Andrzej Kędziora, Grażyna
Żurawicka
Prace konserwatorskie w
województwie zamojskim w latach
1975-1986
Ochrona Zabytków 41/4 (163), 270-289
KRÖN I КА
PRACE KONSERWATORSKIE W WOJEWÓDZTWIE ZAMOJSKIM W LATACH 1975-1986
W granicach powstałego w 1975 r. wo jewództwa zamojskiego znajduje się 8 układów urbanistycznych i zespołów za budowy małomiasteczkowej i wiejskiej, ponad 2 tysiące obiektów architektury i budownictwa ujętych w ewidencji wo jewódzkiego konserwatora zabytków oraz ok. 150 parków i 350 cmentarzy. W archiwum Ośrodka Badań i Doku mentacji Zabytków w Zamościu zgro madzono ponad 2100 pozycji dokumen tacji naukowo-technicznej, karty ewi dencyjne zabytków nieruchomych (ok. 1800), zabytków ruchomych (ok. 3200), cmentarzy (350) oraz opracowania ewi dencyjne parków i zespołów zieleni (150), a także ponad 4500 kart adre sowych. W OBDZ znajduje się także archiwum fotograficzne liczące ponad 14 tys. negatywów, ponad 10 tys. kart archiwalnych z wglądówkam i (13X18), w tym ok. 1000 wglądówek z negaty wów znajdujących się w zbiorach innych instytucji (np. IS PAN). Zasoby te, poza dokum entacją naukowo-tech niczną, uzyskaną w znacznej części z BDZ w Lublinie, W DI w Zamościu bądź jako egzemplarze archiwalne zatwier dzanych dokum entacji, w zdecydowanej większości są efektem działalności OBDZ, powołanego form alnie w 1977 r., a praktycznie działającego od 1980 r. Poza Zamościem, objętym planową re waloryzacją, pozostałe prace konser watorskie i remontowe na terenie wo jewództwa zamojskiego nie miały cha rakteru działań kompleksowych i podej mowane były każdorazowo decyzją inwestora a lb o użytkownika obiektu. W kilku wypadkach wojewódzki konser wator zabytków w całości finansował remont obiektu zabytkowego bądź czę ściowo, w ramach uchwały RM nr 179 z 1978. Konserwacja obiektów rucho mych prowadzona była głównie ze środków resortu kultury (wojewódzki konserwator zabytków, muzeum) w oparciu o plany 5-letnie.
ZABYTKI NIERUCHOME Budownictwo murowane
A d a m ó w — obora dworska z XIX w., obecnie własność GS „Samopomoc Chłopska” .
W 1975 r. wykonano remont stropu i założono instalacje elektryczne. W ykonawca: grupa remontowa SKR. B i ł g o r a j — miasto — kościół pa ra fialny p.w. św. M arii M agdaleny wy budowany w latach 1921-1932 według proj. Jerzego Siennickiego.
W latach 1979-1981 położono nowy miedziany dach, w 1981 r. odm alow a no wnętrze kościoła.
Prace wykonano systemem gospodar czym na koszt parafii.
B i s z c z a — dwór z drugiej połowy XIX w., obecnie mieszczą się biura GS „Samopomoc Chłopska” .
W 1976 r. wykonano remont elewacji. W 1979 r. odnowiono także elewacje dawnej obory murowanej mieszczącej magazyny z drugiej połowy XIX w. Prace przeprowadziła brygada remon towa GS „Samopomoc Chłopska” . C h o d y w a ń c e (gm. Jarczów) — kor degarda pałacowa z przełomu XVIII/ /XIX w., klasycystyczna.
W latach 1976— 1977 wykonano remont obiektu (m. in. odgruzowano obiekt oraz zabezpieczono ściany i skleoie- nia), który przeprowadziła grupa re m ontowo-budowlana PGR „M achnów ” ze środków Urzędu Gminy i częściowo wojewódzkiego konserwatora zabytków. C z e r n i c z y n (gm. Hrubieszów) — ko ściół parafialny p.w. św. Jana Chrzci ciela, wybudowany ja ko cerkiew prawo sławna w 1870 r. W 1979 r. wymienio no pokrycie dachu (blacha ocynkowa na), a w 1986 r. pom alowano dach. Prace wykonano systemem gospodar czym, na koszt parafii.
C z e ś n i ki (gm. Sitno) — kościół p a rafialny p.w. św. M ichała Archanioła, dawna cerkiew prawosławna z lat 1901— 1903, o cechach neoromańskich i bizantyjskich.
W 1979 r. przeprowadzono prace ele- wacyjne, wymieniono również rynny oraz drzwi. W 1983 r. dobudowana została zakrystia (proj. A. W ięcek z Lublina, wykonawstwo — miejscowi murarze), za łożono również ogrzewanie. W 1986 r. przeprowadzony został częściowy re mont wieży (cieśla — H. Zygmunt z Bożego Daru).
D ą b i e (gm. Żółkiewka) — dw ór z 1848 r. W latach 1974-1982 nie użytko wany.
W latach 1983— 1985 wykonano remont części budynku, odwodnienie, dach, wy mieniono instalację, pom alowano wnę trze i elewacje, przeznaczając budynek na cele szkolne (3 klasy szkoły pod stawowej).
Prace finansował Gminny Zespół Eko nomiczno-Administracyjny Szkół w Ż ó ł kiewce.
D o ł h o b y c z ó w — kościół parafialny p.w. M atki Boskiej Częstochowskiej zbudowany w latach 1911— 1914 według projektu Zenona Konowicza, neogotycki. W latach 1979— 1980 użytkownik wym ie nił więźbę dachową i pokrył dach b la chą miedzianą. O biekt odwodniono, za bezpieczono fundam enty oraz wykona no remont elewacji (uzupełnienie ubyt ków cegły w murze). Prace prowadzone były systemem gospodarczym, przy f i nansowym wsparciu wojewódzkiego kon serwatora zabytków w ramach uchwały RM nr 179/1978.
D z i e r ą ż n i a (gm. Krynice) — kościół parafialny p.w. W niebowzięcia N a j świętszej M arii Panny zbudowany w latach 1763-1774, barokowy, kilkakro tnie spalony, remontowany i rozbudo wywany.
W 1976 r. przebudowano wieżę ko ścielną (prace prow adził W ł. W owczak z Tomaszowa), wykonano remont wnętrz: zabezpieczenie pęknięcia skle pień, m alowanie i odnowienie ołtarzy. W 1982 r. remont elewacji kościoła, dzwonnicy i plebanii przeprow adził Z. W ojtow icz z Bełżca. Wszystkie p ra ce wykonane zostały na koszt parafii. G o ł ę b i e (gm. Dołhobyczów) — p a łac z 1902 r., eklektyczny, użytkowany przez Zakład Rolny PGR.
W 1982 r. wym ieniono pokrycie dachu. G o r z k ó w — kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa z 1623 r., roz budowany w 1885 r.
W latach 1985-1987 wykonano nową więźbę oraz pokrycie nad zakrystią i prezbiterium, po odkuciu starych tyn ków położono dwie nowe warstwy tyn ku, uzupełniono gzymsy. W okół kościo ła wykonano opaskę odw adniającą i
założono dreny z 8 studzienkami. Prace wykonano systemem gospodar czym na koszt parafii.
G r ó d e k (gm. Jarczów) - kościół p a rafialny p.w. św. Anny z lat 1840— 1846, klasycystyczny. W 1981 r. adm inistrator p a ra fii przeprowadził remont kościoła i dzwonnicy, położono m. in. nowy tynk, pom alowano wnętrza oraz założono no we okna z kolorowym szkłem. Prace prowadzili miejscowi rzemieślnicy. H r u b i e s z ó w — klasztor dom inika nów z lat 1736— 1766, obecnie siedziba Liceum Ogólnokształcącego.
W 1975 r. wykonano kanalizację i sa nitariaty. W 1977 r. wymieniono insta la cję elektryczną. W 1978 r. przeprowa dzono roboty blacharskie, malarskie i elewacyjne. W 1979 r. wymieniono po krycie dachu. W 1980 r. przeprowadzo no remont elewacji, m. in. uzupełniając tynki oraz wym ieniono stolarkę. W 1982 r. przeprowadzono remont cen tralnego ogrzewania. W 1985 r. prze budowano klatkę schodową, a w 1986 r. wymieniono dalszą część stolarki okien nej i drzwiowej. W tym okresie rów nież kilkakrotnie m alowano sale lekcyj ne (1978, 1980, 1982, 1984, 1985). Prace te na zlecenie Zespołu Szkół O gólnokształcących w większości pro wadziły W ojewódzkie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i M ieszkanio wej (M PGKiM), WUSP, a także wyko nawcy prywatni.
H r u b i e s z ó w — cerkiew prawosła wna p.w. W niebowzięcia Najświętszej M arii Panny z 1873 r., w stylu bizantyj- sko-rosyjskim.
