W Przetworzone białko zwierzęce – aktualne aspekty stosowania i wykrywania

(1)

3. Eurell J. A., Frappier B.L.: Dellmann’s Textbook of Vete- rinary Histology. 6^th ed., Blackwell, Oxford 2006, s. 367–

4. Kuryszko J., Zarzycki J.: Histologia zwierząt, PWRiL, War-368.

szawa 2000, s. 276–280.

5. Sawicki W., Malejczyk J.: Histologia, PZWL Warszawa 2012, s. 473–477.

6. Fettman M.J., Stanton C.A., Banks L.L., Hamar D.W., Johnson D.E., Hegstad R.L., Johnston S.: Effects of neu- tering on bodyweight, metabolic rate and glucose tole- rance of domestic cats. Res. Vet. Sci. 1997, 62,131–136.

7. Lima L. P., Barros I.A., Lisbôa P.C., Araújo R.L., Silva A.C.M., Rosenthal D., Ferreira A.C.F., Carvalho D.P.: Es- trogen effects on thyroid iodide uptake and thyroperoxi- dase activity in normal and ovariectomized rats. Steroids 2006, 71, 653–659.

8. Marassi M.P., Fortunato R.S., da Silva A.C., Pereira V.S., Carvalho D.P., Rosenthal D., da Costa V.M.: Sexual di- morphism in thyroid function and type 1 iodothyronine deiodinase activity in prepubertal and adult rats. J. En- docrinology 2007, 192, 121–130.

9. Milne K.L., Hayes H.M. Jr.: Epidemiologic features of ca- nine hypothyroidism. Cornell Vet. 1981, 71, 3–14.

10. Panciera D.L.: Hypothyroidism in dogs: 66 cases (1987–

1992). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1994, 204, 761–767.

11. Krzyżewska–Młodawska A., Max A., Bartyzel B.J,: In- fluence of gonadectomy on serum ft4 concentrations in male and female dogs. EJPAU 2014, 17(1), #01.

12. Andersen D.H., Kennedy H.S.: The effect of gonadecto- my on the adrenal, thyroid, and pituitary glands. J. Phy- siol. 1933, 79, 1–30.

13. Filipović B, Šošić–Jurjević B., Ajdžanović V., Trifunović S., Manojlović–Stojanoski M., Ristić N., Nestorović N., Milošević V., Sekulić M.: The effect of orchidectomy on thyroid C cells and bone histomorphometry in middle–

aged rats. Histochem. Cell Biol. 2007, 128,153–159.

14. Nathaniel D.R.: Effect of gonadectomy on the follicu- lar cell and inclusions in mitochondria of rabbit thyroid gland. Am. J. Pathol. 1978, 91, 137–148.

15. Krysiak K., Świerzyński K.: Anatomia zwierząt 2. Narzą- dy wewnętrzne i układ krążenia, PWN, Warszawa 2001, s. 454, 519–520.

16. Herzog K., Bollwein H.: Application of Doppler ultraso- nography in cattle reproduction. Reprod. Domest. Anim.

2007, 42, 51–58.

17. Köster K., Poulsen Nautrup C., Günzel–Apel A.R.: A Dop- pler ultrasonographic study of cyclic changes of ovarian perfusion in the Beagle bitch. Reproduction 2001, 122, 453–461.

18. Kochanowicz J., Krejza J., Koroza O., Mariak Z.: Influen- ce of estrogens on the impedance of cerebral blood ves- sels. Neurol. Neurochir. Pol. 2005, 39,175–180.

19. Krejza J., Mariak Z., Huba M., Wolczyński S., Lewko J.:

Effect of endogenous estrogen on blood flow through ca- rotid arteries. Stroke 2001, 32, 30–36.

20. Krejza J., Ustymowicz A., Szylak A., Tomaszewski M., Hryniewicz A., Jawad A.: Assessment of variability of re- nal blood flow Doppler parameters during the menstrual cycle in women. Ultrasound Obstet. Gynecol. 2005, 25, 60–69.

21. Collins P., Rosano G.M.C., Sarrel Ph.M., Ulrich L., Ada- mopoulos S., Beale C.M., McNeill J.G.., Poole–Wilson Ph.A.: 17β–Estradiol Attenuates Acetylcholine–Indu- ced Coronary Arterial Constriction in Women but Not Men With Coronary Heart Disease. Circulation 1995, 92, 24–30.

