Kolorowe słowa

W ojciech Sk u za

M O T T O :

„G łó d całkowicie zastępuje b icz” . (Rodberłus : „Z u r Be/euchtung der so ciaien Fragert’ ’).

Nakładem Zw. Młodzieży Wiejskie) w Krakowie H — :---- -' 1 . 1 ' Skład ftłówity — :... ... 1 .GEBETHNER, i WOI.I-T KHAKÓW-WAHSZAWA1

ś 1 1 1 <'•<

S ŚSflw ! ^{\ c}

. : « . A v - T . 1 ; - 5 r> < ,A y . r <J ‘ ;

. ■ - ; V ' . ^, ...

1 - '' ” V

■ ') ' ł : ii ' ' ' V£ >

^ ^ '

' ' " ' ^{^ \ '}

i k , l . r ' ł . *1 i’.,... a a ’ ....

; X ' 4 ' 1 ' ' J ( V Ą - . ■ \ ’ ^ / '

1 ' , j i ,'

"■\n . 1

m: \<

m & ą

m

, " V'.'i '.AA." A;:; "i-:

/... ..,.aAa... A'£.., .,J,.?AA u f. ^{p »}

1 ■j ; .t .' ■ . -

' f. ;&f W "\ 1 SSi

. , V1,

'O *: W - W A - i : ^ : ^

A \ 1 - V '

^ N - / n v

V- .-! .i; -v^-V :■ -. ,'••'. >.y ii . \ AA ^L Trżł* ■ A-i A-L •■'? •'

' ' i - ; ' . ' 7 '

V,| W ? i

S i Ś I * -•■' ''■■■■>'. 'ł 1 I P « 1 1 I

V--v : : 1 -

...

^ ^{. \}

'1 1

'' % a a <r s

i i i i

■ . . ' . ' ' : i ; •

' ; , ' ' ' ■ . -‘ . ' -

J ^{'■ , > ; ; ■■■} ' " ' , : I . '' ,;. ' , .' /

: , " / ' ‘ i1 1 * ■■ v . - , ' ■ 1 , v. 1 ;

m a ' ' . ■ "

1 ' i ) : A i 1 , , : : : l i ' . ' 1 : '

% , \ C j ' ' '

' X

' '. - ; ' ' 'i

: 1 . ^ : :

1 k m u

m m

$ - ' ^{' V}

,. • -\ '■ " - -: : J Py/i !..: ir 1.. ^ ■, '■. '' r-' •;U'' k >

" h !

"■ ' ' '■

^ i fil 1 ł

i $

I

'

' h ' . ’ J - ‘

I l l i S I M ■ ^{M o"}W ł

- f , , ^{m - v ' V ■- '■ ' - A}

■<'" . ■, !\> A :'i w;Ał.AvA

\cF'; ' i \ iV ? i ' >.

. , . l!" ' i: - . ! ' ; '^A

-■ -A C:AA"■ - A: /: ", \ }■ ■•:;, i ■ 3.łi .< )K' ?r A::

W o jciech Sk u za

Kolorowe

słowa

M O T T O :

\ a '

„G tód calkou/jieie zastępuje b icz” . (Rodberms; „Z u r Beleucfrftyig der so- ciś/eAJńragen "),

foA

■ ^ j J *

*

M ' ^— ■ ■ Skład głów n y

G E B E T H N E R i W O L F F K R A K Ó W - W A R S Z A W A

— D R U K IE M JÓ Z E F A P I S Z A W T A R N O W I E —

1932 ---

n

K~ J

3o,r. 3o,-

Największemu Uczonemu Chłopu w Polsce, oraz Prawdziwemu Przyjacielowi Młodzieży ze Wsi — Czcigodnemu Panu Profesorowi Uniwersytetu Ja­

giellońskiego

Dońtotowi Stanisławowi Kotowi

ten pierwszy swój wysiłek ofiaruje

AUTOR

I. Wiersze kolorowe

(*" 1 , , ' (

■

V;:'V > _{i- - -■} r ;'.V•? '_■

, '

M w

■

■ \ - ■ , : '• ^{Pi #S}

Powrót Dumaca.

— hej, grajcie mi skrzypki —.! — może raz ostatni, bo nad jasną wodą, co| pluska, jak szczęście

gada mi szum baśnie, które pachną trumną — —

— radzili po chałpach: „w dragę, Dumać, zbierz s:

bo zanim wczorajsze noce w staiwlach umrą, trza ci będzie Jutrem nad wodami za,tlić!‘‘

---< ,,a gdzież-ta, znajdziecie hubkę, coby błysła i ogniem spaliła mamroczące bagna — ?!“

— „hai, idź-tai, Durna cu, drogą kole pszenic — jak się dobrze w’ duszy przed złą rosą zagniesz, to może ta do wsi pa dzwięcznych promieniach przyniesiesz ze Słońca, kawałek ogniska — — —

— i —poszedł se Dumać powoli, jak wieczór przez chichot ogrodu łechtliiwych fijolłków —-

— kłaniały się płoty — przyglądali ludzie i wiater, jak płataś wywracał koziołki i kpił se z Dumaca, co się z trawy budził i lazł wciąż po rosie,, jak poi żółtym mleczu — Słońce se, jak źróbek parskało gorącem i perliło pola koralem czerwieni--- -

— hulał śpiew południc i czarnych szubienic, co pod ciemnym lasem wyirczały jesienią i pluły szkaradctwem wt twarz jurnej zieleni co, jak dziewka w polach legła se na Słońcu — —

— „ha, nie dla mnie spokój, co pachnie, jak bukiet i rnliie dla mnie wioisna, co jak śpiew1 się kładzie — —

— piąć się trza do Słońc,ai po świetle, jak sznurach i — ino| po polach ze zbożami radzić — —< — .— niech się kładą w trawie kochanki,, jak góry —- już mnie żadna, piersią białą nie oszuka:---— “!

— piąć się trzeba prędzej, boi w chałpie, w oborach niby jabłka z sadów tęsknie patrzą szkapy

i czekają kiedy Dumać do nich wróci — --- .— wróci on niedługo — ino. Słońce złapie i zwiezie je w snopkach, żeby zimą zmłócić

ziarno! w bagna wrzucić i —t ziemię zaorać — —• — Lato spać już poszło •—< człek zorał Jesienie

i Zima po polach, jak chwast się rozsiadła —:

i— otwórzcie drzwi od! izb —i ! -—( niech w' zaduch mróz wieje i niech gwizd zawiej po zapłociach gada,

że wśród wichrów zbłądził Dumać, jak nadzieja

i — że gdzieś się w śniegach nai zaspy zam ienił!--- Noc go owinęła i zginął, jak wf lesie —< —

na dużej polanie, co jak śpiew się szerzy

usiadł wt mchu, w mokradłach i —, duma o| świeci© — — —

— -—- nie, stąd nikt niie wy(jd!zie!! —. przeklęty, co Wierzy, że z djablej wichury człek, jak pieśń wyleci

i pójdzie ku Słońcu i — ognia przyniesie — !! — Niie pójdzie już Dumać! Niech!, jak łby niedźwiedzie

0 jego piszczele pękają sny ludzi!!

niechaj czarne cienie wczorajszych szubienic zatkają żar Słońca, co kolorem łudził!,

co wchodził w szumi łanów, wi rozkwitłe stajenia

1 co( łgał o szczęściu, że gdzieś — dalej — siedzi —<---

— i —- nie poszedł Dumać —< —< — ino* legł na trawie — — — z lasów wyszła wiosna, jak oddech jelenie

i wzięła Dumaca w gąszicze, gdzie dzień zanikł ułożyła w liściach — --- ślub mu dala z ziemią i zrzuciła z piersi miękkich biały stanik

błagając nagością, by grzeszył z nią w traw ach --- Poszedł Dumać dlo niej —* objął ją błękitem

i rozkwitła ziemia, jak pachnący łubin —< — wlazło do wsi! Słonko i zagrało, żytem —.

