1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — ...
1/1. Relacja
I/2. D okum enty (sensu stricto) dotyczące osoby relatora —
I/3. Inne m ateriały dokum entacyjne dotyczące osoby relatora —
II. M ateriały uzupełniające relację \J
111/1 - M ateriały dotyczące rodziny relatora —
III/2 - M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r .—
III/3 - M ateriały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) III/4 - M ateriały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. —
III/5 - inne..: '
IV. Korespondencja \J
l ...
V. Nazwiskowe karty inform acyjne
; > ■ ść::/-i? 2
3
naście dni przed tragiczną śmiercią generała.
S ikorski w izytował w Iraku nasz obóz — Obóz Zapasowy Kobiet.
Byłam, tu adiutantem. W dniu w i
zyty wraz x m oim i dw iem a przy
branymi siostrami — bo tak nas w wojsku nazywano — miałyśm y dy
skretny nadzór nad am forą z wodą do picia, aby ktoś przypadkiem cze
goś tam nie wsypał.
Na zdjęciu z praw ej strony ge
nerała stoi kom en dan tka obozu, z lew ej my trzy — ja w środku. Do Polski w róciłam w 1947 r. Straciłam kontakt z m oim i koleżankam i z w ojska. Może Czytelnicy „Expres- su” pom ogą mi je odszukat. Ich imiona Irena i S tefa — z domu Owczarzak. Mój adres: 21-200 Par
czew, ul. Spółdzielcza 4a". (ww)
Gdzie dziewczęta z tamtych lat?
„Droga redakcjo — pisze do generała Sikorskiego z żołnierzami,
„Expressu” NATALIA DĄBROWS- ale ani jednego z ochotniczkami.
KA z Parczewa (woj. bialskopodla- (Było jedno — przyp. red.). Wysy- skie). — Zamieszczacie w iele zdjęć lam w ięc zćjęrf*,- v>/ ’ '•«’?«-
" A
4
Gen. Władysław Sikorski
20 V 1 8 8 1 -4 VII 1S43
18S1. 20 m aja — w rodzinie organi
sty i nauczyciela wiejskiego w Tuszo- w ie Narodowym kolo Mielca urodzi) się Władysław Eugeniusz, trzecie dziecko Tomasza i Emilii Sikorskich.
1881—1885. Pobyt wraz z rodziną w Gawłuszowicach, Radomyślu, Woli Kołowej. Hyżnem.
1893. Gimnazjum w Rzeszowie.
1992. M atura we Lwowie. Studia na Wydziale Dróg i Mostów Politechniki Lwowskiej. <t
1938. Dyplom inżyniera. Ślub z He
leną Zubczewską.
1912. Urodziny córki Zofii.
1914. Po wybuchu I wojny świato
wej i utworzeniu polskiego Naczelne
go Komitetu Narodowego jest sze
fem jego D epartam entu Wojskowego w stopniu podpułkownika.
1917. Szef Uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego, szkoli kadry polskich sił zbrojnych.
1918. W lutym aresztow any i in ter
nowany wraz z innymi oficerami pol
skimi przez Austriaków,
D ostaw ionyprzed sądem w ojennym zostaje u- niewinniony.
1919. Dowodzi Samodzielna Grupa Operacyjną przeciwko nacjonalistycz
nym oddziałom burżuazyjnej Ukrainy, zostaje dowódcą 9 Dywizji Piechoty, następnie całej G rupy Poleskiej WP.
1920. Awansowany do stopnia gen.
brygady, jako dowódca 5 Armii bie
rze yf y?ojni8 polsko-radzieę-
1921. Awans do stopnia gen. dywi
zji, odznaczenie Orderem V irtuti Mi- litari V i II klasy, od kwietnia do grudnia 1922 r. — szef Sztabu Gene
ralnego.
1922. 16 grudnia mianowany szefem rządu po zabójstwie prezydenta Na
rutowicza. Po upadku rządu, w latach 1923-24 — generalny inspektor pie
choty.
1924. 27 lutego mianowany m ini
strem Spraw Wojskowych w rządzie Grabskiego.
1925. Dowódca Okręgu Korpusu VI we Lwowie.
1928. Zwolniony z tej _ funkcji, do 1939 r. bez faktycznego przydziału, jest generałem w „dyspozycji”, okres działalności pisarskiej.