22. Chan S.T., Brook F., Ahuja A., Brown B., Metreweli C.:

Alteration of thyroid blood flow during the normal men- strual cycle in healthy Chinese women. Ultrasound Med.

Biol. 1998, 24, 15–20.

23. Chan S.T., Brook F., Ahuja A., Brown B., Metreweli C.:

Relationship of thyroid blood flow to reproductive events

in normal Chinese females. Ultrasound Med. Biol. 1999, 25, 233–240.

24. Krejza J., Nowacka A., Szylak A., Bilello M., Melhem L.Y.:

Variability of thyroid blood flow Doppler parameters in healthy women. Ultrasound Med. Biol. 2004, 30, 867–876.

25. Azad N., Pitale S., Barnes W.E., Friedman N.: Testoste- rone treatment enhances regional brain perfusion in hy- pogonadal men. J. Clin. Endocrinol. Metabol. 2003, 88, 3064–3068.

26. Molinari C., Battaglia A., Grossini E., Mary D.A., Vassa- nelli C., Vacca G.: The effect of testosterone on regional blood flow in prepubertal anaesthetized pigs. J. Physiol.

2002, 15, 365–372.

27. O’Connor E.K., Ivey J.R., Bowles D.K.: Differential effects of androgens on coronary blood flow regulation and ar- teriolar diameter in intact and castrated swine. Biol. Sex.

Differ. 2012, 3, 1–11.

28. Rosano G.M.C., Leonardo F., Pagnotta P., Pelliccia F., Pa- nina G., Cerquetani E., della Monica P.L., Bonfigli B., Vol- pe M., Chierchia S.L.: Acute anti–ischemic effect of te- stosterone in men with coronary artery disease. Circu- lation 1999, 99, 1666–1670.

29. Traish A.M., Kim S.W., Stankovic M., Goldstein I., Kim N.N.: Testosterone increases blood flow and expression of androgen and estrogen receptors in the rat vagina. Sex.

Med. 2007, 4, 609–619.

30. Popiel J.: Ocena funkcjonowania tarczycy przez pomiar stężenia tyroksyny, specyficznej tyreotropiny oraz prze- ciwciał antytyreoglobulinowych w surowicy psów w sta- nie eutyreozy i hipotyreozy. Wrocław 2000, s. 14–22.

Dr Alicja Krzyżewska-Młodawska, ul. Gdańska 5, 06-300 Przasnysz, e-mail: aliczka1@wp.pl

W

przeszłości różnego rodzaju mącz- ki, np.: mięsno-kostne, mięsne, kostne, z krwi, ze skór, uzyskiwane z przetwarzania zwłok zwierzęcych i ubocznych niejadalnych surowców pochodzenia zwierzęcego stanowiły ważne źródło wartościowego białka w żywieniu zwie- rząt gospodarskich. Wystąpienie epide- mii gąbczastej encefalopatii bydła (bovine spongiform encephalopathy – BSE) spo- wodowało wprowadzenie aktów prawnych mających na celu ograniczenie stosowania wspomnianych mączek w żywieniu zwie- rząt gospodarskich. Pierwsze ograniczenie wprowadzono w Wielkiej Brytanii 18 lipca 1988 r., dotyczyło stosowania mączek mię- sno-kostnych pochodzących od przeżuwa- czy w żywieniu bydła. Z początkiem lipca 1994 r. wprowadzono kolejne ograniczenie w zakresie karmienia bydła, owiec i kóz mączkami pochodzącymi z przetwarzania

tkanek ssaków. Następnie od 2001 r. obo- wiązuje całkowity zakaz stosowania mą- czek pochodzenia zwierzęcego i innych zdefiniowanych postaci przetworzonego białka zwierzęcego w żywieniu zwierząt hodowlanych przeznaczonych do produkcji żywności. Wyjątek stanowi mączka rybna, dla której nie wprowadzono zakazu stosowania w żywieniu zwierząt, z wy- jątkiem przeżuwaczy (1, 2). W kolejnych latach przyjęto akty prawne precyzujące zakaz stosowania ubocznych przetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego w żywieniu zwierząt gospodarskich i do- mowych (3, 4, 5, 6). Wynikające z tego faktu aktualne możliwości stosowania mate- riałów paszowych pochodzenia zwierzę- cego zestawiono w ^{tabeli 1}.