— z kosami, jak z śpiewką poszli w: pola ludzie zielone świtania,, niby radość witać

i słuchać, jak Ziemia Kolorem rozkwita — —. — --- 1 — izba pustką s t o i--- — tatuś pacierz gada i patrzy wi zaświaty — gdzie nic ino gofści! —<

8 i " : r — - - - - - - ■- - -

--- „wrócić do wisi wróci —1 — jakże? —> przecie dziecko?!“

--- , a nad wsią, jak lasem- cz,as się chmurą nosi i kąpie se ludzi w snach, jak dzieci w nieckach, ale o Dumacu nic z świata nie wiada, —--- łabidzą se wierzby pękatą zielenią

i Wieś razem z tatą wciąż czeka, Dumaca:

— — już nam ni,c poi Słońcu, po wielkich ogniskach — żeby choć w, łachmanach przyszedł, jak poi pracę 'i żeby pogadał z nami, jak gwar z, bliska

i — —- — potargali raz już te -—,--- 1 Słońcolwe Chcenia---*

--- - hej, słuchajcie! — wraca do was; Dumać świtem--- — zakwitnie szkieletem), jak maki czerwienią __ —

przywloką go wichry — niby psy z zaświatów i złożą na łąkach, by się w zieleń zmienił, by szczekał złem słoiwiem, jak zboża bławatem

i ---by bielą kości po' grobach ro zk w ita ł---

Kolorowa Jagna.

Na szosie błyszczącej, na kupie kamieni usiadtai se Jagna — i — zagrał jej1 kasztan — zabrzęczały druty —, zadzwoniła ziemia i słońce zaczeno ogniem w oczy chlastać — podobnoć gdy siadła — widzieli ją ludzie, jak zdjena chuścinę i czoło otarła —- — i —- niby, jak człowiek, co się ze snu budlzi

wzdłuż się wyciągnęła — i — łachmany zd arła---

— i pocóż się kochać, płakać i narzekać, lać łzy sentymentu, jak wonie fijołka?

— miłość? — jak pies lata — — miłość? — jest daleko-.

— Siadła i wyje na suchy chleb z tobołka.

Hej, ludzie idący —. słupy ponaddrożne nad wami topole, niby wrony kraczą —

dziś zejdziecie z drogi —. w lewo (tak niie można!) trza ucho do ziemi przyłożyć i baczyć,

by, gdy śmierć za łechta znów się z ziemi podlniść ---—t nad Jagną se druty brząkały, jak do snu i wiszy se do słońca łaziły wygodnie —- —- ziemia dirżała w skwarze, w rowie grały osy — kolorową łąkę wietrzyk kurzem prószył —- w życie uchem strzygły chabry —i niby źróbki — krzyki ostrych ostów tłusty łolpiami zgłuszył — i — zasnęła Jagna w ciszy, jak bóg w żłóbku — — i śniło się Jagnie o zielonej łące

0 okienku w chałpie stareńkiej matuli —- on rozchylał wargi, brał jej ciało drżące

1 do serca słodko, jak dziecko się tulił — ---

10

i — śniłol się Jagnie, miękkie, białe łóżko, kolorowe suknie, w jakich chodzą innie — chusteczka kwiaciasta, —. żółty but na nóżkę — i —■ śniłoi się Jagnie mleko- chłodne, zim ne--- i —, śniło się Jagnie, że już wisizy odeszły,

że człek kolorowy bide ze wsi wygnał —

i — onai se — Jagna — w: izbie z Jędrkiem grzeszy a, —- za oknem słonko z uśmiechem noc śc ig a ---

— i — śniło się Jagnie —<---jeno. że we śmieniu nie wiedziała o tern, że łachy podarła,

że ciało jej legło na ostrych kamieniach i pierś się bieluśka na słońcu rozparła — nie wiedziała o tern, że są tacy ludzie,

co nagość jej w słońcu, jak dzieci wyśmieją — i — że nikt prócz kruków nie przyjdzie ją zbudzić, aż zacuchnie trochę i — skolciroiwieje--- —

Oberek.

Przez zielone stajenia po kanciastych kamieniach wirują bosaka,

jak wiater po drogach — wirują nad wsiami, dąb dudni basa,mi —

— gra klarnet w wiatrakach tupając w takt nogą:

raz —. dwa, —<trzy, raz, — dwa — trzy, raz — dwa — trzy ino żywiej! a żywiiej!

to się światek pokrzywi!!

„ludek boży-’ przy ścianach do kupy się pozbiera — na lewo się zatoczy

huknie chmarą: raz — dwa —< trzy —

— — — — —. — — — Od —i bijany!!!

— dość wam już —- my teraz!

przez zielone s tajenia po kanciastych kamieniach

wirują bosaka,

jak wiater po drogach — wirują nad wsiami dąb dudni basami —-

•— gra klarnet wt wiatrakach tupając w takt nogą:

raz —- dwa, —< trzy, raz -— dwa — trzy, raz — dwa — trzy wyjdą w złocie kapłany

wiązać ludzi stulamy i usadzić rad światem rozhulane ludziska---

n

lecz Het zachichota, bas bąknie jak młoty, i skrzypek, jak z bata

»a skrzypkach zaśwista:

—• Kółeczko!!!

i /'eł^^Ą fcr i&tJe sty —

‘-źei tkie-/----e&e-ćesrtł. _ /_

/ A.^^1- C .\

---/'Ićf-iyiHil V c. Sij (Zjf^/5

«* ^ ^ c c e ^V«*.

• ^ f e » ^ K f ^ * S K O W A N E

— jtcećtf' 2/Ty' J /licJe/~Cf _, _ __

t j & Z & Z ? '

. ho/**,. ' A ~

y * -

— /l&«rtL J ą y W p / ! ! przez zielone stajenia

po kanciastych kamieniach wirują bosaka —

jak wiater po drogach, wirują nad wsiami dąb dudni basami

_gra klarnet w wiatrakach tupając w takt nogą:

raz dwa —■ trzy, raz — d!wa — trzy, raz — dwa — trzy—

Miłość i szubienica.

Wyżej — o — wyżej! —. podnieście gjłofwy tych maszyn niechaj oczami zahaczą o wklęsłe, złe nieba,! —-

— — —- wygięły się jak paragraf, jak człek, co chce chleba i rozparły się dumnie ponad domem naszym

i —. włada j ą ---<

wyżej — o — wyżej! — niechaj zawiśnie na grubym sznurze Miłość, poi zięby szczerzy doi masy, jak wisielec!

—- nam bez miłości hulać trzeba, nam trzeba śmielej

piąć się wciąż wyżej, wyżej — o wyżej, wyżej! — kui górze!!!

Gdy noce łkają

tam, w górze — wśród szumów! ciemni mokrej, jak w łesie ludzkie szkielety niech twarz obrócą do wichrów!

— niech gwiżdże Czasi, jak burza— niech chłosta burych mnichów oślizgłą rózgą pluchy, cio! się nad krzyże niesie

i czeka jasnych wyroków:

— —• — ! Sądźcie nas wichry, sądźcie nas słońca i ludzie niech się Świat dobry zamieni w Czarną Przysięgę!

— jeno nie sądźcie według spleśniałej Praw Księgi tej nocnej pracy, coi się pod lasem trudzi —

— niie sądźcie mroku,

co pod skostniałem lasem szubienic

klopie wisielcem grób w mokrej ziemi dlla -— siebie —

— nie sądźcie tego robienia,

col wiais zawiesza w noc tę wyjącą pod niebem!

