ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 3, S. 133—143, WARSZAWA 1985
ST A N ISŁ A W KOWALIIŚrSKI, JERZY DROZD, M IC H A Ł LIC ZN A R , ST A N IS Ł A W A ST R Ą C Z Y Ń SK A
ZM IANY NIEK TÓ RY CH W ŁAŚCIW O ŚCI FIZY K O C H EM ICZN Y C H I CHEM ICZNYCH GLEBY L E K K IE J N A W OŻO NEJ GN O JO W ICĄ
K ated ra G leb o zn a w stw a A k a d em ii R olniczej w e W rocław iu
W STĘP
D otychczasow e b ad an ia n a d w y k o rzy stan iem gnojow icy jako naw ozu w skazu ją, że zw iększa ona plonow anie roślin. Je d n a k p rz y d łu g o trw a ły m stosow aniu gnojow icy w w ysokich daw kach zachodzą duże zm iany, a n a w e t zaburzenia w środow isku glebow ym [8, 11— 13, 16]. Na zakres ty ch zm ian w p ły w a ją różne w a ru n k i glebowe, k tó re u tru d n ia ją jedno znaczne określenie jakości i ro zm iaru p rzem ian poszczególnych jedno
ste k taksonom icznych gleb pod w pływ em gnojow icy [1— 4, 8, 9, 14, 15].
Prow adzone przez nas badan ia m iały na celu określenie w p ły w u w yso kich daw ek gnojow icy n a n iek tó re fizykochem iczne w łaściw ości gleby lekkiej w pow ierzchniow ej części p ro filu oraz na zm iany składu zw iąz ków próchnicznych, zachodzące w sk u tek w prow adzania do gleby su b sta n cji, organicznej zaw artej w gnojowicy.
O BIEK TY I M ETO DY K A B A D A Ń
B adania prow adzono w latach 1978— 1980 n a dośw iadczeniu założo n y m w Rolniczym Zakładzie D ośw iadczalnym Sw ojec koło W rocław ia
[5]. B adano szczegółowo obiekty naw ożone gnojow icą bydlęcą w daw
kach: O + N PK , 40 i 240 m3/h a. W lata ch 1978 i 1980 stosow ano gnojo
wicę gęstą, zaw ierającą 12,3— 14,5% suchej m asy, 0,58— 0,78%; N, 0,06— — 0,08% P, 0,45—0,57% К i 0,03—0,05% Ca. Stosow ana w 1978 r. gnojo
wica była rozcieńczona i zaw ierała: 2,8% suchej m asy, 0,17% N, 0,03%
P, 0,45% К i 0,007% Ca. P ró b k i do analiz pobierano po zbiorze psze nicy ozim ej, m ieszanki poplonow ej i jęczm ienia jarego z czterech głębo kości profilów glebow ych: 5— 15 cm, 25—35 cm, 45—55 cm i 65—75 cm. W zebran ym m ate ria le glebow ym oznaczono:
134 S. Kowaliński i in.
— sk ład m echaniczny m etodą Bouyoucosa w m odyfikacji C assagran- d e’a i Prószyńskiego,
— pH w H 20 i 1 N KC1 potencjom etrycznie,
— zaw artość w ęgla organicznego m etodą T iurina, — zaw artość azotu ogółem m etodą K jeld ahla,
— w łaściw ości sorpcyjne, w tym : k atio n y w ym ienne o ch arak terze m etalicznym m etodą P allm ana, kwasowość hydrolity czną (Hh) m etodą K appena.
Ponadto w próbkach pobranych z pow ierzchniow ej w arstw y gleby każdej kom binacji nawozowej określono skład fra k c y jn y próchnicy m e todą K ononow ej i Bielczikow ej oraz właściwości buforow e w edług J e n - sena.
W Y N IK I B A D A Ń
M ada lekka b ru n a tn a pod dośw iadczeniem w ykazyw ała skład m ech a niczny gliny lekkiej i piasku gliniastego lekkiego w w ierzchnich w a rs t
w ach p ro filu glebowego, któ re zaw ierają 57—60% fra k c ji piaszczystej
i 8— 10% iłu koloidalnego. W w a rstw ach głębszych w y stę p u ją płiaski gli
niaste lekkie lub gliny średnie (tab. 1).
P rzedstaw ione w tab. 2 w yniki w skazują, że lekko kw aśn y odczyn, c h a ra k te ry z u ją c y poletko kontrolne, nie zm ieniał się pod w pływ em n a w ożenia gnojowicą. N atom iast w yraźne było oddziaływ anie gnojow icy na kwasowość hydrolityczną. W w y n ik u k ilkakrotnego naw ożenia gnojow i cą w daw kach 40 i 240 m 3/h a zw iększyła się ilość jonów w odorow ych zw iązanych przez kom pleks so rpcy jn y gleby. Podobne zjaw isko stw ie r dzono w w y nik u b ad ań na glebach w ytw orzonych z utw orów lessopodob-
nych [10].