Obecnie obowiązuje rozporządze- nie Komisji (UE) nr 56/2013 z 16 stycznia 2013 r., które zakazuje karmienia

przeżuwaczy dizasadowym fosforanem wapnia i trizasadowym fosforanem wapnia pochodzenia zwierzęcego oraz mie- szankami paszowymi zawierającymi te produkty (8). Zgodnie z wyżej wymienio- nym przepisem prawnym, przeżuwacze

Przetworzone białko zwierzęce – aktualne aspekty stosowania i wykrywania

Anna Weiner, Krzysztof Kwiatek, Ilona Paprocka, Agata Gołębiowska z Zakładu Higieny Pasz Państwowego Instytutu Weterynaryjnego – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach

Processed animal protein – novel aspects of use and detection

Weiner A., Kwiatek K., Paprocka I., Gołębiowska A., Department of Hygiene of Animal Feedingstuffs, National Veterinary Research Institute, Pulawy

The purpose of this paper was to present some im- portant aspects of use and detection of the processed animal protein. Accordance with current regulations on the use of products containing processed animal protein are subject to rigorous laboratory control.

The elimination of products which do not fulfill the specific requirements of the minimizing the risk of bovine spongiform encephalopathy is treated as ob- ligatory. Routine microscopic method is used which allows to detect the additives of animal origin. Fur- thermore, molecular biology methods, primarily PCR, is under implementation. This should significantly im- prove the safety of animal feed products that may contain processed animal proteins.

Keywords: processed animal protein, feed additives, methods of detection, safety.

(2)

można karmić następującymi materiała- mi pochodzenia zwierzęcego, tj.:

– mlekiem i produktami na bazie mleka, produktami pochodnymi mleka, – siarą oraz produktami z siary, – jajami i produktami jajecznymi, – kolagenem i żelatyną pochodzącymi

od zwierząt innych niż przeżuwacze, – hydrolizatami białkowymi pochodzący-

mi z części zwierząt innych niż przeżu- wacze lub ze skór i skórek przeżuwaczy.

Ponadto w żywieniu nieodsadzonych przeżuwaczy można stosować preparaty mlekozastępcze wytworzone z mączki rybnej. W przypadku pozostałych gatun- ków zwierząt gospodarskich można stoso- wać w żywieniu następujące produkty pochodzenia zwierzęcego:

– hydrolizaty białkowe pochodzące ze zwierząt innych niż przeżuwacze lub ze skór i skórek przeżuwaczy,

– mączkę rybną,

– dizasadowy fosforan wapnia i trizasa- dowy fosforan wapnia,

– produkty z krwi pochodzące od zwie- rząt innych niż przeżuwacze.

Zgodnie z tym rozporządzeniem, w żywieniu zwierząt akwakutury można

stosować przetworzone białka zwierzęce, inne niż mączka rybna, pochodzące od zwierząt nieprzeżuwających.

W nowych przepisach prawnych waż- na zmiana dotyczy żywienia zwierząt gospodarskich materiałami paszowymi pochodzenia roślinnego zanieczyszczonymi nieznaczną ilością elementów kostnych po- chodzących z tkanek zwierzęcych. Obec- nie możliwe jest skorzystanie z takiego odstępstwa na podstawie przeprowadzo- nej oceny ryzyka, stwierdzającej, że istnieje znikome zagrożenie dla zdrowia zwie- rząt i ludzi. Ocena ryzyka musi uwzględ- niać przynajmniej następujące elementy:

– stopień zanieczyszczenia,

– charakter i źródło zanieczyszczenia, – zamierzone wykorzystanie zanieczysz-

czonej paszy.

Ponadto rozporządzenie Komisji (WE) nr 142/2010 określa wymagania dla tłusz- czy paszowych oraz hydrolizatów białko- wych (7). Zgodnie z wytycznymi zawar- tość nierozpuszczalnych zanieczyszczeń stałych w tłuszczach paszowych pocho- dzących z przeżuwaczy nie powinna prze- kraczać 0,15%, a w odniesieniu do hydro- lizatów białkowych uzyskanych z tkanek

zwierząt pochodzących z przeżuwaczy masa cząsteczkowa nie powinna przekra- czać 10 kDa.

W ostatnim okresie zostało wydane nowe rozporządzenie Komisji (UE) nr 51/2013 z 16 stycznia 2013 r., zmieniające rozporządzenie (WE) nr 152/2009, w odniesieniu do metod analitycznych ozna- czania składników pochodzenia zwierzę- cego do celów urzędowej kontroli pasz (10, 11). Rozporządzenie wprowadziło zmiany w metodach wykorzystywanych do wykrywania przetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego w paszach. Składniki pochodzenia zwierzęcego mogą być ozna- czane metodą mikroskopową i PCR. Jed- nak w praktyce oznacza to utrzymanie metody mikroskopowej jako metody referencyjnej, ponieważ procedura PCR wciąż jest w trakcie opracowywania.