1936. Wizyta u Ignacego Paderew skiego w Szwajcarii, współudział w tworzeniu tzw. Frontu Morges.
1939. Bezskutecznie stara się o przy
dział wojskowy. 18 września prze
kracza granicę rum uńską, a 22 wrześ
nia wyjeżdża do Francji. 30 września tworzy rząd polski na em igracji, u- znany przez Francję, USA i W. B ry
tanie.
1910. 18 czerwca rozmowv z C hur
chillem w Londynie, 21 czrrwua e- w akuacja rządu Polski do Londynu;
W grudniu m ianow any generałem broni.
1941. W kw ietniu w izyta w K ana
dzie | USA, rozm owy z Rooseveltem.
5 lipca pierwsza rozmowa z amliasa- dorem ZSRR w Londynie, Majskim w sprawie nawiązania stosunków pol
sko-radzieckich (druga rozmowa 11 lipca).
• 30 lipca podpisanie w Londynie po)Siko-radzieckiego układu sojuszni
czego, przewidującego utworzeni* od
działów arm ii polskiej w ZSRR. 14 sierpnia — układ wojskowy z ZSRR 0 organizacji polskich sil zbrojnych w ZSRR.
• 3 grudnia rozmowy ze Stalinem, nazajutrz podpisanie polsko-radziec
kiej deklaracji o przyjaźni 1 pomocy wzajemnej.
1942. W lutym przekształcenie Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. W marcu wyjazd do USA 1 rozmowy z Roo«eveltem. W grudniu trzecia wizyta za oceanem 1 rozmo
wy z prezydentem Stanów Zjedno
czonych.
1943. 7 stycznia uczestniczy w po
siedzeniu generalnego sztabu alianc
kiego w Waszyngtonie. 25 kwietnia rząd radziecki zrywa stosunki z rzą
dem polskim w Londynie. Wyiazd do polskich oddziałów na Bliskim Wscho
dzie.
• 4 lipca, godz. 23.07 śm ierć v ka
tastrofie ..Liberatora” w Gibraltarze.
15 lipca coąrzeb w Londynie, pocho
w anie prochów w Newark.
1946. Prezydium K rajow ej Rady Na
rodow ej przyznaje pośm iertnie Sikor
skiemu O rder Krzyża Grunwaldu.
Gdzie dziewczęta
„Droga redakcjo — pisze do £
„Expressu” NATALIA DĄBROW S- c KA z Parczew a (woj. b ialskopodla- ( skie). — Zam ieszczacie w iele zd jęć l
5
6
F U N D A C J A
Archiwum Pomorskie Armii Krajowej
•' J l . W . G a r b a r y 2 , t e l . 6 5 - 2 2 - 1 8 6
87-100 TORUŃ
T oruń 8 II 2001 r.
1.d z .0250/WSK/2001
Pani N atalia D ąbro w ska ul. S p ó łdzielcza 4 a 21-200 P arczew w oj. lubelskie
S zano w n a Pani,
Pracu ję w F undacji „A rch iw u m P o m o rskie A rm ii K rajo w ej” , którego d ział W SK (W ojsko w a S łu żba K obiet) zajm u je się gro m ad zeniem i opracow yw aniem m ateriałó w na temat
w „E xpressie W ieczorn y m ” (niestety bez daty) w raz z Pani listem . Z listu w ynika, że służyła Pani w P W S K w O bozie Z apasow ym w Iraku i że p o szu k u je Pani inform acji na tem at sw oich przybranych „ sió str” z w o jsk a Ireny i Stefy O w czarzak. N a zdjęciu op ub lik o w an y m w gazecie je s t Pani w raz z k o leżan kam i obok gen. Sikorskiego. To sam o zdjęcie znajd uje się w książce pt.
„P o m o cnicza S łu żb a K o b iet w P o lskich S iłach Z brojn ych na Z acho d zie 1939-1945” w ydanej p rzez K oło K obiet Ż o łnierzy PSZ w W ielkiej B rytanii w Londynie w 1995 roku. P odpis pod zdjęciem inform uje o tym , że ob ok generała sto ją trzy siostry D ąbrow skie. N ajw id oczn iej nie w szyscy w iedzieli, że Panie były przybranym i siostram i.