P od w pływ em naw ożenia gnojowticą pojem ność so rp cyjn a badanej
gleby w zrosła o około 30% w sto su n k u do o b iek tu kontrolnego. N ajw ięk sze zm iany stw ierdzono w zaw artości p otasu w ym iennego. Udział tego k ation u w kom pleksie so rp cy jn y m pow ierzchniow ej w a rstw y gleby, n a
wożonej gnojow icą w dawce 240 m3/ha, w zrósł dw uk rotnie, a w w a rs t
w ie podornej w o sta tn im ro k u badań aż sześciokrotnie, co św iadczy o przem ieszczaniu się potasu w głąb p rofilu glebowego. Po w ielo k rotn ym stosow aniu w ysokich daw ek gnojow icy obserw ow ano niew ielki spad ek udziału w ym iennego Ca2+. Z jaw iska te spow odow ały pew ne przeszerego w anie w zaw artości kationów w ysycających kom pleks so rp cy jn y gleby. Po pięciokrotnym stosow aniu gnojow icy w daw ce 240 m 3/h a udział k a tionów w ym ienych w pojem nośdi sorpcyjnej gleby ukształtow ał się n a stępująco: Ca2+ > K + > Mg2+ > N a + (tab. 2). Na w zrost udziału potasu w ym iennego i zm niejszanie w apnia w ym iennego w glebach naw ożonych gnojow icą zw racali uw agę B o r o w i e c i w spółpr. [4] oraz inni badacze [6—8, 10, 12, 13, 15], ta k dużej jed n a k k o n cen tracji jonów K + w kom plek sie sorp cy jn ym nie znaleziono.
T a b e l a 1 S k ł a d g r a n u l o e e t r y c z n y g l e b y - G r a n u l o e e t r i e c o a p o e i t i o n o f » o i l Dawka g n o J o w i e y n r / h a S l u r y r a t e G ł ę b o k o ś ć p o b r a n i a O z ę ś o i P r o o e n t o w a z a w a r t o ś ć f r a k c j i m e c h a n i c z n y c h - S h a r e o f a e o h a n i c a l f r a c t i o n s i n p e r c e n t 13 Suna Sun o f f r a k c j i - t ' f r a c t i o n s i mm r~ 0 nrni p r ó b k i O B S a n p l i n g d e p t h s z k i e l e t o w e > 1 n a a o i l s k e l e t o n z i e m i s t e < 1 ■« f i n e e a r t h < 0 , 0 0 2 0 , 0 0 2 --0 ,0 0 6 I оо* • о о о ГО «г . 1 0 , 0 2 -- 0 , 0 5 0 , 0 5 - - 0 , 1 0 0 , 1 0 -- 0 , 2 5 0 , 2 5 -- 0 , 5 0 0 , 5 - 0 , 1 < 0 , 0 2 0 , 0 2 - - 0 , 1 0 , 1 -- 1 , 0 5 - 1 5 0 100 8 3 2 9 19 4 3 11 5 13 28 59 2 5 - 3 5 0 . 4 9 9 , 6 8 4 2 6 22 41 12 5 14 28 58 0+-NPK 4 5 - 5 5 4*9 9 5 , 1 6 3 2 6 20 43 12 а 11 26 6 3 6 5 - 7 5 0 , 6 9 9 , 4 9 1 5 3 28 44 6 4 15 31 54 5 - 1 5 0 , 6 9 9 , 4 10 3 6 7 15 32 19 6 21 22 57 40 2 5 - 3 5 0 , 1 9 9 , 9 10 3 8 6 16 31 20 6 21 22 57 4 5 - 5 5 2 , 0 9 ô , 0 11 4 8 6 12 27 24 8 23 18 59 65-75 0 , 6 99,4 20 6 10 4 12 22 20 6 36 1б 43 5-15 1 , 0 59,0 10 3 7 9 14 30 21 6 20 23 57 2 5 - 3 5 2,2 97,8 12 2 7 6 13 33 20 7 21 19 60 240 45-55 0,1 99,9 11 5 8 3 14 32 21 6 24 17 59 65-75 0 , 5 9 9 , 5 20 5 8 7 12 20 22 б 33 19 4S