W latach 1979— 1983 przeprowadzono gruntowy remont obiektu, m.in. odko pano oraz osuszono mury wokół świąty ni, wymieniono tynki i pom alowano ele wacje, wymieniono także więźbę kopuł i pokrycie dachu i kopuł. W 1984-1986 wymieniono stolarkę i wykonano opaskę odw adniającą wokół cerkwi.
Prace finansowała Warszawska M etro polia Prawosławna przy wsparciu fin a n sowym Ministerstwa Kultury i Sztuki w ramach uchwały RM nr 179/1978. W ięk szość prac wykonał rzemieślnik Jan Ko rzeniowski.
H r u b i e s z ó w — dwór „D u Chateau” z 1791 r. połączony z dwom a oficyn a mi, klasycystyczny.
W latach 1977-1983 przeprowadzono pełną rewaloryzację obiektu. W ym ienio no konstrukcję i pokrycie dachu, posa dzki oraz stolarkę okienną i drzwiową. Wyburzono część ścianek działowych, przemurowano górne części ścian szczy towych. Po odgrzybieniu i zabezpiecze niu przed zawilgoceniem budynku sku to stare tynki i położono nowe. W zm o cniono także fundam ent w zachodniej oficynie. Założono nowe instalacje ele ktryczne. W ykonano także instalację centralnego ogrzewania i w odno-kana lizacyjną. W nętrza dworu otrzymały no wą aranżację I wyposażenie. Przezna czono go na Muzeum Regionalne, Bi bliotekę Miejską i siedzibę Towarzy stwa Regionalnego Hrubieszowskiego. Całość prac przeprowadzono ze środ ków konserwatorskich. W ykonawcą był O ddział PP PKZ w Zamościu, a pro je ktantem R. Ostrowski (PUIW w Lubli nie).
J a r o s ł a w i e c (gm. Uchanie) - kar czma TRH zbudowana po 1816 r., obe cnie wykorzystywana jako Dom Ludowy. W latach 1985-1986 wymieniono pokry cie dachu i instalację elektryczną, po dłogi i drzwi, zainstalowano centralne ogrzewanie, pom alowano budynek z zewnątrz i wewnątrz.
Wszystkie te prace wykonał Zakład Remontowo-Budowlany Urzędu Gminy. J a r o s ł a w i e c i(gm. Uchanie) — leś niczówka z ok. 1916 r., zbudowana przez Towarzystwo Rolnicze H ru bie szowskie, obecnie użytkowana przez Nadleśnictwo „Strzelce” .
W 1976 r. przeprowadzono remont d a chu i elewacji oraz wymieniono część stolarki okiennej.
Prace wykonano sposobem gospodar czym.
K l e m e n s ó w (gm. Sułów) — pałac (dawna rezydencja Zamoyskich), wybu dowany w latach 1744— 1747 według proj. A. Bema i rozbudowany przez H. M arconiego (1826— 1841), barokowy, obecnie użytkowany przez Dom Pomocy Społecznej i s.s. franciszkanki.
Od 1981 r. systematycznie prowadzono wymianę pokrycia dachu (nowy gont). Ponadto wymieniono w całym budynku instalacje elektryczne. Przeprowadzono także remont kominów, ram okiennych, podłóg i posadzek, a także balkonu nad wejściem głównym.
Prace prowadzono sposobem gospo darczym na zlecenie obu użytkowników, przy częściowym dofinansowaniu w ra mach uchwały RM nr 179/1978. Re montowano również niektóre budynki gospodarcze: „czworobok” , ujeżdżalnię, budynek inwentarski, pralnię (m. in. wymiana pokrycia dachu i instalacji elektrycznej).
K r a s n o b r ó d — zespół pałacowy z XVIII w., później rozbudowany i prze budowany, obecnie mieści się tu Sana torium R ehabilitacyjne dla Dzieci im. J. Korczaka.
W latach 1971-1975 Spółdzielnia „Be to n " z Zamościa przeprowadziła remont kapitalny oficyny (projekt - ROM „Za- m ość").W 1982 r. wymieniono pokrycie dachu pałacu i wieży ciśnień.
Ł a b u n i e — zespół pałacowy-parkowy wzniesiony w latach 1735— 1744, spalo ny w 1944 r. i odbudowany.
W latach 1981— 1986 użytkujące zespół s.s. Franciszkanki M isjonarki M arii do konały gruntownego remontu obiektów wchodzących w skład zespołu (pałac, oficyna prawa, kasztelanówka, budynki gospodarcze). O dw odniono wszystkie budynki (studzienki, opaski), położono nowe tynki, wymieniono instalację ele ktryczną (pałac) oraz wykonano nowe instalacje: wodno-kanalizacyjną, cen tralnego ogrzewania, elektryczną (o fi cyna prawa i lewa, kasztelanówka, bu dynki gospodarcze). Ponadto w budyn ku głównym adaptow ano na cele m ie szkalne I i II piętro, uzupełniono sto larkę okienną i drzwiową, przeprowa dzono remont schodów zewnętrznych. W oficynach wykonano również nowe stropy i podłogi.
Prace prowadzono systemem gospodar czym przy częściowym wsparciu M in i sterstwa Kultury i Sztuki (uchwała RM nr 179/1978).
Ł a z i s k a (gm. Skierbieszów) — kościół parafialny p.w. N iepokalanego Poczę cia Najświętszej M arii Panny, wybudo wany w 1912 r. ja ko cerkiew prawo sławna.
W 1981 r. M. Pecka z Frampola po m alował wnętrze kościoła.
Ł a z i s k a (gm. S k i e r b i e s z ó w ) — dwór wybudowany w XIX w., obecnie mieszczący szkołę podstawową.
W 1979 r. przeprowadzono prace ele wacyjne i pom alowano wnętrze. W 1982 r. wykonano remont kapitalny obiektu, m. in. założono instalację ka nalizacyjną i centralnego ogrzewania oraz wymieniono instalację elektryczną. Prace prowadziła RSP w Dębem i wy konawcy prywatni.
Ł u k o w a — areszt gminny z 1905 r., obecnie budynek gospodarczy Urzędu
Gminy.
W 1978 r. remontowano strop. Roboty prowadził wykonawca prywatny. M a j d a n S t a r y (gm. Księżpol) — rządcówka z XIX w. zamieszkała przez B. Mroczka, który w 1977 r. przepro wadził remont dachu.
M a s z ó w G ó r n y (gm. Rudnik) — dwór wzniesiony w 1931 r. według proj. T. Zaremby, mieszczący obecnie O śro dek Zdrowia.
W 1986 r. grupa remontowo-budowlana W ojewódzkiego Szpitala Zespolonego wykonała remont budynku, m. in. wy m ieniono piec centralnego ogrzewania, uzupełniono tynki, pom alowano obiekt, remontowano schody i dach.
M o d r y ń (gm. M ircze) — kościół f i lialny p.w. M atki Boskiej Królowej Pol ski z 1740 r., barokowy, dawna cer kiew unicka, opuszczony w 1944 r. po pada ł w ruinę.
W 1977 r. obiekt przejął adm inistrator parafii w Mirczu i przeprowadził w la tach 1978— 1982 remont kapitalny ob ie ktu. W ykonano nowe dachy (więźba, pokrycie), rynny i rury spustowe, prze murowano część murów, głównie podo- kiennych, wstawiono drzwi i okna, o d wodniono obiekt, przeprowadzono p ra ce elewacyjne, we wnętrzach położono posadzki i wykonano instalację elektry czną.
Całość prac wykonano przy finansowym wsparciu wojewódzkiego konserwatora zabytków (uchwała RM nr 179/1978). M о к r e I i p i e (gm. Radecznica) — ko ściół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Św., wybudowany w latach 1907— 1913 według projektu J. P. Dziekońsklego, neogotycki.
W latach 1978— 1987 odbudowano zni szczoną w czasie pożaru (1978) wieżę. W ym ieniono także instalację elektrycz ną.
Prace prowadzono systemem gospodar czym przy częściowym udziale spółdziel ni rzemieślniczej z Lublina I wsparciu finansowym w ramach uchwały RM nr 179/1978.
N o w o s i ó ł k i (gm. Telatyn) — kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskie go, dawna cerkiew unicka z 1846 r., później przebudowana.
W 1984 r. przeprowadzono pod kierun kiem J. Pecki prace elewacyjne (także przy dzwonnicy i ogrodzeniu).
R a c h a n i e — zespół dworski z końca XVIII w., rozbudowany w XIX w., w ła sność GS „Samopomoc Chłopska", któ ra w 1976 r. remontowała pokrycie dachu dawnego dworu (biura). W 1985 r. przeprowadzono malowanie elewacji dworu i obory oraz w 1986 r. remont pokrycia dachowego stajni i obory.
R a d e c z n i c a — zespół klasztorny bernardynów, powstały 1684— 1693 we dług proj. J. M. Linka, w następnych wiekach rozbudowywany.