Wprowadzone do metody mikroskopowej zmiany polegają przede wszystkim na modyfikacji sposobu przygotowywa- nia próbki do analizy. Podczas wstępne- go przygotowania próbki do badania zalecane jest w przypadku pasz granulowa- nych i ziarnistych wykonanie przesiewu przez sito o oczkach 1 mm, a następnie Rodzaj przetworzonego

białka zwierzęcego

Gatunek pochodzenia

Pasze dla Pasze dla

akwakultury

Pasze dla zwierząt mięsożernych

Pasze dla zwierząt towarzyszących przeżuwaczy trzody chlewnej drobiu

Mączka z krwi przeżuwacze O O O O P P

świnie O O O P P P

drób O O O P P P

Mączka mięsna przeżuwacze O O O O P P

świnie O O O P P P

drób O O O P P P

Mączka z piór drób O O O P P P

Tłuszcz przeżuwacze P* P* P* P* P P

świnie P P P P P P

drób P P P P P P

Produkty z krwi (hemoglobina, osocze, krew suszona)

przeżuwaczy O O O O P P

świnie O P P P P P

drób O P P P P P

Żelatyna przeżuwacze O O O O P P

świnie P P P P P P

drób P P P P P P

Hydrolizaty białkowe przeżuwacze P** P** P** P** P P

świnie P P P P P P

drób P P P P P P

Produkty z mleka P P P P P P

Produkty z jaj P P P P P P

Mączka rybna O*** P P P P P

Objaśnienia: O – zakazane; P– dozwolone

* – zawartość nierozpuszczalnych zanieczyszczeń stałych powinna wynosić poniżej 0,15%

** – masa cząsteczkowa nie powinna przekraczać 10 kDa

*** – zatwierdzone są preparaty mlekozastępcze zawierające mączkę rybną i przeznaczone są wyłącznie dla nieodsadzonych przeżuwaczy Tabela 1. Zestawienie możliwości stosowania materiałów paszowych pochodzenia zwierzęcego zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami (7, 8)

(3)

przygotowanie i poddanie analizie uzyskanych frakcji, traktując je jako odręb- ne próbki. Do badania przygotowuje się przynajmniej 50 g próbki, z której należy pobrać podpróbkę o masie 10 g, a w przypadku mączki rybnej lub innych czystych produktów zwierzęcych, składników mi- neralnych lub premiksów, które wytwa- rzają więcej niż 10% osadu, próbka powinna mieć masę 3 g. Następnie po rozdrob- nieniu należy porcję podpróbki umieścić w odpowiednim naczyniu laboratoryj- nym, np. rozdzielaczu lub zlewce osadowej ze stożkowym dnem i dodać 50 ml tetrachloroetylenu. Po wykonaniu tej czynności należy wstrząsać energicznie mieszaniną przez minimum 30 s i ostrożnie dodać nie mniej niż 50 ml tetrachloroetylenu, zmy- wając wewnętrzną powierzchnię naczynia, aby usunąć wszelkie cząstki przylegające do ścian naczynia. Otrzymaną mieszani- nę należy pozostawić na co najmniej 5 minut. W przypadku użycia zlewki osadowej ze stożkowym dnem mieszaninę należy energicznie mieszać przez przynajmniej 15 sekund, a wszystkie elementy przyle- gające do ścianek zlewki należy ostrożnie zmyć z wewnętrznej powierzchni, stosu- jąc minimum 10 ml czystego tetrachloroetylenu. Mieszaninę należy pozostawić na 3 minuty, a następnie mieszać ponownie przez 15 sekund, a wszelkie cząstki przyle- gające do ścianek zlewki należy ostrożnie zmyć z wewnętrznej powierzchni, stosując

przynajmniej 10 ml czystego tetrachloroetylenu. Otrzymaną mieszaninę należy po- zostawić na minimum 5 minut, a następ- nie usunąć płynną frakcję poprzez staranną dekantację, przy czym należy uważać, aby nie stracić części osadu znajdującego się na dnie naczynia. Następnie należy prze- nieść flotat i osad na płytki Petriego i su- szyć pod wyciągiem. Jeżeli więcej niż 5%

osadu stanowią cząstki >0,50 mm, należy go przesiać przez sito o oczkach 0,25 mm i zbadać dwie uzyskane frakcje. Analizę na- leży wykonać zgodnie ze schematem wła- ściwym dla badanego materiału (^{ryc. 1, 2}).