— nie sądźcie!!! —

Wyżej — o — wyżej! — spieszyć się trzeba z kopaniem, bo tam, pod krzyżem —■ kończą już ludzie słuchanie i idą tu — błogo:sła)w(ić Ból —- miłowaniem —<--- i —< na wzniesionym ku Bogu słupie

zawiesić Ciebie, złamane — dawne Serce!!! — ---

---i cóż tu zwlekać, gdy wyrok zamknął już księgę — ? —

— staniji na stołku! — a okiem popatrz w Boga i dźwięcz miłością skostniały człeku, jak trwoga człeku, któremu kruki po serce sięgn ą---

— stanij na sto łku !--- Miiłolść przeleci, jak 'szakal —---

— nie zadrżyj in o !--- a gdy zgrzytliwie kręgosłup chrzęśnie nie wspomnij o niej — o •— kolorowem szczęściu,

0 życiu ludizi, co gdzieś tapi kwitną, jak maki!

— nie wspomnij ino! — ale się wypręż, jak zbrodnia!

1 pianą śmierci wypluj przekleństwo!, jak ogień niech spali świat zły, który Cię podniósł, jak Boga

i — żeś miłował — zrobił se z Ciebie — trupią pochodnię! —

— zaklnij i mólw piszczelami z ludźmi i z nocą, z księżycem bladym, z trwogą szubienic

i z ciszą grobów, coi w Imię Boże się zielenią

sprawiedliwością wciąż, jak szkieletem rz;eg|o|cąc — — —

— zaklnij i — skonaj! — niechaj zastygnie na, grubym sznurze Miłość, co zęby szczerzy do masy, jak wisielec — ! —

— nam bez miłolści hulać trzeba,, nami trzeba śmielej

piąć się wciąż wyżej—wyżej—o —wyżej— wyżej--- ku górze]

Nasza ballada

o suce w pokrzywach 0 złodziejach i ludziach.

To na lewą, tbI na, prawo —■ wciąż się ciska szczeniak-wiatr wyszczekuje jakieś śpiewki — to| wkręca się wi sad, jak gad, to wiruje, niby hulać — hań ucieka chyłkiem w lag

1-zakręca: majdńie w trzcinę — ino stawu klaśnie m lask---

— ponad wsiami cichy wieczór por oz łaził się, jak wiszy i nie gada słówek ciepłych — ale w kaptur wlazł, jak mnich i spokoi przeżegnaniem ludzil, co se w sianie śpią

i mamroczą o złodziejach, co migają w noc nad wsią — umawiają się pod lasem, że — gdzieś — sukę utłuc trza:

podejść cichoi, zwabić mięsem—a gdy przyjdzie—w łeb ją trach!

— zaskowyczy — hairknie pianą — i — poleci życie w świat — jak z łańcucha pies urwany — za; wiatrami pójdzie w ślad — ! — a złodziejom już wśród ciemni nie przeszkodzi w braniu nikt, gdy pod płotem się przestanie na łańcuchu suka w i ć --- wyjdą sobie chyłkiem z komór — niepoznani — w) wolny, świat i będą se szli do, drogi przez rozkwitły chłodem sad — a pod płotem będzie świecił bielą kości ludzki pies i — już nigdy niie zawyje: ,,gospodarzu, złodziej jest!“ — nie zaszczeka chrzęstem wichru—choć czuć będzie ludzki ślad—

choć o jakichś czarnych ludziach widirze wach gadał będzie wiatr — księżyc smutkiem się zachmurzy,—od dróg mgłami buchnie kura, dźwiękiem wiosny sad spęcznieje i nasiąknie wonią róż i łkał będzie, jak cmentarze ziemi mokrej chłodńą pieśń, aż wśród lilij zczerwienieje kolorowa, tłusta cześń

1 — aż w. inne, zimne noice gadać będzie ciemnią głusz, ze złej sukj rośnie szczeniak — będzie nowy, ludzi s;tr6ż —•

—a— pod płotem, wi chłodzie pokrzyw, szklić się będzie suka ta i nie zbudzą ją już ptaki, co lo wiosną zaczną grać —

ani wichry, co z mad! śmietnisk chlebnych górą pójdą gdzieś, ni robactwo, co z glistami wmet rozpocznie se ją — je ść --- --- aże noc się rozleniwi — mgłą ją łechlnie jurny dzień — i — słoneczko se zaśpiewa i zaglądnie w pustą sień —•

i chichotem zbudzi ludzi, że wylezą z stodół, chałp

i — spotkają: pustki w domach — po koimoirach kupy miału — będą płakać razem zi roisą i perlić się będą łzy —

czasem ino ktoś tai zaklnie: „ha — tak strzegą, psiakrew, psy!“

2 17

Wiersz o Róży.

(W s p o m n ie n ie s p otk a nia ze z n a jo m ą ze w si R ó żą , k tó ra p o s z ła na służbą d o m ia s ta i---k tó rą s p otk a łe m n o c ą na p la n ta c h w K r a k o w ie---)

Z w i o ś n i a n ą ś w i e ż o ś c i ą , z h i s t o r j ą z ł u d z e ń w ś r ó d ! g ą s z c z y : l u d z i m i ł o ś ć , jak szumi r o ś n i e — k w ii t ó ie , j a k r ó ż a o b o k d r z e w n y c h s t u d z i e n i W iCiąż, j a k w o d ą ł z ą w e s t c h n i e ń s i ę ro isi, b y r o s n ą ć W b e z d a l ---

--- Dziś, jak ptak chory opadnie na ziemię — butem ją czto|wiek zbłoicoiny podeptał

i — już się nigdy w kolory nie zm ieni---

— przyjdą ciekawcy — ktosi rzeknie: niechta, juści, że — b ie d a ---

— ai wi duszy wichry, jak drzewa zaszumią, skrzypce za.łkają, jak pod płotem żebrak!

---We wsi mi znanej Rózia miłość stłumi i dioi miast pójdzie — tarzać się za chlebem — W miastach zapachnie zielenią i miodem

i zrzuci k o lo r--- rozśmieje się złotem !--- --- młodzieniec blady weźmie ją pod brojdę, popatrzy w oczy i — zniknie we w rotach ---

(Sam niie wiem czemu, igdy codziennie z rana przez okno pajtrzę na dachy pokraczne

gromada szmerów brzęcząc se: .oj dania — podchodzi do mnie i! — pyta, czy zacznę pisać a --- ró ż a ch --- )

---Gdy Ciebie widzieć zechcę — wyjdę pod drzewa — na plantach będziesz się w ciemni targować

z chichotem la m p y --- aż — panicz zaśpiewa żeś jędrna, wsiowa — w ię c ---warta całoiwań!

18

— Wyjdę — zobaczę!!

{Noce p:o| miastach są ciężkie,

cięższe — niż zapach siana na wisii — namiętność pachnie ulicą

i — noc żar serca bólem gasi — pełno wśród świateł jest ludzi —

ktoś się, jak kot wśród ciemni łasi — —

—- —- — Poznaję — --- człowiek, którego ból stargał

c i a ł e m n a m i ę t n o ś ć in ln y c h t ł a m s i —

—- — — Poznaję---— ).

--- chichot mną zatrząsł % —. znikłaś — o| — Różo!

śnię teraz Twoje podarte łachmany

i z ciemnią gwarzę, że świat człeka zburzy i w miastach zmienia wsiowego na •—> pana, co — pozna i —< —• —( płacze —. —- —.

Muzyka i Świat.

(U k o c h a n e m u O jc u ).

/ W ? _

•&H4SL <hĄ fr a *.V jW^ET n> i fuJtrc^c.’, /&*.