T a b e l a 2 Kickte'го Г i о с..’ o a l c - n e : z i w o s c i g le b y z>airo£one j gn oj o wi cą Gome p’ : y ej i о о • • r. hô :л 1 с а 1 р*’с. o r t i o « c f e o i l f e r t i l i z e d w it h 4 1 a £ ; s ' V i a S lu r у r a to С rX'bo'-OiiÓ ро üï an l a próbki cm Г. ад p l i n ę depth 7;I -Kation;/ v vnionna n c a t i o n o S T 7 %
Procontowy u d z i a ł kationów wymien nych w pojem nośc i s o r p c y j n e j g l e b y
Share o f e x ch ang ea ble c a t i o n o i n s o r p t i o n c a p a c i t y o f s o i l i n per c en t K?0 xLCl Ca ** __f ____ i ce t ! Na no/ 1 0 0 £ r i e by / 1 0 0 g o f r o l l Ca Mg К Na 1 2 •J L _ 5 _ Г, 1 _ J ___a_. Г 9 IL i o !I .. 11 .. . 12 13 14 15 1 6 г; 73 5-15 G ; G 5 , 3 %65 3 , 7 4 0 , 6 9 0 , 5 4 0 , 1 7 5 , 1 4 6 , 7 9 7 5 , 7 55 , 1 10 ,2 7 , 9 2 , 5 2 5 - : 5 6 ?4 5 . 6 i с 4 , 2 5 0 , 5 5 0 , 4 4 0 , 1 7 5,41 6 , 7 6 8 0 , 0 6 2 , 9 8 , 1 6 , 5 2 , 5 OfWPK 43-55 6 , 9 ! 6 , 0 1 »29 3 ,4 9 0 , 3 7 0 , 0 7 0 , 1 5 4 , 0 7 5 , 3 6 7 5 , 9 6 5 , 1 6 , 9 1 , 3 2 , 6 6 5-75 7 , 0 6 , 1 Op 66 2 , 9 0 0 , 4 1 0 , 0 6 0 , 1 3 3 , 5 0 4 , 1 6 8 4 , 1 6 9 , 7 9 , 9 1 . 4 3,1 5-15 6 , 3 5 , 9 1 ,7 7 5 ,2 1 0 , 8 9 0 , 3 9 0 , 1 6 6 , 6 5 8 , 4 2 7 9 , 0 6 1 , 9 1 0 ,6 4 , 6 1 , 9 № 25 -35 6 , 6 5-9 0 /3 9 G,06 0 , 8 5 0 , 1 2 0 , 3 0 9 0 33 10 ,3 2 9 0 , 4 7 8 , 1 8 , 2 1 . 2 2 , 9 45-55 6 , 7 5 , 9 0 , 6 0 9 ,9 1 0 , 9 9 0 , 1 1 0 , 3 9 1 1 , 4 0 1 2 , 0 0 9 5 , 0 8 2 , 6 8 , 3 0 , 9 3 , 2 65-75 7, 1 6 , 3 0 , 6 3 10 ,1 9 1 , 0 6 0 , 1 3 0 , 3 7 1 1, 7 5 12, 38 9 4 , 9 8 2 , 3 8 , 6 1 . 0 3 , 0 240 5-15 6 , 5 6 , 2 1,5 0 5 , 1 9 1 ,2 5 0 , 5 6 0 , 2 4 7 , 6 4 9 , 1 4 8 3 , 6 5 6 , 8 1 3 , 7 10 ,5 2 , 6 25-35 G, Ą 6, 1 •:,29 ! 6 , 0 4 0 , 9 0 1,01 0 , 3 3 8 , 2 8 9 , 5 7 8 6 , 5 6 3 , 1 9 , 4 1 0 ,6 3 , 4 45-55 7 . 0 6 , 3 M 5 7* 55 o,a? 0 , 0 9 0 , 3 5 8 , 8 6 9 , 5 2 93 ,1 7 9 , 3 9 ,1 0 , 9 3 , 6 65-75 7 ,1 6 , 5 0,5 1 1 0 , 7 3 1, 5 7 1 0 , 3 9 I 12, 82 1 3 , 3 3 9 6 , 2 8 0 , 5 11,8 1 , 0 2 , 6
•d* tabeli 2 1 I 2 3 4 • 5 6 7 8 1 9 II 10 .1I 1 1 ~ ПI 12 II - U I 14 I 15 I 16 . 1979 5 - 1 5 ' 6 , 5 6 ,2 1 , 9 0 4 , 6 5 1 ,0 0 0 , 5 1 0 ,1 6 6 , 3 2 8 , 2 2 7 6 , 9 5 6 , 6 1 2 , 2 6 , 2 1 , 9 Oł-ЛРК 2 5 - 3 5 6 , 3 6, 5 o ’, 94 4 , 9 1 1 ,0 4 0 , 1 5 0 , 1 5 6 , 2 5 7 , 1 9 8 6 , 9 6 8 , 3 1 4 , 4 2 , 1 2 . 1 4 5 -5 5 6 , 9 6 , 5 0 , 9 3 3 , 3 1 0 , 0 2 0 , 0 7 0 , 1 7 4 , 8 7 5 , 0 0 8 3 , 9 6 5 , 7 1 4 , 1 1 , 2 2 . 