Zalecane jest, aby nie oglądać więcej niż 6 preparatów na jedno oznaczenie. Zmia- nie uległo również końcowe formułowanie wyniku. Ostateczny wynik badania uzależ- niony jest od ilości stwierdzonych elemen- tów pochodzenia zwierzęcego, który ponadto powinien zawierać informacje jakie- go typu materiał został poddany analizie (osad, flotat, surowiec) i jaka ilość oznaczeń została wykonana. Zgodnie z rozporządze- niem są trzy sposoby formułowania wyniku, zależnie od ilości stwierdzonych frag- mentów pochodzenia zwierzęcego podczas analizy. Jeżeli w badaniu nie stwierdzono obecności elementów zwierzęcych, to wynik formułowany jest w następujący spo- sób: „przy użyciu mikroskopu optycznego w badanej próbce nie wykryto żadnych czą- stek pochodzących ze zwierząt lądowych/

ryb”. Jeżeli podczas oznaczenia stwierdzono

średnio od 1 do 5 elementów zwierzęcych, to wynik formułowany jest następująco:

„używając mikroskopu optycznego w badanej próbce wykryto średnio nie więcej niż 5 cząstek pochodzących ze zwierząt lądowych/ryb. Elementy zidentyfikowane jako pochodzenia zwierzęcego powin- ny być nazwane i określone jako np. kości, chrząstki, mięśnie, włosy/ości, rybie łuski, chrząstki, otolity czy skrzela. Ta niewiel- ka obecność – poniżej granicy wykrywal- ności metody mikroskopowej – oznacza, że nie można wykluczyć ryzyka wyniku fałszywie dodatniego”. Natomiast w przypadku wykrycia średnio ponad 5 cząstek zwierzęcych danego rodzaju wynik przed- stawiany jest następująco: „używając mikroskopu optycznego w badanej próbce wykryto średnio ponad 5 cząstek pocho- dzących ze zwierząt lądowych/ryb. Cząst- ki zostały zidentyfikowane jako np. kości, chrząstki, mięśnie, włosy/ości, rybie łuski, chrząstki, otolit czy skrzela)”.

Od lipca 2010 r. jest realizowany plan przywracania możliwości stosowania w ży- wieniu zwierząt przetworzonego białka zwierzęcego zgodnie z wytycznymi zawar- tymi w komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady „Druga mapa drogowa dla TSE. Dokument strategiczny w sprawie pasażowalnych encefalopatii gąbczastych na lata 2010–2015” (9). Dokument ten zo- stał wydany w celu zaprezentowania plano- wanych zmian pod kątem dostosowywania

Ryc. 1. Protokół obserwacji wykrywania elementów zwierzęcych w mieszankach paszowych i materiałach paszowych innych niż mączka rybna (11) proces rozdrabniania próbki

zapewnia 95% cząstek

≤0,51 mm

przesiew przez sito 0,25 mm

3 preparaty z osadu <0,25 mm 1 preparat z flotatu lub surowca <0,25 mm+ 3 preparaty z osadu

1 preparat z flotatu lub surowca+

1 preparat z flotatu lub surowca >0,25 mm 1 preparat

z flotatu lub surowca

Ile cząstek z ryb?

>5 ≤5

Ile cząstek ze zwierząt lądowych?

Rodzaj cząstek zwierzęcych?

1 preparat z osadu >0,25 mm 1 preparat z osadu

Wykryto >5 cząstek zwierzęcych tego samego rodzaju?

Wykryto cząstki zwierzęce?

TAK

ZWIERZĘTA LĄDOWE RYBY

TAK

TAK NIE

NIE

NIE Wykryto >5 cząstek

zwierzęcych tego samego rodzaju?