*■ — ^ tu^pW *-& »'- o - <&*j -~

Co <V. tsiifrue- 160,'

<^LA> 9 t ’ &ć&^ry^

S K O N F I S K O W A N E

20

Taniec szkieletów.

liei, zagrają ci nam clęby i przy tu pną sosy; ś w ar nie —

na łańcuchach, jak psy — rzędem —- wyjdą trupy śklące, harne —

wichrem światek będzie świstał i chichotał wśród piszczeli —

—- Bóg, jak Wielki Organista grzmotnie z chóru Mszą Niedzieli i zadymią lasów1 szumy,

— bębny grzmotów — mgły kadzielnic — rozmodli się graniem trumien

świat, kiej cisza krypt kościelnych--- wtenczas skrzypce zaczną granie tęskno ść grobów wygwizdując:

trup trupoiwi poda ramię i hukną se, za tańcują, chycą chałpy, las, stodoły, miasta, drogi, ludzi w taniec i z tupaniem, hucznie, wkoło rymną w przyszłość z rozhulaniem że nie będzie ludzi, ziemi,

ino jeden taniec — gran ie--- —

— świat w wesele się zamieni w rozmierzwione wichrem siano i, poleci, kie by zamieć

kii nicości, nia stracenie--- a —. hań — kajsi na odłamie

g)w azdnych światów, ludzi — cieni ostanie się smutne łkanie

jgrobów w polach zapomnianych.

kruków czarnych złe krakanie i ból serca w śpiew stargany — ---

Bunt grenadjerów.

S t k t ,( /3nat

e*oncer e/W«>4^t<s, iryiA^c/e. - 4w&, t, A£.■

46 ^ &ł<-a^n£*.( Jc<-t/<c,o£rt, ~ x n Ą , p t ^ ^ e . <,7^ . ^ f t!e. ^ , V • . ¥

^ ~ £ ~ A / S K A - t i n . -

*Łs ~ *U ., #**-* - ^4S / t* > * y ^ ^ ^

, OUa. - CH*^ JhtęU^' &*■£>, r>U 1? 0 / b l ^ A .**“ « * / Tou^f- ic t L t y ^

" ' ^ - * 0 * , K * r ^ ń t f a /

t t * . - ^ ^ & Q J V . F / I S K O W A N E

«c. - W , * « . ^ « . ^ s T £ * .

-**5 "-Cuy-r- — ui^G fhtć * J »CfVp*. /. -ŁjC . .

' * i U , ■£*„+. ‘ £ 'K - lG * e ,j^ r eAA Z Z * “L / '

T Z L n * v * ^ " • ^ — ' * - * • ' - - . £ * 1

^ p *! -Ą+f <£*£&,'' thercp fĄ o**o t ^ L ? ’

£ ■ A « . v a , r t . ^ . ^ 5 .

*>4^ '* * * -•6* , ^_

" V n ^ ' ^ / ^{y a .}

* * - * K «* L , S ^ 7/ " ^ ' - * * -• «* ■ ,

rc£c ibią<l,f / ---—---

— ----j^\?hśt*e> '£rte^tJc la, : — : -»

,/ Soi Il*< H,f l, fvSreę_.-e^^ f "

t, _ 7 ^ĆU -CĆYTI^Z, _

C*«A f ttPiaUt* e /^ fcy ///„_

~~ ^ 6u (łtja.&/ Ulrf ^ ^ > * / / & * / u^,4 Jk ^ S a lcc, ^ t ,r ^ C

«*Ł /ws/1<Ł J%LS-c^ f(

/

u,- ( . ' __ X^-<&ćo(m W "

---

f c u s ^ r i n k : ^ ^ mc^Sa ^_

' A a € f . f s * 0% i U y j i r J . : ^

' H ’ ' f ! v Ó N F I S K O W A N E ; i

/<- * ? — — ba^ CH4 rć.' o tf. / / ''

---^ ______________________________ 7 "

***< *

2 5

,

' v : :

■ v ^ -"-jm^, > ': ' I i i i l l

'mmm

'

x4-~-"-: 4.

■ ^■

. »,; -■ .-. -V ■ •

'.SrV:■.':..:'r-,^:.;.-:jV-.- ^: ^,y ^ t

v-<’i., V

1 ®

. -• V '

■

'l!n>

V

•

, - ^-

,, .. v- - - •■ -■•■rit . ^*

S g ®

' ■

.

- > ! ' K

>n 'j. ' ~ ' , T ~ " ,

-l. *' ->”

* • * ' ' ‘=

HLt JHBi

... . ... .., ... ., . ... ...

■ . -

.

: 7, ^\ >

* ? <■ 4 *■ jk ^ *,««». -

.. ^{Ż 4 :}

J ; v - :- % - > v , . ^ v : v ; ,..

..y ■•■■■■ :s ■, -.-: ■.,;•■.. o -->■. ■:.- ■: -

' ‘ ' ' ‘ -i % x ' * • .' ■

■ - ' : : v; '; ' ■ v ; ,v. • ^

. - . ' - - ■ . ' .V"ó

'

" ’ ■■■■■::: ■ ■ ■ . . ■ : . . ■ . ■ - ■ ■ ■ ■ ■ ■. ■' , .■ ■ ■ : .

. V " , i : ' . ^

::

J H ir 'V

,•• • . s-• ' S : -' '

-i ^ iss .-'r.- y- -r> i "-T- i »'tsst x

. * ■ : ■■

II. Nasze miłowania

Nasze romanse.

Słońce wizieno dzień pod pachy

'i poszło se w las romansie — przykryło sie nocki płachtą

i legło se we mchu — k a js i--- zapachniało w kopkach siano

świalt se zaczon tęsknie wzdychać —

— a z stodoły z serca drganiem

wyszedł Magdzi czekać Michaś.

przeszła cisza, ki ej westchnienie,

zaszumiano gdziesii, cosi — — — mamrotały wierzby, z drżeniem,

że chcą miłość ludzi nosić —- — — od nimi tuż, na trawie

siedli cicho: Magdzia — M ich aś---

;dś od pszenic, jakby z stawów

przyszła do nich mglistoiść cicha —

| winęła ich, jak miłość,

fakby dosyć, co niie wzięci — i - usta w piersj się wtuliły:

—„Magdtziu, chcesz mnie?“—,,chcę cię, chcę cię!‘‘

i :empoliły świerki śpiewnie,

niby skrzypek w noc wesela dąb gadał lipom krewnym,

co też ojciec dadzą — wiele — ? — iedem morgów Magdzia weźnie,

Michałowi dadzą siedem — U ziemia dobra, rodzi nie źle —

jakolś pchać się będzie biedę!

27

i na rodnej ziem* wsioiwiej

gospodarstwo będzie nowe!

będą pola młodą mową

szumieć ludziom w dni latowe!!

ciężkie wozy. niby snopy

pójdą jak chleb — w stronę miasto w on — se — bedlziie wie wsi chłopem —

— gospodarzem będzie — basta — ! i we dwoje, jak przez żniwa

pójdą trudy życia) kosić —

— pracą świat się nie przelewią —

wciąż jej mało — nigdy dolsyć!! — a niedzielą, przed wieczorem,

gdy znów spokój zacznie gwarzyć, przejdą goście przez oborę

i — odwiedzą dzieci — starzy — — będzie chałpa się uśmiechać,

wnuczki wezmą w kółko dziadzia, by pod ścianą im ze śmiechem

zaczojn stare baśnie gadiać---

28

Nasz erotyk.

Trza s!ię złożyć na zgrzebnej, wy brudź on ej pościeli i ku ustom przybliżyć rozognione usta

i miłością trza duszę niby słolmę spopielić,

aż wylizie zi podi ściany doisyt — niby p u stk a --- tęsknie drzew|a za oknem rozełkają się w szumie, jakby chciały pogwiarzyć z życiem, które nie śpi —

— sen — zmęczenie owionie ciała syte i stłumi sercaj ludzkie, co chciały Miłość ucieleśnić.

przyjdzie potem świtanie i chałpa się rozwidni ona ciało ku słońcu na płaehcinie rozciągnie

i — jak kłOisy pszeniczne pęcznieć będzie w tygodniach aże żniwa nadejdą, aż koć spali się ogniem —

ziarno pójdzie do ludzi — w mokre, noiwe zagony i zadziwioni znów w] słońcu szumny łan pszeniczny!

stairą słolmę rozrzucą dumne wichry po! stronach — czas się przejdzie po polach — i — zostawi! kłos z niczem

Złamane miłoście.