Remonty przeprowadzono w obiektach zajmowanych obecnie przez Państwo wy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych.
W dawnym klasztorze (XVIII w.) w la tach 1976-1977 wymieniono pokrycie dachu, przemurowano kominy, przepro wadzono prace elewacyjne i malarskie. W dawnym liceum (XIX w.) w latach 1985— 1986 wymieniono stolarkę, stropy, instalacje: centralnego ogrzewania, w o dno-kanalizacyjną, elektryczną i pokry cie dachu, przeprowadzono też roboty malarskie. W dawnym internacie w la tach 1981— 1982 również wymieniono stolarkę, stropy, pokrycie dachu, insta lację centralnego ogrzewania oraz prze
prowadzono prace elewacyjne. Wszystkie prace prowadził Zakład Re montowo-Budowlany przy szpitalu. S i t n o — pałac z XIX w., neoklasycy- styczny.
W latach 1977— 1979 przeprowadzono generalny remont obiektu przez W o je wódzką Spółdzielnię Remontowo-Budo wlaną i O dd ział PP PKZ w Zamościu ze środków resortu rolnictwa, przezna czając obiekt na szkołę W ojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego.
S k i e r b i e s z ó w — kościół parafialny p.w. Najświętszej M arii Panny z ok. 1610 r., później przebudowany.
W 1980 r. naprawiono tynki i pom alo wano wnętrza (wykonawca — M arian Pecka z Fram pola), następnie w 1985 r. pom alowano farbą antykorozyjną dachy kościoła (wykonawca — Jerzy Szumski z Hostynnego). Remonty prowadzono na koszt parafii.
S t r z y ż ó w (gm. Horodło) — zespół pałacowy z połowy XVIII w., przebudo wany, od 1963 r. własność cukrowni „Strzyżów” .
W latach 1975— 1976 przeprowadzono remont kapitalny kaplicy pałacowej. W ykonano nową wieźbę dachową i po krycie blachą. Restauracji poddano ta kże sklepienie, okna i drzwi. Pomalo wano wnętrza i elewacje. W latach 1980— 1981 przeprowadzono remont wnętrz i elew acji w pałacu, a w 1982 r. lewej i prawej oficyny. Prace wykonała grupa remontowa cukrowni. W latach 1984— 1985 przeprowadzono remont po krycia dachu i rynien w pałacu oraz remont tynków i elewacji całego zespo łu. W ykonawcą tych prac był SKR „H o rod ło". W 1987 r. na zlecenie w ojew ó dzkiego konserwatora zabytków O ddział PP PKZ w Zamościu opracował studium historyczno-architektoniczne zespołu pa łacowego.
S u s i e c — kościół parafialny p.w. św. Jana Nepom ucena z lat 1862— 1868. W okresie 1982-1983 dobudowano ka
plicę, przebudow ano zakrystię drew nia ną na murowaną. W 1982 r. pokryto gontem i konserwowano dzwonnicę drewnianą z la t dwudziestych XX w. Wszystkie prace prowadzono sposobem gospodarczym.
S z c z e b r z e s z y n - budynek szkolny dawnej Szkoły W ojewódzkiej wybudo wany w latach 1819— 1822, obecnie uży tkowany przez Zasadniczą Szkołę Za wodową.
W 1984 r. przeprowadzono prace ele wacyjne. W ykonawcą było Biłgorajskie Przedsiębiorstwo Budowlane.
T a r n o g r ó d - cerkiew prawosławna p.w. Św. Trójcy z lat 1870— 1875. W 1980 r. położono na elewacjach nowe tynki, wymieniono główne drzwi wejściowe oraz odkopano, osuszono i zabezpieczono częściowo fundam en ty. Prace prowadzono przy częściowym wsparciu finansowym Ministerstwa Kul tury i Sztuki — uchwała RM nr 179/ /1978.
W latach 1983-1984 wykonano syste mem gospodarczym ogrodzenie cm enta rza cerkiewnego z kamienia granitow e go.
T a r n o g r ó d - budynek Urzędu G m i ny, z 1930 r., obecnie Urzędu Miasta i Gminy przy ul. 22 Lipca 1.
W 1986 r. ze środków Urzędu Gminy wym ieniono instalację elektryczną, wy konano boazerię, przeprowadzono re mont schodów i pomalowano dach. T a r n o g ó r a (gm. Izbica) — kościół
parafialny p.w. św. Zofii z 1534 r., roz budowany w latach 1871— 1872. W 1979 r. pom alowano wnętrze kościo ła oraz położono nowe tynki na elew a cjach organistówki. W 1983 r. wymie niono pokrycie dzwonnicy i również po łożono nowe tynki. Prace prowadzili rzemieślnicy prywatni na koszt parafii. T a r n o g ó r a (gm. Izbica) — zespół
pałacowy wybudowany w latach 1830— — 1840, klasycystyczny, użytkowany przez Liceum Ogólnokształcące.
W 1974 r. w pałacu wymieniono insta lację elektryczną. W 1980 r. przepro wadzono remont elewacji pałacu i o fi cyny południowej (wykonawca: Spół dzielnia Remontowo-Budowlana). W 1984 r. częściowo pokryto i zabezpie czono dach pałacu i obu oficyn. W 1986 r. pokryto dach blachą miedzianą, naprawiono tynki (wykonawcy prywat ni) oraz przeprowadzono remont elewa cji oficyny północnej (wykonawca: Za kład Rem ontowo-Budowlany w Izbicy). Wszystkie prace wykonano na koszt
użytkownika.
T o m a s z ó w — cerkiew prawosławna p.w. W niebowzięcia Najświętszej M arii Panny z 1980 r., styl bizantyjsko-ru- ski.
W latach 1979-1982 przeprowadzono generalny remont nie użytkowanego dotąd obiektu. O dkuto stare tynki na elew acjach i położono nowe, uzupeł niono de tale architektoniczne, pokryto blachą dachy i kopuły. Remontowano i uzupełniono stolarkę, następnie o d nowiono wnętrza obiektu, przeznacza ją c je na cele kultowe (utworzono p a rafię prawosławną).
Prace remontowe, prowadzone sposo bem gospodarczym, finansowała M e
tropolia Warszawska i Całej Polski, przy dofinansowaniu w ramach uchwały RM nr 179/1978.
T o m a s z ó w — willa przy ul. 1 M aja 51, wzniesiona w latach 1930— 1934, eklektyczna, mieszcząca obecnie Stację Sanitarno-Epidem iologiczną. W latach 1979— 1983 przeprowadzono generalny remont. Budynek odgrzybiono, w ykona no izolację przeciwwilgociową, wym ie niono stropy i pokrycie dachu (zam ie niono dachówkę na blachę m iedzianą). Położono nowe tynki, zrekonstruowano brakujące detale architektoniczne. Pra ce prowadził Zakład Rem ontowo-Budo wlany Służby Zdrowia (proj. T. Barte- cki), przy częściowym dofinansowaniu w ramach uchwały RM nr 179/1978. T u r k o w i c e (gm. W erbkowice) — b u dynek szkoły podstawowej z początku XX w. (na terenie dawnego monastyru prawosławnego).
W latach 1980-1984 przeprowadzono remont kapitalny budynku, wykonano instalacje w odno-kanalizacyjną i ce n tralnego ogrzewania, wymieniono p o d łogi, stropy i częściowo pokrycie dachu, pom alowano wnętrze i ściany zewnę trzne budynku.
Prace prowadziła Spółdzielnia Rzemie ślnicza z Hrubieszowa, a inwestorem był Inspektorat Oświaty i W ychowania w W erbkowicach.
U c h a n i e — kościół parafialny p.w. W niebowzięcia Najświętszej M arii Pan ny * wzniesiony w latach 1482-1484 i rozbudowany w 1625 r., renesansowy. W 1976 r. założono instalację ogrzew czą, w 1977 r. pom alowano wnętrza, w 1978 r. otynkowano z zewnątrz. W 1981 r. wymieniono fundam enty pod kaplicą Św, Anny.
Prace prowadzili rzemieślnicy na koszt parafii.
U d г у с z e (gm. Stary Zamość) — dwór z 1804 r., przebudowany w drugiej po łowie XIX w., obecnie mieści szkołę podstawową.
W 1985 r. przeprowadzono systemem gospodarczym remont elewacji budyn ku.
