Lublina, Ryk lub innych) maleje liczba osób w wieku produkcyjnym. Liczba osób pracujących w wieku 50+ w Polsce kształtuje się na poziomie 28%. Zwiększenie zatrudnienia w tej grupie wiekowej jest szczególnie istotne w kontekście zachodzących w naszym kraju zmian demograficznych, zwłaszcza w kontekście obserwowanego od kilku lat procesu starzenia się społeczeństwa. Rosnąca liczba osób starszych i niski wskaźnik dzietności powodują zmniejszenie liczby osób w wieku aktywności zawodowej. W tej sytuacji istotna jest aktywizacja osób starszych (50+).

3.2.6. RYNEK PRACY, ZATRUDNIENIE I STRUKTURA BEZROBOCIA

(19)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

19

Analizując sytuacje ekonomiczną Gminy Ułęż należy stwierdzić, że jest to gmina o dominującej funkcji rolniczej. Dla większości mieszkańców gminy ważnym źródłem utrzymania jest rolnictwo. Produkcja przemysłowa jest znikoma i jest funkcja uzupełniającą. Produkcja rolna dominuje jako miejsce zatrudnienia i źródło dochodów. Gospodarstwa rolne zajmujące się produkcją żywności w postaci surowców, jak i finalnych produktów spożywczych. Profil gospodarczy Gminy Ułęż kształtowany jest w dużym stopniu i uzależniony od rozwoju sektora małych i średnich firm.

Poziom rozwoju ekonomicznego jest dość niski. W gminie Ułęż, według stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON wynosiła 201, w tym w większości to osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, głównie handlowo-usługową. Większość podmiotów gospodarki na terenie gminy stanowiło własność osób fizycznych. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy była praca w gospodarstwach rolnych, co wskazuje na rolniczy charakter gminy.

Jeśli chodzi o strukturę wielkości podmiotów gospodarczych należy zauważyć zdecydowaną dominację mikroprzedsiębiorstw zatrudniających od 0 do 9 pracowników – w 2014 r. stanowiły one ponad 97,18% wszystkich przedsiębiorstw. Często mikroprzedsiębiorstwa mają charakter rodzinny.

Pomimo, że liczbowo stanowią one duży procent, to stwarzają miejsca pracy tylko do małej liczby ogółu zatrudnionych i nie oferują zbyt atrakcyjnych warunków pracy. Małe przedsiębiorstwa, zatrudniające od 10 do 49 pracowników, stanowiły 2,41%, zaś średnie zatrudniające od 50 do 249 osób – 0,39%.

Rynek pracy w Gminie Ułęż

Wskaźniki Powiat Gmina

Pracujący¹ 8316 254

Bezrobotni zarejestrowani w tym kobiety w %

3161 47,5

217 49,7 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w % 9,5 11,8 Udział zarejestrowanych bezrobotnych kobiet w liczbie kobiet w wieku produkcyjnym w % 9,5 13,2

1 Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób, bez pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych

Podmioty gospodarki narodowej wg klas wielkości

Wielkość

przedsiębiorstwa 2009 2011 2012 2013 2014

0- 9 185 191 195 195 189

10-49 11 9 5 5 5

50- 249 26 0 1 1 1

250 i więcej 5 0 0 0 0

Na terenie gminy zlokalizowane są głównie przedsiębiorstwa handlowe - handel detaliczny i hurtowy, klika małych firm produkcyjnych i usługowych.

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Ułęż (stan na dzień 31.12.2014 r.) wynosi ogółem 217 osoby, w tym kobiety stanowią 49,7 % ogółu bezrobotnych. Liczba osób bezrobotnych na terenie gminy wzrosła o 150 osób w stosunku do roku 2002. Wzrostowi liczby zarejestrowanych bezrobotnych towarzyszył wzrost udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku

(20)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

20

produkcyjnym. Wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych o niemal 50% stanowi poważny problem, który niesie za sobą zarówno skutki ekonomiczne, jak i społeczne. Przyczyną tego był globalny kryzys gospodarczy, który także wpłynął na Polską i lokalną gospodarkę.

Bezrobotni zarejestrowani wg płci w gminie Ułęż

źródło: Bank Danych Lokalnych

3.2.8. SYTUACJA MIESZKANIOWA

Na terenie gminy przeważa zabudowa zagrodowa, budownictwo indywidualne o jednej lub dwóch kondygnacjach mieszkalnych. Na terenie gminy znajduje się 1132 budynków mieszkalnych. Brak budownictwa wielorodzinnego na terenie gminy.