W zbutwiałych, skrzywionych jak starość dzwonnicach skłóciły się głośno rozdzwonione dzwony —

— jegomość se idą błogosławić — ornych —

garściami pod ołtarz prą ludzie, grom nice---

— i — zaczną pod ścianą w1 siną noc wiośnianą, gdy cisza z liściami wśród łodyg szeleści

i zaczną poemat — przez splecienie ramion — --- -— wysłuchają razem zagmatwanej pieśni,

jak zbłąkane życie wichrom klnie zai bramą — a — pod bzem, na, trawie siędzie żebrak z pieśnią I jak wiatrak modlitwy z głowy w ykołacze---

— minie wieczór ciepły — niby pomruk leśny —

— oni odejdzie od niej — i — ona — — — zapłacze —

. . ;

jesienny się smutek kolo chałup włóczy ociera| się o płot, jak usta o usta,

chyłkiem mgłą, jak młodość rozpłynie się w pustkę —

— wśród rozśimiiainych ludzi — zabulą szloch suczy:

it---ha, trza zerwać łaichmajnl, piersi porozpinać niechaj ziemia chłodem! — gorąc ciała syci — ! — Tyś, kolchamką jest moją, mokra ziemio — t y --- ---oma nigdy nie przyjdzie ju ż ---nie —

z<ai oknami w|ciiąż n o c --- cichei szepty i m g ły--- ona nigdy nie przyjdzie ju ż --- - — nile — ! ---

przez rozmiękły zagoni, wtulone w chuścinę,

pójdzie w dal od ludzi — rozpłakane ż y c ie ---

Gorzkie czekanie.

Przecież to proste — wielkie, czarne, jak plamiai: — czekaim —

— gęste obłoki pachnących róż śmieją s!ię iw| bzach i filuternie tulą głów’ kolor w zieleń kO|n)walji! — --- czekam —

bukiet złożony z mąk mych, bez,chlebnych dlni, snów szali drży—trwożnie-—niesiony ręką Życia po miedzach—dniach;—!—

co krok, opada z, niego lliść zwiędły, jak powieka —

— czekam --- —

Śladem opadłych słów, znaczących przejście w pustkowiu wrócić ma — o ta — i owiiać szeptem Dzień Miłości —

— śnię: Życie wtuli nais w pęki lat i szczęściem poniesie — ! — Czekaim---

i poco? toć ciężkie padło — onoi — bezgłośne Słolwio---

— kochałem Ją ! — aż wśród róż kolcem zakwitł głosik:

„mnie inny pieści — a ty? — goryczą łkaj, jak Je sie ń --- ‘‘

31

Jarmark.

Kolorami się upstrzył rynek, — serce — miasta i — jak karuzela wrzeszczy pędem w dal:

— ! więceij! ludzi naz ganiać! — więcej! bydła) naspędzać!

z knajp wyrzucić pijaków i złodziei na rynek niech się wszystko! skotwasi, zbije, pozażyna

i wyleci, jak okrzyk — i — zginie czemprędzej!! —• —

: — „najnow sze--- ,,ha-lo!“ ---„lewa wygrywa1 ‘ ---

„bon-ton"---„pasta!!“

,,hej-op!!“ --- „poli-cjant!‘‘ ---„zatrzymać!!‘‘ — „bra­

wo!" ---,,!w|al!!

— — — po narożach szczerbatych poskręcał kulasy jednozęby, pyskaty, oślepiony dziad —

— nikt nie słucha) modlUew, kataryn, hałasu — każdy leci naoślep — ściska; w garści pieniądze, byle chycić coś w sklepie, i — byle nie zbłądzić

— od żyda — doi żyda! — nie marnować czaisui! —--- --- — sarn się włóczę wśród wozó w --- ktoś mi! gadał basem-

„może dzisiaj przyjedzie — ona —• .ii — jej brat!'1

---— próżno] szukać jej, oczu wśród dżiuraiwych wasąjgjóiw i wycierać kapotą błoto z obcych kół — — —

już jej nigdy nie będzie!! — po jarmajrku doi lasu nie pójdziemy we dwoje spoicząć se na zieleni' —

wiem: on kupił jej; s e rc e --- zapili! ju ż --- - w zieni---

! --- ha! trza skręcić do knajpy — nie marnować czasu może gdzieś — ta,m — po drodze kto pijaka zurąga

i pokaże, jak — tamten — będzie brał! ją w p ó ł!!--- ---

32

Razem — powrót do wsi.

(P o ś w ię c o n y J )

Jasnym gościńcem — ponad wisie i zioła przy szumie lasów w srebrne dni latowe — pójdziemy razem połączeni słowem,

które z symfonji łąk i zbóż w yw ołasz--- wyjdzie naprzeciw z kosą kosiarz blady i będzie raźno czynił wzdłuż przestrzenie — a długie brózdy w słońcu się pokładą,

bo — anoi — młodzi staną w wsitoskich sieniach!

— Witajcie ludzie! —

oto krasna córka', a to — syn wasz młody —•

— wracają z miasta, by się z\ wami trudzić

i cieszyć---hej, zagrać! — Niechaj będą gody!!

— Witajcie ludzie!

Drzwi się otworzą, skrzypek nutę poddai i marsz weselny z miejsca pocwałuje — będzie witanie: Wszystkich ucałujem jeden drugiemu rękę z śmiechem podia!

i chałpa zagraj! — i — zadźwięczą szklanki!

rodzinną gwarą izba nas przywita a ciepłe serca otoczą najs wiankiem

i rozpoczniemy się o wszystko p y ta ć ---

$

33

„Studzienka”.

( W s p o m n ie n ie c h w il spęd zon ych z A d a m e m P o le w k ą , z J e g o Z o s ią i ---M a ry s ią ).

—. Księżyc się lubi w zaciszach maczać i szemrać — łazić, jak po|©tiaj z włożoną w! kieszeń ręką,

pryskać pluskiem Rudawy, Wisły, Wołgi. Niemna i zaglądać do „naszej" w ogrodzie studzienki---

— za drzemiącą ścianą śpiącą ,.Babcia“ niie słyszy, jak z słów barwnych z,a oknem Pas-de-Calais rośnie — kwitnie powieść o — „Cudach*---— a — bez i irysy pachną świeżą miłością — coraz jurniej — głośniej — — żarty w śmiechu p ę k a ją --- jest spokój i — dosyt — --- znowu księżyc szepleni jakąś tragi-farse

a Marysia se „śpiewa" i — półsennym głosem opowiada, jak chodzi co noc „sypiać" z Marksem —

— Jest już pewnie zbyt późno! — a — może już świta?

Kraków szumi z; daleka Czarnolasu łipą —

—- „Legendę o Pracy'1 — gdzieś, ktoś >— bliskoi — czytał —

— rozkołysał mnie słowem — miłością — u-sy-piam ---

Hej Boże, co sie dumało Co sie nam wte haft nie śniło:

Jeze ono by mogło być — --- Ba cóz, kie by w ej było.

(Orkan; Wskazania).

III. Wiersze dumackie

dla Młodej Wsi.

Na czarną rolę.

Trzeba się dźwignąć z zgrzebnej pościeli, boć to już dzwoni dzień za szybą!

— wstajwajta ludzie!!

trza iść na czarną rolę — skibą — co się po polach ku słońcu śc ie le ---

Konie w cholmątiaich—nad! gło|wą; śpiewki plączą się w drzeiwlach

— wszystko gotowe! — trza ino chycić czepigi

i bez u wróci — brózdia za brózdlą w zagony długie zorać s ta­

jenia ---

— lecz wyście trochę zaspali, dobrzy ludzie! —

— a tu się chwast rozzuchwalił,

rola zarosła!, zboża niewiele. — pełno kło:potów, zmartwienia —

— ju śc i!---ha, słońce też krótko pieści łodygi

i potok czasu w nas się z dnia na dzień cicho przelewa —

— a — w biedę płaczem nie da się strzelić — bo dzień dźwięczy, pługi się g a rn ą ---

— wstawaj taż ludzie!

trza wrzucić w role złote ziarno — to się x ziemia złotem rozściele — ! —

37

Dumania na boisku.

