• Nie Znaleziono Wyników

"The African experience in Spanish America - 1502 to the present day", Leslie B. Rout Jr., Cambridge 1976 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""The African experience in Spanish America - 1502 to the present day", Leslie B. Rout Jr., Cambridge 1976 : [recenzja]"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

R E C E N Z J E 351

św iatła na w spółistnienie różnych urzędów m iejskich o bardzo podobnych kom pe­

tencjach. Przynosi szereg interesujących danych o metodach w alk i politycznej na terenie gm iny (niektórych n ie pow stydziłby się sam M akiaweli). D aje w ten spo­

sób d ość w yczerpujący obraz kultury politycznej miasta. Przypadek lubelski w opi­

sie R. Szczygła interesuje poza tym dlatego, że jak to w ykazał autor, problem w y ­ znaniow y n ie odegrał tu żadnej roli, a ściślej biorąc, w ogóle nie w ystąpił. Mając na uwadze sporządzone przez autora zestaw ienie rozruchów w latach 1517— 1530 można mieć nadzieję, że z czasem stw orzy on syntezę konfliktów społecznych w m iastach polskich tej epoki, znacznie poszerzoną pod względem terytorialnym i pro­

blem owym.

Z bign iew M oraw ski

L eslie В. R o u t Jr., T he A frican E xperience in Spanish A m erica — 1502 to th e P resen t D ay, Cambridge U niversity Press, Cambridge 1976, s. 404.

N iniejsza książka om awia tem at m ało poruszany w historiografii, stanow ić ma też pierw szą próbę syntetycznego przedstaw ienia dziejów Murzynów w Ameryce hiszpańskiej. W sam ej rzeczy nie brak m onografii omawiających ten problem w poszczególnych krajach latynoam erykańskich. Rejony, które nie podlegały koloniza­

cji hiszpańskiej, np. brytyjskie K araiby, francuskie Haiti, czy portugalska Brazylia, doczekały się w ielu rozpraw i opracowań tej problematyki; natom iast w strefie hiszpańskiej literatura tem atu jest uboższa. Można tu zacytować prace José Antonio S а с o, „Historia de la esclavitud de la raza africana en e l Nuevo Mundo y en especial en los pais es am erieo-hispanos” i Rolando M e l l a f e , „La esclavitud er.

Hispano-Am erica”.

Brak szerszych opracowań dotyczących A m eryki hiszpańskiej doprowadził üo powstania poglądu negującego obecność Murzynów w krajach A m eryki hiszpańskiej.

L eslie В. R o u t , profesor uniw ersytetu w Michigan, dąży do obalenia tego stereo­

typu.

Praca dzieli się na d w ie części, obejmujące okresy: Ameryki kolonialnej i nie­

podległej. Punktem w yjścia jest analiza hiszpańskiego i portugalskiego handlu n ie­

wolnikam i w okresie poprzedzającym odkrycie Ameryki. Hiszpania jeszcze przed 1492 r. w ypracow ała pew ne wzory postępow ania w handlu niew olnikam i, jak i do­

starczaniu niew olników z Afryki. System ten został przeniesiony do Nowego Świata w 1518 r., kiedy to Karol I w ydał pozw olenie Lorenzo de Garrevod dostarczenia do Am eryki 4 tysięcy bozales, tj. niew olników sprowadzanych bezpośrednio z Afryki.

Rout wyróżnia cztery okresy handlu niew olnikam i w Ameryce Południowej:

„eksperym entalne” lata 1518— 1580; lata 1580— 1640 — przewagi portugalskiej; 1640—

1712 — okres, w którym asiento (kontrakt pom iędzy Koroną a osobą bądź spółką, która dostarczała niew olników) staje się przedmiotem m iędzynarodowej ryw alizacji oraz 1713— 1805 — okres, w którym asiento znajduje się pod w p ływ am i Anglików.

Autor słusznie zauważa, że n ie można m ówić o stałej polityce Korony hiszpań­

skiej w handlu niew olnikam i. H iszpania starała się zbudować spraw nie działający system , w którym mógłby działać na szeroką skalę handel czarną siłą roboczą.

Na przeszkodzie stanęły: pogarszająca się sytuacja Hiszpanii w Europie, chroniczny brak finansów , brak posiadłości w A fryce — co pozbawiało H iszpanię źródła, z k tó­

rego m ogłaby czerpać niew olników , oraz olbrzymie odległości pom iędzy metropolią i kolonią. Te czynniki spraw iły, że handel niew olnikam i w Ameryce hiszpańskiej nie był tak zorganizowany jak to m iało m iejsce w Ameryce brytyjskiej, holenderskiej czy portugalskiej.

(3)

352

Dziwne wydaje się, że przy tych niedostatkach Hiszpanie jednak zdołali spro­

wadzić dużą ilość murzyńskich niew olników. Już konkwistadorzy korzystali z usług Murzynów, tak np. u boku Vasco Nunez de Balboa widzim y ladino (ochrzczony nie­

w olnik afrykański, który m ów ił po hiszpańsku i został sprowadzony do Am eryki z Hiszpanii). Ladinos biorą również udział w kampanii Fernanda Cortésa w M eksy­

ku. Murzyński niew olnik Juan Valiente w alczył u boku Diego de Almagro i Pedro de Valdivia i za sw oje zasługi otrzym ał posiadłość ziemską w okolicach Santiago.