Zasoby i budownictwo mieszkaniowe w Gminie Ułęż (dane BDL z 31.12.2013) przedstawia się następująco:

 liczba mieszkań ogółem: 1284

 przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w m²mieszkania – 82,4

 przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w m²na osobę – 32,7

Część mieszkań jest wyposażona w instalacje techniczno- sanitarne. Liczba mieszkań posiadających wodociąg wynosi 79,4%, gaz sieciowy 0,9%. Dostęp do kanalizacji ma tylko 2,9% mieszkań.

3.3. Rolnictwo

0 50 100 150 200 250 300

2005 2010 2014

Ogółem Mężczyźni Kobiety

(21)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

21

W Gminie Ułęż, według stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON wynosiła 201, w tym w większości to osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, głównie handlowo-usługową. Jednak głównym źródłem utrzymania mieszkańców gminy była praca w gospodarstwach rolnych. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 4 811 ha co stanowi 57,6 % ogólnej powierzchni Gminy. Około 75%

mieszkańców gminy utrzymuje się z rolnictwa, prowadząc indywidualne gospodarstwa o małej i średniej powierzchni. Dane te, w połączeniu z faktem, iż głównym źródłem dochodu mieszkańców jest działalność rolnicza, wskazują na typowo rolniczy charakter gminy. Liczba gospodarstw rolnych wynosi 890, a przeciętna pow. gospodarstwa wynosi ponad 7,0 ha.

L.p. Wyszczególnienie Jednostka Liczba

1 Powierzchnia ogólna w tym: ha 8 347

2 Powierzchnia użytków rolnych ha 4 811

3 Grunty orne ha 3 811

4 Sady ha 82

5 Łąki ha 918

6 Wody ha 549

7 Lasy i grunty leśne ha 1 992

8 Pozostałe grunty i nieużytki ha 995

Źródło: Urząd Gminy Ułęż.

Sektor rolny jest wiodącym w Gminie Ułęż, warunkuje również rozwój społeczno–gospodarczy gminy.

Uwarunkowania naturalne gminy sprzyjają zarówno intensywnej produkcji rolnej jak i naturalnym proekologicznym typom produkcji rolniczej. W strukturze zasiewów dominują zboża (żyto, pszenżyto, pszenica i owies), ziemniaki, rośliny pastewne oraz rzepak. Znaczny areał upraw to warzywa gruntowe, które wg Spisu Rolnego w 2002r. zajmowały 2857 ha. W gminie uprawia się także truskawki- powierzchnia upraw to 8355 ha i porzeczki. Znacząca jest powierzchnia sadów.

3.4. Infrastruktura społeczna

3.4.1. INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA

Na terenie Gminy Ułęż działa Zespół Administracyjny Placówek Oświatowych i Kulturalnych w Ułężu jest jednostką budżetową gminy Ułęż i obejmuje swoją działalnością dwie szkoły podstawowe, gimnazjum, liceum ogólnokształcące z internatem, bibliotekę publiczna i Gminny Ośrodek Kultury.

Ponadto w Sobieszynie funkcjonuje Zespół Szkół im. Kajetana hr. Kickiego w skład którego wchodzi:

 Technikum Rolnicze,

 Technikum Agrobiznesu,

 Technikum Architektury Krajobrazu ,

 Liceum Ogólnokształcące

 Zasadnicza Szkoła Zawodowa,

 Technikum Uzupełniające Rolnicze dla Dorosłych,

 Szkoła Policealna.

W skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie, wchodzi:

(22)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

22

 Szkoła Podstawowa wraz z oddziałami przedszkolnymi w Sobieszynie i w Ułężu,

 Gimnazjum,

 Liceum Ogólnokształcące.

Ponadto na terenie gminy działa szkoła Podstawowa w Białkach Dolnych.

Placówki oświatowe w Gminie Ułęż w latach 2010-2014

Edukacja 2010/2011 2012/2013 2013/2014

Placówki wychowania przedszkolnego 2 2 2

Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego 84 75 63

Szkoły podstawowe 2 2 2

Uczniowie szkół podstawowych 211 171 174

Szkoły gimnazjalne 1 1 1

Uczniowie szkół gimnazjalnych 128 138 116

Przy Zespole Szkół im. Kajetana hr. Kickiego działa internat ze 150 miejscami noclegowymi, jest także kuchnia ze stołówką z wyposażeniem dostosowanym do żywienia zbiorowego. Zespół Szkół w Sobieszynie jest jednostką budżetową powiatu ryckiego.