--- ba — no — juści! — cózby nie?

kieby ino cłowiek chciioł!

— a|e cóiz?!

cłek się zdumol w bidzie

— haj —

i cóż z tego bedzie anioł? — przez Noc pockom jo | wóz —.

ha — cóż cło wiek moize zgiaść!?

— może z rana dadzą znać, z;e iniaiksy Świat j e s t jus — — — ze trzą chłopów ze wsi brać i nia| błonia wilełg|ie wiś

i — rozpuścić ich tam — het — niech se robią, co ta chco, zęby z tego było C o !---

— ale cóż?! ---

ha? — pedocie — Woilność? — ha???

— ba-a-aj, no — juści! — cózby nie?

— zęby ino: cłek tak chciioł!--- ale cóz?! ---

38

Niedzielne zawody Młodej Wsi.

Wyprężone ramiona, jeszcze patrzą na metę — oszczep zawisł pod słońcem, ja|k skostniała myśl!

— „rekord! rekord!!“ — dźwięczą, jak radość kobiety — na stadionie muskuł, jak osika wciąż d r ż y ---

ha — wypuśćcie minjie prędzej •—- niiech zawarczę, jak strzała, niech się cisnę w złą bezdal, co zmyka, jak wy —

— prędzej!, prędzej, prędzej — zerwać taśmę ciałem i zostawić zai sobą pożar — : — ludzki krzyk —

cała .wieś na mnie patrzy — między ludźmi jest — ona — skoczyć wyżej, sprężyściej — pod niebloi, jiak dysk —

— zatrzymać się chwlilę, wbić się w nieb — i — skojnaić — potem upaść i słyszeć: sto sześdziesiąt t r z y — ---

stanąć w rzędzie i słuchać, jak oklaski wciąż trzeszczą, rośnie człowiek, jak rekord — głowfa sięga gw(iaizdf!

szmer idzie wśród Młodych, niepewny, jak przyszłość:

„jutro1 wieś ma w zawodach pobić rekord miast!!'*

39

Tyczenie granic.

( „ K rz e s n e m a “ p C ie r n ia k o w i J . te słowa p o ś w ię c a m ).

Gdy się obudzi dlzień z uśpienia

i gdy zaspane przetrzemy dłonią źrenice — pójdziemy w! słońce, poranną mgłą owiani wytyczać proste, nieznanie w polach granice ma zarośniętych — hań — slajeniach — przy dźwiękach dziennych ptaków śpiewania na. krańcach zaczniem sypać strzeliste kopice i prostość znaczyć ciosanych pali wbijaniem wśród hardych zielsków i fail szumiącej pszenicy z gromkiem na ludzi w śnie wołaniem! —

_ inoi — musimy iść w Gromadzie,

by miedz dlaj wszystkich widocznetn było tyczenie i — żeby spieszniej wstawić już słupy granic, by — ano — każdy rozpoczął jutro tworzenie już nia wytkniętym, swoim składzie — — —

Dostojna ciągłość głodu.

Powoli, wolno, jiaik cisza — o|w|ija spokój ducha i długie szaty, co się z łachmanów zmieniają wt logi

czerwcowym głodem zwisają ciężko nad wklęsłym brzuchem bezgłośnie, sztywno — czekając na Czas z dalekiej drogi.

— może dziś — jutro — a — może już za króltką godzinę z gościńców życia wylezie fura pełna odżywileń

i wlec się będzie od granic sinych w pustą dolinę ku ludziom głodnym, coi rośli wczoraj, jak ranek żywi — może dziś — jutro — człowiek, co w ciszy umarł — dcczcka.

jak nad zieloną zastawą jego stęsknionych, grobów

wypłynie z dzbanów, jak z serc — dostojny dosyt, jak mleko i będzie szczęściem poprzez gałęzie zgłodniałych zdobił ---

— a fury ciężkie koło żyjących przejdą z śniadaniem, jakby nakarmić chciały dalekie, zgłodniałe n ie b a --- --- konie opuszczą g ło w y --- gdzieś — hen — za

lasem głód spocznie W| sianie

z ludźmi, dla których n ic z e m różowe będą już ch leby!---

Wieczorne westchnienia.

Już tyłka chwila zostaje dnio|m doi całowań —

— westchnijmy razeim — może się cziais przedłuży — ucichną szumy — i — w| spokój zsiadły, jak słowo wsunie się księżyc w wieczorne, tęskne zorze —

— westchnijmy razem — bo — ponad wszystkich chcenia:

my jedni po wisilaich nie możem swiegol poisiąść ■—

innym przynoszą noce hulania, śnienia,

a nam? — wciąż biedę, co się jak opar noisi —

— czyżbyśmy jedni — wiciąż, jak bezwładność osik drżeć mieli w głodzie i wciąż się kornie żegnać i —- cień wieczorny wiecznie, jak Boga prosić, ażeby w sobie światła z cieniami zjednał?

— czyżby jedni po trudzie dnia, poi głodzie nie mogli w izbach ze snem różanym zasnąć, jeno| nas muisi wiciąż trapić myśl 01 chłodzie i szmer niewoli musi nam iniucić do sn u ? ---—

czyżbyśmy je d n i?---westchnijmy z ciszą razem!

— może w len wieczór rozszumią się słowa zbożem i w noic się świat zmieni na złote obrazy

i — może jutro — syci się w łóżko złoiżym!?---

lł2

Spokój nad brzegiem.

(P r z e in a c z a n ia w cis z y ).

Gdziesi cos i gada wiatr,

że się w' zbożach ciepłych zmaczał że się zmienia w trzcinie gra

i — że słońce drga inaczej —

— Colsi gada mamrot rzek,

że wykąpał się szumami i chce zmienić ciszę wi śpilerwl —

— przeinaczyć świat na granie — że chce zrobić z chwilki wiek —

i usiąść se pod kasztanem i przykryć się cieniem drzew

i odpocząć se w szemraniu, jak wędrowny z brodą człek

w długiem życia wędrowaniu — —

Poem at gruzów.

( Z lis tó w d o M a r ja n a C zu ch n o w s k te go o d p o w ie d ź na J e g o listy do R (m b a u d ’a.

— To nic, że czerstwy spokój a nad skał, jak sęp się rczszumiał, że słów-brył gruzy drzemią, jak martwe zwalisko —

to nic! —i

— —> —> zamarło życie! —

—< —ł dawniej (bywało!) słowa szły tłumem grając, jak szczęście — | — sycząc w: sercach ogniskiem, którem się tłum, aj potem świat wkrąg rozpalał —■

— a Ty? —, toi nic, że słowem dymisz, jak pustką ruin, że zgliszcza drętwe gniesz ku zaświatom i ku nam

lo nic! —i

— —; —, zamarto życie! —

— —* poi nocach ino sowy kołują

i łka fiolet bezgwiezdnej ciemni, jak struną, z której dźwięk żalu w tęskną wyrasta dolę — —

-—!—■ tjo| nic, że wiersz, Twój bezsensem skał rozwalonych mówi, że pieśń, jak powój po gruzach pełza nisko —<

to nic! —i

— __ — zamarło życie! —

—* —. i mowy głazów nikt nie zrolzumie! — bo' świat wciąż czeka na świeży ranek, cc życiem błyska i co się treścią na zgliszczach słów rozpala — — —

4 4 “

W

Zielony bóg.

Wczoraj szedłem przez błonia poi nieznaną snjófw spowiedź i — po spokój w dwie konań —---

Dziś?? — Rozgrałem siię życiem w bez-końce, niby mikron w krwi, niby człek wie słońcu!! r—

Wczoraj w lasach i polach szemrało:

„nigdy myśl nie dogoni

szmerów tajni wśród chleba, co nie ściera fal z pow iek--- •“

Szedłem ---—.