W i e r z b i c a (gm. Lubycza Królew ska) — dwór z początku XX w., obecnie użytkowany przez Zakład Rolny PGR. Inwestor KPGR „M ach nów " w ramach remontu kapitalnego pokrył dach b la chą (1977 r., wykonawca ZRB „ M a c h nów"), założył instalację elektryczną (1978 r., „E ltor" Lublin), instalacje cen tralnego ogrzewania i w o dno-kanaliza cyjną (1979 r., PRIM „Tomaszów") oraz przeprowadził roboty murarskie i wykoń czeniowe (1980— 1982, ZRB „M a ch n ó w "). Projekt remontu wykonał O ddział PP PKZ w Lublinie, a jego koszty poniosło częściowo Ministerstwo Rolnictwa. W i e r z b i c a (gm. Rudnik) — dw ór z XVII w., gruntownie przebudowany w XVIII i XIX w., obecnie mieści się w nim szkoła podstawowa. Na zlecenie Zbiorczej Szkoły G m innej w Rudniku w 1980 r. wymieniono pokrycie dachu. Gruntownemu remontowi poddano bu dynek w latach 1984— 1986, m. in. za bezpieczono ściany przed pęknięciami, skuto tynk i położono nowy, wyremon towano piwnice, zabezpieczono mury przed wilgocią (opaska odwadniająca),
1. Aleksandrów, drewniany kościół p a ra fia ln y — stan po kon serwacji, 1986 r.
2. Górecko Kościelne, drewniany kościół p a ra fia ln y — stan po konserwacji
wykonano nowy taras przed głównym wejściem i wymieniono stolarkę.
Wszystkie prace wykonała Spółdzielnia Rzemieślnicza.
W o ż u c z y n (gm. Rachanie) — kościół parafialny p.w. Nawiedzenia N ajświęt szej M arii Panny zbudowany w latach 1742— 1750, barokowy.
W latach 1984-1985 kościół pokryty zo stał blachą miedzianą (prace prowa dził A. W itelski), a w 1985 r. przepro wadzono prace elewacyjne (J. Kopeć). Remont został przeprowadzony ze środ ków parafii.
Z a m o ś ć — rewaloryzację zespołu sta romiejskiego rozpoczęto w 1963 r. Kom pleksowy charakter rozpoczętych w 1975 r. prac renowacyjnych form alnie określiła uchwała Rady M inistrów nr 139 z 31 V 1974 r., natom iast meryto ryczny zakres działań ustalony został w oparciu o wnioski konserwatorskie zawarte w studium historyczno-urbani- stycznym (1977, O d d zia ł PP PKZ w Lu blinie) i plan rewaloryzacji zespołu sta romiejskiego (1977, O ddział PP PKZ w Rzeszowie).
Głównym wykonawcą prac projektowych w omawianym okresie były PP PKZ, po czątkowo O ddział w Warszawie, na stępnie w Lublinie i Zamościu (powo łany w 1977 r.), natom iast prace remon towo-konserwatorskie prowadził oddział lubelski PP PKZ, a od 1977 r. zamojski. Znaczny wkład w renowację wniosły również: Politechnika Krakowska (doku m entacja) i WPBK, od 1978 r. KBK (wy konawstwo), a także kilka przedsię biorstw specjalistycznych. W ażną rolę spełniała działająca w latach 1977— — 1980 Rada Konserwatorska ds. Zespo łu Staromiejskiego. Podstawę opraco wań projektowych stanowiły poprzedza jące je badania historyczne, architekto niczne i archeologiczne.
W omawianym okresie powstały studia historyczno-architektoniczne dla Bramy Lwowskiej Nowej (1976), Nadszańców i Bramy Lwowskiej Starej (1976), Bloku XIII (1976), XXII (1977), XI (1978), ko ścioła franciszkańskiego (1981), Zespo łu Klaryskowego (1982), Bloku XXVI (1978) — wszystkie opracowane przez PP PKZ — O ddział w Warszawie oraz dla Bloku XIV (1978), XXIV (1978), XVI (1979), XXVII (1979) — opracowane przez PP PKZ - O ddział w Zamościu, badania architektoniczne dla Bloku XXII (1977) - oprać. PP PKZ - O ddział w Warszawie, dla Bloku XXVI (1985), XXVII (1984), Bramy Lwowskiej Nowej (1979), Bastionu VII (1979), Bramy Lu belskiej Nowej (1979), Zespołu Klary- skowskiego (1979) - oprać. PP PKZ - O ddział w Zamościu.
Przed przystąpieniem do rewaloryzacji obiektów wykonywano także badania podłoża gruntowego, a również w ra mach nadzoru badania archeologiczne. Zakres prac remontowo-konserwator skich obejm ował rozbiórkę elementów niezabytkowych, zabezpieczenie konstru kcji obiektów, prace instalacyjne i bu dowlane, rekonstrukcję brakujących ele mentów, konserwację kam ieniarki, sztu katerii, polichromii, stolarki, snycerki, aranżację i wyposażenie wnętrz, prace elewacyjne oraz zagospodarowanie te renu wokół bloków mieszkalnych. W ra mach renowacji Starego Miasta wyko nano też budowę, bądź przebudowę,
modernizację ulicznych sieci kanaliza cyjnych, wodociągowych, centralnego ogrzewania, elektroenergetycznych, g a zowych i telekom unikacyjnych, położo no nowe nawierzchnie ulic.
Funkcję inwestora rewaloryzacji zabyt kowego Zespołu Starom iejskiego spra wowała w okresie sprawozdawczym W o jewódzka Dyrekcja Inwestycji. Do 1985 r. prace rewaloryzacyjne w całości finansowane były ze środków resortu kultury 1.
— K o ś c i ó ł k o l e g i a c k i p.w. Zmartwychwstania Pańskiego i Św. To masza Apostoła, wybudowany w latach 1587— 1598 według projektu Bernarda Moranda i przebudowany w latach 1824— 1826, manierystyczny.
W latach 1977— 1978 wykonano na koszt parafii nowe pokrycie dachu blachą miedzianą.
W 1980 r. wykonano instalację central nego ogrzew ania i o b iekt podłączono do sieci miejskiej.
— K o ś c i ó ł p o r e f o r m a c k i , obec nie rektora Iny, p.w. św. Katarzyny, wy budowany w 1680— 1686 według pro jektu Jana M ichała Linka, potem w ielo krotnie przebudowywany.
W 1979 r. przeprowadzono prace ele wacyjne.
— R a t u s z , powstały ok. 1591 r. i roz budowany w latach 1639— 1651 według proj. J. Jaroszewicza i J. W olffa. W 1980 r. przeprowadzono remont ele wacji. W 1982 r. wykonano remont uszkodzonego przez burzę zwieńczenia hełmu (m. in. chorągiew ka). Prace b la charskie prowadził Kędra.
— A r s e n a ł , ul. Zamkowa 2, powstały w latach 1582— 1583 według proj. B. M oranda, potem kilkakrotnie prze budowywany, m. in. w trzeciej ćwierci XVII w. i w latach 1821— 1825.
W latach 1978-1983 obiekt poddano gruntownej restauracji, ad ap tu jąc go na pomieszczenia Muzeum Barwy i O rę ża (proj. A. Kadłuczka, Politechnika Krakowska).
W ykonawcą prac konserwatorskich był KBK „Zamość".
— B a s t i o n V I I z k a z a m a t a m i , pochodzący z XVI/XVII w., potem prze budowywany, a po 1866 r. częściowo zburzony.
W latach 1977— 1984 po odsłonięciu po zostałości murów zrekonstruowano ba stion, w którego wnętrzu wzdłuż galerii strzelniczych urządzono trasę turystycz ną. Wszystkie badania i prace rekon strukcyjne przeprowadzono pod kierun kiem A. Kąsinowskiego. Zrekonstruowa no także brakujące fragm enty przyle gającej od południa do bastionu kur tyny (1977— 1980) oraz pozostałości XVII- -wiecznego kojca „Linkowskiego” (1982— -1984).
Całość prac prowadził O ddział PP PKZ w Zamościu.
— B r a m a L u b e l s k a N o w a — powstała w latach 1821— 1824, po 1866 r. zamurowana i przebudowana. O biekt restaurowano w latach 1977— -1980 według proj. J. Radzika. Wraz z bram ą i kazam atam i kompleksowo objęto renowacją zespół powiązanych z bram ą urządzeń fortyfikacyjnych.
Częściowo zrekonstruowano przylegają ce z obu stron bramy fragm enty kur tyny, odkryto i zabezpieczono pozosta łości kojca w fosie (1980-1982), zre konstruowano fragm enty muru Carnota, oskarpowania rawelinu oraz fosy (1983— -1985). Powstał także most łączący bramę z rawelinem (1982 r.).
Wszystkie prace wykonał O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— B r a m a L u b e l s k a S t a r a — wzniesiona według proj. B. M oranda w końcu XVI w., później zam urowa na.
W latach 1977-1980 obiekt odrestau rowano, m. in. rekonstruując fasadę według archiw alnej ikonografii (proj. H. Kossuth i G. Zamoyski). Alegorycz ną rzeźbę w zwieńczeniu wykonali W. Chałaczkiewicz i J. Chłapowski. W la tach 1986— 1987 po kilkuletnim użytko waniu (MDK) obiekt remontowano i adaptow ano na pomieszczenia Teatru Młodych. W ykonano również w okresie 1981— 1984 częściową rekonstrukcję i restaurację przylegającego do bramy fragm entu kurtyny wraz z poterną (proj. A. Cygnarowski).
Wszystkie prace prowadził O ddział PP PKZ w Zamościu.
— B r a m a L w o w s k a S t a r a — wzniesiona według proj. B. M oranda (1599 r.) i ok. 1820 r. zamurowana. Przejście otwarto w latach międzywo jennych.
W 1979 r. zrekonstruowano znany z przekazów ikonograficznych szczyt b ra my (proj. B. Waszak i B. Skórzańska). Rzeźbę Chrystusa ze św. Tomaszem oraz kartusze herbowe odkuł J. Pał czyński.
Prace prowadził O ddział PP PKZ w Z a mościu.
— F u r t a w o d n a (poterna) — sprzed 1704 r., wraz z pozostałościami kurtyny budowanej według proj. B. M o randa (XVI/XVII w.), rozbudowana przez J. M alletskiego. Te fragm enty fortyfikacji zostały zburzone po 1866 r. Furtę odkryto w trakcie badań a rc h i tektonicznych prowadzonych przez A. Kąsinowskiego i wraz z kurtyną w la tach 1980— 1984 częściowo zrekonstru owano i restaurowano.
Prace prowadził O dd ział PP PKZ w Z a mościu.
— P a ł a c Z a m o y s k i c h — w ybudo wany w latach 1559— 1586 według proj. B. M oranda, kilkakrotnie przebudow a ny.
W 1986 r. wykonano na koszt Sądu W ojewódzkiego rem ont elew acji b u dynku głównego.
— R y n e k W i e l k i . W latach 1978— — 1980 usunięto starą nawierzchnię z trawnikam i w poszczególnych kw arta łach i ułożono zaprojektowaną przez prof. W iktora Zina nową nawierzchnię klinkierowo-kam ienną (dolom it i granit) 0 podziałach kratkowych, obwiedzioną ornamentem geometrycznym z zazna czonymi ulicam i krzyżowymi i przebie gającym i wzdłuż pierzei.
Prace prowadziło przedsiębiorstwo „K am bud” z Krakowa i KBK „Zamość". W kwartale północno-zachodnim
odkry-1 W z e s ta w ie n iu n ie u ję to o b ie k tó w , k tó re z n a jd u ją się w tra k c ie p ra c re m o n to w o -k o n s e rw a to rs k ic h .
to relikty pręgierza, zaznaczone w n a wierzchni klinkierem i granitowym i otoczkami (1979 r.). W kwartale połu dniowo-zachodnim utworzony został kwietnik.
— K a m i e n i c a p r z y ul . B a z y - l i a ń s k i e j 22 — z XVII— XVIII w., rozbudowana.
W latach 1974— 1976 ob iekt restaurowa no. Projektant — A. Hołociński (O ddział PP PKZ w W arszawie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Lublinie.
- K a m i e n i c a p r z y ul . B a z y -l i a ń s k i e j 26 — z dru gie j połowy XVII w., w XIX w. rozbudowana i n a d budowana.
W latach 1973— 1976 ob iekt restauro wano. Projektant — A. Hołociński i G. Zamoyski (O ddział PP PKZ — W arsza wa), wykonawca O dd ział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a p r z y ul . B a z y -I i a ń s к i e j 28 — z XV-I-I w., potem nadbudowana i przebudowana. W latach 1973-1976 ob iekt restaurow a no. Projektant — A. Hołociński i G. Za moyski (O ddział PP PKZ w W arszawie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Lu blinie.
— K a m i e n i c a p r z y R y n k u W i e l k i m 1 — z pierwszej ćwierci XVII w., później rozbudowywana i n a d budowywana.
W latach 1977— 1981 kamienicę resta urowano, m. in. obniżono jq do wyso kości 3 kondygnacji oraz przywrócono częściowo pierwotny układ wnętrz. Ca łość pomieszczeń adaptow ano na Klub Technika RW NOT. Projekt — A. M i siorowski (O ddział PP PKZ w W arsza wie), wykonawca - WPBK (KBK) „Z a mość".
— K a m i e n i c a P r e c h o w i c z o w - s к a, Rynek W ielki 2 — z początku XVII w., później przebudowywana i nadbudowywana.
W latach 1973— 1977 obiekt restaurow a no. Przywrócono częściowo pierwotny układ wnętrz, poddano konserwacji de ta l kam ieniarski, zrekonstruowano b ra kujące elementy. Przeprowadzono też konserwację XIX-wiecznego wyposaże nia apteki „R ektorskiej". Projekt a rch i tektoniczny - G. Zamoyski (O ddział PP PKZ w Warszawie), pro jekta nt wnętrz apteki - P. Kubisiak (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP
PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a M a l a r z o w a , Ry nek W ielki 3 — wzniesiona w pierw szej ćwierci XVII w., później przebudo wywana i nadbudowywana.
W latach 1977— 1981 obiekt restaurow a no. W nętrza adaptow ano na Klub Te chniki RW NOT. Projektant — A. M isio rowski (O ddział PP PKZ w W arszawie), wykonawca - WPBK (KBK) „Zam ość". — K a m i e n i c a A b r e k o w s k a ,
Rynek W ielki 4 — z początku XVII w., później rozbudowywana i nadbudow y wana.
W latach 1973— 1977 przeprowadzono restaurację obiektu. Przywrócono czę ściowo pierwotny układ wnętrz. Proje ktant — G. Zamoyski (O ddział PP PKZ w W arszawie), wykonawca — O dd ział
PP PKZ w Lublinie.
4. Łabunie, pałac, elew acja ogrodowa — stan po konserwacji, 1985 r.
5. Tomaszów Lubelski, dawny ratusz i cerkiew - stan z 1977 r.
— K a m i e n i c a L i n k o w s k a , Ry nek W ielki 5 — wzniesiona w pierwszej ćwierci XVII w., gruntownie przebudo wana i nadbudowana w końcu XVII w. W latach 1977— 1981 obiekt restauro wano. Projektant — A. Hołociński, wy konawca — WPBK (KBK) „Zam ość". — K a m i e n i c a B i r k o w s k i e g o , Rynek W ielki 6 — z la t 1609— 1616, póź niej rozbudowywana i nadbudowywana. W latach 1973-1977 obiekt restaurowa no w ramach planu rewaloryzacji. Przy wrócono mu pierwotny układ wnętrz. Poddano konserwacji detal kam ieniar ski, polichrom ie i drewniane stropy. O biekt adaptow ano dla potrzeb Klu bu MPiK. Projektant — A. Hołociński (O ddział PP PKZ w W arszawie), wyko nawca — O ddział PP PKZ w Lublinie. — K a m i e n i c a M o r a n d o w s k a ,
Rynek W ielki 7 — wzniesiona w końcu XVI w., przez B. M oranda, potem n a d budowywana i przebudowywana. W latach 1978— 1982 obiekt restauro wano. Projektant - J. Jamiołkowska (O ddział PP PKZ w W arszawie), wyko nawca — KBK „Zam ość” .
— K a m i e n i c a W e n t o n o w s k a , Rynek W ielki 7a — wzniesiona przed 1638 r., nadbudowywana i przebudo wywana.
W latach 1978-1982 przeprowadzono restaurację obiektu. Projektant — J. Ja miołkowska (O ddział PP PKZ w W a r szawie), wykonawca — KBK „Zam ość". — K a m i e n i c a p o d Św. K a z i m i e r z e m , Rynek W ielki 8 — z lat 1604-1610, przebudowana (m. in. 1689— 1697) i nadbudowywana.
W latach 1972— 1976 obiekt restauro wano. Przywrócono częściowo pierwo tny układ wnętrz oraz zlikwidowano okna w trzeciej kondygnacji odtw arza jąc częściowo zachowany polichrom o wany mur attykowy. Konserwowano rów nież detal kamieniarski, m. in. rzeźby św. Kazimierza w fasadzie. P ro je kta n t- A. Hołociński (O ddział PP PKZ w W a r szawie), wykonawca - O ddział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a , R y n e k W i e l k i 9 — wzniesiona w pierwszej ćwierci XVII w., później nadbudowywana i przebudowywana.
W latach 1978— 1983 obiekt restauro wano. Projektant — J. Jamiołkowska (O ddział PP PKZ w W arszawie), wyko nawca — KBK „Zam ość".
— K a m i e n i c a , ul . B a z y l i a ń s k a 22 — z XVII— XVI11 w., rozbudowana. W latach 1974— 1976 obiekt restaurowa no. Projektant — A. Hołociński (O ddział PP PKZ w W arszawie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a , ul . B a z y l i a ń s k a 26 z dru gie j połowy XVII w., w XIX w. rozbudowana i nadbudowana.