Wydatki Gminy Ułęż na oświatę i wychowanie w latach 2010-2014

Gmina Ułęż Jednostka

miary 2010 2011 2012 2013 2014

Wydatki w Dziale 801 - Oświata i wychowanie

ogółem zł 3669163,62 3551646,51 3703079,64 3867602,08 3638808,62

wydatki bieżące ogółem zł 3663171,61 3551646,51 3703079,64 3867602,08 3535989,01 wydatki bieżące na

wynagrodzenia zł 2032266,55 2322163,62 2389425,39 2580646,12 2331789,26 wydatki bieżące na

pochodne od wynagrodzeń zł 355017,79 440915,41 476052,96 509468,46 441913,19 wydatki bieżące na zakup

materiałów i usług zł 967668,04 455478,06 492453,84 431557,17 456720,86 wydatki bieżące jednostek

budżetowych ogółem zł 3496477,43 3367844,29 3512698,54 3698460,12 3407403,27 świadczenia na rzecz osób

fizycznych zł 166694,18 183802,22 185775,02 165272,46 128585,74

wydatki majątkowe

ogółem zł 5992,01 0,00 0,00 0,00 102819,61

wydatki majątkowe

inwestycyjne zł 5992,01 0,00 0,00 0,00 102819,61

wydatki w rozdziale 80101

- Szkoły podstawowe zł 1894634,31 1531749,08 1580416,85 1736014,57 1512299,65 wydatki w rozdziale 80113

- Dowożenie uczniów do szkół

zł 136095,36 143059,98 140474,95 125541,81 140685,53 wydatki w rozdziale 80110

- Gimnazja zł 608459,36 676316,66 751594,30 782399,98 736991,59

(23)

Gmina Ułęż

Ułęż 168,08-504 Ułęż

Strona

23

- Przedszkola zł 0,00 0,00 0,00 0,00 1400,04

- Licea ogólnokształcące zł 506729,50 619165,80 573470,59 571932,59 453486,81 wydatki w rozdziale 80114

- Zespoły obsługi ekonomiczno- administracyjnej szkół

zł 213170,73 252448,03 262853,76 265045,37 276340,50

3.4.2. OCHRONA ZDROWIA I OPIEKA SPOŁECZNA

Na utrzymanie właściwego poziomu warunków życia mieszkańców gminy wpływa prawidłowe funkcjonowanie podstawowej opieki zdrowotnej i opieki społecznej. Zadania pomocy społecznej wynikające z programów rządowych, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej.

Ośrodek ten posiada Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Ułęż ma stanowić podstawę do realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji rozwiązujących kwestie społeczne, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Ze względu na niski stopień zamożności społeczeństwa efektywność działań GOPS jest jednym z ważniejszych elementów zapewnienia zrównoważonego rozwoju społecznego.

Wydatki na pomoc społeczną Gminy Ułęż w latach 2012-2013

Gmina Ułęż Jednostka

miary 2012 2013 2014

Wydatki w Dziale 852 - Pomoc społeczna

ogółem zł 1899 920,59 1902506,36 2032416,67

wydatki bieżące ogółem zł 1899920,59 1902506,36 2032416,67

wydatki bieżące na wynagrodzenia zł 219402,42 250919,05 262235,82

wydatki bieżące na pochodne od wynagrodzeń zł 64848,38 66810,65 80492,68 wydatki bieżące na zakup materiałów i usług zł 185971,82 149319,24 158505,88 świadczenia na rzecz osób fizycznych zł 1405698,93 1411494,72 1502161,83 wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem zł 494221,66 491011,64 530254,84 wydatki w rozdziale 85202 - Domy pomocy

społecznej zł 120431,37 111363,13 112565,40

wydatki w rozdziale 85201 - Placówki

opiekuńczo-wychowawcze zł 0,00 0,00 7569,00

wydatki w rozdziale 85214 - Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

zł 127412,88 147827,96 143271,77

wydatki w rozdziale 85228 - Usługi opiekuńcze i

specjalistyczne usługi opiekuńcze zł 0,00 0,00 2088,00

wydatki w rozdziale 85219 - Ośrodki pomocy

społecznej zł 282985,55 284903,34 283644,21

wydatki w rozdziale 85204 - Rodziny zastępcze zł 996,75 5990,33 9380,97