9 6 5 - 7 5 7 , 0 6 , 3 0 , 8 5 6 , 39 0 , 3 9 0 , 1 1 0 , 2 7 7 , 7 6 8 ,6 1 9 0 , 1 7 4 , 2 1 1 . 5 1 , 3 3 , 1 5 - 1 5 6 ? 4 6 , 2 2 , 0 2 ■ 5 , 2 8 1 , 2 0 0 , 6 3 0 , 1 9 7 , 3 6 9 , 3 3 7 8 , 4 5 6 , 3 1 3 , 4 6 , 7 2 , 0 40 6, 9 ' 9 4 1 , 0 3 6 , 2 5 1, Г 2 0 , 12 0 , 2 3 7 , 7 2 8 , 8 1 8 7 , 6 6 9 , 8 1 3 , 8 1 . 4 2 , 6 4 5 - 5 5 M С, 5 0 , 8 5 4, 99 V ' -4 < V' 0 0 , 2 1 6 , 5 0 7 , 3 5 8 8 , 4 6 7 , 0 1 6 , 9 0 , 8 2 , 8 6 5 - 7 5 c .: ) 6 , 3 - ' , 0 1 9 , 1 2 1 , 2 8 0 , 1 3 0 , 3 8 1 0 , 9 1 1 1 , 7 2 9 3 , 0 7 7 , 8 1 0 , 9 1 . 1 3 , 2 5 - 1 5 6 , 3 6 , 0 2 , 7 3 * 5 ,7 0 1 , 3 4 1 0 4 0 , 2 5 8 , 3 3 1 1 ,0 6 7 5 , 3 5 1 , 5 1 2 , 1 9 . 4 2 , 3 240 25-,35 C t G 6 , 2 1 , 2 9 8 , 1 0 1 , 4 2 o , 1 r> 0 , 4 0 1 0 , 6 7 1 1 , 9 6 8 9 , 2 7 2 , 7 1 1 , 9 1 . 2 3 , 3 4 5 - 5 5 7 , 0 6 , 2 0 , 7 6 1 0 , 9 2 1 , 4 4 0 , 1 5 0 , 5 4 1 3 , 0 5 1 3 ,8 1 9 4 , 5 7 9 , 1 1 0 , 4 1 . 1 3 , 9 0 5 - 7 5 7 , 1 6 , 4 0 , 7 6 1 2 , 7 5 1 , 8 7 0 , 2 0 0 , 5 4 1 5 , 3 6 1b , 12 9 5 , 2 7 9 , 1 1 1 , 6 1 . 2 3 , 3 j 1980 5 - 1 5 6 , 2 5 , 8 2 , 3 7 4 s 36 1 , 0 5 0 , 7 5 0 , 1 2 6 , 2 8 8 ,6 5 7 2 , 6 5 0 , 4 1 2 , 1 8 . 7 1 . 4 ! сн:<тх 2 5 - 5 5 6 , 4 5 , 9 1 , 2 0 4 , 1 4 1 ,0 3 n , 14 0 , 1 4 5 , 4 5 6 , 6 5 8 1 , 9 6 2 , 2 1 5 , 5 2 , 1 2 , 1 4 5 - 5 5 6 , 7 6 , 3 0 PC4 4 , 5 0 0 , 8 0 0 , 0 5 0 ,1 6 5 , 5 1 6 , 3 5 8 6 , 8 7 0 , 9 1 2 , 6 0 , 8 2 . 5 0 5 - 7 5 7 , 0 6 , 3 0 , 7 0 6 , 6 0 1 ,0 3 0 , 0 9 0 , 2 5 7 , 9 7 8 , 6 7 9 1 , 9 7 6 , 1 1 1 , 9 1 , 0 2 . 9 5 - 1 5 6 , 1 5 , 7 2 , 5 2 7 , 1 0 1 , 2 8 0 , 9 3 0 , 2 3 9 , 5 9 1 2 , 1 1 7 9 , 2 5 8 , 6 1 0 , 6 8 , 1 1 , 9 40 2 5 - 3 5 6 , 5 5 , 7 1 , 4 1 8 , 1 7 1 , 1 9 0 , 1 5 0 ,2 6 9 , 7 7 1 1 , 1 8 8 7 , 3 7 3 , 1 1 0 , 6 1 . 3 2 . 3 4 5 - 5 5 6 , 0 5 , 9 1 , 0 5 1 0 , 4 5 1 , 1 9 0 ,1 1 0 , 3 2 1 2 , 0 7 1 3 , 1 2 9 1 , 9 7 9 , 6 9 , 1 0 , 8 2 , 4 6 5 - 7 5 7 , 1 6 , 7 0 , 7 2 1 1 , 6 8 1 , 3 7 - , 15 0 , 3 7 1 3 , 5 7 1 4 , 2 9 9 4 , 9 8 1 , 7 9 , 6 1 ,0 2 . 6 5 - 1 5 6 , 2 5 , 6 2 , 8 5 4 , 0 2 1 , 3 3 1 , 8 6 0 ,1 6 8 , 1 7 1 1 , 0 2 7 4 , 1 4 3 , 7 1 2 , 1 1 6 , 9 1 , 4 240 2 5 - 3 5 6 , 5 6 , 0 1 , 6 2 5 , 3 7 1 , 5 2 1 , 2 5 0 , 2 5 3 , 3 9 1 0 ,0 1 8 3 , 8 5 3 , 6 1 5 , 2 1 2 , 5 2 . 5 4 5 - 5 5 6 , 8 6 , 1 0 , 9 7 6 , 6 9 0 , 9 3 0 , 0 9 0 , 2 8 8 , 0 4 9 , 0 1 8 9 , 2 7 4 , 2 1 0 , 9 1 .0 3 . 1 6 5 - 7 5 7 , 0 6 , 1 0 , 7 5 1 1 , 7 8 1 , 8 0 0 , 1 3 0 , 5 1 1 4 , 2 2 1 4 , 9 7 9 5 , 0 7 8 , 7 1 2 , 0 0 . 9 3 , 4