Wykryto >5 cząstek zwierzęcych tego samego rodzaju?

próbka zgłoszona zgodnie z pkt 2.1.5.3

dla RYB

powtórzenie analizy zgodnie z pkt 2.1.4.3

próbka zgłoszona zgodnie z pkt 2.1.5.3 dla ZWIERZĄT LĄDOWYCH

powtórzenie analizy zgodnie z pkt 2.1.4.3 próbka zgłoszona

zgodnie z pkt 2.1.5.1

(4)

przepisów prawnych do warunków, w któ- rych Unia Europejska jest bliska wyelimi- nowaniu BSE z populacji bydła. Niemniej jednak konieczne jest stosowanie środków zapobiegawczych i stałe monitorowanie sy- tuacji na wypadek pojawienia się nowych ognisk BSE lub nowego czynnika wywołu- jącego TSE. Zmiany w przepisach, zgodnie z cytowanym komunikatem, mają być wprowadzane stopniowo w oparciu o kon- sultacje naukowe z Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Po- nadto muszą uwzględniać istniejące metody badawcze wykorzystywane do kontroli. Modyfikacje mają dotyczyć stopniowego uchylania zakazu paszowego w odniesieniu do zwierząt innych niż przeżuwacze,

tj. świnie, drób czy ryby. Przetworzone białko zwierzęce może być źródłem biał- ka dla zwierząt hodowlanych innych niż przeżuwacze, które wymagają karmienia paszą zawierającą wysokiej jakości białko.

Ze względu na fakt, że ryzyko przeniesie- nia BSE między zwierzętami nieprzeżuwają- cymi jest minimalne, planowane jest uchy- lenie zakazu w odniesieniu do stosowania w paszach dla zwierząt nieprzeżuwających przetworzonego białka zwierzęcego pocho- dzącego od zwierząt innych niż przeżuwa- cze. Jednak należy zwrócić uwagę, że nadal obowiązywałby zakaz powtórnego przetwarzania wewnątrzgatunkowego, czyli np.

mączka mięsno-kostna z drobiu mogłaby być podawana wyłącznie świniom. Możliwe

byłoby to jedynie w przypadku dostępno- ści zwalidowanych technik analitycznych w zakresie identyfikacji pochodzenia ga- tunkowego przetworzonego białka zwie- rzęcego (12, 13). Aktualnie Laboratorium Referencyjne Unii Europejskiej sprawdza nowe metody diagnostyczne umożliwiają- ce identyfikację gatunkową (przeżuwacze, drób, świnia) mączki mięsno-kostnej w paszy. W lutym 2013 r. zakończono badania biegłości z wykorzystaniem nowo opraco- wanej procedury wykrywania i identyfikacji gatunkowej przetworzonego białka pocho- dzącego od przeżuwaczy z zastosowaniem techniki Real-Time PCR. Po podsumowaniu wyników badań przesłanych przez 27 Krajo- wych Laboratoriów Referencyjnych stwierdzono, że 92,5% uczestników badań (25 la- boratoriów) poprawnie wykryło obecność DNA białka przeżuwaczy w paszach dla zwierząt akwakultury i nie uzyskało wyni- ków fałszywie dodatnich/ujemnych. Me- toda Real-Time PCR wykrywania i identyfikacji gatunkowej przetworzonego biał- ka przeżuwaczy uzyskała pozytywną ocenę Komisji Europejskiej. Obecnie trwają prace w Zakładzie Higieny Pasz PIWet-PIB nad jej wdrożeniem do rutynowej analizy, jako uzupełnienie referencyjnej metody mikroskopowej. Metoda Real-Time PCR do identyfikacji gatunkowej DNA białka przeżu- waczy będzie wykorzystywana do badania Ryc. 2. Protokół obserwacji wykrywania elementów zwierzęcych w mączce rybnej (11)

proces rozdrabniania zapewnia 95% cząstek

≤0,51 mm

przesiew przez sito 0,25 mm

3 preparaty z osadu

<0,25 mm 3 preparaty z osadu

1 preparat z flotatu lub surowca <0,25 mm 1 preparat

z flotatu lub surowca

>5

≤5 próbka zgłoszona zgodnie z pkt 2.1.5.3 dla ZWIERZĄT LĄDOWYCH

powtórzenie analizy zgodnie z pkt 2.1.4.3

próbka zgłoszona zgodnie z pkt 2.1.5.1 dla ZWIERZĄT LĄDOWYCH

Liczba cząstek ze zwierząt lądowych?

2 preparaty z osadu

>0,25 mm 2 preparaty z osadu

Wykryto cząstki ze zwierząt lądowych?

TAK

TAK NIE

NIE

NIE Wykryto >5 cząstek

ze zwierząt lądowych?

Wykryto >5 cząstek ze zwierząt lądowych?

