Zarządzenia Stolicy Apostolskiej

Joachim Roman Bar

Zarządzenia Stolicy Apostolskiej

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 9/3-4, 409-413

Praw o kanoniczne 9(1966) n r 3—4

ZARZĄDZENIA STOLICY APOST. 1. Nowe komisje posoborowe

Na podstaw ie m otu proprio „Finis Concilio Oecumenico” pap. Paw ła VI z dnia 3 stycznia 1966 r. (AAS 58: 1966 s. 37—40) zostały powołane do życia nowe kom isje posoborowe: 1) K om isja centralna koordynacyjna, 2) Komisja dla spraw odnoszących się do biskupów i zarządu diecezji, 3) Kom isja dla spraw zakonnych, 4) Komisja dla misji, 5) K om isja dla wychowania chrześcijańskiego, 6) K om isja dla apostolatu świeckich.

Celem tych kom isji jest w prowadzenie w życie uchwał soborowych, a więc przeprow adzenie odpowiednich studiów i przygotowanie norm praktycznych. Komisja centralna ma czuwać nad pracą innych kom isji, koordynować je, rozpatryw ać propozycje kom isji szczegółowych i przed­ kładać je papieżowi. Nadto kom isja centralna ma praw o in terp reto ­ wać konstytucje i dekrety Soboru W atykańskiego II.

Członkami kom isji posoborowych z zasady będą ci, którzy należeli do poszczególnych kom isji soborowych. K onsultorów w ybiorą prze­ wodniczący kom isji spośród uczonych, którzy byli biegłymi (periti) n a soborze, a zatw ierdzi ich papież.

Kom isje posoborowe będą działać dopóki nie ukończą powierzonych im spraw odnoszących się do w prow adzenia w życie odpowiednich postanow ień soborowych.

Obecne m otu proprio przypom ina, że powołane już do życia sekre­ taria ty (dla jedności chrześcijan, dla niechrześcijan, dla niewierzących) będą nadal czynne, jak w czasie trw ania soboru. Również nadal m ają istnieć ustanow ione poprzednio dwie kom isje posoborowe (dla liturgii i społecznych środków przekazyw ania myśli), a także kom isja dla rew izji kodeksu praw a kanonicznego.

Z postanowień zaw artych w m ótu proprio widać, że komisjom zostały powierzone spraw y uzupełniające działalność soboru powszechnego, mianowicie przygotow anie norm szczegółowych według wytycznych po­ danych w konstytucjach i dekretach soborowych. W kom isjach poso­ borowych będą pracować ci sami ludzie, którzy służyli soborowi swą wiedzą i doświadczeniem i według procedury stosowanej w kom isjach

410

soborowych, dlatego jest nadzieja, że nie zatracą linii wytyczonej przez uchwały soborowe i szybko w ykonają zlecone im zadania.

Dla prak ty k i w ażne znaczenie ma przyznanie kom isji centralnej przez m otu proprio upraw nienia autentycznego tłum aczenia uchw ał so­ borowych.

2. Zmiany w dyscyplinie pokutnej

K onstytucja apostolska „Paenitem ini et credite Evangelio” pap. Paw ła VI z dnia 17 lutego 1966 r. 1 uregulow ała na nowo dyscyplinę p okutną w Kościele. Obowiązuje od dnia 23 lutego 1966 r.

Dokument zawiera w stęp i trzy części. Wstęp nawiązuje do soboru powszechnego W atykańskiego II. Sobór bowiem dał głębsze poznanie Kościoła i jego związków ze światem współczesnym. Przypom niał, że członkami Kościoła są ludzie ułomni, podlegli grzechom, którzy ciągle potrzebują naw rócenia do Boga i oczyszczenia.

Część pierwsza konstytucji przedstaw ia podstaw y dogmatyczne po­ k u ty w oparciu o Stary i Nowy Testam ent, wskazuje na jej koniecz­ ność i usposobienie w ew nętrzne jakie jest potrzebne przy aktach pokut­ nych. W części drugiej podkreśla konstytucja konieczność pokuty zew­ nętrznej, ascezy, um artw ienia ciała, na wzór Chrystusa cierpiącego dla nas. Oczywiście te pokutne akty zew nętrzne muszą wypływać z we­ w nętrznej nadprzyrodzonej intencji zwrócenia się do Boga.

W części trzeciej podaje konstytucja zasady, jakich należy trzym ać się obecnie w stosowaniu pokuty.

W skazania o g ó l n e są następujące: a) Kościół nalega, aby wszyscy w ierni praktykow ali pokutę, przez w ierne wykonyw anie swych obowiąz­ ków i cierpliw e znoszenie dolegliwości i kłopotów życiowych.

b) Kościół upomina tych swoich członków, którzy cierpią z powodu choroby, ubóstwa, nieszczęść, prześladowań dla sprawiedliwości, aby to wszystko znosili na wzór Chrystusa i w łączności z Nim, a tak żeby zasłużyli sobie na błogosławieństwo przyrzeczone im w Ewangelii.

c) Do praktykow ania doskonalszej pokuty wzywa Kościół wszystkich należących do stanu kapłańskiego albo zakonnego.