W naszym archiw u m PS K po siad a o so b n ą kartotekę, niestety nie m a w niej ż a d n y ch inform acji na tem at Ireny i Stefy O w czarz. A le posiadam y kontakt z A rchiw um Studium Polski Podziem nej w L ondynie i być m oże oni b ę d ą coś w iedzieli. N iedłu g o będę do nich pisać i p oproszę o inform acje. N ato m iast n a podstaw ie tego artykułu założyłam teczkę na Pani nazw isko o num erze inw en tarzo w y m 2 457/W S K . W zw iązk u z tym zw racam się do Pani z p ro śb ą o napisanie relacji z p rzebieg u służby w ojennej. Co ro b iła Pani przed w ojna, w jak ic h okoliczn ościach z n alazła się Pani w PSK , ja k p rzeb ieg ała służba, kiedy się zak o ńczy ła, ja k t eraz w ygląda Pani życie? M oże tak że Pani napisać o sw oich koleżank ach , w szelk ie inform acje na tem at k obiet-żołnierzy II w ojny św iatow ej s ą dla nas bardzo cenne. G dyby zech ciała Pani
P olek w alczący ch n a w szy stk ich fro ntach II w ojny św iatow ej. Za po śred n ictw em Ś rodow iska Ż ołnierzy A K „V II O b w ó d-O b roża” otrzym aliśm y artykuł o G enerale S ikorskim o pu blikow any
7
m ateriałach d ziału pom orskieg o .
K arto tek a p rzed m io to w a składa się z około 50 k art h asło w y ch dotyczących fu n k cjo nu jący ch na terenie P o m o rza w okresie II w ojny św iatow ej o rg an izacji tak k o nsp iracyjn ych ja k i społecznych czy politycznych. T reść k art obejm uje: n azw ę organizacji o raz k ró tk ą info rm ację na jej tem at z odsyłaczem do m ateriałów w cho d zący ch w skład zb io ró w FA PA K .
K arto tek a sk ró tó w je s t w ykazem sk rótów w szy stk ich n azw po jaw iający ch się w zb io rach nie tylko zbio rach A rch iw um P om orskieg o, ale w zb iorach Fundacji. O bok kartoteki sk rótó w w F undacji funk cjon u je tzw . W ykaz inicjałó w osób sp o rządzający ch „karty in fo rm acy jne” .
K artoteki skrótów , pseud o n im ó w , k ry p ton im ów i k arto tek a p rze d m io to w a o becnie nie s ą p ro w ad zo n e ze w zg lędu na n iew ie lk ą liczebność p raco w n ik ó w archiw um . O b e jm u ją zatem tylko s ta rsz ą część zbiorów .
K arto tek a p ro b lem o w a czyli katalog rzeczo w y sk ład a się z k ilk u d z ie sięc iu kart h asłow ych uło żo n y ch alfabetycznie i dotyczących konsp iracji p om orskiej o raz ogólnej sytuacji na teren ie okup o w an eg o Pom orza. Pod każdym hasłem korzy stający zn ajd zie karty odsyłaczo w e do m ateriałó w w ch od zących w skład zb io ró w F undacji o raz do literatury poruszającej dane zagadnienie. N iejed n o k ro tn ie też hasła kartoteki p o k ry w a ją się z hasłam i teczek p ro b lem o w y ch , w ów czas na k artach znajduje się od syłacz do odpow ied niej teczki p roblem ow ej. N a k arto tek ę sk ła d a ją się z następ ujące hasła:
2. A k cja „ B u rza”
3. A k cja „ N ”
4. A kcje specjalne n a P om o rzu 5. A reszto w an ia
1. A genci. K o n fid en ci - zob. też Z drajcy
7. A w anse 8. C ichociem ni 9. C zarna W oda
10.D ep ortacje do Z S R R
6. A rm ia K rajo w a - o p raco w an ia ogólne
12. D u cho w ieństw o 13. D y w ersja i sabotaż 14.D y w ersja po zafro n to w a
15.D ziałaln o ść o k up acy jn a k ościoła 11.D esanty o d d ziałó w S p ado chronow ych
A rm ii C zerw onej - w sp ó łp raca z party zan tam i
2 7 .L egion G dański 2 8 .L ekarze w kon sp iracji 2 9 .L eśnicy
3 0 .L ew ica w k o nspiracji 31 .Lokale k o nspiracyjne
32.L okalne O rganizacje k o n sp iracy jn e 3 3 .M iecz i P łu g ”
34.M ło d a P o lsk a” - po w y zw olen iu 3 5 .M łody L as”
36.N aro do w e Siły Z bro jne 3 7.N auczy ciele
38.N iem cy pom ag ający P olak om 39.N K W D
16.E m isariu sze, p olitycy czasow o d ziałający n a P o m o rzu
4 0 .O bozy je ń c ó w z 1939 r.