W latach 1973— 1976 obiekt restauro wano. Projektant — A. Hołociński i G. Zamoyski (O ddział PP PKZ w W arsza wie), wykonawca - O dd ział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a , ul . B a z y l i a ń s k a 28 — z XVII w., potem nadbudowana i przebudowana.
W latach 1973— 1976 restaurowana. Pro je kta n t - A. Hołociński i G. Zamoyski (O ddział PP PKZ w W arszawie), wyko nawca — O ddział PP PKZ w Lublinie. — K a m i e n i c a , ul . S t a s z i c a 6 — wzniesiona w XIX w.,
W latach 1976-1978 obiekt restauro wano. Projektant — J. Dzieciątkowski T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — KBK „Zam ość".
— K a m i e n i c a , ul . S t a s z i c a - 8 — wzniesiona w XIX w.
W latach 1976-1978 ob iekt restaurowa no. Projektant - J. Dzieciątkowski i T.
Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — KBK „Zamość” .
— K a m i e n i c a W o l s o n o w s k a , ul. Staszica 9 — wzniesiona w latach 1622-1626, później nadbudowana i przebudowana.
W latach 1975-1976 obiekt restaurowa no. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a Ł y s z k i e w i c z o w - s к a, ul. Staszica 11 - wzniesiona w XVII w., później nadbudowana. W latach 1974-1976 obiekt restauro wano, wykonując pełny zakres prac re montowych i konserwatorskich. Proje ktant - J. Dzieciątkowski, wykonawca - O ddział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a B r z y s k i c h , ul. Staszica 13 — wzniesiona na przełomie XVI/XVII w., później nadbudowana. W latach 1974— 1976 obiekt restaurowa
no. Projektant - J. Dzieciątkowski. (O ddział PP PKZ w Lublinie), wyko nawca — O dd ział PP PKZ w Lublinie. — K a m i e n i c a L i p o w s k i e g o , ul. Staszica 15 — wzniesiona w latach 1625— 1630, później nadbudowywana i przebudowywana.
W latach 1976-1977 ob iekt restauro wano. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Lublinie.
- K a m i e n i c a R e y n e b e r g e r o - w s к a, ul. Staszica 17 — wzniesiona w pierwszej połowie XVII w., później prze budowana i nadbudowana.
W latach 1976-1978 obiekt restauro wano. Przeprowadzono m. in. konser wację kam ieniarki i sztukaterii. Projek ta n t - J. Dzieciątkowski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca - O ddział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a K i n a s t a , ul. Sta szica 19 — wzniesiona na przełomie XVI/XVII w., później rozbudowana i nadbudowywana.
W latach 1976-1978 obiekt restauro wano. Przeprowadzono m. in. konser wację kam ieniarki i sztukaterii. Pro je kta nt — J. Dzieciątkowski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a B e r n e g o , ul. Sta szica 21 — wzniesiona ok. 1590 r., póź niej rozbudowywana i nadbudowywana. W latach 1976-1979 obiekt restaurowa no. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Zamościu. .
— K a m i e n i c a T e l a n o w s k a , ul. Staszica 23 — wzniesiona w latach 1591— 1599 przez B. M oranda, później przebudowywana i nadbudowywana. W latach 1976-1979 obiekt restaurowa no. Przeprowadzono konserwację sztu katerii i polichrom ii. Projektant — J. Dzieciątkowski (O ddział PP PKZ w Lu blinie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a M o r a n d o w s k a , ul. Staszica 25 — wzniesiona między 1590 a 1612 r. przez B. Moranda, póź niej przebudowana.
W latach 1977-1980 obiekt restauro wano. Konserwacji poddano kam ieniar- kę, a także polichrom ie odkryte w sali na I piętrze. Projektant — Z. M ajrow - ski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wy konawca — O ddział PP PKZ w Z a mościu.
— K a m i e n i c a S z c z e b r z e s k a , ul. Staszica 27 — wzniesiona w latach 1604— 1608, później rozbudowywana i przebudowywana.
W latach 1977— 1980 obiekt restaurowa no. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a B y s t r z y c k i e g o , ul. Staszica 29 — wzniesiona w latach 1548-1612 przez B. M oranda, następ nie rozbudowywana i przebudowywana. W latach 1977-1980 obiekt restaurow a no. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Zamościu.
— Ka m i e n i c a T u r o b i ń s k a , ul. Staszica 31 — wzniesiona w latach 1604— 1610, później rozbudowywana i przebudowywana.
W latach 1978— 1981 obiekt restaurow a no. Projektant - T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . S t a s z i c a 33 - wzniesiona w latach 1604-1612, póź niej rozbudowywana i nadbudowywana. W latach 1978— 1981 obiekt restauro wano. Projektant — T. Rajski (O ddział PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . S t a s z i c a 35 — wzniesiona na początku XVII w., później rozbudowywana i nadbudow y wana.
W latach 1978— 1981 obiekt restauro wano. Projektant — J. Lebredziński (O ddział PP PKZ w Lublinie), wyko nawca - O ddział PP PKZ w Zamościu. - K a m i e n i c a , ul . S t a s z i c a 37 — wzniesiona na przełomie XVI i XVII w., później rozbudowana i na d
budowana.
W latach 1978-1981 obiekt restaurowa no. Projektant — J. Lebredziński (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykona wca — O dd ział PP PKZ w Zamościu. — K a m i e n i c a , ul . S t a s z i c a 39 — wzniesiona na początku XVII w. W latach 1978-1982 obiekt restaurowa no, wnętrza adaptow ano na Klub M ło dej Inteligencji. Projektant — J. Lebre dziński (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Za
8. Zamość, Bastion VII z kazam atam i w trakcie robót rekonstrukcjnych, 1979 r,
9. Zamość, Stara Brama Lwowska, zrekonstruowany szczyt, 1983 r. — K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e
g o 8 - wzniesiona w druQiej połowie XIX w.
W latach 1974— 1976 obiekt restauro wano. Projektant — J. Dzieciątkowski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykona wca — O ddział PP PKZ w Lublinie. — K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 10 — wzniesiona na przełomie XVIII/XIX w.
W latach 1974— 1976 obiekt restaurowa no. Projektant — J. Dzieciątkowski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wyko nawca — O dd ział PP PKZ w Lublinie. — K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 12 — wzniesiona na przełomie XVIII/XIX w. "W latach 1975-1977 obiekt restaurowano. Projektant - J. Dzieciąt kowski (O ddział PP PKZ w Lublinie). — K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 14 — wzniesiona w pierwszej po łowie XIX w.
W latach 1975— 1977 obiekt restaurowa no. Projektant — J. Dzieciątkowski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wyko nawca - O d d zia ł PP PKZ w Lublinie. — K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 16 — wzniesiona w XIX w. W latach 1975— 1977 obiekt restaurowa no. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O ddział PP PKZ w Lublinie.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 18 — wzniesiona w pierwszej p o łowie XVII w., przebudowywana. W latach 1976— 1978 obiekt restauro wano. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 20 - wzniesiona w latach 1641 — — 1643, nadbudowana.
W latach 1976— 1978 obiekt restauro wano. Projektant — T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 22 — wzniesiona na przełomie XVII/XVJ11 w., nadbudowana.
W latach 1977— 1979 obiekt restaurowa no. Projektant - T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 24 — wzniesiona w połowie XIX w., przebudowana.
W latach 1978— 1980 obiekt restaurowa no. Projektant — Z. Majrowski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 26 — wzniesiona w 1887 r. W latach 1978— 1980 obiekt restauro wano. Projektant - T. Rajski (O ddział PP PKZ w Lublinie), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 36 — wzniesiona w XVIII w., prze budowana.
W latach 1978— 1981 obiekt restaurowa no. Projektant — St. Orłowski (O ddział PP PKZ w Zamościu), wykonawca — O dd ział PP PKZ w Zamościu.
— K a m i e n i c a , ul . Ż e r o m s k i e g o 38, wzniesiona w XIX w., przebu dowana. W latach 1978— 1981 obiekt restaurowano. Projektant — St. O rło w ski (O ddział PP PKZ w Zamościu), wy konawca — O ddział PP PKZ w Zam o ściu.
Ż u I i с e (gm. Telatyn) - dw ó r z przeło mu XVIII/XIX w.
W latach 1984-1985 przeprowadzono gruntowny remont obiektu według proj. A. Staniszewskiego, wykonano m. in. instalacje centralnego ogrzewania oraz zagospodarowano pomieszczenia na strychu. Prace prowadziła RSP w Żu- licach oraz wykonawcy prywatni.
Budownictwo drewniane
A l e k s a n d r ó w (gm. Józefów) - ko ściół parafialny p.w. M atki Boskiej Nie ustającej Pomocy z 1934 r.
W 1983 r. zabezpieczono przed korozją dach i pom alowano elewacje.
B i a ł o w o d y (gm. Uchanie) — dwo rek z końca XIX w., przebudowany w 1912 r. przez Stanisława Czachórskiego. W 1982 r. Zbiorcza Szkoła Gminna wy konała systemem gospodarczym remont
dachu i stropu oraz wzmocnienie wschodniej ściany budynku.
B i ł g o r a j - zagroda sitarska przy ul. Krasickiego 50 z 1810 r. Od 1977 r. mieści się w niej oddział miejscowego Muzeum Rzemiosł Ludowych.
Zespół składający się z domu oraz spi chlerza, wozowni, budynku go spo da r czego poddany został remontowi i p ra com кол se rwa tors kim oraz a d a p ta c ji z przeznaczeniem na muzeum o c h a ra kterze skansenowym. W ym ieniono c a ł kowicie więźbę i pokrycie, a częściowo podw aliny i zręby budynków, w ykona no przyłącze wodno-kanalizacyjne i po dziemne przyłącza elektryczne. Zespół otoczono nowym ogrodzeniem d ra n ico wym i sztachetowym.
Inwestorem wymienionych prac był PPRN w Biłgoraju i od 1975 r. M u zeum Okręgowe w Zamościu. Prace prow adziły: Zakład Gospodarki Komu- nalno-Usługowej w G oraju, a następnie Przedsiębiorstwo G ospodarki Komunal- nei i Mieszkaniowej oraz częściowo W ojewódzkie Przedsiębiorstwo Budow nictwa Kom unalneąo i Zakład Elektry czny ZMPT w Biłgoraju. Prace prowa dzono w ooarciu o inwentaryzację bu dowlana (1973, St. M achnik), orzecze nie mykologiczne (1973, M. Czajnik)
10. Zamość, wnętrze kamienicy Bystrzyckiego przy ul. Staszica 29 po rewaloryzacji, 1986 r.
i wytyczne konserwatorskie (1973, J. Górak).
B o n d y r z (gm. Adam ów) — młyn wodny na rzece W ieprz, wybudowany w 1924 r. przez M ichała Kowalczyka, od 1980 r. własność Kazimierza Kop czyńskiego.
W łaściciel w 1981 r. systemem gospo darczym wykonał remont dachu, a na stępnego roku ścian, podłóg, okien i fundam entów budynku. Napraw iona zo stała śluza i uruchom ione koło wodne, a młyn rozpoczął produkcję. W 1981 r. użytkownik otrzymał dofinansow anie w ramach uchwały RM nr 179/1978. B o n d y r z (gm. Adamów) — młyn w o dny z 1936 r., obecnie własność GS „SCh” .
W 1986 r. przeprowadzono remont tu r biny wodnej, walców oraz dachu. B o ż a W o l a (gm. Zakrzew) — kościół pa rafia lny p.w. św. A ntoniego wznie siony w latach 1831-1834.
W okresie 1985-1986 przeprowadzono rem ont obiektu, wymieniono m. in. sza lowanie oraz drzwi wejściowe, zm ienio no pokrycie dachu oraz wykonano o p a skę betonową wokół ścian kościoła. Remont prowadzono systemem gospo
darczym przy częściowym dofinansow a niu wojewódzkiego konserwatora zabyt ków w ramach uchwały RM nr 179/ /1978.
C i o t u s z a N o w a (gm. Susiec) — młyn wodny z 1928 r., własność M iko ła ja Ostasza.
W 1984 r. na koszt właściciela wymie niono pokrycie dachu (blacha ocynko wana) oraz instalację elektryczną. Pra ce prowadzili D. Korzyński i H. Ko stur.
D u b (gm. Komarów) — kościół pa ra fialny p.w. N iepokalanego Poczęcia Najświętszej M arii Panny z lat 1778 -1779, rozbudowany.
W 1980 r. przeprowadzony został sy stemem gospodarczym remont dachu (wymiana więźby i pokrycia).
G o r e c k o K o ś c i e l n e (gm. Józe fów) — kościół pofranciszkański p.w. św. Stanisława Biskupa z la t 1767— 1768,
rozbudowany w 1897 r.
W 1981 r. przeprowadzono remont d a chu i wieży. Prace prow adził rzemie ślnik, Andrzej Bury. W latach 1980— -1981 wyremontowano również kaplicz ki drewniane z XIX w. (wymieniono fu n damenty i podłogi). W latach 1979—
— 1982 prowadzono również prace ele wacyjne i dachowe przy plebanii mu rowanej z początku XX w.
G r a b o w i e c — Urząd Gminy wzniesiony w 1898 r. i użytkowany ob e cnie przez Gminny Ośrodek Kultury. Przeprowadzono następujące prace: wymiana podłóg i posadzek (1981), wy konanie instalacji w odno-kanalizacyjnej i centralnego ogrzewania (1982— 1983) i zmiana pokrycia dachowego. Prace prowadzili miejscowi rzemieślnicy na zlecenie GOK.
H a m e r n i a (gm. Józefów) — leśni czówka z połowy XIX w,
W latach 1984-1985 Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych w Lublinie prze prowadził remont kapitalny obiektu, m. in. zagospodarow ując poddasze na cele mieszkalne. Prace prowadziła g ru pa remontowa N adleśnictwa „Józefów". H o r o d ł o - budynek z końca XIX w. mieszczący szkołę podstawową. W okre sie 1985— 1986 przeprowadzono remont wnętrz i podm urówki ze środków Inspe ktoratu Oświaty i W ychowania (wyko nawcy prywatni i grupa remontowa SKR).
J a r o s ł a w i e c (gm. Uchanie) — spichlerz z końca XIX w., wystawiony przez Towarzystwo Rolnicze Hrubieszow skie, obecnie użytkowany przez N a d le śnictwo „Strzelce".
W 1985 r. wykonano sposobem gospo darczym wymianę pokrycia dachu (no wy gont).
K r a s n o b r ó d — spichlerz z 1795 r. stojący na terenie zespołu klasztorne go.
W latach 1977— 1978 r. na zlecenie pa ra fii wykonano sposobem gospodar czym remont obiektu (częściowa wym ia na drewna). Prace sfinansowane zosta ły częściowo w ramach uchwały RM nr 179/1978.
K r a s n o b r ó d - rządcówka z 1880 r., użytkowana przez Sanatorium Rehabili tacyjne dla Dzieci im. J. Korczaka. W latach 1977— 1981 wykonano remont kapitalny (projektant i wykonawca ZRB „Tomaszów” ).
L u b e z e (gm. Jarczów) — szkoła po d stawowa wybudowana w 1924 r., w tzw. stylu narodowym.
W latach 1979— 1980 przeprowadzono remont kapitalny. W ym ieniono pokrycie dachowe, podłogi, stropy i stolarkę, a także fundam enty murowane, prze- murowano również kominy, wym ienio na została część ścian wraz z odes kowaniem. O biekt otynkowano i po malowano wnętrza.
Remont prowadziła SKR, a inwestorem była Zbiorcza Szkoła Gm inna. Koszty remontu dofinansowane były w ramach uchwały RM nr 179/1978.
P o t o c z e k (qm. Adamów) — dawna cerkiew prawosławna z 1870 r., obec nie kościół filia ln y p.w. św. Stanisława Biskupa.
W 1984 r. wykonano gruntowny remont zakrystii (nowy fundam ent, więźba i pokrycie) oraz pokryto blachą i uzu pełniono szalunek dzwonnicy.
11. Boża W ola, wnętrze kościoła pa rafia lne go - stan po renowacji, 1986 r.
Prace te wykonał rzemieślnik prywatny na zlecenie adm inistratora p a ra fii w
Krasnobrodzie.
S z e w n i a (gm, Adamów) — dwór z końca XIX w., obecnie mieszkania nauczycieli.
W latach 1977— 1979 wymieniono sto larkę okienną i drzwiową oraz częścio wo podłogi i fundamenty, dopro w a dzono także do budynku instalację wodno-kanalizacyjną.
Prace na zlecenie Kuratorium Oświaty i W ychowania prowadziła SKR „ A d a mów” .
S z p i k o ł o s y (gm. Hrubieszów) — koś ciół pa rafia lny p.w. M atki Boskiej Łas kawej, wybudowany w 1801 r. jako cerkiew unicka.
W latach 1979— 1980 przeprowadzono remont obiektu. W ymieniono część konstrukcji dachu nad kruchtą i p o ło żono nowe pokrycie dachu. W ym ienio no także szalowanie oraz instalację elektryczną
W ykonawcą prac był oddział WUSP w Hrubieszowie. Prace dofinansowano w ramach uchwały RM nr 179/1978. Ś n i a t y c z e (gm. Komarów) — d a w na cerkiew unicka z 1838 r., obecnie kościół filia ln y p.w. Przemienienia Pań skiego.
W 1980 r. pa rafia w Dubie przeprowa dziła systemem gospodarczym remont dachu (wymiana więźby i pokrycia). Z a m o ś ć — wieża ciśnień przy ul. Partyzantów 74 z lat 1923-1924, fu n da cji B. Modzelewskiego.