W szystkich w iernych Kościół napom ina, aby nie zaniedbywali róż­ nych aktów pokutnych, przyjętych w praktyce kościelnej. Dokładniej sposób um artw ienia zewnętrznego mogą określić konferencje biskupie poszczególnych krajów . K onstytucja podkreśla, że według p rak ty k i sto­ sowanej w Kościele, zadośćczyni się obowiązkowi pokuty przez m odlit­ wę, post i uczynki miłosierdzia, czego w obecnych w arunkach nie nale­ ży zaniedbywać, bo wszyscy w ierni obowiązani są do pokuty na mocy p raw a Bożego.

Odnośnie p o s t ó w konstytucja postanowiła:

1 W yjątkowo prom ulgow ana w „L’Osservatore Romano” n r 40 z dn. 18. II. 1963.

13]

411

1) Wielki post zachowuje nadal charakter pokutny. Obowiązkowe dni pokutne dla wszystkich w iernych to środa popielcowa i poszcze­ gólne piątki.

W piątki należy zachować wstrzemięźliwość a w środę popielcową i wielki piątek wstrzemięźliwość i post.

2) W strzemięźliwość i post rozum ie się tak jak dotychczas przepi­ syw ał kodeks praw a kanonicznego.

3) Do wstrzemięźliwości obowiązani są w ierni, którzy ukończyli 14 lat życia, do postu którzy ukończyli 21 lat a nie zaczęli 60 roku życia.

4) Przepisy obecnej konstytucji nie naruszają ślubów osób fizycz­ nych lub m oralnych ani reguł i konstytucji poszczególnych zakonów.

5) K onferencje biskupów mogą dla słusznej przyczyny zmienić ozna­ czone dni pokutne na inne, a także zamienić post i wstrzemięźliwość na inne dobre uczynki, o czym należy zawiadomić Stolicę Apost.

6) Pozostają nadal w mocy upraw nienia proboszczów i przełożonych zakonnych odnośnie udzielania dyspens postnych.

Z powyższego przeglądu widać, że Kościół docenia uczynki pokutne, zachęca do ich praktykow ania, pragnie aby sposób pokuty dostosować do zmienionych obecnie w arunków . Nie w ystarczy tylko w ew nętrzne usposobienie pokutne, muszą się dołączyć i zew nętrzne um artw ienia i uczynki miłosierdzia, dostosowane do okoliczności. Jednak dla w szyst­ kich w iernych nakłada obecnie Kościół post i wstrzemięźliwość w b a r­ dzo ograniczonej mierze. Wielki post zachował dalej charakter po­ kutny, ale w form ie złagodzonej, ustał obowiązek postu i w strzem ięźli­ wości w wigilie. Innym i słowy stosowanie p rak ty k pokutnych stanie się obecnie dla w iernych raczej czynnością dobrowolną, opartą na m i­ łości Bożej, a nie będzie wypływać z nakazów praw a.

3. Instrukcja w sprawie małżeństw mieszanych

W dniu 18 m arca 1966 r. ukazał się dawno oczekiwany dokum ent w spraw ie m ałżeństw mieszanych, mianowicie instrukcja „M atrimonii sacram entum ” św. K ongregacji dla D oktryny W iary 2.

In stru k cja n ajpierw przypom ina, że Kościół stale dbał o to, aby katolicy zaw ierali m ałżeństw a tylko z katolikam i, żeby w sprawach religijnych była jedność między m ałżonkami, a sakram ent m ałżeństw a skuteczniej mógł wyw ierać swą moc. Stąd nadal duszpasterze m ają pouczać wiernych, jaką w artość posiada sakram ent m ałżeństw a i na jakie trudności narażają się ci, którzy łączą się w m ałżeństw ie z osobą niekatolicką lub niechrześcijańską.

Jak stw ierdza dalej Instrukcja, obecnie jest więcej kontaktów m ię­ dzy katolikam i a niekatolikam i, stąd większa łatwość zaw ierania m ał­ 2 K orzystałem z tekstu ogłoszonego w „L’O sservatore Romano” nr 65 z dn. 19. III. 1966 r.

412

_[41

żeństw mieszanych. Ale tym bardziej trzeba się starać w pracy dusz­ pasterskiej, aby przy zaw ieraniu m ałżeństw mieszanych zabezpieczyć świętość związku małżeńskiego, w iarę strony katolickiej i katolickie wychowanie dzieci. Jest to potrzebne tym bardziej gdy się weźmie pod uwagę różne opinie akatolików odnośnie istoty m ałżeństw a i jego przy­ miotów, szczególnie nierozerwalności a w konsekw encji stosowanie roz­ wodów.