138 Kowaliński i in.
W prow adzonych badaniach stw ierdzono w y raźny w pływ naw ożenia gnojowicą na ogólną zaw artość azotu i węgla, co jest zgodne z w y n ik a
mi badań innych autorów [2, 6, 8, 10, 16]. Na poletkach naw ożonych gno
jowicą w dawce 240 m 8/h a n astąp ił w zrost Cog i Nog o około 50% w sto su nk u do o b iek tu kontrolnego (tab. 3). Zm ienił się rów nież skład fra k c y j ny zw iązków próchnicznych. Zaw artość węgla kw asów hum inow ych w olnych, ek strah ow any ch 0,1 N NaOH oraz kwasów hum inow ych w y
dzielonych mieszaruiną 0,1 M N a4P20 7 + 0,1 N NaOH, zw iększała się w
m iarę stosow ania coraz w iększych daw ek gnojow icy. Na poletkach naw o żonych m ałym i daw kam i gnojow icy następow ał stopniow y w zrost ilości węgla kw asów hum inow ych (Ckh), co p rzy zm niejszającej się zaw artości
w ęgla kwasów fulw ow ych (Ckf) w yraziło się w zrostem stosun k u
Ckh/Ckf. W iększe zm iany w y stąp iły na obiekcie, gdzie stosow ano dużą daw kę gnojowicy, a stosunek Ckh/Ckf w obu fra k c ja c h próchnicy k ształ tow ał się powyżej jedności. Stosow ana w dośw iadczeniu gnojow ica spo
w odow ała rów nież zm iany w zaw artości w ęgla kw asów hum inow ych
zw iązanych z Ca i niekrzem ianow ym i form am i R2O3. W latach 1978 i 1979
na obiektach naw ożonych gnojow icą stw ierdzono nieznaczny p rzy ro st tych fra k c ji próchnicznych na w szystkich obiektach, n ato m iast w o s ta t nim ro k u badań w zrost w ystąp ił ty lk o na obiekcie naw ożonym m ałą daw ką gnojowicy. P rzy dużej dawce gnojow icy zm alała ilość połączeń węgla
kw asów hum inow ych z w apniem i niekrzem ianow ym i form am i R2O3.
P rzedstaw ione zależności w y raźnie k o resp on du ją ze zm ianam i stopnia
w ysycenia kom pleksu sorpcyjnego kationem Ca2+, którego udział w po jem ności sorpcyjnej zm niejszył się w glebie obiek tu nawożonego d uży mi daw kam i gnojowicy.
Z m iany sk ładu frakcyjnego próchnicy gleby lekkiej naw ożonej gnojo wicą w p łyn ęły praw dopodobnie na zróżnicow anie jej zdolności buforo
w ych (rye. 1). W czasiie prow adzonych badań stw ierdzono najw ięk szy
w pływ gnojow icy w pierw szym roku dośw iadczenia, k iedy to zdolność b u forow a gleby przy w ysokiej daw ce gnojow icy w zrosła o 67°/o w sto sun ku do o b iek tu kontrolnego. W zrost ten dotyczył przede w szystkim zdolności buforow ych w zakresie działania kwasów. W ty m też czasie na obiek
tach naw ożonych m ałą daw ką gnojow icy zdolności buforow e gleby
kształto w ały się korzystn ie zarów no pod w pływ em kw asów , ja k zasad
i w ykazały w artości do siebie zbliżone. W latach n astęp n y ch stw ierdzono
w yraźną ten dencję do zm niejszania się zdolności buforow ych gleby,
szczególnie w zakresie działania kwasów. Z m iany takie świadczą o pos tęp u jącej d egradacji gleby spow odow anej w ysyceniem kom pleksu sorp cyjnego jonam i w odorow ym i, co znalazło swój w y ra z we wzroście kw aso wości h ydroli tycznej gleby w o b iektach naw ożonych gnojow icą. Z m iany w składzie fra k c y jn y m zw iązków próchnicznych, jak ie w y stąp iły w os ta tn im ro ku badań, głów nie w sk u tek zm iejszania się ilości połączeń kw
a-T a b e l a 3 S k ł a d f r a k c y j n y z w ią zk ó w p r ó c h n i c z n y c h c l e b y n a w o ż o n e j G n o jo w ic ą F r a c t i o n a l c o m p o s i t i o n o f humus co m p o un d s i n s o i l f e r t i l i z e d w i t h s l u r r y Daw ка gnojowicy raV ha S l u r r y T 2 С ogółem % t o t a l С N ogółem % t o t a l N С
С wydzielony С e x t r a c t e d Kwr-.f:y h un in owe :*Limic a c i d s 0,1 К Na4P20 ? ♦ 0 ,1 N IJaOH ~,1 î: ;;&oh związane z Ca i n i e -
krzeiLian. fогшаю! K2u 3 bound with Ca and
r.on-si l i c i t e io ГШЗ o f H20 3 wolne tr e a С w y dz ie Ionу С С Хtr h c tc d С, .r\l L Ckf Ckh С W yd Z j/i lor. у с cx t r a c t e d Cż.h c kf Ckh 4 i W fz о: С o^ółon t o t a l С •V /Л o: С оголел to t-il С w С , , otTÓłea..i; Of t o t - l Cj,j. 1978 0+ N”r К V / 9 7 0 , 1 0 7,9 7 35,0 13,7 2 1 ,3 C,C4 2 e ,5 11,2 17, 3 0,6 5 I b , 2 6 1 , 3 40 1,0 ; 1 0 , 1 ? 3, у) 54, îî 1 4 ,3 Г , ó 9 " 7 , 6 11,3 15, e 0 , 7 4 17,5 8 2 , 5 24- 1 • 16-3 0,1 4 3 , 3 * 30,1 1Ł,6 1 3,5 1,23 22,6 12,6 10, 3 1,22 24,1 7 5 , 9 1979 о+:;?к 0 ,352 0 , 1 0 0,5 2 36,6 13,4 23 ,2 0,5 8 27,8 10,6 17,2 0, С 2 20,8 7 9 , 2 40 1,068 0, 12 8 , 9 0 35,7 14,0 2 0,9 0,71 2 7 ,2 11,4 15,8 ,-,72 2 3,0 7 7 ,0 ą о 1, 164 0 ,1 4 8 ,3 1 40,1 20 ,6 19,5 1,06 3 4 , 3 15,5 18, “3 ü,t>? 24,7 75, 3 1900 о+:;рл 0, 76 8 0 , 0 9 8 , 5 3 33,1 14,8 13, 3 0;ГЯ : c , a 12,1 14,7 0,82 18,2 8 1 , 3 40 С, 94? и , 1 1 8 , 6 3 34,6 1 9 , 3 1 5, 3 1,26 2 7 , 7 1 ; ,7 14,0 C ), '•jâ 29,0 7 1 ,0 240 1,230 0 , 1 5 3 , 2 0 >3,4 2 2 , 3 16,1 1,39 34, 7 20,9 13,3 1,51 6 , 3 53 ,7
140 S. Kowaliński i in.
H yc. 1. B u forow ość g leb y n aw ożon ej zróż n ico w a n y m i daw k am i g n o jo w icy , wVo.
a — c a łk o w ita (p o d w p ły w e m k w a s ó w p lu s za sa d ), b — p o d w p ł y w e m k w a s ó w , с — p o d w p ły w e m z a sa d ; 1 — o b ie k t k o n tr o ln y , 2 — g n o j o w i c a , 40 m 3/h a , 3 — g n o j o w i c a , 240 mtyha
B u ffer cap acity of so il fe r tiliz e d w ith d ifferen t slurry rates, in °/o
a — to t a l b u f f e r c a p a c it y ( a f f e c t e d b y a c id s a n d b a s e s ), b — b u f f e r c a p a c it y a f f e c t e d b y a c id s , с — b u f f e r c a p a c it y a f f e c t e d b y b a s e s ; 1 — c o n tr o l tr e a tm e n t , 2 — s lu r r y , 40 m s/h a , 3 —
s lu r r y , 240 m 3/h a
sów hum inowych z wapniem i niekrzemianowymii formam i R2O3, potw ier dzają destrukcyjne oddziaływanie gnojow icy wprowadzanej do gleby lek kiej w dużych dawkach. Zjawisko to powinno być brane pod uwagę przy rolniczym w ykorzystaniu gnojowicy.
W N IO SK I
Przeprowadzone badania nad w pływ em nawożenia gnojowicą na nie które właściwości fizykochem iczne i chemiczne gleby lekkiej w ytw orzo nej z utworów aluw ialnych (mady) pozw oliły na wyciągnięcie następu jących wniosków:
1. K orzystne zmiany właściwości gleby w ystąp iły w pierwszym roku
Właściwości gleby lekkiej nawożonej gnojowicą 141
w iększa była daw ka gnojow icy. N atom iast dalsze w p row adzanie do gleby w ysokich daw ek gnojow icy w pływ ało ujem nie na n iek tó re w łaściw ości b adanej gleby.