W 1986 r. na koszt wojewódzkiego konserwatora zabytków Spółdzielnia Rzemieślnicza W ielobranżowa prze prowadziła remont obiektu, m.in. wym ieniając część elementów kon strukcyjnych i pokrycie gontowe. Po remoncie obiekt pełni funkcję studni. Z u b o w i c e (gm. Komarów) kościół pa rafialny p.w. św. M ichała Archanioła wzniesiony w 1777 r. jako cerkiew unicka.
W 1982 r. pokryto blachą miedzianą kopuły i daszki. Prace prowadzono sy stemem gospodarczym.
Ż e r n i k i (gm. Ulhówek) — kościół filia ln y p.w. Nawiedzenia Najświętszej M arii Panny, dawna cerkiew unicka z 1793 r. przeniesiona z Turkowic przez parafię w Łaszczowie.
Translokacja cerkwi połączona z wy m ianą zniszczonych elem entów drew nianych oraz pokrycia dachu m iała miejsce w latach 1981— 1983. Prace prowadzone były sposobem gospodar czym.
A ndrzej Kędziora
ZABYTKI RUCHOME
Rzeźba
B u k o w i n a (gm. Biszcza) — rzeź by Św. A ntoni i Sw. W ojciech z XVIII w wykonane w drewnie lipowym, p o li chromowane, pochodzące z kościoła f i lialnego p.w. O fiarow ania Najświętszej M arii Panny.
Prace konserwatorskie prowadzono w latach 1982-1983. Program prac obejm ow ał następujące czynności: oczyszczenie obiektów z kurzu, c a ł kowitą dezynfekcję (Antox), im p re gnację (winacet R-50 w benzenie i to luenie), podklejenie ruchomych fra g mentów, odczyszczenie zachowanej po lichrom ii, uzupełnienie ubytków drew na i zaprawy, rekonstrukcję poszczegól nych fragm entów , uzupełnienie p o li chrom ii, zawerniksowanie końcowe obiektu. Inwestor W ojewódzki Konser w ator Zabytków, wykonawca — Muzeum Diecezjalne Sztuki R eligijnej w Lu bli nie (m gr K. Kawiak).
H r u b i e s z ó w — wykonane w brązie popiersie S. Staszica, umieszczone w kościele parafialnym z XX w.
Prace konserwatorskie przeprowadzone w 1976 r. obejm ow ały: uzupełnienie
ubytków, odczyszczenie oraz zabezpie czenie przed dalszym zniszczeniem. Inwestor WKZ, wykonawca — PSP O d dział PP PKZ w Lublinie, d e lag atura w Zamościu.
U c h a n i e — nagrobek A rnolfa Uchańskiego, wojewody płockiego (zm. 1590 r.) i je go syna Stanisławo, kasztelana rawskiego (zm. 1593), z ok. 1590 r., późny renesans, zapewne w a r sztat Santi Gucciego — kościół pa ra fialny p.w. W niebowzięcia N ajśw ięt szej M arii Panny. Nagrobek Pawła Uchańskiego wojewody bełskiego (zm. 1590) i jego żony Anny z Herbutów (zm. 1615), późny renesans, zapewne warsztat Santi Gucciego, wystawiony z inicjatywy Anny z Herbutów Uchań skiej, być może po 1607 r.
Konserwację obiektów przeprowadzono w latach 1974-1976. W ykonane prace
12. Uchanie, kościół pa rafia lny, nagrobek Pawia Uchańskiego — stan po konser wacji, 1986 r.
obejm ow ały: badania odkrywek po lichrom ii, usunięcie przemalowań kle jowych, oczyszczenie powierzchni p o li chromowanej, utrw alanie, punktow a nie polichrom ii kropką małą z la wowaniem, usunięcie przemalowań olejnych, rekonstrukcję ubytków, usu nięcie nawarstwień, pleśni i wykwitów, usunięcie z rzeźb kitów gipsowych i cementowych oraz w ypełnienie właściwym tworzywem, im pregnację ka m ienia roztworem kazeinowo-wapien- nym, patynowanie uzupełnień, wosko wanie, zabezpieczenie powierzchni drewna.
Inwestor — WKZ, wykonawca — Spół dzielnia Pracy Artystów Plastyków „P la styka” w Warszawie.
Z a m o ś ć — rzeźba A nioła z XVIII w., wykonana w drewnie lipowym, w za prawie kredowej, stanowiąca własność
Muzeum Okręgowego w Zamościu. Pra ce konserwatorskie przeprowadzono w
1979 r. W ykonano następujące zabie g i: podklejenie i zabezpieczenie w a r stwy m alarskiej oraz zaprawy, chem i czne, mechaniczne czyszczenie rzeźby, utwardzenie podstawy rzeźby (paraloid) 25% ksylen), kitow anie ubytków, spę kań, punktowanie białe j zaprawy, za- woskowanie rzeźby pastą woskową. Inwestor — WKZ, wykonawca — kon serwator M. Pnugar-Ketling.
M alarstwo sztalugowe
B o ż a W o l a (gm. Zakrzew) — o b ra zy: Św. Piotr z A lkantary z drugiej połowy XVIII w., Św. Rodzina z XVIII w., Św. A ntoni z Padwy z drugiej połowy XVIII w., W izja Św. Ksawerego z d ru giej połowy XVIII w., Św. Anna Sa
motrzeć z początku XIX w., ~uch Świę ty z połowy XIX w.
Prace konserwatorskie prowadzono w roku 1985. Program obejm ow ał: oczy szczenie obrazów z kurzu, zdjęcie z krosien, usunięcie werniksów, zabru dzeń i starych kitów, dublow anie o b ra zów masą woskowo-żywiczną, założenie protez z płótna lnianego i uzupełnienia kitów, naciągnięcie obrazów na nowe krosna, werniksowanie werniksem da- marowym, scalanie kolorystyczne, oczy szczenie ram, uzupełnienie ubytków. Inwestor — WKZ, wykonawca — M u zeum Diecezjalne Sztuki Religijnej w Lublinie, zespół pod kierunkiem mgr. K. Kawiaka.
В u d y n i n (gm. Ulhówek) — ikona
M atka Boska z Dzieciątkiem z począt
ku XVIII w., wykonana w technice o le j nej na zaprawie klejow o-kredowej po chodząca z kościoła filia ln e g o p.w. N ie pokalanego Poczęcia Najświętszej M a
rii Panny.
Zabiegi konserwatorskie prowadzo no1 w latach 1985-1987. Program prac konserwatorskich o b ją ł następujące czynności: oczyszczenie obiektu z warstwy kurzu, brudu oraz nalotów pleśni, usunięcie uszkodzonych szpong, rozmontowanie obiektu na poszczegól ne elementy, usunięcie przemalowań, podklejenie odspojeń warstwy i spę- cherzeń zaprawy autorskiej (W inacet D-5), wykonanie im pregnacji obiektu (W inacet R-50), sklejenie desek, uzu pełnienie ubytków drewna i zaprawy kitem klejowo-kredowym, zawerniksowa- nie lica werniksem woskowo-żywicznym, scalenie kolorystyczne, zawerniksowa-
nie werniksem matowym.
Inwestor — WKZ, wykonawca — M u zeum Diecezjalne Sztuki Religijnej w
Lublinie (mgr K. Kawiak).
Bu d y n i n (gm. Ulhówek) — ikona
Deesis z początku XVIII w., autorem
przemalowań w 1853 r. był Stanisław Bobek. Pochodzi z kościoła filia ln e g o p.w. N iepokalanego Poczęcia N ajśw ięt szej M arii Panny, wykonana w tech nice tempery w zaprawie klejow o-kre dowej na deskach lipowych. Prace konserwatorskie trwały od 1985 do 1986 r. Przeprowadzono następu jące zab ieg i: oczyszczenie lica i od- wrocia z kurzu, podklejenie odspojeń gruntu emulsją polioctanu winylu, im pregnację, wymianę szpong na nowe, uzupełnienie ubytków w podobraziu, ubytków płótna i zaprawy kitem kle jowo-kredowym , zawerniksowanie lica werniksem matowym woskowo-żywicz nym.
Inwestor — WKZ, wykonawca — M u zeum Diecezjalne Sztuki Religijnej w Lublinie (m gr K. Kawiak, mgr K. So lecka).
B u k o w i n a (gm. Biszcza) — 4 obrazy, płótno, olej, z XVIII w., z koś cioła parafialnego p.w. O fiarow ania Najświętszej M arii Panny, wzniesione- ao z fun dacji Akadem ii Zamoj- ckiei: Św. Katarzyna, Nawiedzenie Św.
Ftżhiet''. O ferow anie Naiświetszei M a rii Panny, Panorama Szczebrzeszyna.
Prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1977-1978. Zakres prac o b e j mował nasteouiace zabiegi: zabezpie czenie lic przed usuwaniem dublażu,