Czas mierzony na życie

marł we mnie, a ja —< znowu w czasie--- (Istnaść wciąż żyje — formą iin|q jest ciało!!) Rzym rozpalił czas kazań i — przeklina dzwonami :—

gdy człek rękę wyciąga

błagając, by znikąd bóg przyszedł —--- Wciąż łka k to ś --- — w górze dosyt i cisza szkarłatami: urąga

i żelazem się pyszni, niby — oni — władzami — — —

— juści —• !! •—• -—

kiedy forma się zniszczy — pokażą C i --- — niebo — — — ! Szedłem —• — —

poprzez szumy i gwary wciąż górami, górami, aż w obrzękłej chmur myśli!

świat mli moiwy siię wyśnił

i — na zieleń upadłem deszczów: ciepłych kroplami szemrząc prawdę:, że wszystko się zmienia,

i —i że śmierci niema!

że mikronem w wszechświecie jest ziemia kropla: krwi mej mikronom znów — ziemią —.

*

(Wiem: grzmi pełnia światowa w nie} symfonia form, treści i ładu ,—

— to jest BÓG MÓJ —- —- —.)

— hej Boże! — ---

w dole pastuch już śpiewa, źe rozumie pól słowa

i —i że boskoś spożywa!, jak razowy krom chlebą —

„Nie bierz pan za jedno wewnętrznego widzenia artysty z widzeniem człowieka, który naprawdę halucynacji podlega".

(Gustaw Flaubert do Taine’a).

IV. Dwa poematy

Poemat o ziemi, kochance, artyście i — niezrozumieniu.

(P r ó b a u ję c ia ),

„---co d z ie n n ie w stępuje n a w z g ó rz e i — ro z k o s z u je się T o b ą "---

---bo c ó i m o ż e być słodsze p o n a d d reszcz T w o ic h p ie s z cz o t w io ś n ia n y ch ! C óż

m o ż e być ro zk o s zn ie js z e n a d św ieżość T w o je j n a g o ś c i —

---o — z i e m i o !---

Marja przerywa czy lanie. Opiera głowę o drzewo | zamyka dńże, niebieskie oczy. Poi trawie leci lekki wietrzyk — trzepoce liściami gruszy, co| jak starość pochyliła się mad! płotem, mierzwi zadrzemane iw( niedbałości opadłe liście i długie, złoto-srebrne słomki, rzucone na trawę nieznaną ręką, zakręca na pięcie i —. niby figlarz leci) dalej). Marja myślami leci z|a| nim: Otoi dłu­

giem® zagonami, pękatemi wzgórzami i mruczącą zielenią roz­

kłada się wzdłuż i wszerz dysząca świeżoiścią, chłodna, roz­

koszna — o n a --- - — ziemia i — k u si--- Jest zupełnie cicho. Wtem z lasu sinego, jak z przeszłości, wychodzi powol­

nym krokiem — on — Karol i polwtolil wchodzi na wzgórze, napęczniałe świeżością i zielenią. Dopędza go wietrzyk, wpada

W jego czarną, bujnąj, jak rozkosz czuprynę | miojtai nią, jak płomieniem. Akurat słońce wznosi się z »ad kęp J móczairów i ramionami czerwonych promieni obejmuje ziemię, uśmiecha się do niej j powoli zdziera z niej okrycie nocy —• sinawe, rozwlekłe mgławice. Na dolinach i n)a kraju lalsiu poichyleni lu­

dzie idą za pługiem — --- W jednem miejscu perliste ziarna, rzucane garściami, błyszczą gromadnie w słońcu i — nikną w ciemnej ziemi. Wszystko to jest jakieś uroczyste i na­

bożne ---— Karol wchodzi na wierzchołek wzgórza, wy­

ciąga ręce, jakby, błagał o co|ś przestworza, a potem podnosi kawałek czarnej, mokrej ziemi do ust, całuje ją namiętnie, a później nagle pada na trawę, rozkładą ramiona, co wydłużają

się hen — hen — bez końca, jakby chciały, objąć całą ziemię, przytulić ją do seirca Karola, aby ten mógł całować każde jej wzniesienie, żyły, nio|g[i;, wgłębienia, piersi i --- u sta---

Marja czuje jakiś silny, nagły skurcz serca. Otwiera oczy.

W głowie szumi jej okropnie. Przerzuca parę kartek „Zielonej kochank!i“ — i — znów wraca nia miejsce, gdzie przerwała.

Czyta dalej: i \ • , . i ■ ■( f' ;

„ ---n ie m a d la m n ie p o d sło ń cem ro zk o s zn ie js z e j k o c h a n k i n ad C iebie, k tó ra n a g o ś cią sw oją, j a k c ia łe m ró ż a n e m p ie ­ ścisz m e ro z k o c h a n e w T o b ie s erce o — słod ka , duszą i s e rce m m o je m u m iło w a n a na d w s z y s tk o---

— — z i e m i o--- "

„ ---Z g ó r T w y ch , j a k z p ie r s i k o c h a n ­ k i w ypływ a s tru m ie ń ro zk o s zy szem rze w śród ciszy m iło s n e słow a i o w ija m n id c h ło d e m , j a k snem m i ł o ś c i--- — i — t e m o g ą p a trz y ć n a T w o ją n agość, n a T w o je ra n y , co b ro c z ą s tru m ie n ie m i że m o g ą p ie ś c ić C ię d o w o ln ie — p r z e to u m iło w a ­ łe m C ię i k o ch a m , ja k o je d y n ą , n a js ło d ­ szą i n a jro z k o s z n ie js zą k o ch a n k ę

— o — z i e m i o---

Marja rzuca o ziemię książkę. Ta 'Wirzasnęła szarpanemi stronami i — jiak dziecko kopnięte padlaj na trawę fi rojzkłada strony, jak człowiek ramiona w czasie spoczynku i uśmiecha się bielą do słoń ca---

— Przeklęte bądi pisanie! — z złością wypluwa Marja i zaciska usta. Ból jakiś, jakieś okropne cierpienie przechodzi powoli od serca do głowy. Marja czuje szum straszny il nie- odgadłe szarpanie — niby targanie wichru i rwanie w| kawałki jej mózgu ⁱ serca. Łkanie, niby przelewanie roztopów czerwo­

nych we wnętrzu ziemi zakotłowało w jej duszy i wstrząsło nią całą. Zadrżała — a — dwie, jak srebrnie ziarna łzy za­

kwitły w jej oczach. Potoczyły się po twarzy jednia za drugą coraz prędzej, coraz szybciej, coraz gęściej — i — zrosiły zie­

mię Marja płacze.

— Marysiu! — cótfc tobie znowiui?! — O cóż to? — pyta pani Rózia, przechodząc od domu w| stronę pól;.

— Nic, cio c iu --- Marja otarła już łzy 1 dziwnie się uśmiecha — n i c --- tylko; czytałam książkę Karollai i — jakoś tak same ł z y --- —

— Oj„ ty — tyj, miłośnico' — grozi pani Rózia, przerywając

zwierzenia. - ;

Uśmiechają się obie niby porozumiewawczo & pani Rózia

50 ^" -TT 1T 1 - 5 ST = ... .... ... '^=

odchodzi — idąc ku pachnącym stajenjoim koniczyny. Po dro­

dze z radością przeczuwa, że z Marji i Karola będzie najbar­

dziej pod słońcem dobrana para. — On — młody, łądny, szla­

chetny — przy te rn ---a rty sta --- — poeta — ! --- Ona? — mak kwitnący, melancholiczka: wiiośniaraa o| miękkiem serduszku i czystej1, jak błękit duszyczce--- Słowa, pani Rózli chwyta wietrzyk i rozrzuca poi polach, jak ziarna, z któ­

rych wyrosnąć ma chleib ii —. dojrzeć--- —

Po odejściu pani Rózi, Marja siedzi chwilę bezmyślnie.

W oczach jej tylko' rysują się co chwilę dziwaczne jakieś i nie­

uchwytne linje. Wciąż on i — on! Znówi wychodzi na wzgórze, znów jego wzrok — ręce i]---ta --- ziemia.