2. W ielokrotne stosow anie gnojow icy n a m adach lekkich, aczkolw iek nie w pływ ało zakw aszająco n a glebę, to je d n a k oddziaływ ało n a kom p leks so rp cy jn y przez zw iększenie w nim ilości jonów w odorow ych oraz w zrost udziału potasu w ym iennego.
3. Naw ożenie gnojow icą w pły nęło na w yraźn e zw iększenie w glebie zaw artości azo tu i w ęgla ogólnego o raz na zm iany sk ład u frak cyjneg o zw iązków próchnicznych ,czego w yrazem był w zrost sto su n k u Ckh/Ckf, szczególnie n a obiektach naw ożonych w yższą daw ką gnojow icy.
4. W ieloletnie naw ożenie u jaw n iło d estru k c y jn e działanie w ysokich
daw ek gnojow icy, w y rażające się zm niejszeniem ilości połączeń w ęgla
kw asów hum inow ych z Ca i niekrzem ianow ym i form am i R2O3 o raz n ie
korzy stn y m i zm ianam i zdolności buforow ej gleby lekkiej w stre fie dzia łan ia kwasów.
L IT E R A T U R A
[1] A p f e 1 1 h a 1 e r R.: C om parison of th e e ffe c ts of N P K -fe r tiliz e r s and c a ttle slu rry of th e so il organic m atter. S tu d ies about hum us. T ra n sa ctio n o f th e In tern a tio n a l S ym p osiu m , Brno, 2, 1979, 540— 544.
[2] A s m u s F.: D er E in flu ss v ersch ied en er organischer D ü n g estoffe au f C -G eh alt und H u m u ssto ffrea k tio n in B öden. A . T h aer-A rch . 14, 1970, 875—881.
[3] A s m u s F., H e r m a n V., L a n g e H., S p e c h t G.: W irkung und A u s n u tzu n g des S tic k sto ffe s aus G ülle. A cker, u n d P fla n zen b a u B od en k d . 17, 1973, 11/12, 927— 934.
[4] B o r o w i e c J., K o s i e n k o w s k i R.: W p ły w n a w o żen ia g n o jo w icą n a f i zy k o ch em iczn e w ła śc iw o ś c i g le b y le k k ie j. Pr. K om is. N au k . PTG , 1977, 55—64. [5] J a b ł o ń s k i B., R a d o m s k a M. , Z i e l i ń s k a D., F i r k o w i c z A.:
W p ły w w y so k ic h d aw ek g n o jo w icy różn ie w p row ad zan ej do g leb y n a w zro st i p lo n o w a n ie ro ślin w cztero letn im zm ia n o w a n iu . Z esz. n auk. A R W rocław , 39, 1982, 138, 23—33.
[6] J a b ł o ń s k i B., K r ę ż e l R., M r ó w k a M. , S z u m i l a k G., Z i e l i ń s k a D., Z i m n y L.: W p ły w w y so k ic h d a w ek g n o jo w ic y różn ie w p ro w a d za n e j do g leb y na w ła śc iw o ś c i środ ow isk a g leb o w eg o i zach w a szczen ie w c z te r o letn im zm ian ow an iu . Zesz. nauk. A R W rocł. 39, 1982, 138, 49—58.
[7] K o w a l i ń s k i S . , S t r ą c z y ń s k a S . , W i l c z y ń s k i A.: W p ły w g n o jo w ic y n a w ła śc iw o ś c i fizy czn e i fizy k o ch em ic zn e g le b y p ia szczy stej. R ocz. gleb ozn . 32, 1981, 3, 143— 149.
[8] K o w a l i ń s k i S , S t r ą c z y ń s k a S., W i l c z y ń s k i A.: W ła ściw o ści f i zyczn e i fizy k o ch em ic zn e g leb y lek k iej n aw ożon ej g n o jo w icą . Z esz. n au k . A R W rocław , 39, 1982, 138, 73—84.
[9] K u h n G., L a n g e I.: D er E in flu ss ein er G ü lled ü n gu n g in V erg leich zu a n d eren o rg a n isch en D ü n g em itteln . A . T h aer-A rch . 13, 1969, 12, 1109—1119. [10] L i c z n a r > M . , D r o z d J.: P o ró w n a n ie n iek tó ry ch w ła ś c iw o ś c i g le b y n a w o żonej zró żn ic o w a n y m i d a w k a m i g n o jo w icy . Pr. K om is. N auk. PTG , 1977, 41—54.
S. Kowaliński i in.
[1J ] N i к 1 e w s к i М , К а 1 е m b a s a S., K a n i a R.: A sp ek ty roln iczego w y k o rzystan ia odchodów z ferm trzody ch lew n ej i b yd ła. M a teria ły na Sym pozjum N a u k o w e, O lsztyn 15— 16.V I.1977, 51— 63.