4 1 .O bozy k o n cen tracy jne - relacje, źró dła (O św ięcim , P otulice, S tutthof,
19.G ry f (T O W G ry f P om orski)
2 0 .H arcerstw o Je ń cy -z b ie g o w ie ; pom oc 17. G estapo
18. G run w ald
R aven sbru ck ) 4 2 .O bozy- różne
4 3 .O dznaczenia; po m orscy K aw alero w ie
rad zieccy i innych n arodow ości 21 .K ierow n ictw o W alki C yw ilnej 2 2 .K olejarze w k onspiracji
23.K o m en da O b ro ń có w Polski (K O P) je ń c o m ; je ń c y angielscy; j. francuscy; j.
V irtuti M ilitari; P o lo n ia R estitu ta 44. O jczy zna”
4 5 .O kręgow e D elegatury R ząd u 46. Partyzantka
47.P arty zantk a-b unk ry
4 8 .Polacy w II w ojnie ś w ia to w e j-
8
fe>
•o - , przysłać sw oja fotografię z czasu w ojny lub inne fotografie ukazujące życie w P W S K . oczyw iście je ś li Pani posiad a, to b ęd ziem y za nie bardzo w dzięczni.
S zanow na P ani przysyłam inform acje na tem at działalności naszej Fundacji, funkcjonującego p rzy F undacji M em oriału G enerał M arii W ittek, a także schem at relacji W S K , m oże okaże się p om ocny. M am nadzieję, że spotkam się z przychylnym odzew em z Pani strony.
W spółp raca z k a ż d ą o so b ą p o m ag a jąc ą n am w o calaniu od zap o m n ien ia lo só w ko biet-żołnierzy je s t dla nas bezcenna.
P rzesyłam serdeczne p o zd ro w ien ia i czekam n a o dpo w iedź od Pani.
Z w yrazam i szacunku Dot^o|--SU
m gr D oro ta K rom p \j
D o k u m en talistk a A rchiw um W SK
J
9
M E M O R I A Ł
Generał Marii Wittek
. f u n d a c j a
«*'u;irP onii)rshie i ,Kr,
jo we.
li”
i i i
l . d z . 2 9 3 5 WSK 2 0 0 1
T oruń, 26.08.2001
Pani N a t a li a D ą b r o w s k a
ul. S p ó ł d z i e l c z a 4a 2 1 - 2 0 0 Parczew
woj. l ubel ski e
S zanow na Pani!
dotąd me
schem at zdjęcia
napi:
mamy jedn !•':! *1 i '
ie rei relacji W SK.
p o św iad czające Pani
.1
W lutym bieżącego rokii sk ierow aliśm y do Pani pism o z p ro śb ą o nap isan ie relacji. Jak P I IM II
Pani żadijego^odzew u. W zw iązku z tym gorąco pragnę ponow ić z Drzebi|gU':|Pani. służby w ojennej. D la u łatw ienia przesyłani m ogłabyś Rani ró w nież przysłać nam ja k ie k o lw ie k doku m en ty i służbę i' w ojskow ą. Z djęcia pr os zę o pi sać na o d wr o ci e.
E w entualnie p ro szę o przesłanie; nam Pani w spółczesnej fotografii. M ateriały takie uzupełniłyby Pani teczkę o s o b o w ą ą p onadto są niezw ykle cenne dla b adaczy problem atyki.
B ardzo serdecznie pozdraw iam , zapraszam do w spółpracy i m am n adzieję, że z e c h c e
| |f ! |
Pani do n as napisać, o co je sz c z e razi bardzo proszę.
'! i f
iii
Z po w ażaniem m g r Sylw ia G ro cho w ina
3 • G ^ o cJ-V O
D o k u m en talistk a działu W S K drz^l Fundacji „A rchiw um P om orskie A rm ii K r a jo we j '
Załączniki:
1. S chem at relacji W S K
'