In stru k cja podaje złagodzenie przepisów dotychczasowego praw a k a ­ nonicznego odnośnie m ałżeństw mieszanych, zgodnie z życzeniami Ojców soborowych w yrażonych w czasie trw an ia Soboru W atykańskiego II i w duchu ekumenizmu. Jednak podkreśla, że nie może ogłosić złago­ dzeń tam gdzie wchodzi w grę praw o Boże.

Postanow ienia Instrukcji są u jęte w siedmiu artykułach:

1) Trzeba mieć przed oczyma zasadę, aby strona katolicka nie była narażona na u tra tę w iary i by dzieci zrodzone z m ałżeństw a otrzym ały wychowanie katolickie.

N atom iast nie wym aga się obecnie zobowiązania na piśm ie odnośnie tych spraw od strony niekatolickiej. O rdynariusz miejscowy lub pro­ boszcz poważnie przypom ni stronie katolickiej o obowiązku ochrzczenia dzieci i w ychowania ich w wierze katolickiej. Strona katolicka złoży w yraźną gw arancję odnośnie w ypełnienia tego obowiązku, a stronę nie­ katolicką należy delikatnie ale w jasny sposób poinformować n a te ­ m at nauki katolickiej odnośnie godności m ałżeństw a i jego zasadni­ czych przymiotów, zwłaszcza jedności i nierozerwalności. Również na­ leży poinformować stronę niekatolicką o obowiązku strony katolickiej chronienia, zachowania i w yznaw ania w łasnej w iary a także ochrzcze­ nia w niej i wychowania dzieci, k tóre przyjdą na świat.

S trona niekatolicka pow inna jasno i szczerze przyrzec, że nie bę­ dzie staw iała przeszkód stronie katolickiej w wypełnieniu powyższych obowiązków. Jeżeli wyzna, że ze względu na swe przekonania takiego przyrzeczenia nie może dać, należy przez ordynariusza miejscowego odnieść się do Stolicy Apost.

Zazwyczaj przyrzeczenia strony katolickiej i niekatolickiej pow inny być złożone na piśmie, ale ordynariusze miejscowi mogą wydać w tej spraw ie inne zarządzenia.

2) Jeżeli w jakim ś k raju katolickie wychowanie dzieci jest niemożli­ we, nie tyle ze względu na wolę małżonków, ile ze względu na miejsco­ we praw o i obyczaje, którym małżonkowie muszą się poddać, miejsco­ wy ordynariusz może udzielić dyspensy, byle tylko strona katolicka według swych możliwości była gotowa postarać się o katolickie ochrz­ czenie i wychowanie dzieci.

3) Do ważności m ałżeństw mieszanych należy zachować formę praw ­ ną przepisaną w kan. 1094. Gdyby zaszły trudności w zastosowaniu tej formy, zwróci się ordynariusz miejscowy do Stolicy Apost.

[5]

₄₁₃

4) Wolno obecnie stosować przy m ałżeństw ach mieszanych obrzędo- dy liturgiczne, tak jak przy m ałżeństw ach katolików. Zniesione więc zostały ograniczenia zaw arte w kan. 1102 § 2 i 1109 § 3.

5) Nie wolno zawierać m ałżeństw w obecności kapłana katolickiego i m inistra akatolickiego, którzyby razem wykonywali obrzęd liturgicz­ ny. N atom iast ordynariusz może pozwolić, wydawszy odpowiednią in­ strukcję, aby po odbyciu obrzędu liturgicznego przez kapłana katolic­ kiego, mógł m inister akatolicki wygłosić przem ów ienie i odprawić modły.

6) O rdynariusze miejscowi i proboszczowie m ają czuwać, aby ro­ dziny pow stałe z m ałżeństw mieszanych, żyły uczciwie stosownie do złożonych przyrzeczeń, szczególnie odnośnie katolickiego wychowania

dzieci.

7) Znosi się ekskom unikę zaw artą w kan. 2319 § 1 n. 1, to znaczy k tó rą zaciągali na mocy samego praw a ci którzy zawierali m ałżeństwo wobec m inistra niekatolickiego. Zniesienie tej ekskom uniki działa rów ­ nież wstecz.

Postanow ienia Instrukcji, o ile okażą się praktyczne, zostaną wciąg­ n ięte do nowego kodeksu praw a kanonicznego

Zasadnicza nowość zaw arta w Instrukcji, to złagodzenie przepisów 0 daw aniu gw arancji przedślubnych, pozwolenie na korzystanie z obrzędów liturgicznych przy zaw ieraniu m ałżeństw mieszanych 1 zniesienie ekskom uniki za zawieranie m ałżeństw wobec m inistra nie­ katolickiego. Działanie w steczne zniesienia ekskom uniki jest rzadkim w ypadkiem odstępstw a od norm y w yrażonej w kan. 10, że praw o z za­ sady działa na przyszłość, a w yjątkow o tylko wstecz. Wobec tego nie trzeba będzie oddzielnie zwalniać od tej ekskom uniki tych którzy już ją zaciągnęli.