[12] M a ć k o w i a k C.: G nojow ica — jej w ła śc iw o śc i i zastosow anie. O pracow anie p rob lem ow e CBR, W arszaw a 1973.
[13] M a ć k o w i a k C.: Z m iany w sk ład zie ch em iczn ym g leb y pod w p ły w e m n a w o żen ia g n ojow icą. Pr. K om is. N auk. PTG, 1977, 7—40.
[14] M a z u r T., F i o ł n a T.: W p ły w n aw ożen ia g n o jo w icą na zaw artość m in e raln ych form azotu i zw ią zk ó w p róch n iczn ych w gleb ach . R ocz. glebozn. 30, 1979, 1, 137— 147.
[15] M a z u r Т., К о с J., C i e ć k o Z.: P o ró w n a n ie w a r to śc i n aw ozow ej g n o jo w icy z obornikiem i n aw ozam i m in era ln y m i w d ośw iad czen iach w a zo n o w y ch . Rocz. glebozn. 30, 1979, 2, 57— 71,
[16] W a r t a Z., K u к u r e n d a H., M a ć к o w i а к C.: Z m ian y sk ład u c h em icz nego g leb y lek k iej pod w p ły w e m dużego obciążenia g n ojow icą. Pr. K om is. N au k . PTG , 1977, 65— 72. С КОВАЛИНЬСКИ, E. ДРОЗД, M. ЛИЧНАР, C. СТРОНЧИНЬСКА ИЗМЕНЕНИЯ НЕКОТОРЫХ ФИЗИКО-ХИМИЧЕСКИХ И ХИМ ИЧЕСКИХ СВОЙСТВ ПОЧВЫ ЛЕГКОГО МЕХАНИЧЕСКОГО СОСТАВА УДОБРЯЕМОЙ ЖИДКИМ НАВОЗОМ Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной академии во Вроцлаве Р е з ю м е Цслыо соответствующих исследований было определение влияния высоких доз жидкого навоза на некоторые физико-химические свойства легкой аллювиальной почвы в поверх ностной части профиля, а также состав гумусных соединений. На основании проведенных исследований установлено, что многократное применение жидкого навоза на легких аллювиальных почвах воздействовало на сорбционный комплекс почвы, увеличивая в нем долю ионов водорода и обменного калия. Удобрение жидким на возом приводило также к повышению в почве содержания азота и общего углерода, а также на изменения качественного состава гумусных соединений. Эффектом этих изменений было повышение соотношения Ckh/C kf. В последний год исследований в варианте с жидким навозом в дозе 240 м 3/га произошло снижение количеств соединений углерода гуминовых кислот с Са и с несиликатными формами R20 3, а также неблагоприятные изменения в буферной способности почвы. Это свидетель ствует о разрушительном действии высокой дозы жидкого навоза, пятикратно применяе мой на одном и том же поле.
Właściwości gleby lekkiej nawożonej gnojowicą 143 S. KOWALIŃSKI, J. DROZD, M. LICZNAR, S. STRĄCZYNSKA
C H A N G ES OF SOME P H Y SIC O -C H E M IC A L A N D C H EM ICAL PR O PER TIES OF L IG H T SO IL FER TILIZED W ITH SL U R R Y
D ep artm en t of S oil S cien ce, A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of W rocław
S u m m a r y
T h e aim of the resp e c tiv e in v e stig a tio n s w a s to d eterm in e th e e ffe c t o f high slu rry rates on som e p h y sic o -c h e m ic a l prop erties of ligh t a llu v ia l so il in th e su p er fic ia l part of th e p ro file as w e ll as on th e co m p o sitio n o f hum us com pounds.
T he in v estig a tio n s h a v e p roved th a t a freq u en t slu rry ap p lica tio n to lig h t a llu v ia l soils a ffe c te d th e sorp tion c o m p lex of so il in crea sin g th e share of h yd rogen and e x ch a n g ea b le p otassiu m ions in it. T he fe r tiliz a tio n w ith slu rry led also to an in crea se of the n itrogen and to ta l carbon co n te n t in so il and to a ch an ge of the q u a lita tiv e com p osition of h u m u s com pounds. T he ab ove ch an ges resu lted in an in crea se of the Ckh/Ckf ratio.
In th e last yea r of th e in v e stig a tio n s w ith th e slu rry a p p lica tio n at th e rate of 240 m3 per hectare in creased the num ber of bonds o f carbon of a d d s w ith Ca and n o n -s ilic a te form s of R20 8. A lso u n favou rab le changes in the b uffer capacity of so il occurred. T h is p roves a d estru ctiv e e ffe c t of a h igh slu rry r a te a p p lied fiv e fo ld to the sam e field .
P r o f . d r h a b . Stanislaw Kowaliński
K a t e d r a Gleboznawstwa AR
Wrocław, ul. Grunwaldzka 53
Wpłynęło do redakcji w listopadzie 1983