Autor w skazuje rów nież na ak tyw ny udział Murzynów w w alkach o niepodległość A m eryki Łacińskiej. Bohater narodowy A rgentyny, Chile i Peru, Juan José de Martin tak m iał powiedzieć o oddziałach m urzyńskich w jego wojsku: „Najlepszym żołnierzom piechoty, jakiego posiadam, jest M urzyn i M ulat”.

Niem niej główną rolę jaką m iał spełnić Murzyn w Ameryce, nie tylko hiszpań­

skiej, było zatrudnienie go jako siły roboczej, co autor szczegółowo om awia w po­

zostałych rozdziałach części pierwszej książki.

Od chw ili ukazania się monografii Harry J o h n s t o n a, „The Negro in the N ew World” (1910) trwa dyskusja dotycząca pytania: czy system niew olniczy w A m eryce Łacińskiej był łagodniejszy niż w Stanach Zjednoczonych? Na ten temat w ypow iadali się m.in. Frank T a n n e n b a u m , David B. D a v i s i inni. Autor om a­

w ianej m onografii słusznie twierdzi, że nigdy jeszcze w dotychczasowych rozw aża­

niach n ie ustalono na jakich zasadach m ożna by porównać te dw a sytem y niew ol­

nicze. System panujący w Stanach Zjednoczonych był system em statycznym , słabo zróżnicowanym ekonomicznie i praw ie jednolitym . System hiszpański zależny był od regionu, tradycji czy też le lig ii. Różnorodność tego system u w ynikała n iew ątp li­

w ie z ekonomicznego zróżnicowania hiszpańskiej gospodarki kolonialnej — inaczej m usiała w yglądać praca niew olnika w kopalni m iedzi w Cocorote w W enezueli, a zupełnie inaczej na rancho w Cordobie w A rgentynie.

W alorem książki Routa jest ukazanie w drugiej jej części m iejsca i roli lud­

ności m urzyńskiej w poszczególnych krajach A m eryki hiszpańskiej, także tam gdzie niejednokrotnie pomija się m ilczeniem istnienie m niejszości murzyńskich.

We w spom nianym stereotypie A rgentyna jest uważana za kraj o zdecydowanej w iększości ludności białej. W początkach X IX w ieku szacowano ludność m urzyń­

ską na około 35 tysięcy, w tym 20 tysięcy wolnych. W 1822 r. 25% ludności Buenos Aires stanow ili Murzyni, a na podstaw ie spisu z 1971 r., liczba Murzynów w Buenos Aires w ynosi około 35 tysięcy, a w ięc tytlko ułamek procenta. Dane te dowodzą, że mimo stereotypu „białej” A rgentyny istniał i istnieje pew ien odsetek ludności mu­

rzyńskiej, który to fakt był częto tajony przez źródła argentyńskie. Uważa się na­

w et, jak to stwierdza Rout (za niektórym i autorami argentyńskimi), że ani gauchos, ani Rodolfo Valentino n ie b yli twórcam i słynnego tanga argentyńskiego. Jego zda­

niem taniec ten stw orzyli A fro-Argentyńczycy.

Praca ta oparta jest na szeregu m onografii dotyczących poszczególnych krajów Am eryki Łacińskiej oraz na materiale źródłowym, głów nie na dokumentach opubli­

kowanych przez Elizabeth D o η n a n („Documents Illustrative o f the History of the Slave to Am erica”) i przez Richarda K o n e t z k e („Colección de d o c u m e n ts para la historia de la form ación social de Hispano-Am erica”). Przez sw ą olbrzymią bazę faktograficzną książka m oże stanow ić kompendium wiedzy o sprawach mało badanych przez historiografię.

K r zy szto f Róm m el

L ietu vos Istorijos M etrastis t. I—V, „Miratis”, Vilnius 1971—1975, ss.

206, 298, 283, 221, 145.

Tom I Rocznika Historii Litw y ukazał s ię f w roku 1971, tom V — u schyłku 1976. Każdy z tomów zawiera dział artykułów i komunikatów, źródeł, recenzji, biblio­

Cytaty

Powiązane dokumenty

W Ameryce Łacińskiej dodatkowo kwestia bezpieczeństwa, ze względu na historyczne uwarunkowania i długoletnie sprawowanie władzy przez wojsko, jest tematem szczególnie ważnym

During these years Austria and Prussia withdrew their troops, but those of Catherine remained, and Poland was administered almost as if it were a Russian

Niedawno podczas konferencji ekonomicznej jeden z polskich profesorów medycyny całkowicie zdyskredytował amerykańską ochronę zdrowia, podając jako koronny argument dużą liczbę

W ramach drugiego etapu szpital zaku- pił także niezbędny sprzęt medyczny, komputero- wy i biurowy.. Modernizacji poddano

344 Pontyfikat w oczach świata Następnie Papież zwrócił się do.. swego gospodarza -

Amerykanie odnajdują bowiem w Europie kulturę i styl życia codziennego, które w swej istocie bliskie są przesłaniu teologii ciała - radosnej integracji ducha i ciała

Another famous scholar of the 17 th century was Jan Brożek, a doctor of philosophy and theology at the Jagiellonian University as well as of medicine in Padua; he was the

Pokaż, jak używając raz tej maszynerii Oskar może jednak odszyfrować c podając do odszyfrowania losowy