— Ktoś jest, do której wzdycha on ii tęskni?! Mjałżeby — on Karo! — na świecie miłować kogoiśl więcej odem nie?--- -

Wyciąga z za stanika list od Karola i czyta:

„ ---N a ju k o ch a ń s za i — je d y n a M a ­ r y s ie ń k o ! — je d y n a i — n a jsło d s z a p o d s ł o ń c e m---n a jro z k o s z n ie js z a " ---

— Skrzywdziłam Cię, Karolu — szepce Marja i całuje litery pisane jego ręką. Ty zawsze prawdę piszesz, zawsze prawdę — powtarza — z a w sz e ---

I — oto — w tej chwili znów lekkil wietrzyk, jak figlarz zakręca na pięciie, wtpada na książkę i •— szeleści jej kartkami.

Spojrzała na nie Marja i — czyta:

„ --- hm iło w a łe m C ię i — k o c h a m j a k o je d y n ą . N a jsłod szą i N a jr o z k o s z n ie j­

szą k o ch a n k ę m o ją

----o — z i e m i o---"

Marja patrzy na list i książkę:

— I k t ó i r e ż s ł o w a s ą p raw idą,, Kar ol l u?! ! —

— Kto jesteś — szumi w głowie Marji — i dlaczego mi go zabierasz, — ty jakaś — ziemio?! Popatrz mi choć raz w] oczy, abym wiedziała, jak wyglądasz! Boć przecież niie jesteś bliższa Karolowi — ty — wielka^ porosła wierzbami, zielenią i zbo­

żem, pełna wyziewów najrozmaitszych, trupów i robactwa Wsze­

lakiego — ty — mokra ziemi!oi! Ni© jesteś ty nią — lecz jakaś mna:, nieznana mi — ziemia. — Cóż dała Ci! — oma — Ka­

rolu?!!! — J a dałam Ci! serce, duszę i; — siebie! Cóż dlać Ci może — ona — ta jakaś czarnla, obmierzła— ko(-chla-ni-ca!!— !—

Cóż??!

51

Marja podnosi książkę i czyta,:

„ ---i — że m o g ę p a trz e ć na T w o ją n a gość, na T w o je ra n g , c o b ro c z ą s tru ­ m ie n ie m i — że m o g ę p ie ś c ić c ię d o w o l­

n ie ---j e d y n a--- ---z i e m i o--- “

— Ha nagość? — n.a rany? — pyta wciąż siebie Maria i w głowie czuje coraz straszniejszy] szum. Chwyta się za głowę, Świat wiruje w jej oczach — wiruje w nieskończoność — Nagle chłód zimny, niby wilgoć ziemlj, owtija Marję. Jakieś postawo- wiernie--- Marja zrywa siię z pod dlrzewiai i wpadaj do 'izby.

Wrzuca nal siebie sukienkę, potem wpada doi kuchni, chwyta jakiś przedmiot i ściska go silnie w r ę c e --- —

Kiedy idą na stację —• pani Rózia zauważał silną zmianę na twiarzy Marji: zbladła, zacięła] wargi ii szła spokojnie, nie mói- wiąc ani słowa — — — Wzrok błądził jakoś niesamowi­

cie ---

— Wiadomo — myśli pani Rózia —• bliskość Karola już działa! — Fani Rózia uśmiecha się z zadowoleniem.

Za lasem dyszy po|dąg. Dudni ziemia głucho, dając znać, że — otoi — po niej toczy się wielki, ludzki ciężar. W Wagonie stoi — on — Karol — i patrzy przez okno w dal szeroką — h ań --- Słupy tną powietrze, a migot ich gada jedno wciąż ; nikt nie zrozumie — nikt — nikt — nikt, nie odczuje nikt —•

nikt — nikt — n ik t --- Pociąg pędzi. Zostawia za sobą las, ludzi, łąki, stawy, wsie i pola. Mija wszystko — ino w oknie zjawia się wciąż ta sama ziemia i wciąż paraduje, pokazując Karolowi coraz to nowe rozkosze. Chwali się sobą przed arty­

stą fi zaleca mu się cała jako jego, jedyna, najrozkoszniej­

sza --- a słupy wciąż milgają: nikt ilnlniy — nikt — nikt — n ik t ---o n a --- nikt — nikt — nikt — n ik t --- —

Kiedy na stację wpada po|ciąg, Marja blednie jeszcze bar­

dziej | wolno! siadaj na ławce. Pani Rózia zlerkajiąc boikiem n|a Marję, uśmiecha się domyślnie i sama wylatuje na peron! po Karola, którego za chwilę prowadzi.

— Masz go! — Marysiu!!

Karol podskakuje j całuje rękę Marysi.

Marja wstaje, rozgląda się wokoło błędnym wzrokiem, dzi­

wnie uśmiechnięta — i —* siada z powrotem.

— Marysieńko, co tobie, qo) di jest?! — Marysiu, — ! —

— Ha-ha-ha-ha — śmieje się w głos Marja.

52

—■ Marysieńko1! — ---

— Nic, Karolu —< n iie--- - —< ha-lia-ha — Marja zrywa się z ławki i ze śmiechem chwtytla; Karola pod rękę,

— Karalni!, słyszysz?! — Całowałeś ziem ię---

— Oj, ty trzpiocie, ty słodki figlarzu — przerywa jej K a­

rol pieszczotliwie---

— Przecież myślałam, żeś ze szczęścia zwarjowała —- cał­

kiem poważnie gada pani Róziai, pospieszając prędzej — niby to zrolbić wcześniej podwieczorek, a W gruncie rzeczy chcąc zostawić młodych przez chwilę sam ych ---

Karol mówiąc coś 01 tem, że kończy już drugą część poematu

„Zielona kochanka” , prowadzi Mairję przez łąkę w stronę do|m;u, Marja dotąd nie mówiła nic. Karol zauważył jakąś zmianę w twarzy li oczach Marji i — jakby chciał się spytać co jej jest — całuje jej rękę, tuli do serca i —- patrzy błagalnie w oczy.

-—Marja staje i — ledwo dosłyszalnym głosem szepce; ----nie całuj ziem i"---Karol przystaje bezradnie — a — oto —•

nagle Marja wyrywa mu się z pod ręki i staje naprzeciw niego, patrząc mu wprost w oczy.

—: Karolu! — ha-ha-ha-ha — — — Karol stoi zmieszany i osłupiały.

— Karolu! — Patrz!! — Marja podnosi lewą rękę i pokazuje wzgórze. — Patrz! — Oczy jej zioną ogniem. Patrz! — Widzia­

łeś?! Idzie tu — id z ie --- Niema już Marysi!! Jest tylko rozkoszna;, nagością kusząca, bezwstydna — tia — umiło­

waną twoja — ta — czarna ja k a ś --- ko-cha-ni-ca!!! — Ha-ha-ha-ha — ! — — — Jednem szarpnięciem rąk Marja rozrywa suknie, stanik, koszulę i naga zupełnie staje przed Karolom. — Patrz!! Masz nagość ziemi — ! — rozkoszuj się nią!! — I cóż nie podnosisz kawałka jej ciała li nie całujesz?!

Cóż stoisz bezmowny?! — Małio Ci nagości?! C h c e s z więcej??!

Chcesz może, aby z piersi tej, jak z pagórków spłynął roz­

koszny, ciepły strumień?? — Tego ch cesz?!---Błysnęła ukrywanym doitąd, składanym nożem pani Rólzjl i — nagle prawą ręką wbiła, go w1 lewą pilerś, po sam trzonek. Nimi Karol zdążył chwycić ją za rękę — trysnęła, jak strumyk bulgocąca, czerwona krew z białej! p ie rsi---

Karol zrozumiał i — oprzytomniał. Wyrywa nóż z jej piersi, chwyta ją na ręce i bięgjmile' przez pojla dio domu. Na świeżo rozkwitłej łące krew znaczy ślad jegjol biegu.

... ... =====---— 53