Produkt Wykrywanie metodą mikroskopową Wykrywanie metodą PCR

Serwatka O P

Mleko w proszku O P

Osocze (plazma) suszone O P

Tłuszcz zwierzęcy O P

Składniki kolagenowe O P

Produkty z krwi P P

Produkty z jaj O O

Objaśnienia: O – możliwe; P – niemożliwe

Tabela 2. Kształtowanie się praktycznych możliwości metod analitycznych do wykrywania i identyfikacji gatunkowej „nietypowych” materiałów pochodzenia zwierzęcego

(5)

pasz dla ryb, jeśli w badaniu metodą mi- kroskopową zostanie stwierdzona obec- ność składników pochodzących od zwie- rząt lądowych.

Sprawdzanie przydatności i walida- cja metody umożliwiającej potwierdzenie obecności DNA białka wieprzowego planowane było na drugie półrocze 2013 r., a wy- niki prawdopodobnie zostaną przedstawio- ne na spotkaniu Krajowych Laboratoriów Referencyjnych w maju 2014 r. W przypadku identyfikacji gatunkowej białka drobio- wego branych jest pod uwagę 5 podstawo- wych gatunków, tj. kura, kaczka, perliczka, indyk i gęś. Dostosowanie starterów i opty- malizacja warunków reakcji Real-Time PCR do wykrycia tak wielu różnych geno- mów stanowi poważny problem i duże wy- zwanie. Zgodnie z harmonogramem prac EURL-AP wstępnie opracowana metoda ma być sprawdzana w Krajowych Labora- toriach Referencyjnych w 2014 r.

Konieczność stosowania dwóch metod analitycznych wynika z faktu, że mi- kroskopowa metoda referencyjna nie po- zwala na wykrycie niektórych składników pochodzenia zwierzęcego, takich jak: serwatka i mleko w proszku, plazma suszona, tłuszcz, składniki kolagenowe czy produkty z jaj. Natomiast przy użyciu metody PCR istnieje możliwość uzyskiwania popraw- nych wyników niezależnie od obecności składników o charakterystycznej strukturze morfologicznej, również produktów, któ- rych obecności nie można potwierdzić me- todą referencyjną (14, 15, 16). Przy zastoso- waniu metody PCR w przypadku obecno- ści mleka w proszku, serwatki, produktów z krwi lub tłuszczu bez deklaracji, istnieje duże prawdopodobieństwo otrzymania wyniku fałszywie dodatniego. Analizu- jąc rezultaty otrzymane wyłącznie za po- mocą techniki PCR, nie można stwierdzić pochodzenia surowcowego białka, np. czy jest to białko mleka w proszku, czy mączki

mięsno-kostnej. Dodatkowo na przebieg reakcji PCR może wpływać wiele czynników, powodując znaczne jej zahamowanie, np.

dodatek preparatów witaminowo-mineral- nych (12). Zestawienie obecnie dostępnych metod analitycznych w zakresie wykrywania „nietypowych” (innych niż mączka mię- sno-kostna) materiałów pochodzenia zwie- rzęcego przedstawiono w ^{tabeli 2}.

Podsumowując, w dalszym ciągu pro- wadzone są intensywne prace nad częścio- wym uchyleniem zakazu stosowania przetworzonego białka zwierzęcego w żywieniu zwierząt gospodarskich. Jednak nadal bę- dzie obowiązywał zakaz powtórnego przetwarzania wewnątrzgatunkowego. Warun- kiem koniecznym do wprowadzenia takich zmian jest dostępność zwalidowanych metod umożliwiających identyfikację gatun- kową przetworzonego białka zwierzęce- go. Z pewnością przywrócenie stosowania przetworzonego białka zwierzęcego w żywieniu zwierząt nieprzeżuwających miałoby korzystny wpływ na aspekt eko- nomiczny produkcji zwierzęcej.

Piśmiennictwo

1. Rozporządzenie (WE) nr 999/2001 Parlamentu Europej- skiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r., ustanawiające zasady zapobiegania, kontroli i eliminacji pewnych postaci zakaźnego gąbczastego zwyrodnienia mózgu.

2. Decyzja Komisji 2001/9 oraz Decyzja Komisji 2001/165 w sprawie skażeń krzyżowych pasz dla bydła.

3. Rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 Parlamentu Europej- skiego i Rady z dnia 3 października 2002 r., ustanawiają- ce przepisy zdrowotne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spoży- cia przez ludzi (Dz.U.L 273, 10.10.2002).

4. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1234/2003 z dnia 10 lipca 2003 r., zmieniające załączniki I, IV i XI do rozporządze- nia (WE) nr 999/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 1326/2001 w odniesieniu do pasażowalnych encefalopatii gąbczastych oraz żywie- nia zwierząt.

5. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1292/2005 z dnia 5 sierp- nia 2005 r. zmieniające załącznik IV do rozporządzenie (WE) Nr 999/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie żywienia zwierząt.

6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określające

przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nie przeznaczonych do spo- życia przez ludzi, i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego).

7. Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 142/2011 z dnia 25 lu- tego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parla- mentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 określa- jącego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, oraz w sprawie wykonania dyrektywy Rady 97/78/WE w odniesieniu do niektórych pró- bek i przedmiotów zwolnionych z kontroli weterynaryj- nych na granicach w myśl tej dyrektywy.

8. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 56/2013 z dnia 16 stycznia 2013 r. zmieniające załączniki I i IV do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001 usta- nawiającego zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii.

9. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady.

Druga mapa drogowa dla TSE. Dokument strategiczny w sprawie pasażowalnych encefalopatii gąbczastych na lata 2010–2015.

10. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 152/2009 z dnia 27 stycznia 2009 r. ustanawiające metody pobierania próbek i do- konywania analiz do celów urzędowej kontroli pasz (L 54/1, 26.02.2009).

11. Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 51/2013 z dnia 16 stycznia 2013 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 152/2009 w odniesieniu do metod analitycznych ozna- czania składników pochodzenia zwierzęcego do celów urzędowej kontroli pasz.

12. Van Raamsdonk L.W.D., Pinotti L., Veys P., Bremer M., Hekman W., Kemmers A., Campagnoli A., Paltanin C., Belinchon Crespo C., Vliege J., Pinckaers V. & Jørgensen J. S.: New developments in classical microscopy; what can be expected for the official control? Biotechnol. Agron. Soc.

Environ. 2011, 15 (S1), 15–24.

13. Fumiere O., Veys P., Boix A., von Holst C., Baeten V., Ber- ben G.: Methods of detection, species identification and quantification of processed animal protein In feedingstuffs. Biotech. Agron. Soc. Environ. 2009, 13(S), 57–70.

14. Rodríguez M.A., García T., Gonzáles I., Asensio L., Her- nández P.E., Martín R.J.: PCR identification of beef, she- ep, goat and pork in raw and heat–treated meat mixtu- res. J. Food Prot. 2004, 67, 172–177.

15. Martin I., Garcia T., Fajardo V., López–Calleja I., Hernán- dez P.E., Gonazález I., Martín R.: Species–specific PCR for the identification of ruminant species in feedstuffs.

Meat Sci 2007, 75, 120–127.

16. Frezza D., Giambra V., Chegdani F., Fontana C., Mac- cabiani G., Losio N., Faggionato E., Chiappini B., Vac- cari G., von Holst C., Lanni L., Saccares S., Ajmone–

Marsan P. Standard and Light–Cycler PCR methods for animal DNA species detection in animal feedstuffs. In- novative Food Science and Emerging Technologies 2008, 9, 18–23.

Dr Anna Weiner, e-mail: aweiner@piwet.pulawy.pl

W

ostatnich latach w państwach Unii Europejskiej obserwuje się stały spadek pogłowia bydła. W 2012 r. stan tego pogłowia osiągnął liczbę 86,6 mln i był to rok zatrzymania się tego spadku,

a jednocześnie nastąpił już nieznaczny wzrost liczby młodego bydła rzeźnego i cie- ląt przeznaczonych do uboju.

Zmiany stanu pogłowia były róż- ne w poszczególnych państwach Unii.

Najwyższy wzrost zaobserwowano na Wę- grzech (ponad 7,5%), w Irlandii (5%), w Es- tonii (4,5%). Natomiast w Niemczech, Fran- cji, Wielkiej Brytanii i w Polsce utrzymywał się na niezmienionym poziomie. Znaczny spadek pogłowia miał miejsce w Bułgarii (ponad 6%) oraz w Hiszpanii i na Litwie (2–3%; 1).

Produkcja wołowiny w 27 państwach Unii była w 2012 r. niższa w porównaniu z poprzednim rokiem o 4% i kształtowa- ła się na poziomie 7,5 mln ton. Obniżył się znacząco eksport, gdyż zmniejszyła się podaż, która na Słowacji spadła ponad 13%; wysoki spadek podaży (8–9%) od- notowano w Czechach, Irlandii i Szwecji.

W państwach największych producentów

Ocena wyników badania sanitarno‑weterynaryjnego

bydła rzeźnego w Polsce w 2012 r.

Henryk Lis, Krzysztof Górski

z Katedry Rozrodu i Higieny Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach